Αόρατη Χείρα

Κάθε άτομο προσπαθεί να χρησιμοποιεί τα χρήματά του με τέτοιον τρόπο, ώστε να του αποδίδουν την μεγαλύτερη δυνατή αξία. Κάθε άτομο αναγκαστικά εργάζεται για να καταστήσει τα ετήσια έσοδα της κοινωνίας όσο περισσότερα μπορεί. Γενικά δεν επιδιώκει να προωθήσει το κοινό συμφέρον, ούτε γνωρίζει πόσο πολύ το προάγει… Προτιμώντας την υποστήριξη της δικής του εργατικότητας παρά της ξένης, επιδιώκει μονάχα την δική του ασφάλεια και κατευθύνοντας αυτή την εργατικότητα κατά τέτοιο τρόπο ώστε το προϊόν της να έχει την μεγαλύτερη δυνατή αξία, επιδιώκει μονάχα το δικό του συμφέρον, και σε αυτήν όπως και άλλες περιπτώσεις, καθοδηγείται από ένα αόρατο χέρι για να επιδιώξει έναν σκοπό που δεν αποτελούσε μέρος των προθέσεών του.

Επιδιώκοντας το δικό του συμφέρον συχνά προωθεί αυτό της κοινωνίας πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι όταν πραγματικά επιδιώκει να το προωθήσει. Ποτέ δεν είδα να γίνεται καλό από όσους επικαλέστηκαν το εμπόριο για το κοινό καλό. Είναι πράγματι μια επιτήδευση, όχι πολύ συχνή στους εμπόρους και πολύ λίγα λόγια αρκούν στο να τους αποθαρρύνουν από αυτήν.

Δεν περιμένουμε το δείπνο μας από την καλοσύνη του κρεοπώλη, του ζυθοποιού ή του αρτοποιού, αλλά από την έγνοια που έχουν για το δικό τους συμφέρον. Απευθυνόμαστε στην φιλαυτία τους, όχι στην ανθρωπιά τους και ποτέ δεν τους μιλάμε για τις ανάγκες μας αλλά για τα πλεονεκτήματά τους.

Οι άνθρωποι μπορεί να ζήσουν μαζί σε μια κοινωνία με κάποιο ανεκτό βαθμό ασφάλειας, αν και δεν υπάρχει κάποιος δημόσιος δικαστής να τους προστατεύσει από την αδικία αυτών των παθών. Αλλά η πλεονεξία και η φιλοδοξία των πλουσίων και των φτωχών το μίσος για την εργασία και η αγάπη για την παρούσα ευκολία και ευχαρίστηση, είναι τα πάθη που παρακινούν στο να εισβάλουν στην περιουσία, πάθη πολύ πιο σταθερά στη λειτουργία τους και πολύ πιο παγκόσμια στην επιρροή τους. Όπου υπάρχει μεγάλη περιουσία, υπάρχει μεγάλη ανισότητα. Για κάθε πολύ πλούσιο άνθρωπο πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον πεντακόσιοι φτωχοί, και η ευημερία των λίγων προϋποθέτει την ένδεια των πολλών.
 
Η ευημερία του πλουσίου διεγείρει την αγανάκτηση των φτωχών, που συχνά οδηγούνται από την ανέχεια και παρακινούνται από τον φθόνο, να εισβάλουν στην περιουσία του. Μόνο κάτω από την προστασία του δικαστή ο ιδιοκτήτης μιας πολύτιμης περιουσίας, που έχει αποκτηθεί με την εργασία πολλών ετών, ή ίσως πολλών γενεών, μπορεί να κοιμηθεί έστω και μια νύχτα ασφαλής. Πάντα περικυκλώνεται από άγνωστους εχθρούς, τους οποίους αν και ποτέ δεν προκάλεσε, δεν μπορεί να κατευνάσει και από την αδικία των οποίων μπορεί να προστατευθεί μόνο μέσω της ισχύος του δημόσιου δικαστού, που είναι πάντα εναργής, ώστε να την τιμωρήσει.

Οπότε, η απόκτηση πολύτιμης και σημαντικής περιουσίας απαιτεί την εγκαθίδρυση της δημόσιας διοίκησης. Όπου δεν υπάρχει περιουσία, ή τουλάχιστον καμία που να ξεπερνά την αμοιβή δυο ή τριών ημερών εργασίας, η δημόσια διοίκηση δεν χρειάζεται. Η δημόσια διοίκηση προϋποθέτει κάποια υποταγή. Αλλά όπως η ανάγκη της δημόσιας διοίκησης σταδιακά αυξάνεται με την απόκτηση πολύτιμης περιουσίας, έτσι και οι κύριοι λόγοι που φυσικά εισάγουν την ιδέα της υποταγής σταδιακά μεγαλώνουν με την αύξηση της πολυτίμου ιδιοκτησίας

