ΟΙ ΑΝΟΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΑ «ΚΑΚΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ»

Σύμφωνα με τον Αυγουστίνο, ένας από του αγγέλους, ο αρχηγός τους, αμάρτησε. Μεταμορφώθηκε σε Διάβο­λο, παρασύροντας στην πτώση του κι άλλους αγγέλους. Πότε; Η απάντηση του: Σε αυτό το θέμα η Γραφή σιωπά. Αλλά ο Αυγουστίνος γνωρίζει ότι πριν από την πτώση τους τα «κακά πνεύματα» δεν ήξεραν τίποτα γι” αυτήν. Και η συνουσία τους με γυναίκες των ανθρώπων, λέει ο Αυγουστίνος, επιβεβαιώνεται από τόσους αξιόπι­στους χριστιανούς, ώστε θα ήταν αναίσχυντο να τη δια­ψεύσουμε.

Ωστόσο, για την ομαδική αποστασία υπεύθυ­νη είναι μια μοχθηρή, διεστραμμένη βούληση των εκ- πτώτων, την αιτία της οποίας δεν γνωρίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μόλις στο τέλος της ζωής του ισχυ­ρίζεται ότι το μεγαλύτερο τμήμα των αγγέλων παρέμει­νε πιστό στο Θεό με μια πράξη χάριτος. Αλλά γιατί δεν δόθηκε χάρη και στους άλλους; Σχετικά με αυτό το θέμα, ο Αυγουστίνος δεν έκατσε να σπαζοκεφαλιάζει πολύ καιρό. Τι να κάνουμε τώρα, έτσι ήταν, έτσι είναι, τέλος.
Σύμφωνα με τον επίσκοπο της Ιππώνας, οι δαίμονες παριστάνουν τους θεούς, κατοικοεδρεύουν μέσα στα εί­δωλα και εκεί υποδέχονται τα θύματά τους. Αλλά επι­κίνδυνοι είναι προ πάντων, επειδή έχουν εξουσία πάνω σε πολλούς «οι οποίοι δεν αξίζουν τη συμμετοχή στην αλη­θινή θρησκεία, όπως πάνω σε φυλακισμένους και υποτε­λείς. Με θαυματουργικά και απατηλά σημάδια κατα­φέρνουν να παρουσιάζονται στους περισσότερους από αυ­τούς ως θεοί, άλλοτε με πράξεις, άλλοτε με προφητεί­ες». Ο Αυγουστίνος παραδέχεται επίσης ότι τα αγάλμα­τα των θεών μιλάνε, όπως το άγαλμα της θεάς Τύχης, και το εξηγεί λόγω «της πανουργίας και του δόλου» των «μοχθηρών δαιμόνων»¹⁷⁶.
Αλλά ο Αυγουστίνος διδάσκει ότι, παρότι παρουσιάζο­νται ως θεοί, στην πραγματικότητα απλά καταλαμβά­νουν μια «μεσαία θέση ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους», «οριζόμενη από τα αέρινα σώματά τους» και την «υψηλότερα ευρισκόμενη κατοικία τους», «την κατοικία τους σε ένα υψηλότερο στοιχείο», δηλαδή «στον αέρα». Δεν υπάρχει λόγος να τους λατρεύουμε γι* αυτό. Αφού δεν λατρεύουμε τα πουλιά, τότε συνεπώς «ούτε τους ακόμη πιο αέρινους δαίμονες». Ο Αυγουστίνος γνω­ρίζει σίγουρα ότι δεν έχουν γήινη σάρκα (caro), αλλά λεπτό, αερώδες σώμα- ωστόσο «δεν έχουν και ιδιαίτερα μεγάλη αξία». Κι αυτό είναι σίγουρα ένας υποβιβασμός, αφού τα πνεύματα κοσμούσε πριν από την πτώση τους ένα ακτινοβόλο αιθέριο σώμα.
Ωστόσο, ο Αυγουστίνος δεν αποκλείει να τους φανταστεί κανείς και εντελώς ασώματους, πράγμα που από την άλλη πλευρά έρχεται σε αντίθεση με την άποψή του ότι θα πρέπει να έχουν σώμα, επειδή βέβαια σύμφωνα με το Ματθ. 25,41 «το αιώνιο πυρ δημιουργήθηκε» σαφώς «για το Διάβολο και τους δικούς του», επειδή ήταν μεν μάλλον «έλλογοι», αλλά «γι” αυτό το λόγο (!) και δυστυχείς», όπως «και αιώνιοι», αλλά μόνο και μόνο για να «μην έχει τέλος η δυστυχία τους!» Και, παρόλο που ισχυρίζεται ότι μόνο ο Θεός γνωρίζει τις μύχιες σκέψεις του ανθρώπου, σε άλ­λα σημεία ισχυρίζεται ότι οι δαίμονες, λόγω της μακράς ζωής τους, έχουν μεγαλύτερες γνώσεις από τους ανθρώ­πους και γνωρίζουν και τις σκέψεις τους ».
