Παραισθήσεις και Ψευδαισθήσεις: Τι είναι και πότε συμβαίνουν;

Οι παραισθήσεις και οι ψευδαισθήσεις ονομάζονται ποιοτικές αντιληπτικές διαταραχές.

Παραισθήσεις

Οι παραισθήσεις συνιστούν στρεβλωμένα αντιληπτικά βιώματα, υπαρκτών ωστόσο αντικειμένων της αντίληψης. Η επέλευσή τους ευοδώνεται από τη συ­ναισθηματική κατάσταση του υποκειμένου τους, καθώς και από τις εξωτερικές συνθήκες, όπως π.χ. κακός φωτισμός, θόρυβοι κ.λπ. Είναι συχνές σε όλους τους ανθρώπους εν είδει βραχέων επεισοδίων, ακολουθούμενων από την αναγνώριση της αντιληπτικής πλάνης. Ωστόσο, παραισθησίες που επιδιαρκούν δίχως ανα­γνώριση της αντιληπτικής πλάνης είναι παθολογικής πλέον φύσης και συνιστούν παρατηρητικές παραγνωρίσεις.

 

Ψευδαισθήσεις '

Οι ψευδαισθήσεις συνιστούν αντιληπτικά βιώματα των ασθενών επί απουσίας αντικειμενικής πηγής εκπομπής ερεθισμάτων. Οι ασθενείς είναι πάντως απολύ­τως βέβαιοι για την ύπαρξή τους, τα αντιληπτικά τους Βιώματα δεν επηρεάζονται από κριτικά αντεπιχειρήματα ή αναιρετική τους εμπειρική μαρτυρία και, τέλος, οι ίδιοι οι ασθενείς βρίσκονται στο επίκεντρο του θεματικού περιεχομένου των ψευ­δαισθητικών τους βιωμάτων. Το γεγονός ότι οι ψευδαισθήσεις δεν επηρεάζονται από κριτικά αντεπιχειρήματα τις διαφοροποιεί από τις ψευδο-ψευδαισθήσεις, που απαντιόνται σε ασθενείς με επιληψία κροταφικού λοβού ή σε φυσιολογικά άτομα σε συνθήκες πλήρους αισθητηριακής αποστέρησης.

Ως προς την αισθητηριακή λειτουργία την οποία αφορούν, οι ψευδαισθήσεις διακρίνονται σε ακουστικές; οπτικές, απτικές, οσφρητικές, γευστικές και κοιναισθητικές.

Οι ακουστικες. ψευδαισθήσεις αποτελούν το συχνότερο τύπο ψευδαισθήσεων και διακρίνονται σε μη-λεκτικές και δεκτικές. Οι πρώτες περιλαμβάνουν ακουστικά βιώματα ήχων ή θορύβων, ενώ οι δεύτερες λέξεις, φράσεις ή συνεχή ομιλία. Οι ψευδαισθητικές φωνές ενδέχεται να απευθύνονται στους ασθενείς στο δεύτερο πρόσωπο ή να αναφέρονται σ’ αυτούς στο τρίτοπρόσωπο (αυτός, αυτή...), ενώ συ­χνά συνομιλούν μεταξύ τους γι’ αυτούς. Κατά κανόνα το περιεχόμενό τους είναι υβριστικό, απειλητικό ή επικριτικό για τους ασθενείς, μπορεί ωστόσο να είναι φι­λικό, εξυψωτικό ή υποστηρικτικό («κακές» και «καλές» φωνές, αντίστοιχα). Λεκτικές ακουστικές ψευδαισθήσεις απαντώνται συχνά στις σχιζο^ρενικές διαταραχές, δί­χως όμως να αποκλείεται το ενδεχόμενο επέλευσής τους στη μείζονα κατάθλιψη ή τη μανία, όπου κατά κανόνα το περιεχόμενό τους είναι εναρμονισμένο με τη διάθεση των ασθενών, επικριτικό στην πρώτη και εξυψωτικό στη δεύτερη.

