Τόσοι διαφορετικοί λαοί, κοινωνίες και πολιτισμοί, με τόσες αντιθέσεις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, ιδεολογικές, θρησκευτικές, δεν μπορούσαν να συμβιώσουν μέσα στο πλαίσιο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας χωρίς να υπήρχε κάτι που να τους συνέδεε - πέρα από την υποταγή στην κεντρική εξουσία και την πολιτική οργάνωση. Η ελάχιστη κοινή βάση που δέχονταν, ή που όφειλαν να δέχονταν, όλοι οι υπήκοοι ήταν ότι ο αυτοκράτορας βρίσκεται στην κορυφή μιας ιεραρχίας, πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής· ότι η ιεραρχική δομή της αυτοκρατορικής εξουσίας είναι φυσική και θεϊκή - συμπίπτει με τον ορθό λόγο, εφόσον υπάρχει μια αναλογία ανάμεσα στον κόσμο, στον ανθρώπινο πολιτισμό και στη λογική.
Αυτές οι παραδοχές βοηθούσαν την ανοχή των διαφορετικών θρησκειών και φιλοσοφιών, καθώς και τη συνοχή και, κατά κάποιο τρόπο, την ομογενοποίηση της πανσπερμίας και ποικιλίας των φυλών. Συντελούσαν, όσο γινόταν, στην ιδεολογική και πολιτιστική ενότητα της αυτοκρατορίας.
Ο κάτοικος π.χ. του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας μπορούσε να ήταν λίγο από όλα, χωρίς δεσμεύσεις και αποκλειστικότητες: μυημένος στα μυστήρια της Κυβέλης, πιστός στον τοπικό προστάτη θεό, πρόθυμος να ταξιδέψει ο ίδιος για να αφήσει το τάμα του σε κάποιο Ασκληπιείο, σχεδόν αναγκασμένος να προστρέχει στο μαντείο των Διδύμων ή, για ευκολία, σε κάποιους από τους περιοδεύοντες μάντεις και προφήτες, να τα έχει καλά με κάθε είδους και προέλευσης θεούς, αλλά και να μην ξεχνά στις δημόσιες τελετές να καίει λίγο λιβάνι στην περιφερόμενη για προσκύνηση εικόνα του σεβαστού αυτοκράτορα.
Το ίδιο και στη φιλοσοφία: ένας πλατωνικός μπορεί να είχε μέσα του ισχυρή δόση στωικισμού (κάποιας μορφής στωικισμού), ένας αριστοτελικός να καταπιανόταν με τα ζητήματα που έθετε η πλατωνική παράδοση, και ολοένα και περισσότεροι να διαβάζουν Αριστοτέλη. Βέβαια, δεν έλειπαν οι ενδοφιλοσοφικοί ανταγωνισμοί. Αλλά αφορούσαν κυρίως τους καθηγητές, επαγγελματίες μια ζωή στη φιλοσοφία και στις έννοιες, που πάλευαν να περισώσουν την καθαρότητα της «σχολής» τους και, ίσως πιο πολύ, να ενισχύσουν τη δική τους θέση και καριέρα.
Όποιος αρνιόταν τις αρχές που θεμελίωναν την αυτοκρατορία, έθετε αυτομάτως τον εαυτό του εκτός κοινωνίας, εκτός των «φυσικών» αξιών του πολιτισμού. Άρα ήταν εκτός λόγου - ένας εχθρός του πολιτισμού, της ανθρωπότητας. Ήταν ένας φορέας της αντικουλτούρας της εποχής. Έτσι εξηγούνται, μέχρις ενός σημείου, και δικαιολογούνταν στα μάτια πολλών ανθρώπων της εποχής οι διωγμοί όσων αρνούνταν τον θεϊκό ρόλο της αυτοκρατορίας - κυρίως των εβραιοχριστιανών, αλλά και εβραίων και οπαδών άλλων θρησκειών και λατρειών. Γι᾽ αυτό και ο πλατωνικός Κέλσος κατηγορούσε τους χριστιανούς, που δεν θυσίαζαν στους θεούς: «Είναι σαν να μένεις στο διαμέρισμα κάποιου και να μην πληρώνεις ενοίκιο.»
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου