Ανεργία & ψυχική υγεία

Η σχέση ανεργίας & ψυχικής υγείας είναι διττή :
1. Από τη μία η μακροπρόθεσμη ανεργία μπορεί να έχει ψυχικές επιπτώσεις που να εκδηλώνονται ως κλινικά σημαντικές διαταραχές
2. και από την άλλη οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να έχουν ως συνέπεια την ανεργία. Αυτό μπορεί να συμβαίνει με δύο τρόπους. Αφενώς μέσω της μείωσης της λειτουργικότητας του ατόμου και αφετέρου λόγω του στίγματος.

Για να κατανοήσουμε την πρώτη περίπτωση θα ήταν βοηθητικό να φανταστούμε τον εαυτό μας στη θέση ενός άνεργου.Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανέργων σίγουρα θα βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση ευκαιριών εργασίας, κάτι που από μόνο του προκαλείάγχος και μάλιστα αυξανόμενο όσο η αναζήτηση αποβαίνει άκαρπη. Παράλληλα ο άνεργος αντιμετωπίζει (συνήθως) οικονομικό πρόβλημα διαβίωσης. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να δυσκολεύεται ακόμα και να εζυπηρετήσει βασικές ανάγκες όπως το φαγητό. Ενδέχεται να υπάρχει οικονομική εξάρτηση από τους γονείς του, κάτι αρκετά συχνό όπως είναι διαμορφωμένη η ελληνική οικογένεια σήμερα. Η αδυναμία του να τα βγάλει πέρα μόνος του είναι διαρκής στρεσσογόνος παράγοντας και χτύπημα στην αυτοπεποίθησή του. Ο άνεργος έχει την πεποίθηση ότι όσο δεν εργάζεται,δεν έχει την επιλογή να ξεκινήσει δική του οικογένεια.

 Η παρατεταμένη ανεργία ενδέχεται να προκαλέσει μείωση της ενεργητικότητας, των κινήτρων, των ενδιαφερόντων, της κοινωνικότητας και ουσιαστικά να οδηγήσει σε μιακαταθλιπτική ή δυσθυμική διαταραχή. Ο άνεργος δεν απολαμβάνει ίσως το κυριότερο όφελος της εργασίας: την παραγωγή και συνεισφορά έργου σε συνδυασμό με μια αίσθηση προσωπικής αξίας και την ανάπτυξη της δημιουργικότητάς του. Η επίπτωση αυτή ελαττώνει ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες εξεύρεσης εργασίας, καθώς επεισέρχεται πλέον ο παράγοντας της έλλειψης ζήτησης αυτής εκτός από την έλλειψη προσφοράς. Η πιθανότητα για έναν άνεργο να αναζητήσει παράνομους τρόπους άντλησης εσόδων είναι πολύ μεγαλύτερη, καθώς έχει νιώσει την απελπισία και το αδιέξοδο. Επίσης πολύ μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα για έναν άνεργο να αναζητήσει νόημα και ικανοποίηση στο φαύλο δρόμο της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και αλκοόλ. Η ξαφνική απώλεια της εργασίας μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση μιας οικογένειας (διαζύγιο). Η απότομη επιδείνωση των συνθηκών ζωής ενός ατόμου, που ενδέχεται να προκαλέσει η απώλεια της εργασίας, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για αυτοκτονική συμπεριφορά (αυτοκτονία ή απόπειρα), ειδικά εάν χαρακτηρίζεται από παρορμητική συμπεριφορά ή/ και μειωμένες αντοχές στο στρες.

 Εξετάζοντας τη δεύτερη περίπτωση πρέπει να πούμε ότι μια ψυχική διαταραχή ενδέχεται να περιορίσει την εργασιακή λειτουργικότητα του ατόμου συνήθως ανάλογα με τη βαρύτητά της. Παρ’ ολ’ αυτά κάποια στιγμή η πλειοψηφία των ασθενών μέσω μιας πολυεπίπεδης θεραπείας θα παρουσιάζει ικανότητα για εργασία. Μάλιστα η εργασιακή απασχόληση των ψυχικά ασθενών αποτελεί παράγοντα σταθεροποίησης και βελτίωσης της ποιότητας της ζωής τους. Ακούγεται ως φυσικό επακόλουθο σε μια κοινωνία που τα ποσοστά ανεργίας ειδικά στους νέους έχουν «πιάσει ταβάνι», να μην μπορεί να βρει δουλειά κάποιος με ιστορικό ψυχικής διαταραχής. Γιατί όμως? Λόγω του στίγματος. Η προκατάληψη και η εργασιακή απόρριψη που βιώνουν οι ψυχικά ασθενείς είναι διαχρονικό και όχι πρόσφατο λόγω της κρίσης φαινόμενο και συμβάλλει αρνητικά στην ομαλή διαβίωσή τους, ενώ αποτελεί παράγοντα υποτροπής της νόσου.

 Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνονται από έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αλληλεπίδραση ανεργίας και ψυχικής υγείας είναι διαρκής δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο, η διέξοδος από τον οποίο δεν πρέπει να θεωρείται εύκολη. Αποτελεί κοινοτυπία να τονιστεί η ισχυρή ανάγκη καταπολέμησης της ανεργίας. Ίσως όμως δεν είναι και τόσο κοινότυπο να επισημανθεί ότι μια αλλαγή της νοοτροπίας που κυριάρχησε στον ελληνικό πληθυσμό τις τελευταίες δεκαετίες θα μπορούσε, είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα, να επιφέρει θετικά αποτελέσματα τόσο στον τομέα της ανεργίας όσο και σε άλλους πολύπαθους κοινωνικούς τομείς.