Μοτίβα σκέψεων
Τα σχήματα είναι συγκεκριμένα μοτίβα σκέψεων, νοητικά πλαίσια σύνθεσης πληροφορίας σε σχέση με τα ερεθίσματα που δέχεσαι. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την τάση να ομαδοποιεί τις εισερχόμενες πληροφορίες έτσι ώστε να μη χρειάζεται κάθε φορά να εξετάζει κάποιο ερέθισμα ως νέο.
Για παράδειγμα, κάθε φορά που αντικρίζεις μια γάτα την εντάσσεις στην ομάδα «γάτα» που περιέχει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που συναντάς. Μπορεί να δεις ένα κουνέλι που θα είναι στην ομάδα «κουνέλι» και να το εντάξεις επιπλέον στην ομάδα «ζώα» με τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης ομάδας.
Τα σχήματα στη θεωρία του Piaget
Αυτός είναι και ο τρόπος μάθησης των παιδιών σύμφωνα με τον Piaget ο οποίος μιλά για δύο διαδικασίες δημιουργίας σχημάτων.
Η πρώτη είναι η αφομοίωση - όταν κάτι νέο συμπεριλαμβάνεται σε ένα υπάρχον σχήμα.
Η δεύτερη είναι η συμμόρφωση - όταν υπάρχοντα σχήματα τροποποιούνται για την ενσωμάτωση ή την προσαρμογή τους σε νέες εμπειρίες.
Τα σχήματα είναι αναπαραστάσεις του νου που κάνουν πιο εύκολες τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις και είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα. Ωστόσο, μερικές φορές είναι και εκείνα που ωθούν στις δυσλειτουργικές συμπεριφορές.
Πλαισίωση εικόνας με σχήματα
Αν δεις την εικόνα μιας νοσηλεύτριας, ποιες σκέψεις θα σου έρθουν στο νου; Πώς έχεις πλαισιώσει αυτή την εικόνα;
Το ότι κάποια σχήματα είναι δυσλειτουργικά έχει να κάνει με τις συνθήκες κατά τις οποίες ενεργοποιούνται.
Για παράδειγμα, ένα σχήμα ανταγωνισμού είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στους αθλητικούς χώρους αλλά δημιουργεί προβλήματα στις συντροφικές και φιλικές σχέσεις.
Επίσης, μπορεί για παράδειγμα το σχήμα της νοσηλεύτριας να μη σου φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο στην αλληλεπίδραση με κάποιο άλλο πρόσωπο.
Επιπλέον, λανθασμένες πεποιθήσεις δημιουργούν σχήματα μη λειτουργικά σε πλήθος περιπτώσεων.
Σε κάθε περίπτωση ανακαλείς το σχήμα που είναι πιο εύκολα προσβάσιμο. Ωστόσο, έχει αποδειχθεί πως και ένα οποιοδήποτε επιλεγμένο σχήμα μπορεί να γίνει εύκολα προσβάσιμο.
Η μελέτη των Higgins, Rholes και Jones για τα σχήματα
Χαρακτηριστική είναι η μελέτη των Higgins, Rholes και Jones κατά την οποία παρουσίασαν στους συμμετέχοντες δύο διαφορετικά λεξιλόγια που περιείχαν εκτός των άλλων λέξεις σχετικές με δύο διαφορετικές έννοιες:
είτε με την έννοια ριψοκίνδυνος (ριψοκίνδυνος, βιβλίο, λαγός, απρόσεκτος, πιγκουίνος, γράμμα, παράτολμος, δίσκος, πινακίδα, απερίσκεπτος, επιταγή, ημερολόγιο, επικίνδυνος, υπολογιστής, κερί, ανεύθυνος κ.λπ)
είτε με την έννοια περιπετειώδης (περιπετειώδης, βιβλίο, λαγός, αυτοπεποίθηση, πιγκουίνος, γράμμα, τολμηρός, δίσκος, πινακίδα, θαρραλέος, ταξιδιώτης, επιταγή, ημερολόγιο, ελεύθερο πνεύμα κ.λπ).
Στην ομάδα παρουσιάστηκε ως μια άσκηση αποστήθισης.
Στη συνέχεια δόθηκε στους συμμετέχοντες το περιεχόμενο ενός κειμένου που αφορούσε στη διφορούμενη περιγραφή των δύο εννοιών.
Το κείμενο ήταν κάπως έτσι:
«Ο Donald σκαρφάλωσε στο όρος McKinney, έπλευσε στα ορμητικά νερά με ένα μικρό σκάφος, πήρε μέρος σε ένα ριψοκίνδυνο αγώνα αυτοκινήτων και οδήγησε ένα αεριωθούμενο σκάφος -χωρίς να γνωρίζει και πολλά για τα σκάφη.»
