Στα αρχαία Ελληνικά, οι λέξεις «ευφυΐα» και «φύση» προέρχονται από το ρήμα φύομαι. Η ευφυΐα αναφέρεται σε «κάτι που αναπτύσσεται καλά» και φύση σημαίνει «εκείνο που ανακύπτει». Αναπτυσσόμαστε λοιπόν καλά, είμαστε ευφυείς, όταν αφήνουμε να ανακύψει η εσωτερική μας αλήθεια.
*ΠΑΣΑ ΔΟΥΛΕΙΑ ΠΑΡΑ ΦΥΣΙΝ ΕΣΤΙ* είπε ο Αντιφάνης από τη Σμύρνη τον 4ο αι π.χ. Κάθε δουλεία είναι αντίθετη με τη φύση του ανθρώπου. Και επομένως ο άνθρωπος που δεν είναι ελεύθερος δεν μπορεί να αναπτυχθεί σωστά.
Πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που έχει άγνοια της αληθινής του φύσης ; Πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που φθονεί τον πλησίον, που ζηλεύει τον σύντροφό του, που βασίζεται στην γνώμη των άλλων; Πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που φοβάται ; Πόσες φοβίες έχει ο σύγχρονος άνθρωπος ;
Σήμερα βλέπουμε ότι ο βασικός φόβος του θανάτου, που κυριαρχούσε πάντα στον άνθρωπο, έχει αντικατασταθεί από τον φόβο της αβεβαιότητας. Η οικονομική κρίση έχει εντείνει τόσο πολύ την αίσθηση της προσωρινότητας, ώστε η ρήση του παππού Ηράκλειτου «τα πάντα ρει» να είναι τόσο επίκαιρη και τόσο δυσβάσταχτη συγχρόνως.
Ουδέν κακόν αμιγές καλού όμως. Αυτή η λαίλαπα της μεταβλητότητας πιθανόν να είναι ο καλύτερος μας φίλος επειδή ίσως μας κάνει να αναρωτηθούμε ότι : αφού όλα πεθαίνουν και αλλάζουν τότε τι είναι πραγματικά αληθινό; Υπάρχει κάτι πίσω από τα φαινόμενα, κάτι απέραντο και απεριόριστο, μέσα στο οποίο, ο χορός της αλλαγής και της προσωρινότητας μπορεί να διαδραματιστεί ;Μήπως είναι αυτό που προσδιόρισε ο Ελεάτης Παρμενίδης, δηλαδή το Ον το άναρχο, το άπαυστο, το αγέννητο, το σφαιρικό, το συμπαγές και σταθερό, όπου η πρωτογενής δομή του δεν βρίσκεται στο ανθρώπινο μυαλό, αλλά στο βάθος της καρδιάς μας ;
Εδώ θα μπορούσαμε να θέσουμε το ερώτημα : Υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που να έχει πραγματικά ελευθερωθεί από τα πάθη του, από τις επιθυμίες του, από τις προκαταλήψεις, από τον δογματισμό, από τους κοινωνικούς προγραμματισμούς του, από τη γνώμη των άλλων, από τα καθημερινά του πρέπει ;
Ο Αισχύλος θα πει στον Προμηθέα Δεσμότη: «Ελεύθερος γαρ ου τις πλην Διός»Νομίζω τελικά πως η ελευθερία είναι σαν την αλήθεια, τείνουμε προς αυτήν, αγωνιζόμαστε να την κατακτήσουμε, και ίσως τελικά να χρειαζόταν πολλές ζωές για να καταφέρουμε να την αγγίξουμε.
Κάποτε ο Σωκράτης στάθηκε μπροστά σ’ ένα μαγαζάκι που πουλούσε του κόσμου τα πράγματα. Αφού έμεινε έτσι να κοιτάζει για λίγη ώρα, τελικά είπε: «Για δες πόσα πράγματα χρειάζονται οι Αθηναίοι για να ζήσουν». Κι εννοούσε φυσικά, ότι ο ίδιος δεν χρειαζόταν τίποτε απ’ όλα αυτά. Επίσης είναι γνωστό ότι ο Σωκράτης θεωρούσε ως ελεύθερο τον άνθρωπο που δεν κυριεύεται από τις σωματικές ηδονές.
Ο Διογένης o Κυνικός ανέπτυξε και τελειοποίησε τη διδασκαλία του Αντισθένη προς την κατεύθυνση του ελάχιστου υλισμού. Ζούσε με τα απολύτως απαραίτητα και κοιμόταν σ' ένα πιθάρι.
Όταν είδε μια μέρα ένα παιδί να πίνει νερό με τη χούφτα του χεριού του, έβγαλε, καθώς λένε, το κύπελλο , με το οποίο έπινε νερό, και το πέταξε αναφωνώντας πως ένα παιδί τον ξεπέρασε σε απλότητα ζωής.
Για τον εαυτό του δήλωνε πολίτης του κόσμου. Είναι γνωστή, άλλωστε, η ρήση του δασκάλου του Αντισθένη. "Πατρίδα μου δεν έχω μια μόνο πόλη, μια μόνο στέγη, όλη η γη είναι για μένα σπίτι και πατρίδα".
Ακόμα πιο γνωστή είναι η απάντηση που έδωσε στον Μέγα Αλέξανδρο. Στο Κράνειο, προάστιο της Κορίνθου, μια μέρα ο Διογένης ήταν ξαπλωμένος και απολάμβανε τον ήλιο, όταν ήρθε ο Μέγας Αλέξανδρος και αφού στάθηκε από πάνω του, είπε: "Ζήτησε μου ό,τι θέλεις". "Μη μου κρύβεις τον ήλιο", αποκρίθηκε ο Διογένης.
Μια μέρα πήγε στο θέατρο, όταν η παράσταση είχε τελειώσει και ο κόσμος έβγαινε έξω. Αντίθετα στο πλήθος, που έβγαινε έξω, αυτός προσπαθούσε ν' ανοίξει δρόμο και να μπει μέσα, και σαν τον ρώτησαν, γιατί πάει αντίθετα, απάντησε: "Σε όλη μου τη ζωή αυτό εξασκούμαι να κάνω" .
Σε αντιδιαστολή με την θεωρία του ελάχιστου υλισμού, ας αναλογιστούμε τώρα πόσα σπίτια ή εξοχικά, πόσα αυτοκίνητα ή δίτροχα έχει μια μέση Ελληνική οικογένεια, πόσες τηλεοράσεις, πόσα τηλέφωνα κινητά ή σταθερά, πόσα ρούχα ή υποδήματα έχουμε στοιβαγμένα στις ντουλάπες μας χωρίς να προλαβαίνουμε να τα φορέσουμε και παρόλα αυτά αγοράζουμε συνεχώς καινούργια.
"Είναι αδύνατο να θεωρείται ελεύθερος αυτός που είναι δούλος στα πάθη του και κυριαρχείται από αυτά" - έλεγε ο μέγας Πυθαγόρας.
Το να είναι κάποιος ελεύθερος ισοδυναμεί με το να είναι άνθρωπος. Η ελευθερία είναι, αναμφίβολα, ένα από τα ανώτερα αγαθά που μπορεί κάποιος να επιdιώξει. Υπάρχουν όμωςδύο μορφές ελευθερίας – και οι δύο καλές, αλλά η μια ανώτερη από την άλλη – άρα καλό είναι να τις διαχωρίσουμε.
Η πρώτη ελευθερία, η πιο “εξωτερική”, είναι η ελευθερία επιλογής. Αυτή είναι η ελευθερία για την οποία έγιναν οι επαναστάσεις, η ελευθερία που επιδιώκουμε όταν μιλούμε για ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία που ζητάμε όταν απαιτούμε να μη μας επιβάλλονται άλλοι και να μη μας καταπιέζουν. Όπου υπάρχει αυτή η ελευθερία, επέρχεται μια ωρίμανση στην ικανότητά μας να κρίνουμε καταστάσεις, και επίσης μια ωρίμανση στη δυνατότητά μας να λαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας. Άρα αυτή η ελευθερία είναι καλή, είναι ένα αγαθό που αξίζει να επιδιώξει κάποιος με θυσίες και αγώνες.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη ελευθερία, πιο εσωτερική και πιο “μυστική", και αυτή είναι η ελευθερία από τα πάθη μας, η ελευθερία από τον ίδιο τον εαυτό μας, η ελευθερία από το κατώτερο εγώ μας. Είναι η ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τα πάντα στη ζωή χωρίς ταραχή, χωρίς στενοχώρια, με αρχοντιά, φιλότιμο και μεγαλοψυχία. Για να αποκτηθεί αυτή η ελευθερία χρειάζονται επίσης αγώνες, αλλά αυτή τη φορά παλεύοντας με τον εαυτό μας μάλλον παρά με τους άλλους. Χρειάζεται να νικήσουμε τα ευτελέστερα ένστικτα μας – τη ζήλεια, την εκδικητικότητα, την οκνηρία, την πλεονεξία – ώστε να φανερωθεί μέσα μας το πραγματικό μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης. Αυτή λοιπόν η ελευθερία – στην ουσία, ελευθερία έκφρασης του πραγματικού και βαθύτερού μας εαυτού – είναι ανώτερη από την πρώτη, εφ’ όσον από τη στιγμή που την κατακτήσουμε, κανένας δε μπορεί να την πάρει ποτέ από εμάς. Είναι επίσης προϋπόθεση για να αξιοποιήσουμε σωστά και την πρώτη, την εξωτερική ελευθερία. Αν δεν είμαστε ελεύθεροι από τα ευτελή πάθη μας, τότε η εξωτερική ελευθερία καταντά να είναι ασυδοσία, η εξουσία του νόμου της ζούγκλας.
