Η «λογική πίστη» του Πασκάλ μοιάζει περισσότερο με ασφάλεια ζωής, όχι με πνευματική αφοσίωση

Πολλοί πιστοί χριστιανοί χρησιμοποιούν υπέρ της πίστης τους το απαρχαιωμένο επιχείρημα που διατύπωσε ο Γάλλος μαθηματικός, φιλόσοφος και θεολόγος του 17ου αιώνα, ο Μπλεζ Πασκάλ (Blaise Pascal). Το γνωστό ως «το Στοίχημα του Πασκάλ» (le Pari de Pascal). Αυτό μας λέει εν ολίγοις ότι είναι προς το συμφέρον μας να πιστεύουμε στον (χριστιανικό) θεό διότι έτσι δεν θα χάσουμε τίποτα σε καμία περίπτωση.



Αυτό προέρχεται ασφαλώς από την χριστιανική μονοθεϊστική σκοπιά των πραγμάτων και είναι όπως όλα τα χριστιανικά επιχειρήματα καθαρά μονόπλευρο και μεροληπτικό. Επομένως δεν αντέχει στην βάσανο της λογικής κριτικής και έχει ανασκευαστεί συνοπτικά με τις εξής θέσεις.

1. Το «Επιχείρημα των πολλών θρησκειών ή του λάθος θεού»

Αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν πολλοί πιθανοί θεοί, σε ποιον να πιστέψεις; Στον θεό των χριστιανών, των μουσουλμάνων, τους θεούς των Ινδών κ.λπ.; Ποιάς θρησκείας τους κανόνες θα πρέπει να ακολουθήσεις ώστε να έχεις αιώνια ζωή; Δεν μπορεί να έχουν όλες οι θρησκείες δίκιο.

Άρα το στοίχημα σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι απλό. Αν διαλέξεις λάθος πίστη, ίσως χάσεις αντί να κερδίσεις. Οπότε το επιχείρημα καταρρέει, γιατί δεν μπορεί κανείς να κρίνει ποιος Θεός είναι ο σωστός ή ο αληθινός. Φυσικά κάθε θρησκεία θεωρεί αληθινό τον δικό της και γι’αυτό μιλάμε για παράλογο επιχείρημα και μεροληπτικό που θεωρεί αβάσιμα και με τυφλή πίστη ως δεδομένο εν προκειμένω μόνον τον χριστιανικό θεό.

2. Το «Επιχείρημα της ανειλικρινούς πίστης»

Μπορείς πραγματικά να «πιστέψεις» επειδή σε συμφέρει; Ο Πασκάλ λέει ότι μπορείς να αρχίσεις να συμπεριφέρεσαι σαν πιστός και τελικά να πιστέψεις. Πολλοί όμως υποστηρίζουν ότι αυτό είναι υποκριτική πίστη, όχι αληθινή πίστη. Η γνήσια πίστη δεν γεννιέται από υπολογιστικό συμφέρον, αλλά από πεποίθηση.

3. Το «Επιχείρημα της απώλειας»

Ο Πασκάλ λέει ότι «δεν χάνεις τίποτα». Είναι αλήθεια; Όχι ακριβώς. Αν πιστεύεις ενώ ο Θεός δεν υπάρχει τότε: 

α) θα περιορίσεις άσκοπα την ελευθερία σου, 

β) θα ακολουθήσεις άσκοπα κανόνες ή στερηθείς άσκοπα πράγματα που θεωρείς αμαρτωλά, 

γ) θα αποκλείσεις άλλες πιθανότητες στη ζωή.

Άρα υπάρχει κόστος με την πίστη και δεν είναι «στοίχημα» όπου δήθεν δεν χάνεις τίποτα. Αντίθετα χάνεις πάρα πολλά όπως έχει διδάξει η ιστορία.

4. Το «Επιχείρημα της αβεβαιότητας»

Ο Πασκάλ αντιμετωπίζει την ύπαρξη του Θεού σαν πιθανότητα σε στοίχημα. Αλλά η ύπαρξη του Θεού δεν μπορεί να είναι τυχαίο γεγονός όπως ρίψη ζαριών. Δεν έχει νόημα να της αποδίδεις πιθανότητα. Η πίστη δεν είναι υπολογιστική πράξη, αλλά μια συνθήκη επιβεβλημένη από την εκάστοτε κοινωνική συνήθεια ή μια υπαρξιακή ανάγκη και σπάνια ατομική επιλογή.

5. Το «Ηθικό επιχείρημα»

Στην περίπτωση που δεχτεί κανείς ότι ο Θεός υπάρχει και είναι δίκαιος και πανάγαθος, θα δεχόταν πίστη μόνο από συμφέρον; Πολλοί θεολόγοι (ακόμα και Χριστιανοί) απαντούν πως όχι. Ένας δίκαιος Θεός θα έκρινε την ειλικρίνεια και όχι την σκοπιμότητα της πίστης. Η «λογική πίστη» του Πασκάλ μοιάζει περισσότερο με ασφάλεια ζωής, όχι με πνευματική αφοσίωση.