Κατά την ανάγνωση μπορούσε να ερμηνευθεί και με τους δύο τρόπους.
Έπειτα ρώτησαν τους συμμετέχοντες κατά πόσο τους άρεσε ο Donald. Αν κάποιος τον έβλεπε σαν παράτολμο ή ριψοκίνδυνο δε θα ήταν και τόσο ενθουσιασμένος με το χαρακτήρα του. Αντίθετα, αν τον έβλεπε ως θαρραλέο, ελεύθερο πνεύμα ή περιπετειώδη σίγουρα θα του ήταν ελκυστικός ως χαρακτήρας.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά και είχαν να κάνουν με τις λέξεις που είχαν καταφέρει να αποστηθίσουν οι συμμετέχοντες. Όσοι είχαν αποστηθίσει περισσότερες λέξεις που είχαν σχέση με την περιπέτεια και το θάρρος απάντησαν πως ο Donald τους άρεσε πολύ, σε αντίθεση με εκείνους που είχαν αποστηθίσει μεγαλύτερο ποσοστό λέξεων που είχαν σχέση με τον παράλογο κίνδυνο.
Βλέπεις, τώρα, πώς αλλάζει ο τρόπος που ερμηνεύεις τα πράγματα; Μόνο και μόνο με μερικές πρωταρχικές σκέψεις που προέρχονται από σχήματα που έχεις εύκαιρα και πρόσφατα στο μυαλό σου.
Επίδραση της σκέψης στη συμπεριφορά υπό τη λειτουργία των σχημάτων
Σε μια παρόμοια μελέτη (1996) των Bargh, Chen και Barrows σχετικά με την επίδραση της σκέψης στη συμπεριφορά κάτω από τη λειτουργία των σχημάτων, ζήτησαν από δύο ομάδες συμμετεχόντων να δημιουργήσουν προτάσεις μέσα από μια λίστα λέξεων με ανασχηματισμό.
Οι προτάσεις της πρώτης ομάδας περιείχαν λέξεις (όπως σοφία, σύνταξη, ρυτίδα, μοναξιά κλπ) που παρέπεμπαν στους ηλικιωμένους, ενώ της δεύτερης ομάδας περιείχαν ουδέτερες λέξεις.
Αυτό που έκαναν οι ερευνητές ήταν, μετά το τέλος του τεστ, να παρατηρήσουν το χρόνο που έκαναν οι συμμετέχοντες να αφήσουν το κτίριο, δηλαδή το χρόνο που τους πήρε να φτάσουν μέχρι την έξοδο.
Σε σύγκριση με την ομάδα που είχε ουδέτερες λέξεις στο τεστ, εκείνη που είχε λέξεις που παρέπεμπαν σε σχήματα ηλικιωμένων κινήθηκε αργότερα προς την έξοδο.
Είναι φανερό πως όταν ένα σχήμα έρχεται στο νου επηρεάζει τις αποφάσεις, τις κινήσεις, τις δράσεις σου, τη συμπεριφορά σου, τις επιλογές σου.
Σκέψου πόσες φορές λειτούργησες με ένα συγκεκριμένο μοτίβο επιλέγοντας ένα συγκεκριμένο σχήμα που ήταν εύκολα προσβάσιμο λόγω πρόσφατης χρήσης του. Θα μπορούσε να είναι κάτι, όπως το να περίμενες πως κάποιος θα είναι φιλικός, επειδή είχες πρόσφατα συναντήσει κάποιον φίλο.
Το σχήμα που είχες πρόσφατο ήταν εκείνο του φίλου. Μπορεί να σου φάνηκε φιλικός κάποιος άγνωστος γιατί σου θύμισε κάποιον φίλο ή να κόλλησε ένα τραγούδι στο νου σου γιατί άκουσες κάποιο διαφημιστικό μήνυμα που το περιείχε.
Η επίδραση των σχημάτων στην αυτοεκτίμηση
Τέλος, σου αναφέρω πως σύμφωνα με τον Dijksterhuis (2004), το αίσθημα της ευεξίας ή της αυτοεκτίμησης μπορεί επίσης να επηρεαστεί από τα εν λόγω σχήματα. Διερεύνησε πως η σιωπηρή αυτοεκτίμηση θα μπορούσε να βελτιωθεί με την υποσυνείδητη σχέση του εαυτού και των θετικών πρώτων.
Διαπίστωσε πως όταν οι λέξεις των εσωτερικών διαλόγων είχαν θετική οπτική, τα άτομα είχαν υψηλότερη αυτοεκτίμηση.
Τι θα έλεγες να ξεσκονίσεις, να επανεξετάσεις, να δημιουργήσεις, ακόμα, νέα σχήματα, πιο λειτουργικά και να τα τοποθετήσεις στα πρόσφατα και εύκολα προσβάσιμα «αρχεία» του εγκεφάλου σου;
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου