Οι Φανταστικοί Φίλοι των Παιδιών

Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας (3-6 χρονών), τα παιδιά πειραματίζονται με την πραγματικότητα. Αναπτύσσουν τη φαντασία τους και μέσα από το φανταστικό παιχνίδι ακροβατούν μεταξύ πραγματικότητας και φαντασιακού. Κατά την αναπτυξιακή αυτή περίοδο, είναι πολύ πιθανό ο γονιός να ακούσει: «Μπαμπά πρόσεχε θα πατήσεις το σκύλο μου!» ή «Μαμά μη κάτσεις εκεί. Κάθεται η καινούργια μου φίλη». Οι γονείς συνήθως ξαφνιάζονται στο άκουσμα τέτοιων φράσεων, όταν δε βλέπουν έναν αληθινό σκύλο ή μια αληθινή φίλη του παιδιού (Gleason, Sebanc & Hartup, 2000; Davis, Meins & Fernyhough, 2014). Πρόκειται για τους φανταστικούς φίλους των παιδιών.

Οι φανταστικοί φίλοι είναι πολύ συνηθισμένοι στα παιδιά ηλικίας 3-6 ετών. Το 60-65% των παιδιών αναφέρουν ότι έχουν ή είχαν ένα φανταστικό φίλο. Οι φανταστικοί φίλοι των παιδιών συνήθως είναι είτε άνθρωποι είτε ζώα είτε πλάσματα της φαντασίας. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να περιγράψουν τους φανταστικούς τους φίλους, οι οποίοι συχνά έχουν στοιχεία των αγαπημένων τους προσώπων, κάποιου παιδικού ήρωα ή μπορεί να μοιάζουν με κάποιο ζώο. Είναι πιθανό ακόμα ο φανταστικός φίλος να έχει κάποια μαγική δύναμη που εντυπωσιάζει τα παιδιά (Gleason, Sebanc & Hartup, 2000; Wigger, Paxson & Ryan, 2013).

Όπως και με τους πραγματικούς τους φίλους, τα παιδιά παίζουν με το φανταστικό τους φίλο, τον περιλαμβάνουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες, συζητούν και κάνουν διάλογο μαζί του ή ακόμα μαλώνουν μαζί του, αφού ο φανταστικός φίλος μπορεί να κάνει ζαβολιές, αταξίες, να φέρει αντιρρήσεις (Trionfi & Reese, 2009). Αν και οι φανταστικοί φίλοι είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι στα παιδιά που δεν έχουν πάει ακόμα στο σχολείο, συναντώνται ιδιαίτερα συχνά στα παιδιά που δεν έχουν αδέρφια και στα παιδιά που δεν περνάν πολύ χρόνο μπροστά στην τηλεόραση (Trionfi & Reese, 2009; Wigger, Paxson & Ryan, 2013).

Με ποιον τρόπο οι φανταστικοί φίλοι είναι χρήσιμοι στο παιδιά;
Οι φανταστικοί φίλοι των παιδιών μπορεί να προκαλέσουν ανησυχία στους γονείς όμως διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη τους. Το παιδί μέσα από τη δημιουργία ενός φανταστικού φίλου ασκεί τη φαντασία του όχι μόνο για να το συλλάβει ως φίλο αλλά και να του προσδώσει χαρακτηριστικά. Καλλιεργεί τη φαντασία του κάθε φορά που παίζει μαζί του. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν το παιδί διευρύνει τα όρια της φαντασίας του, γίνεται πιο δημιουργικό καθώς καθιστά το φανταστικό του φίλο αναπόσπαστο κομμάτι της πραγματικότητάς του. Έρευνες ακόμη δείχνουν ότι τα παιδιά με φανταστικούς φίλους έχουν πιο αναπτυγμένο λεξιλόγιο και τείνουν να αφηγούνται ιστορίες πιο λεπτομερειακές και πολύπλοκες (Trionfi & Reese, 2009; Davis, Meins & Fernyhough, 2014).

Αν και μπορεί να ακούγεται παράδοξο, η ύπαρξη ενός φανταστικού φίλου επηρεάζει θετικά την κοινωνικότητα του παιδιού. Για παράδειγμα, όταν το παιδί παίζει με το φανταστικό του φίλο, μαθαίνει πώς να αλληλεπιδρά με τους άλλους και εξοικειώνεται με το συνεργατικό παιχνίδι (Gleason, Sebanc & Hartup, 2000). Δίνεται στο παιδί δηλαδή η δυνατότητα να μάθει να μοιράζεται και να υπολογίζει και τον άλλον στα πλαίσια του παιχνιδιού, διδάσκεται να κατανοεί τη θέση του άλλου, τα συναισθήματά και τις προθέσεις του (Gleason, Sebanc & Hartup, 2000). Έχει την ευκαιρία, λοιπόν, να μπει στη θέση του άλλου και να κατανοήσει ότι δεν κάνουμε όλοι τις ίδιες σκέψεις ή δε νιώθουμε όλοι το ίδιο. Έτσι το παιδί αποκτά τα εφόδια για να αναπτύξει αργότερα την πολύτιμη ικανότητα που ονομάζεται ενσυναίσθηση.

Η λειτουργία που μπορεί να έχει ένας φανταστικός φίλος για το παιδί φαίνεται ακόμα σε φράσεις όπως: «Δεν έριξα εγώ το βάζο. Ο Γ. το έριξε!» ή «Δεν πήγα να δω το μπαμπά μου στο νοσοκομείο γιατί έστειλα την Α.». Αυτές οι φράσεις αποδεικνύουν ότι το παιδί χρησιμοποιεί το φανταστικό του φίλο για να εκδηλώσει και να διαπραγματευτεί τις επιθυμίες του, τις ανάγκες ή τους φόβους του ή για να διαχειριστεί κάποια εμπειρία τραυματική για εκείνο (Trionfi & Reese, 2009; Davis, Meins & Fernyhough, 2014; Gleason, Sebanc & Hartup, 2000). Άλλωστε συχνά τα παιδιά δίνουν στους φανταστικούς τους φίλους χαρακτηριστικά που θα ήθελαν να είχαν εκείνα. Για παράδειγμα, ένα παιδί ντροπαλό είναι πολύ πιθανό να έχει ένα σκανδαλιάρη φανταστικό φίλο ή ένα παιδί που φοβάται το σκοτάδι να έχει έναν ατρόμητο φανταστικό φίλο.

Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι ο φανταστικός φίλος επιδρά ευεργετικά στη γνωστική και κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού προσχολικής ηλικίας και γίνεται αρωγός στην προετοιμασία του για τον πραγματικό κόσμο. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, καλό είναι οι γονείς να μην απαγορεύουν στο παιδί να έχει ένα φανταστικό φίλο ή να του ασκούν κριτική. Αντίθετα μπορούν να διασκεδάσουν την ύπαρξη αυτού του φίλου και μέσα από αυτό να μάθουν καλύτερα το παιδί τους. Ρωτώντας για το φανταστικό φίλο του παιδιού, πώς είναι, ποια τα ενδιαφέροντά του, ο γονιός έχει τη δυνατότητα να μάθει τις επιθυμίες, τα ενδιαφέροντα του παιδιού του, τους φόβους, τα όνειρά του. Έχει δηλαδή τη δυνατότητα να κοιτάξει μέσα στο συναρπαστικό φανταστικό κόσμο του παιδιού.