Η τεχνολογία αλλάζει την ανάγνωση

Πόσες ώρες την ημέρα διαβάζουμε σκόρπιες μικρές ειδήσεις στο ίντερνετ; Και πόσες ώρες μπορούμε να συγκεντρωθούμε σε ένα βιβλίο, χωρίς να μεσολαβούν εικόνες, γραφήματα, κλικ, βίντεο κ.λπ.; Το φαινόμενο της μη συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια ανάγνωσης ενός βιβλίου μπορεί να είναι αποτέλεσμα ότι πλέον «κουρδίζουμε» τον εγκέφαλό μας διαφορετικά από ό,τι τον «κουρδίζαμε» εδώ και εκατονταετίες. Οι άνθρωποι, προειδοποιούν οι νευροεπιστήμονες, φαίνεται να αναπτύσσουν ψηφιακούς εγκεφάλους με νέα κυκλώματα, για να ξεφυλλίζουν τον χείμαρρο των πληροφοριών.

Αυτός ο τρόπος ανάγνωσης έρχεται σε ανταγωνισμό με τα παλιά κυκλώματα του εγκεφάλου, τα οποία αναπτύχθηκαν σε βάθος χρόνου καθώς ο εγκέφαλός μας δεν σχεδιάστηκε εξαρχής να διαβάζει.

Δεν υπάρχουν γονίδια για το διάβασμα όπως υπάρχουν για την ομιλία. Έτσι ο εγκέφαλος προσαρμόστηκε. Πριν από το Διαδίκτυο, ο εγκέφαλος διάβαζε ως επί το πλείστον με γραμμικούς τρόπους: η μία σελίδα οδηγούσε στην επόμενη σελίδα και ούτω καθεξής. Σίγουρα, θα μπορούσαν να υπάρχουν και εικόνες που αναμειγνύονται με το κείμενο, αλλά δεν ήταν κάτι που αποσπούσε πολύ την προσοχή. Με το ίντερνετ τα πράγματα είναι διαφορετικά: με τόσο πολλές πληροφορίες, βίντεο, εικόνες, συνδέσμους που οδηγούν σε άλλα κείμενα και διαδραστικότητα παντού, ο εγκέφαλός μας δημιουργεί συντομεύσεις προκειμένου να ασχοληθεί με όλα αυτά.
Ουσιαστικά κάνει γρήγορη σάρωση ψάχνοντας για λέξεις-κλειδιά, κυλώντας γοργά από πάνω προς τα κάτω. Αυτό είναι η μη γραμμική ανάγνωση. «Ξοδεύουμε τόσο πολύ χρόνο κάνοντας κλικ και πηδώντας ουσιαστικά από το ένα θέμα στο άλλο, ώστε όταν καθόμαστε να διαβάσουμε ένα βιβλίο, δυσκολευόμαστε», λέει ο Andrew Dillon, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας.

«Φοβάμαι ότι ο επιφανειακός τρόπος που διαβάζουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας μάς επηρεάζει όταν έχουμε να διαβάσουμε κάτι μακροσκελές και να το επεξεργαστούμε σε βάθος», λέει η Marian Wolf, γνωστική νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου Tufts.

Οι επιστήμονες λένε ότι πρέπει να γίνουν κι άλλες έρευνες προκειμένου να κατανοήσουν πλήρως τον αντίκτυπο που έχει η τεχνολογική εποχή στον τρόπο που διαβάζει ο εγκέφαλός μας. Τονίζουν όμως ότι μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το μυαλό μας να ανταποκρίνεται. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να μη χάνουμε την επαφή με τα βιβλία αλλά να διαβάζουμε, έστω και μερικές σελίδες, τακτικά. Και αργά. Και κυρίως απολαυστικά.