Είναι όμως εύκολο να κατακτηθεί αυτή η ελευθερία ;
Ο Αριστοτέλης είπε :
«Θεωρώ πιο γενναίο εκείνον που κυριαρχεί στα πάθη του από εκείνον που κυριαρχεί στους εχθρούς του. Η δυσκολότερη νίκη είναι εκείνη ενάντια στον ίδιο σου τον εαυτό.»
Πόσο «εσωτερικά» ελεύθεροι είμαστε αλήθεια σήμερα ; Γιατί είναι ανούσιο να μιλάμε για ελευθερία αν δεν συνειδητοποιήσουμε ότι την στερούμαστε. Πάνω σ’ αυτό ο Σπινόζα είπε : «είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε ελεύθεροι, είναι πλάνη όμως αυτό που προέρχεται από το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε τις αιτίες, που μας ωθούν να ενεργούμε έτσι ή αλλιώς.»
Γιατί άραγε να δουλεύουμε ακατάπαυστα όλη μας την ζωή; Γιατί πολλές φορές κάνουμε πάνω από μια δουλειές ; Έχουμε μια επιχείρηση και τα έσοδα δεν είναι αρκετά και έτσι ανοίγουμε και δεύτερη και τρίτη. Τρέχουμε για να καταφέρουμε να αποκτήσουμε πολύ περισσότερα αγαθά από όσα χρειαζόμαστε γιατί μας έχουν δημιουργήσει πλασματικές ανάγκες και προσπαθούμε να τις καλύψουμε. Ανάγκες επίκτητες που ποτέ δεν τελειώνουν. Αγοράζονται αυτοκίνητα τεράστια σαν φορτηγά κυρίως για επίδειξη για να μεταφέρουν έναν άνθρωπο, το τριάρι διαμέρισμα δεν είναι αρκετό για να καλύψει πια τις ανάγκες ενός και μόνο ατόμου πρέπει αντικατασταθεί με μεγαλύτερο, κάθε καλή οικογένεια πρέπει να αποκτήσει ένα εξοχικό στη θάλασσα χωρίς να έχει βέβαια τον απαιτούμενο ελεύθερο χρόνο για να πάει κλπ. Γινόμαστε όλο και περισσότερο δούλοι των αναγκών μας και η κοινωνία μας προγραμματίζει για περισσότερη δραστηριότητα, για μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Ολόκληρη η κοινωνία είναι ένας μηχανισμός εργασίας. Δε θέλει να μάθουμε πώς να χαλαρώνουμε, δε θέλει να έχουμε ελεύθερο χρόνο για σκέψη, διάβασμα, άποψη, προβληματισμό. Ο κόσμος δε χρειάζεται ανθρώπους χαλαρούς, με άποψη. Χρειάζεται σκλάβους, εργάτες που να δουλεύουν σαν μηχανές, να δουλεύουν τόσο ώστε να μην προλαβαίνουν να συνειδητοποιήσουν τη σκλαβιά τους. Η κοινωνία μας ήταν πάντα μια κοινωνία εκμετάλλευσης. Μαζί με τον ελεύθερο χρόνο μας εξαφανίζεται μέρα με την μέρα και η ελευθερία μας. Σκλάβοι του κέρδους οι εργοδότες μας, σκλάβοι των αναγκών μας εμείς. Και σ’ αυτή την κοινωνία υπερισχύουν συνήθως οι πιο αδίστακτοι και όχι οι ικανότεροι.
