Πώς ο λύκος έγινε ένας χαριτωμένος σκύλος

Με το πέρασμα χιλιάδων ετών ο άνθρωπος κατάφερε να κάνει τον σκύλο τον καλύτερο φίλο του. Οι λύκοι ενδεχομένως να πλησίαζαν τους ανθρώπινους οικισμούς και να παρέμεναν κοντά τους προκειμένου να συμπληρώνουν τη διατροφή τους με ό,τι απέμενε από το τραπέζι. Κάποια από αυτά τα άγρια ζώα ήταν λιγότερο φοβισμένα και μέσα από αυτή τη σχέση και αφού πέρασαν πολλές γενιές, εμφανίστηκε μια γενιά ημίαιμων ζώων που ανέπτυξε μια εξαιρετικά επωφελή σχέση με τον άνθρωπο.

Επιπροσθέτως, με το μειλίχιο χαρακτήρα και την επιθυμία να υπηρετήσουν τον άνθρωπο-αφέντη, η εξημέρωση επέφερε στα ζώα ανατομικές και φυσιολογικές μεταβολές, όπως είναι τα μικρότερα, πεσμένα αυτιά, ο συρρικνωμένος εγκέφαλος, η πιο κοντή μουσούδα και οι λευκές τούφες στο τρίχωμα. Τέτοιες μεταβολές δεν παρατηρούνται αποκλειστικά στους σκύλους αλλά και σε άλλα εξημερωμένα οικόσιτα ζώα. Οι γάτες, τα άλογα και τα ποντίκια έχουν ανάλογα χαρακτηριστικά.
Το γεγονός αυτό δεν διέφυγε την προσοχή του Ρώσου γενετιστή Ντμίτρι Μπελάγεφ, η εργασία του οποίου στις αλεπούδες, κατά τη δεκαετία του 1950, μας έδωσε εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία για τη διαδικασία της εξημέρωσης. Ο Μπελάγεφ εξέτρεφε ασημένιες αλεπούδες σε αιχμαλωσία και επέλεγε τη λιγότερο και την περισσότερο εξημερωμένη για αναπαραγωγή.

Επειτα από σαράντα γενιές, είχε καταφέρει να εκθρέψει μια ομάδα εξαιρετικά άγριων αλεπούδων που φοβούνταν πολύ τον άνθρωπο και μια άλλη ομάδα με αλεπούδες που κουνούσαν τις ουρές τους, είχαν άσπρα τμήματα στη γούνα τους και επιζητούσαν την ανθρώπινη επαφή. Μέσα από το πείραμα και με μοναδικό παράγοντα αναπαραγωγής το πόσο εξημερωμένο ήταν ένα ζώο, ο Μπελάγεφ επέλεξε τα ίδια χαρακτηριστικά που επέλεγαν οι πρόγονοί μας όταν εξημέρωναν τον σκύλο. Πολλοί θα αναρωτηθούν «μα γιατί να συμβαίνει αυτό;». Δεν υπάρχει σαφής σύνδεσμος ανάμεσα στο πόσο εξημερωμένο είναι ένα ζώο και στο αν έχει πεσμένα ή μη αυτιά.

Ο Ανταμ Ουίλκινς του Πανεπιστημίου Χούμπολτ της Γερμανίας και οι συνεργάτες του σε ΗΠΑ και Αυστρία προτείνουν μια νέα θεωρία μέσα από το δημοσίευμά τους στην επιθεώρηση Genetics. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η εξημέρωση του ζώου συμβάλλει στον περιορισμό του αριθμού των κυττάρων στην περιοχή που ονομάζεται νευρική ακρολοφία. Αυτά τα κύτταρα-χαμαιλέοντες εξειδικεύονται στα πρώτα στάδια της ζωής των σπονδυλωτών σε όλα τα σημεία του αναπτυσσόμενου οργανισμού και ανάμεσα σε αυτά και στο σημείο που ευθύνεται για την αντίδραση «τρόμος ή φυγή». Η ιδέα της ομάδας βασίζεται στο ότι η αλλαγή του αριθμού των κυττάρων μπορεί να επηρεάζει τον ενστικτώδη φόβο προς τον άνθρωπο που έχουν αυτά τα ζώα.

Επίσης, η νευρική ακρολοφία διαδραματίζει ρόλο στον σχηματισμό των χαρακτηριστικών του προσώπου, όπως παραδείγματος χάριν των δοντιών, των αυτιών αλλά και των κυττάρων που παράγουν χρωστικές. Ετσι, σύμφωνα με την επιστημονική θεωρία, η μείωση των κυττάρων στο σημείο που ευθύνεται για τη μεγαλύτερη εξημέρωση του ζώου μπορεί να ευθύνεται και για τις υπόλοιπες αλλαγές των χαρακτηριστικών όπως και για το «σύνδρομο εξημέρωσης». Εν ολίγοις, το γεγονός ότι κάποια ζώα είναι υπερβολικά χαριτωμένα πιθανότατα να είναι παρενέργεια της εξημέρωσής τους.

Αυτό δεν είναι απλώς μια κενή εκτίμηση. Εχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες μελέτες στα διαφορετικά γονίδια που επηρεάζονται κατά την εξημέρωση, πολλά από τα οποία διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη ιστών που προέρχονται από τη νευρική ακρολοφία. Η μείωση του αριθμού των κυττάρων εκεί μπορεί να εξηγεί γιατί οι εξημερωμένες αλεπούδες και τα τρωκτικά έχουν μικρότερα επινεφρίδια από τα αδέλφια τους που δεν έχουν εξημερωθεί. Επίσης, μπορεί να εξηγεί κάποια χαρακτηριστικά, όπως είναι τα πεσμένα αυτιά, ως αποτέλεσμα του ελλειμματικού χόνδρου, και τα λευκά τμήματα του τριχώματος τα οποία μπορεί να οφείλονται στην έλλειψη των κυττάρων που παράγουν χρωστική.

O δρ Ουίλκινς επισημαίνει ότι τα εξημερωμένα ζώα θα πρέπει να έχουν λιγότερα -ή φθαρμένα- κύτταρα στη νευρική ακρολοφία συγκριτικά με τα αδέλφια τους που δεν έχουν εξημερωθεί. Επίσης, είναι δυνατόν να τροποποιηθούν γενετικά τα γονίδια που ευθύνονται για τη δημιουργία νευρικής ακρολοφίας στα άγρια ζώα για να βρεθεί κατά πόσο τέτοιοι χειρισμοί θα επιτρέψουν τη δημιουργία ζώων με τα ίδια χαρακτηριστικά με τα εξημερωμένα. Αν η θεωρία του δόκτορος Ουίλκινς και των συνεργατών του είναι σωστή, τότε πιθανώς να καταφέρουμε να εντοπίσουμε τη σχέση εκείνων των πλασμάτων που μας πλησίαζαν για να κλέψουν τρόφιμα από τα απορρίμματα και των σημερινών εξαδέλφων τους που απλά μας κλέβουν την καρδιά.