Η ανοσία του βλάκα

Κανένα πλάσμα δεν είναι επαρκέστερα εξοπλισμένο και προσαρμοσμένο στο περιβάλλον του από τον βλάκα – τον καθαρόαιμο βλάκα, τον ανόθευτο.

Θεωρώ ότι η βλακεία είναι μια πολύ έξυπνη κατασκευή. Μη με παρεξηγήσετε. Ούτε παραδοξολογώ, ούτε αστειεύομαι, ούτε ειρωνεύομαι. Εάν ήμουν οπαδός του Δημιουργισμού (αλλά δεν είμαι) θα σας έλεγα ότι η βλακεία είναι το υπέρτατο εφεύρημα του Πανάγαθου, εκεί όπου πραγματικά έβαλε τη σφραγίδα της ασύλληπτης μεγαλοφυΐας Του. Ακόμη όμως κι έτσι, ως ένας άθλιος άθεος με δαρβινικές εμμονές, δεν μπορώ παρά να παραδεχτώ ότι, και στο πλαίσιο των δικών μου γκρινιάρικων προδιαγραφών, η βλακεία τα βγάζει πέρα μια χαρά. Κανένα πλάσμα δεν είναι επαρκέστερα εξοπλισμένο και προσαρμοσμένο στο περιβάλλον του από τον βλάκα – τον καθαρόαιμο βλάκα, τον ανόθευτο – προκειμένου να επιβιώσει όσο το δυνατόν περισσότερο. Θέλετε και το καλύτερο; Και στην περίπτωση που δεν κατορθώσει να επιβιώσει επί μακρόν (ορισμένες βλακείες, όπως πικρά γνωρίζουμε, έχουν βαρύ τίμημα), ούτε που θα πάρει χαμπάρι τι ακριβώς στερήθηκε. Δεν θα πονέσει, δεν θα παιδευτεί. Διόλου τυχαία έχει συνδυαστεί από αρχαιοτάτων χρόνων η βλακεία με τη μακαριότητα. Εάν υφίστανται ελάχιστοι και κακοτράχαλοι δρόμοι για την επιδίωξη της ευτυχίας, ο δρόμος της βλακείας είναι αναντίρρητα ο πιο φαρδύς και άνετος.

Έχουμε να κάνουμε με ένα λειτουργικό σύστημα απολύτως στεγανό και απολύτως προστατευμένο, την πλέον αυτοεκπληρούμενη από τις αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Στο κάτω-κάτω, τι ζητάμε από τον βλάκα; Όχι και πολλά πράγματα. Το πρώτο που του ζητάμε (τον θεμέλιο λίθο, ουσιαστικά, όλων των υπολοίπων απαιτήσεών μας) είναι να πιστεύει. Η πίστη μετακινεί βουνά – έτσι δεν λέμε; Δεν είμαι σίγουρος ότι μετακινεί βουνά, δεν το έχω τσεκάρει -και μάλλον τείνω προς την αντίθετη άποψη: μόνη της η πίστη, δίχως τη συνδρομή κανενός άλλου παράγοντα (μια πίστη, ας πούμε, σε αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες εργαστηρίου), όχι βουνά δεν μετακινεί, αλλά ούτε ένα πιρούνι λίγων γραμμαρίων, πέντε μόλις εκατοστά από τα ακροδάχτυλά μας.

Ωστόσο, θα συμφωνήσω ότι η πίστη – όπως κι ένα οποιοδήποτε φάρμακο placebo – είναι σε θέση να ενεργοποιήσει έμμεσα τεράστιες φυσικές δυνάμεις και να προκαλέσει αξιοζήλευτα αποτελέσματα, συνήθως ολέθρια, αλλά όχι πάντα: μερικές φορές η πίστη με ωθεί σε αγαθοεργίες που δεν θα τις έπραττα ποτέ εάν δεν πίστευα σε κάτι. Γιατί δεν θα τις έπραττα; Γιατί είμαι βλάκας. Με την καλή έννοια.

Στο placebo μπορούμε να ρίξουμε ζάχαρη, αλάτι, λεμόνι, λαδόξιδο κ.λπ., αλλά το πιο σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε πως, ό,τι και να ρίξουμε, θα είναι αποτελεσματικό στον βαθμό που ο ασθενής πιστέψει πως είναι αποτελεσματικό και η πίστη του, με τη σειρά της, ενεργοποιήσει έμμεσα… – να μην τα ξαναλέμε. Κατ’ αναλογίαν, το περιεχόμενο της πίστης μας δεν ενέχει την παραμικρή ποιοτική διαφορά: είτε στην άμωμο σύλληψη πιστεύουμε, είτε στον ιερό βράχο, είτε στη φλεγόμενη βάτο, δεν περνάμε από τις εξετάσεις του ορθολογισμού, σας το προσυπογράφω.

Αυτό όλοι οι πιστοί το αναγνωρίζουν ενστικτωδώς: μολονότι δεν σέβονται απεριόριστα παρά τον δικό τους ανορθολογισμό, εκδηλώνουν κάποιου είδους ανοχή για τον ανορθολογισμό των άλλων, αλλά καμία για τα αποβράσματα που δεν ομνύουν σε κανέναν ανορθολογισμό.

Οι οπαδοί των άλλων δογμάτων ή/και των άλλων θρησκειών είναι απολωλότα πρόβατα, αυριανά πελατάκια, επιδεκτικά προσηλυτισμού· μόνον οι άθρησκοι υποφέρουν από ανήκεστο βλάβη. Ιδού η ανοσία της βλακείας λοιπόν με τρεις απλές κινήσεις. Α): πιστεύεις σε κάτι, όσο εξωφρενικό ή παράλογο. Β): κάθε αμφισβήτηση προς την πίστη σου είναι αμφισβήτηση προς την ταυτότητά σου. Γ): αποδείξεις ζητούν μονάχα οι άπιστοι. Voilà! Δεν θα πεθάνεις ποτέ. Ασε που και να πεθάνεις, ούτε που θα το καταλάβεις. Ακαταμάχητος.