Αλυσοδεμένος λοιπόν ο σύγχρονος άνθρωπος περισσότερο από κάθε άλλη φορά στα χέρια των εχθρών του, που είναι οι συνήθειές του, τα πάθη του, οι προσκολλήσεις του και οι ασυνείδητες παρορμήσεις του. Σκλάβος του σώματός του, των συναισθημάτων του και του νου του. Για να απαλλαγεί από τις αιτίες της σκλαβιάς του θα πρέπει να αντικαταστήσει τις νέες του δράσεις με δράσεις ανώτερης ποιότητας. Θα πρέπει ένα-ένα να αρχίσει να αφαιρεί τα φράγματα που τον εμποδίζουν να προσεγγίσει τον Εσώτερο Εαυτό του που είναι η πηγή της Ύπαρξης του. Κάθε αρνητική δράση προσθέτει και ένα επιπλέον φράγμα. Κάθε θετική δράση αφαιρεί και ένα φράγμα. Τα φράγματα αυτά εμποδίζουν τον άνθρωπο να απεγκλωβιστεί από την προσκόλληση στην ύλη και να νοιώσει ελεύθερος.
Το κλειδί για την απελευθέρωση του ανθρώπου, κατά τη γνώμη μου, είναι η πνευματικότητα. Καιπνευματικότητα δεν είναι άλλο από την αντιμετώπιση των γεγονότων, που συμβαίνουν στην καθημερινότητα μας, με συνειδητότητα . Σημαίνει να γίνουμε η προσωποποίηση της ίδιας της σιωπηλής παρατήρησης που είναι πανταχού παρούσα και παρατηρεί τα πάντα. Η σιωπηλή παρατήρηση είναι η ίδια η συνειδητότητα. Η συνειδητότητα, είναι παρουσία, βαθιά σοφία κι ειρήνη. Όταν είμαστε ελεύθεροι είμαστε σε επικοινωνία με τον εσώτερο εαυτό μας κι όχι με την προβολή του εαυτού μας. Και μέσα σ' αυτή την ελευθερία βρίσκεται η ικανότητα να δίνουμε αυθόρμητα την προσοχή μας στις επιλογές εκείνες που θα φέρουν χαρά σ' εμάς αλλά και στους άλλους επίσης.
Η επίγνωση και ο βαθμός ανάπτυξής της εντός μας, είναι ένας βασικός παράγοντας στο να καταφέρουμε να σπάσουμε ένα - ένα τα δεσμά, που μας κρατάνε στο σκοτάδι φοβισμένους και ανίκανους να πάρουμε τη ζωή μας επιτέλους στα χέρια μας.Ελευθερώνεται ο άνθρωπος πραγματικά όταν καταφέρει να αποδεσμευτεί από το «εγώ» του και όλους τους μηχανισμούς άμυνας που χρησιμοποιεί αυτό το εγώ.
Η εξασθενημένη διάνοια του σύγχρονου ανθρώπου αντιστέκεται σε κάθε προοπτική αλλαγής των δικών της προγραμμάτων. Μόνο όταν η διάνοια του ισχυροποιηθεί και αποκτήσει διαύγεια θα μπορέσει ο άνθρωπος να υπερβεί τις δυνάμεις της συνήθειας, της προσκόλλησης και των ασυνείδητων παρορμήσεων. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι σε κάθε υπέρβαση, που οδηγεί σε διεύρυνση της συνειδητότητας, μετακινούμαστε σε μια καινούργια αλήθεια. Η αλήθεια είναι μία αλλά την αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά ανάλογα από ποιο επίπεδο συνειδητότητας την παρατηρούμε. Η προσέγγιση δε της μοναδικής Αλήθειας είναι η μόνη οδός προς την Ελευθερία. Όταν τα όρια της ως τώρα συνειδητότητας μας αρχίζουν να παράγουν την αίσθηση περιορισμού της ελευθερίας, αυτό σημαίνει, ότι ήρθε η ώρα της υπέρβασης αυτών των ορίων. Κάθε υπέρβαση ορίων προηγείται της αποδοχής νέων ορίων συνειδητότητας, μέσα δε στα καινούργια όρια η ελευθερία «εσωτερικά», η ελευθερία της ψυχής είναι πληρέστερη. Η ψυχή αισθάνεται πιο ελεύθερη, επειδή οι νέες θέσεις, οι νέες καταστάσεις που κατακτήθηκαν με την υπέρβαση των παλιών αντιλήψεων, αποτελούν για το πνεύμα μια ακόμα ευκαιρία έκφρασης και ανάδειξης προς τα έξω της ίδιας του της φύσης.
