Αντιτίθεται, λοιπόν:
1. στην ιδιοσυγκρασία (ταλέντα πνεύματος, ψυχικές ιδιότητες). Αντίθετα, η έννοια του «χαρακτήρα» δηλώνει την σταθερότητα και μονιμότητα της βούλησης.
2. στις δωρεές της τύχης (δύναμη, πλούτος, υγεία κ.α.): Αντιτίθεται σε αυτές διότι η βούληση είναι ανεξάρτητη από κάθε εξωτερικό εμπειρικό στοιχείο, πόσο μάλλον όταν αυτό είναι ανεξάρτητο από τις πράξεις του εγώ (π.χ., υγεία). Η αγαθή βούληση είναι προϊόν της ελευθερίας.
3. στην ευτυχία, την ευδαιμονία. Κατά τον Καντ το να είσαι αγαθός δεν εξασφαλίζει σε καμιά περίπτωση την ευδαιμονία σου. Η ευδαιμονία η δική μας δεν πρέπει να λειτουργεί ως κίνητρο της αγαθότητας. Η αγαθή βούληση, δηλαδή, δεν σχετίζεται με την ευδαιμονία. Ένας από τους λόγους είναι ότι η ευδαιμονία εξαρτάται και από την τύχη, όχι μόνο από τη βούληση, άρα δεν αποτελεί προϊόν της ελευθερίας.
Στη συνέχεια, πρέπει να τονιστεί πως η αγαθή βούληση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι κάποιος άξιος ευτυχίας, καθώς θεωρείται θεμέλιο κάθε αξίας. Πάνω σε αυτό βασίζονται και τα δύο θεωρήματα που ακολουθούν:
1. όταν είμαστε αγαθοί, είμαστε «άξιοι» της ευδαιμονίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε κατακτήσει την ευδαιμονία μέσα στον κοινωνικό κόσμο των φαινομένων, αφού η τελευταία εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων έξω από τη δική μας δικαιοδοσία.
2. επικουρικά, ο πρακτικός λόγος δύναται να συλλάβει το αίτημα για ευδαιμονία, δηλαδή μπορεί να ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα εξασφαλισθεί πως όποιος είναι αγαθός θα είναι και ευδαίμων.
Πάντως, σε καμιά περίπτωση, αυτή η ελπίδα, αυτό το αίτημα, δεν θα πρέπει να νοηθεί ως περιεχόμενο ή ως προϋπόθεση του ηθικού νόμου. Ο πράττων θα πρέπει να συλλαμβάνει τον ηθικό νόμο ανεξάρτητα από κάθε ελπίδα για την πραγμάτωση της ευδαιμονίας.
Παρόλα αυτά, αν ήθελε κανείς να ορίσει το «ύψιστο αγαθό», δηλαδή την τελειότερη εκδοχή μιας «ηθικής πραγματικότητας», τότε θα έλεγε ότι αυτό συνιστά ένα κόσμο όπου η αγαθότητα (δηλαδή, αυτό που αποτελεί τον όρο κάθε αξίας) και η ευδαιμονία (δηλαδή, σχηματικά, αυτό που αντιστοιχεί στην ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών και επιθυμιών) συνυπάρχουν. Αυτή είναι, τουλάχιστον, η πρώιμη αντίληψη του Καντ για το «ύψιστο αγαθό» .
Η αγαθή βούληση σχετίζεται με σκοπούς χωρίς να εξασφαλίζει την πραγμάτωσή τους. Διότι το να βούλομαι εξαρτάται αποκλειστικά από μένα και την ελευθερία μου. Ενώ το να πραγματώνω τους σκοπούς της βούλησής μου στον εμπειρικό κόσμο δεν εξαρτάται από μένα, αλλά και από τους άλλους και από τους φυσικούς νόμους. Η βούληση των σκοπών είναι ηθικά σημαντική, ενώ η πραγμάτωσή τους όχι.
Μελετώντας πάντως την καντιανή φιλοσοφία, αξίζει να παρατηρήσουμε και τις εξής διακρίσεις σχετικά με το ότι η «αγαθότητα» της βούλησης μπορεί να τεθεί με 2 τρόπους, τον αυστηρό και τον ελαστικό. Έτσι έχουμε:
1. αγαθή είναι η βούληση που πράττει το αγαθό για τον ορθό λόγο και μόνο τότε η πράξη έχει κυριολεκτικά ηθική αξία (π.χ. τίμιος είναι κάποιος επειδή πιστεύει στην τιμιότητα). Αυτή η βούληση είναι κυριολεκτικά αυτόνομη, γιατί η ελευθερία υπακούει σε ένα νόμο που δίνει η ίδια στον εαυτό της, τον ηθικό νόμο.
2. αγαθή είναι η βούληση έστω κι αν πράττει το αγαθό για λάθος λόγους. Δηλαδή, αγαθή θα είναι και η βούληση εκείνου που είναι τίμιος για να μην χάσει τους πελάτες του. Αυτή η βούληση είναι αγαθή μόνο με την ευρύτερη έννοια, στο μέτρο που δεν αφήνει τον εαυτό της να πράξει ενάντια στον ηθικό, δηλαδή να πράξει με τρόπο άτιμο.
Ως εδώ σχετικά με την καντιανή αγαθή βούληση. Φυσικά, αν κάποιος την μελετήσει σε βάθος, επιστημονικά και συστηματικά, θα ανακαλύψει και άλλες λεπτομέρειες, αλλά και παρατηρήσεις. Αξίζει τον κόπο να προκαλέσουμε τον εαυτό μας για κάτι τέτοιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου