Ζώα στο σκαμνί

Στις 5 Μαΐου του 1986, δεκάδες εξαγριωμένοι κάτοικοι του χωριού Μαλάτσα, στη Μαλαισία, επιτέθηκαν κι έδειραν μέχρι θανάτου έναν αδέσποτο σκύλο. Οι χωρικοί ισχυρίστηκαν ότι το άτυχο τετράποδο ήταν μέλος μιας αδίστακτης συμμορίας ληστών οι οποίοι μεταμορφώνονταν σε ζώα προκειμένου να αποφύγουν τη σύλληψη. Η ιστορία έκανε το γύρο του κόσμου, ωστόσο το συμβάν δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, τα ζώα κατηγορούνταν, δικάζονταν και καταδικάζονταν σαν κοινοί εγκληματίες …
Γουρούνια, ταύροι, άλογα, αγελάδες, λύκοι, αρουραίοι, ψάρια, πουλιά, ακόμη και έντομα, βρέθηκαν αντιμέτωπα με τη δικαιοσύνη και κλήθηκαν να λογοδοτήσουν για τις παράνομες και εγκληματικές πράξεις τους. Τα εγκλήματά τους ήταν από κλοπή και βανδαλισμό μέχρι σεξουαλικά εγκλήματα και ανθρωποκτονίες. Οι ποινές που τους επιβάλλονταν ήταν από αφορισμό και εξορία μέχρι θάνατο δι’ απαγχονισμού και κάψιμο στην πυρά. Η παλαιότερη δίκη ζώου καταγράφεται το 1266 στο Fontenay – aux – Roses, κοντά στο Παρίσι.

Υπηρέτες του κακού. Στη μεσαιωνική Ευρώπη η ισχύς της «Εκκλησίας» ήταν απεριόριστη και επηρέαζε κάθε λειτουργία της Πολιτείας, κυρίως τη Δικαιοσύνη. Η Ιερά Εξέταση βασάνιζε όσους τολμούσαν να ισχυριστούν ότι η Γη δεν ήταν το κέντρο του σύμπαντος κι έριχνε γυναίκες στην πυρά κατηγορώντας τες ως μάγισσες. Ούτε τα ζώα δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από το χέρι του ιερού νόμου.
Το νομικό πλαίσιο για τη δικαστική δίωξη των ζώων διαμορφώθηκε το 13 αιώνα από τον Ιταλό θεολόγο και λόγιο Θωμά τον Ακινάτη. Αυτός υποστήριζε ότι παρότι τα ζώα ήταν δημιουργήματα του Θεού, η εγκληματική τους δράση πήγαζε από μια ανίερη συμμαχία, αφού οι τετράποδοι εγκληματίες δρούσαν κατ’ εντολή του Διαβόλου. Ήταν τα όργανά του πάνω στη Γη, οι πιστοί του υπηρέτες, κατά συνέπεια μέσα από την τιμωρία τους οι πιστοί τιμωρούσαν τον ίδιο το Διάβολο.

Τυπικές διαδικασίες. Ο Έντουαρντ Εβανς ήταν ο πρώτος που μελέτησε και κατέγραψε αναλυτικά τις δικαστικές περιπέτειες των ζώων. Ο Αμερικανός συγγραφέας περιέγραψε στο βιβλίο του The Criminal Prosecution and Capital Punishment of Animals το οποίο κυκλοφόρησε το 1906, 191 δίκες με κατηγορουμένους ζώα. Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει, το 15°  αιώνα διεξήχθησαν 36 δίκες, το 16° αιώνα 57 και το 17° αιώνα 56 δίκες. Η διαδικασία ήταν καθ’ όλα τυπική.
Τα ζώα προφυλακίζονταν, η Πολιτεία όριζε το συνήγορο τους, το δικαστήριο άκουγε τα επιχειρήματα των αντιδίκων και στο τέλος έβγαζε την ετυμηγορία του. Όταν η σύλληψη των ζώων που κατηγορούνταν ήταν ανέφικτη, (αρουραίοι, έντομα, ψάρια), το δικαστήριο αποφάσιζε ερήμην τους. Η ταινία του 1993, «The Hour of the Pig», βασίστηκε στην έρευνα του Έβανς. Στην ταινία παρακολουθούμε έναν νεαρό δικηγόρο να υπερασπίζεται ένα… γουρούνι δολοφόνο.

Μεγαλοδικηγόροι αρουραίων. Υπήρχαν επιτυχημένοι δικηγόροι που «έχτισαν» την καριέρα τους υπερασπιζόμενοι αποκλειστικά κατηγορούμενους/ζώα. Ο πιο ξακουστός ήταν ο Γάλλος Βαρθολομαίος Σασενέ, ικανότατος συνήγορος ο οποίος ειδικευόταν στην υπεράσπιση αρουραίων. Το 1531 οι κάτοικοι της γαλλικής πόλης Οτόν είδαν τις σιταποθήκες τους να αδειάζουν επικίνδυνα εξαιτίας της επιδρομής χιλιάδων αρουραίων. Αμέσως το τοπικό δικαστήριο απήγγειλε την κατηγορία της απρόκλητης και κακόβουλης φθοράς ξένης περιουσίας και κάλεσε τα τρωκτικά να παρουσιαστούν ενώπιον του εντός έξι ημερών.
Όπως ήταν φυσικό, κανένας ποντικός δεν εμφανίστηκε, γεγονός που εξόργισε το δικαστή, ο οποίος θέλησε να επιβάλει τη θανατική ποινή στα ανυποψίαστα ζώα. Τότε ακριβώς παρενέβει ο Σασενέ τονίζοντας ότι οι αρουραίοι δεν έδειξαν ασέβεια προς το δικαστήριο, απλώς δεν ενημερώθηκαν για την κλήτευσή τους επειδή μετακινήθηκαν υπογείως στο διπλανό χωριό. Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, τα επιχειρήματα του Σασενέ έπεισαν τον δικαστή, ο οποίος όρισε νέα δικάσιμο ώστε να ειδοποιηθούν οι αρουραίοι. Δυστυχώς για τους ανθρώπους, οι δίκες αρουραίων συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια της επιδημίας πανώλης που σάρωσε την Ευρώπη του 14ου αιώνα.
Κανείς δεν είχε αντιληφθεί ότι τα τρωκτικά ήταν οι φορείς της επιδημίας, κι έτσι τη στιγμή που οι αρουραίοι απαγχονίζονταν στις πλατείες, ο μισός πληθυσμός της Ευρώπης αφανιζόταν από το Μαύρο Θάνατο.

Γουρούνια Χάνιμπαλ. Εκτός από τις κλοπές, τα ζώα κατηγορήθηκαν και για ανθρωποκτονίες. Το Δεκέμβριο του 1457 μια μικρή γουρούνα συνελήφθη στο Σαβινί της Γαλλίας κατηγορουμένη ότι έπνιξε και παραμόρφωσε ένα βρέφος την ώρα που κοιμόταν στο κρεβάτι του. Οι αυτόπτες μάρτυρες υποστήριξαν ότι η γουρούνα μπήκε στο σπίτι όταν η μητέρα του βρέφους απουσίαζε και κατευθύνθηκε στο δωμάτιο του παιδιού. Πριν προλάβουν να επέμβουν, η γουρούνα καταπλάκωσε και ποδοπάτησε το μωρό. Μαζί με τη γουρούνα είχαν μπει στο σπίτι και τα έξι γουρουνάκια της, που βρέθηκαν λουσμένα από το αίμα του μωρού.
Το δικαστήριο δήλωσε τον αποτροπιασμό του για το ειδεχθές, όπως το χαρακτήρισε, έγκλημα και διέταξε το θάνατο της γουρούνας από το δήμιο. Τα γουρουνάκια απαλλάχθηκαν των κατηγοριών λόγω του νεαρού της ηλικίας τους. Ένα ανάλογο περιστατικό συνέβη το1494 στο Κλερμόντ της Γαλλίας, όταν ένας πεινασμένος χοίρος κατασπάραξε ένα βρέφος ανήμερα το Πάσχα. Το γουρούνι καταδικάστηκε για βρεφοκτονία και οδηγήθηκε στην πλατεία της πόλης όπου και απαγχονίστηκε κάτω από τις επευφημίες του κόσμου. Μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα τα οικόσιτα ζώα, ειδικότερα τα γουρούνια, ήταν οι συνήθεις κατηγορούμενοι από τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου.

Ούτε που κούνησε την ουρά της. Σε καμιά περίπτωση οι ετυμηγορίες των δικαστών δεν ήταν προαποφασισμένες. Απόδειξη ότι πολλά ζώα αθωώθηκαν και μάλιστα αποζημιώθηκαν για την ταλαιπωρία που υπέστησαν. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση καταγράφηκε το 1750 και αφορούσε σε μια προβατίνα. Το άτυχο ζώο πιάστηκε επ’ αυτοφώρω να επιδίδεται σε ερωτικές περιπτύξεις με το αφεντικό του. Εκτός από ποινικό αδίκημα, η κτηνοβασία θεωρείτο μέγα αμάρτημα με ποινή το θάνατο.
Τελικά, μετά την αγόρευση των συνηγόρων, το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η προβατίνα βιάστηκε, οπότε δεν έφερε καμιά ευθύνη για τις διεστραμμένες ορέξεις του βοσκού. Βασικός μάρτυρας υπεράσπισης ήταν ο τοπικός ιερέας, ο οποίος ορκίστηκε ότι γνώριζε την προβατίνα από μικρή και ουδέποτε αυτή είχε προκαλέσει τους άντρες του χωριού με τη συμπεριφορά της, κοινώς δεν είχε κουνήσει την ουρά της. Ο βοσκός καταδικάστηκε για βιασμό και κτηνοβασία και θανατώθηκε διά απαγχονισμού.

Ενοχλητικές βδέλλες. Το 1451, στο δικαστήριο της Λωζάνης της Ελβετίας, όλα ήταν έτοιμα για να διεξαχθεί άλλη μία δίκη. Οι κατηγορίες που βάραιναν τους κατηγορουμένους ήταν βαριές. Κατηγορούνταν για συστηματική παρακώλυση της αλιείας και παρενόχληση των ψαράδων της λίμνης της Βέρνης. Κατηγορούμενοι οι βδέλλες της λίμνης. Η διαδικασία ακολουθήθηκε πιστά. Οι κλητήρες του δικαστηρίου στάλθηκαν τρεις φορές στην λίμνη, ανακοίνωσαν τις κατηγορίες στις βδέλλες και κάλεσαν τις κατηγορούμενες να παραστούν κατά την ημέρα της δικασίμου στο δικαστήριο.
Παρά την έγκαιρη και νόμιμη κλήτευση των κατηγορουμένων, οι βδέλλες δεν φάνηκαν, προκαλώντας την οργή του δικαστή. Ο τελευταίος, μη θέλοντας να δικαιολογήσει ή να συγχωρέσει την αυθάδεια των κατηγορουμένων προς το δικαστήριο, διέταξε την βίαια προσαγωγή τους. Οι στρατιώτες πήγαν στην λίμνη και συνέλαβαν κάμποσες βδέλλες, όσες μπόρεσαν να βρουν, τις οποίες και οδήγησαν βιαίως (δεν καταγράφεται εάν ήσαν δεμένες ή φορούσαν χειροπέδες) ενώπιον του δικαστηρίου.
Ο δικαστής, μετά την ακροαματική διαδικασία, καταδίκασε τις παρούσες βδέλλες σε θάνατο, διέταξε δε τις άλλες, οι οποίες δεν παρευρίσκονταν στο δικαστήριο, να εγκαταλείψουν αμέσως την λίμνη. Οι τελευταίες, εάν δεν συμμορφώνονταν με το διατακτικό της απόφασης, κινδύνευαν να υποστούν την θεϊκή κατάρα και την καταδίκη του εν λόγω δικαστηρίου. Τέλος, ο δικαστής διέταξε την άμεση εκτέλεση της ποινής των καταδικασθέντων παρόντων βδελλών.