Αυτός είναι ο δρόμος για την επίγνωση.
Η «υπέρβαση» της ασυνειδησίας θα μας οδηγήσει στην ταύτιση με τον πραγματικό μας εαυτό και την αληθινή, θεϊκή μας φύση.Τότε αποκτούμε την ελευθερία να είμαστε ευτυχισμένοι ανεξάρτητα από το τι μας συμβαίνει. Την ελευθερία να αγαπάμε ανεξάρτητα από την συμπεριφορά του άλλου. Την ελευθερία να αισθανόμαστε ασφαλείς και γαλήνιοι σε κάθε κατάσταση. Την ελευθερία να ζούμε και να βιώνουμε ανεξάρτητα από τις γνώμες των άλλων, την κριτική και την κατάκρισή τους.
Αποκτάμε ελευθερία να σκεφτόμαστε με διαύγεια σε κάθε κατάσταση.
*ΠΑΣΑ ΔΟΥΛΕΙΑ ΠΑΡΑ ΦΥΣΙΝ ΕΣΤΙ* είπε ο Αντιφάνης από τη Σμύρνη τον 4ο αι π.χ. Κάθε δουλεία είναι αντίθετη με τη φύση του ανθρώπου. Και επομένως ο άνθρωπος που δεν είναι ελεύθερος δεν μπορεί να αναπτυχθεί σωστά.
Πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που έχει άγνοια της αληθινής του φύσης ; Πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που φθονεί τον πλησίον, που ζηλεύει τον σύντροφό του, που βασίζεται στην γνώμη των άλλων; Πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ένας άνθρωπος που φοβάται ; Πόσες φοβίες έχει ο σύγχρονος άνθρωπος ;
Σήμερα βλέπουμε ότι ο βασικός φόβος του θανάτου, που κυριαρχούσε πάντα στον άνθρωπο, έχει αντικατασταθεί από τον φόβο της αβεβαιότητας. Η οικονομική κρίση έχει εντείνει τόσο πολύ την αίσθηση της προσωρινότητας, ώστε η ρήση του παππού Ηράκλειτου «τα πάντα ρει» να είναι τόσο επίκαιρη και τόσο δυσβάσταχτη συγχρόνως.
Ουδέν κακόν αμιγές καλού όμως. Αυτή η λαίλαπα της μεταβλητότητας πιθανόν να είναι ο καλύτερος μας φίλος επειδή ίσως μας κάνει να αναρωτηθούμε ότι : αφού όλα πεθαίνουν και αλλάζουν τότε τι είναι πραγματικά αληθινό; Υπάρχει κάτι πίσω από τα φαινόμενα, κάτι απέραντο και απεριόριστο, μέσα στο οποίο, ο χορός της αλλαγής και της προσωρινότητας μπορεί να διαδραματιστεί ;Μήπως είναι αυτό που προσδιόρισε ο Ελεάτης Παρμενίδης, δηλαδή το Ον το άναρχο, το άπαυστο, το αγέννητο, το σφαιρικό, το συμπαγές και σταθερό, όπου η πρωτογενής δομή του δεν βρίσκεται στο ανθρώπινο μυαλό, αλλά στο βάθος της καρδιάς μας ;
Εδώ θα μπορούσαμε να θέσουμε το ερώτημα : Υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που να έχει πραγματικά ελευθερωθεί από τα πάθη του, από τις επιθυμίες του, από τις προκαταλήψεις, από τον δογματισμό, από τους κοινωνικούς προγραμματισμούς του, από τη γνώμη των άλλων, από τα καθημερινά του πρέπει ;
Ο Αισχύλος θα πει στον Προμηθέα Δεσμότη: «Ελεύθερος γαρ ου τις πλην Διός»Νομίζω τελικά πως η ελευθερία είναι σαν την αλήθεια, τείνουμε προς αυτήν, αγωνιζόμαστε να την κατακτήσουμε, και ίσως τελικά να χρειαζόταν πολλές ζωές για να καταφέρουμε να την αγγίξουμε.
Κάποτε ο Σωκράτης στάθηκε μπροστά σ’ ένα μαγαζάκι που πουλούσε του κόσμου τα πράγματα. Αφού έμεινε έτσι να κοιτάζει για λίγη ώρα, τελικά είπε: «Για δες πόσα πράγματα χρειάζονται οι Αθηναίοι για να ζήσουν». Κι εννοούσε φυσικά, ότι ο ίδιος δεν χρειαζόταν τίποτε απ’ όλα αυτά. Επίσης είναι γνωστό ότι ο Σωκράτης θεωρούσε ως ελεύθερο τον άνθρωπο που δεν κυριεύεται από τις σωματικές ηδονές.
Ο Διογένης o Κυνικός ανέπτυξε και τελειοποίησε τη διδασκαλία του Αντισθένη προς την κατεύθυνση του ελάχιστου υλισμού. Ζούσε με τα απολύτως απαραίτητα και κοιμόταν σ' ένα πιθάρι.
Όταν είδε μια μέρα ένα παιδί να πίνει νερό με τη χούφτα του χεριού του, έβγαλε, καθώς λένε, το κύπελλο , με το οποίο έπινε νερό, και το πέταξε αναφωνώντας πως ένα παιδί τον ξεπέρασε σε απλότητα ζωής.
Για τον εαυτό του δήλωνε πολίτης του κόσμου. Είναι γνωστή, άλλωστε, η ρήση του δασκάλου του Αντισθένη. "Πατρίδα μου δεν έχω μια μόνο πόλη, μια μόνο στέγη, όλη η γη είναι για μένα σπίτι και πατρίδα".
Ακόμα πιο γνωστή είναι η απάντηση που έδωσε στον Μέγα Αλέξανδρο. Στο Κράνειο, προάστιο της Κορίνθου, μια μέρα ο Διογένης ήταν ξαπλωμένος και απολάμβανε τον ήλιο, όταν ήρθε ο Μέγας Αλέξανδρος και αφού στάθηκε από πάνω του, είπε: "Ζήτησε μου ό,τι θέλεις". "Μη μου κρύβεις τον ήλιο", αποκρίθηκε ο Διογένης.
Μια μέρα πήγε στο θέατρο, όταν η παράσταση είχε τελειώσει και ο κόσμος έβγαινε έξω. Αντίθετα στο πλήθος, που έβγαινε έξω, αυτός προσπαθούσε ν' ανοίξει δρόμο και να μπει μέσα, και σαν τον ρώτησαν, γιατί πάει αντίθετα, απάντησε: "Σε όλη μου τη ζωή αυτό εξασκούμαι να κάνω" .
Σε αντιδιαστολή με την θεωρία του ελάχιστου υλισμού, ας αναλογιστούμε τώρα πόσα σπίτια ή εξοχικά, πόσα αυτοκίνητα ή δίτροχα έχει μια μέση Ελληνική οικογένεια, πόσες τηλεοράσεις, πόσα τηλέφωνα κινητά ή σταθερά, πόσα ρούχα ή υποδήματα έχουμε στοιβαγμένα στις ντουλάπες μας χωρίς να προλαβαίνουμε να τα φορέσουμε και παρόλα αυτά αγοράζουμε συνεχώς καινούργια.
"Είναι αδύνατο να θεωρείται ελεύθερος αυτός που είναι δούλος στα πάθη του και κυριαρχείται από αυτά" - έλεγε ο μέγας Πυθαγόρας.
Το να είναι κάποιος ελεύθερος ισοδυναμεί με το να είναι άνθρωπος. Η ελευθερία είναι, αναμφίβολα, ένα από τα ανώτερα αγαθά που μπορεί κάποιος να επιdιώξει. Υπάρχουν όμωςδύο μορφές ελευθερίας – και οι δύο καλές, αλλά η μια ανώτερη από την άλλη – άρα καλό είναι να τις διαχωρίσουμε.