Οι συχνές αντιφάσεις του μεγάλου αγίου σχετικά με τα «κακά πνεύματα» δικαιολογήθηκαν από το γεγονός ότι η Βίβλος, την οποία επικαλείται διαρκώς, σε αυτό το σημείο «δίνει πολύ λίγες πληροφορίες» (Van der Nat). Αλλά δεν συνεπάγεται από αυτό υποχρεωτικά ότι πρέπει και να αντιφάσκει ο ίδιος. Μετά από διαψεύσεις και ισχυρισμούς, χαρακτηρίζει τελικά το πρόβλημα ως όχι και τόσο σημαντικό και πιστεύει ότι τέτοια ζητήματα «είναι μια άσκηση, με την οποία το πνεύμα δεν παιδεύ­εται ανώφελα…» Ένας τρελός ισχυρισμός, καθώς πρό­κειται μόνο για εικασίες πνευμάτων.
Σε ένα ιδιαίτερο μικρό κεφάλαιο του βασικού έργου του, ο Αυγουστίνος εξηγεί ότι είναι παράλογο να λατρεύ­εις τους διεφθαρμένους δαίμονες και να υπολογίζεις στη βοήθειά τους· σε ένα άλλο, ότι είναι εραστές της μαγι­κής τέχνης. Για τη φύση αυτών των δαιμόνων ο Αυγου­στίνος μπορεί και γεμίζει δεκάδες σελίδες με ψευδολόγιες ανοησίες. Ο άγιος Πατέρας γνωρίζει «ότι είναι πνεύ­ματα γεμάτα χαιρεκακία, χωρίς καμία δικαιοσύνη, φου­σκωμένα από έπαρση, ωχρά από το φθόνο, πολύ πα­νούργα για να τα εξαπατήσεις» κ.ο.κ.· αλλά από την άλλη πλευρά είναι σε θέση να διαβεβαιώσει ότι ο καρκί­νος του στήθους μιας χριστιανής στην Καρχηδόνα θερα­πεύτηκε απλά με το σημάδι του σταυρού¹⁷⁹.
Ο μεγαλύτερος Πατέρας της Καθολικής Εκκλησίας πίστευε σε σωρό τέτοιες ανοησίες, τις στήριζε και τις ενίσχυε. Είναι μάλιστα ο συντάκτης ενός ειδικού κειμέ­νου σχετικά με την «Προφητική τέχνη των δαιμόνων» — γνώριζε ότι είναι επικίνδυνα όντα, ότι διακρίνονται από φανταστικό χάρισμα αντίληψης, τεράστια γρηγορά­δα — είναι γρηγορότερα κι από τα πουλιά— αλλά ιδιαί­τερα από «πολύχρονη πείρα». Ο Αυγουστίνος ισχυρίζε­ται ότι έχει δει περισσότερους από έναν δαίμονες, ήταν εκτός αυτού ακράδαντα πεπεισμένος για την ύπαρξη πνευμάτων τα οποία παραμονεύουν τις γυναίκες· πίστευε ότι μπορεί κανείς να συμβουλευτεί πνεύματα, να κάνει συμβόλαια με το Διάβολο και να συνουσιασθεί μαζί του. Κυρίως η αυθεντία του Αυγουστίνου στήριξε όλη αυτή την πίστη σε δαίμονες και διαβόλους για πολλούς αιώ­νες, και με αυτό τον τρόπο μεταβλήθηκε κι ο ίδιος στο «θεολόγο της παραφροσύνης περί μαγισσών». Η επιρροή του Αυγουστίνου είναι απεριόριστη. Δεν είναι μόνο η διδασκαλία του «φιλοσοφία της χριστιανικής Εκκλησί­ας», αλλά κι εκείνος είναι «ο αληθινός Διδάσκαλος του Μεσαίωνα» (Windelband/Heimsoeth). Και εξακολουθεί να τρομοκρατεί τα χριστιανικά μυαλά και στους νεότε­ρους χρόνους
Του Karlheinz Deschner

Πηγή: Από το έργο του: « Η Εγκληματική Ιστορία του Χριστιανισμού« , τόμος 4ος, σελίδα 123-126