Άτομα κατώτερου πλούτου ενώνονται για να υπερασπίσουν αυτούς του ανώτερου πλούτου στην κατοχή του, ώστε αυτοί με τον ανώτερο πλούτο να συνασπιστούν για να τους υπερασπιστούν στην απόκτηση του δικού τους. Όλοι οι μικρότεροι βοσκοί αισθάνονται ότι η ασφάλεια των κοπαδιών τους εξαρτάται από την ασφάλεια των μεγαλοβοσκών. Ότι η διατήρηση της μικρότερης εξουσίας τους εξαρτάται από την διατήρηση της δικής του μεγαλύτερης εξουσίας, και η εξουσία του να κρατά τους κατώτερους τους σε υποταγή προς αυτούς εξαρτάται από την υποταγή τους σε αυτόν. Απαρτίζουν ένα είδος μικρών ευγενών, που ενδιαφέρονται να προφυλάσσουν την περιουσία και να προστατεύουν την εξουσία του μικρού τους άρχοντα, έτσι ώστε αυτός να μπορεί να υπερασπίζεται την περιουσία τους και να υποστηρίζει την εξουσία τους. Η δημόσια διοίκηση στο βαθμό που έχει καθιδρυθεί για την ασφάλεια της περιουσίας, στην πραγματικότητα έχει καθιδρυθεί για την προστασία των πλουσίων από τους φτωχούς ή αυτών που έχουν κάποια περιουσία απ’ αυτούς που δεν έχουν καθόλου. -Adam Smith 1776/1991: Ο πλούτος των εθνών

Το Αόρατο Χέρι είναι μια μεταφορά που χρησιμοποίησε ο Άνταμ Σμιθ για να περιγράψει την αρχή της πεφωτισμένης ιδιοτέλειας. Σήμερα αυτή η αρχή συνδέεται με τον ψυχολογικό εγωισμό. Στον «Πλούτο των Εθνών», ο Άνταμ Σμιθ αναφέρει ότι, μέσα στο σύστημα, ένα άτομο που δρα για το προσωπικό του συμφέρον τείνει να προωθεί και το συμφέρον της κοινότητας του. Αυτήν την αρχή την απέδωσε στον κοινωνικό μηχανισμό που αποκαλούσε Αόρατη Χείρα.

Ο Σμιθ χρησιμοποιεί την μεταφορά μέσα στο πλαίσιο ενός επιχειρήματος ενάντια στον προστατευτισμό και την κυβερνητική ρύθμιση των αγορών, αλλά βασίζεται σε γενικές αρχές που αναπτύχθηκαν από τους Mandeville, Butler, Shaftesbury, και Francis Hutcheson. Γενικά, ο όρος “Αόρατο Χέρι” μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάθε ατομική δράση που έχει απροσχεδίαστες, ακούσιες συνέπειες, ιδιαίτερα εκείνες που παρουσιάζονται από δράσεις μη ενορχηστρωμένες από κάποιο κεντρικό έλεγχο και που εμφανίζουν στην κοινότητα ένα παρατηρήσιμο αποτέλεσμα που ακολουθεί κάποια πρότυπα.

Η Έρευνα για την Φύση και τα Αίτια του Πλούτου των Εθνών είναι το μεγαλύτερο έργο του Σκωτσέζου οικονομολόγου Άνταμ Σμιθ, το οποίο δημοσιεύτηκε στις 9 Μαρτίου, 1776 κατά την διάρκεια του Σκωτσέζικου Διαφωτισμού. Πρόκειται για έναν οξυδερκή γραπτό απολογισμό της πολιτικής οικονομίας στην αυγή της Βιομηχανικής Επανάστασης και θεωρείται ευρέως το πρώτο σύγχρονο έργο στο πεδίο των οικονομικών. Το έργο είναι επίσης η πρώτη περιεκτική υπεράσπιση των πολιτικών ελεύθερης αγοράς όπως δηλώνει και η χρήση του όρου «αόρατο χέρι».

Διαιρείται σε πέντε βιβλία και δύο τόμους. «Ο Πλούτος των Εθνών» γράφτηκε για τον μέσο μορφωμένο αναγνώστη του 18ου αιώνα παρά για εμπειρογνώμονες και μαθηματικούς. Ο Άνταμ Σμιθ αναπτύσσει στο έργο αυτό που αποτελεί την βάση των οικονομικών της ελεύθερης αγοράς, τρεις κύριες έννοιες: καταμερισμός εργασίας, επιδίωξη ατομικού συμφέροντος και ελευθερία του εμπορίου.

Ο Σμιθ όρισε την «αμοιβαία συμπάθεια» ως την βάση των ηθικών συναισθημάτων. Βάσισε την ερμηνεία του όχι σε μία ειδική «ηθική αίσθηση», όπως είχαν κάνει ο 3ος Λόρδος Shaftesbury και ο Hutcheson, ούτε ως ωφέλεια όπως ο Χιουμ, αλλά στην αμοιβαία συμπάθεια, έναν όρο ο οποίος περιγράφεται καλύτερα στην σύγχρονη γλώσσα με τον όρο συναισθηματική ταύτιση, δηλαδή με την ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα συναισθήματα τα οποία εκφράζει κάποιος άλλος.

«Οι ανταγωνιστικές αγορές του σήμερα, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι, καθοδηγούνται από μια διεθνή έκδοση του ΑΟΡΑΤΟΥ ΧΕΡΙΟΥ του Adam Smith, η οποία είναι ακαταμάχητα σκοτεινή». -Alan Greenspan

«Έχουμε στους ώμους μας μια ευθύνη, η οποία ποτέ δεν άγγιξε τον άνθρωπο πάνω στην Γη. Γι’ αυτό, η Ηθική πρέπει να ξαναθεμελιωθεί. Χρειαζόμαστε μια Οικολογική Ηθική». -Hans Jonas 1992: Φιλοσοφικές έρευνες και μεταφυσικές εικασίες.