Η πρώτη ελευθερία, η πιο “εξωτερική”, είναι η ελευθερία επιλογής. Αυτή είναι η ελευθερία για την οποία έγιναν οι επαναστάσεις, η ελευθερία που επιδιώκουμε όταν μιλούμε για ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία που ζητάμε όταν απαιτούμε να μη μας επιβάλλονται άλλοι και να μη μας καταπιέζουν. Όπου υπάρχει αυτή η ελευθερία, επέρχεται μια ωρίμανση στην ικανότητά μας να κρίνουμε καταστάσεις, και επίσης μια ωρίμανση στη δυνατότητά μας να λαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας. Άρα αυτή η ελευθερία είναι καλή, είναι ένα αγαθό που αξίζει να επιδιώξει κάποιος με θυσίες και αγώνες.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη ελευθερία, πιο εσωτερική και πιο “μυστική", και αυτή είναι η ελευθερία από τα πάθη μας, η ελευθερία από τον ίδιο τον εαυτό μας, η ελευθερία από το κατώτερο εγώ μας. Είναι η ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τα πάντα στη ζωή χωρίς ταραχή, χωρίς στενοχώρια, με αρχοντιά, φιλότιμο και μεγαλοψυχία. Για να αποκτηθεί αυτή η ελευθερία χρειάζονται επίσης αγώνες, αλλά αυτή τη φορά παλεύοντας με τον εαυτό μας μάλλον παρά με τους άλλους. Χρειάζεται να νικήσουμε τα ευτελέστερα ένστικτα μας – τη ζήλεια, την εκδικητικότητα, την οκνηρία, την πλεονεξία – ώστε να φανερωθεί μέσα μας το πραγματικό μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης. Αυτή λοιπόν η ελευθερία – στην ουσία, ελευθερία έκφρασης του πραγματικού και βαθύτερού μας εαυτού – είναι ανώτερη από την πρώτη, εφ’ όσον από τη στιγμή που την κατακτήσουμε, κανένας δε μπορεί να την πάρει ποτέ από εμάς. Είναι επίσης προϋπόθεση για να αξιοποιήσουμε σωστά και την πρώτη, την εξωτερική ελευθερία. Αν δεν είμαστε ελεύθεροι από τα ευτελή πάθη μας, τότε η εξωτερική ελευθερία καταντά να είναι ασυδοσία, η εξουσία του νόμου της ζούγκλας.
Είναι όμως εύκολο να κατακτηθεί αυτή η ελευθερία ;
Ο Αριστοτέλης είπε :
«Θεωρώ πιο γενναίο εκείνον που κυριαρχεί στα πάθη του από εκείνον που κυριαρχεί στους εχθρούς του. Η δυσκολότερη νίκη είναι εκείνη ενάντια στον ίδιο σου τον εαυτό.»
Πόσο «εσωτερικά» ελεύθεροι είμαστε αλήθεια σήμερα ; Γιατί είναι ανούσιο να μιλάμε για ελευθερία αν δεν συνειδητοποιήσουμε ότι την στερούμαστε. Πάνω σ’ αυτό ο Σπινόζα είπε : «είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε ελεύθεροι, είναι πλάνη όμως αυτό που προέρχεται από το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε τις αιτίες, που μας ωθούν να ενεργούμε έτσι ή αλλιώς.»
Γιατί άραγε να δουλεύουμε ακατάπαυστα όλη μας την ζωή; Γιατί πολλές φορές κάνουμε πάνω από μια δουλειές ; Έχουμε μια επιχείρηση και τα έσοδα δεν είναι αρκετά και έτσι ανοίγουμε και δεύτερη και τρίτη. Τρέχουμε για να καταφέρουμε να αποκτήσουμε πολύ περισσότερα αγαθά από όσα χρειαζόμαστε γιατί μας έχουν δημιουργήσει πλασματικές ανάγκες και προσπαθούμε να τις καλύψουμε. Ανάγκες επίκτητες που ποτέ δεν τελειώνουν. Αγοράζονται αυτοκίνητα τεράστια σαν φορτηγά κυρίως για επίδειξη για να μεταφέρουν έναν άνθρωπο, το τριάρι διαμέρισμα δεν είναι αρκετό για να καλύψει πια τις ανάγκες ενός και μόνο ατόμου πρέπει αντικατασταθεί με μεγαλύτερο, κάθε καλή οικογένεια πρέπει να αποκτήσει ένα εξοχικό στη θάλασσα χωρίς να έχει βέβαια τον απαιτούμενο ελεύθερο χρόνο για να πάει κλπ. Γινόμαστε όλο και περισσότερο δούλοι των αναγκών μας και η κοινωνία μας προγραμματίζει για περισσότερη δραστηριότητα, για μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Ολόκληρη η κοινωνία είναι ένας μηχανισμός εργασίας. Δε θέλει να μάθουμε πώς να χαλαρώνουμε, δε θέλει να έχουμε ελεύθερο χρόνο για σκέψη, διάβασμα, άποψη, προβληματισμό. Ο κόσμος δε χρειάζεται ανθρώπους χαλαρούς, με άποψη. Χρειάζεται σκλάβους, εργάτες που να δουλεύουν σαν μηχανές, να δουλεύουν τόσο ώστε να μην προλαβαίνουν να συνειδητοποιήσουν τη σκλαβιά τους. Η κοινωνία μας ήταν πάντα μια κοινωνία εκμετάλλευσης. Μαζί με τον ελεύθερο χρόνο μας εξαφανίζεται μέρα με την μέρα και η ελευθερία μας. Σκλάβοι του κέρδους οι εργοδότες μας, σκλάβοι των αναγκών μας εμείς. Και σ’ αυτή την κοινωνία υπερισχύουν συνήθως οι πιο αδίστακτοι και όχι οι ικανότεροι.