Οι οπτικές ψευδαισθήσεις διακρίνονται σε απβές ή στοιχειώδεις και σύνθετες: οι πρώτες περιλαμβάνουν σκιές, λάμψεις, χρώματα, φώτα κ.λπ., ενώ οι δεύτερες μορφές ανθρώπων, νάνων -«λιλιπούτειες οπτικές ψευδαισθήσεις», συχνές στο [«τρομώδες παραλήρημα», των χρονιών αλκοολικών, ζώων (ζωοψίες), εικόνων αγίων ή εικόνων «δαιμονικών πνευμάτων». Τέλος, στην εαυ­τοσκοπία, το άτομο βλέπει τον ίδιο τον εαυτό του. Στις φωτογραφικές οπτικές ψευδαισθήσεις, οι ψευδαισθητικές εικόνες είναι στατικές, κατ’ αντιδιαστολή προς τις σκηνικές ή κινηματογραφικές, οι οποίες μεταβάλλονται συνεχώς εν είδει σκη­νικών επεισοδίων.

Οι λιγότερο συχνές οσφρητικές ψευδαισθήσεις συνίστανται σε δυσοσμίες που αναδίδουν υποτιθέμενα σάπια ή δηλητηριασμένα τρόφιμα, αποσυντιθέμενα σώμα­τα συνανθρώπων ή το ίδιο το σώμα των ασθενών, καθώς και σε ασφυξιογόνα ή δη­λητηριώδη αέρα στον εισπνεόμενο αέρα. Παρομοίως, οι γευστικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν δυσάρεστες γεύσεις επιβλαβών ή δηλητηριωδών ουσιών που υπο­τίθεται ότι έχουν αναμιχθεί στην τροφή ή τα υγρά που οι ασθενείς προσλαμβάνουν. Οσφρητικές και/ή γευστικές ψευδαισθήσεις απαντώνται συνήθως σε δευτερογενείς ψυχωσικές διαταραχές (π.χ. σε επιληπτικές ψυχώσεις ή οργανικές ψυχωσικές εκδη­λώσεις), στις σχιζοφρενικές ψυχώσεις, καθώς και στη μείζονα κατάθλιψη.

Οι απτικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν αισθήματα νυγμών, τριβής, πίεσης ή κρούσεων στο δέρμα των ασθενών, καθώς και αισθήματα ερπυστικών κινήσεων ζωυφίων σε αυτό, ιδιαίτερα συχνών σε χρόνια κατάχρηση κοκαΐνης.

Τέλος, οι κοιναισθητικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν βιώματα μεταβολής της θέσης, του σχήματος, του μεγέθους ή της λειτουργίας εσωτερικών οργάνων των ασθενών, απόφραξης, στένωσης, τρώσης ή νέκρωσής τους, παρουσίας ξένων σωμάτων ή ηλεκτρικών εκκενώσεων στο εσωτερικό του σώματός τους. Στις κοι- ναισθητικές ψευδαισθήσεις συμπεριλαμβάνονται οι αιθουσαίες ψευδαισθήσεις -βιώματα περιστροφής, πτώσης ή ανύψωσης του σώματος των ασθενών-, καθώς και οι κιναισθητικές ψευδαισθήσεις με αίσθημα ακούσιας κίνησης μελών του σώ* ματός τους.

Απτικές και κοιναισθητικές ψευδαισθήσεις είναι συχνές στις ψυχωσικές διατα­ραχές, πρωτογενείς ή δευτερογενείς. Η διάκριση μεταξύ τους είναι ενδεχομένως δυσχερής, ακόμη δυσχερέστερη είναι ωστόσο η διαφορική διάγνωση αμφοτέρων από σύστοιχές τους σωματικές ή υποχονδριακές παραληρητικές ιδέες των ασθε­νών, δίχως ασφαλώς να αποκλείεται -αντίθετα μάλιστα- η συνύπαρξη ψευδαι­σθήσεων και παραληρητικών ιδεών.