Αλυσοδεμένος λοιπόν ο σύγχρονος άνθρωπος περισσότερο από κάθε άλλη φορά στα χέρια των εχθρών του, που είναι οι συνήθειές του, τα πάθη του, οι προσκολλήσεις του και οι ασυνείδητες παρορμήσεις του. Σκλάβος του σώματός του, των συναισθημάτων του και του νου του. Για να απαλλαγεί από τις αιτίες της σκλαβιάς του θα πρέπει να αντικαταστήσει τις νέες του δράσεις με δράσεις ανώτερης ποιότητας. Θα πρέπει ένα-ένα να αρχίσει να αφαιρεί τα φράγματα που τον εμποδίζουν να προσεγγίσει τον Εσώτερο Εαυτό του που είναι η πηγή της Ύπαρξης του. Κάθε αρνητική δράση προσθέτει και ένα επιπλέον φράγμα. Κάθε θετική δράση αφαιρεί και ένα φράγμα. Τα φράγματα αυτά εμποδίζουν τον άνθρωπο να απεγκλωβιστεί από την προσκόλληση στην ύλη και να νοιώσει ελεύθερος.
Το κλειδί για την απελευθέρωση του ανθρώπου, κατά τη γνώμη μου, είναι η πνευματικότητα. Καιπνευματικότητα δεν είναι άλλο από την αντιμετώπιση των γεγονότων, που συμβαίνουν στην καθημερινότητα μας, με συνειδητότητα . Σημαίνει να γίνουμε η προσωποποίηση της ίδιας της σιωπηλής παρατήρησης που είναι πανταχού παρούσα και παρατηρεί τα πάντα. Η σιωπηλή παρατήρηση είναι η ίδια η συνειδητότητα. Η συνειδητότητα, είναι παρουσία, βαθιά σοφία κι ειρήνη. Όταν είμαστε ελεύθεροι είμαστε σε επικοινωνία με τον εσώτερο εαυτό μας κι όχι με την προβολή του εαυτού μας. Και μέσα σ' αυτή την ελευθερία βρίσκεται η ικανότητα να δίνουμε αυθόρμητα την προσοχή μας στις επιλογές εκείνες που θα φέρουν χαρά σ' εμάς αλλά και στους άλλους επίσης.
Η επίγνωση και ο βαθμός ανάπτυξής της εντός μας, είναι ένας βασικός παράγοντας στο να καταφέρουμε να σπάσουμε ένα - ένα τα δεσμά, που μας κρατάνε στο σκοτάδι φοβισμένους και ανίκανους να πάρουμε τη ζωή μας επιτέλους στα χέρια μας.Ελευθερώνεται ο άνθρωπος πραγματικά όταν καταφέρει να αποδεσμευτεί από το «εγώ» του και όλους τους μηχανισμούς άμυνας που χρησιμοποιεί αυτό το εγώ.
Η εξασθενημένη διάνοια του σύγχρονου ανθρώπου αντιστέκεται σε κάθε προοπτική αλλαγής των δικών της προγραμμάτων. Μόνο όταν η διάνοια του ισχυροποιηθεί και αποκτήσει διαύγεια θα μπορέσει ο άνθρωπος να υπερβεί τις δυνάμεις της συνήθειας, της προσκόλλησης και των ασυνείδητων παρορμήσεων. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι σε κάθε υπέρβαση, που οδηγεί σε διεύρυνση της συνειδητότητας, μετακινούμαστε σε μια καινούργια αλήθεια. Η αλήθεια είναι μία αλλά την αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά ανάλογα από ποιο επίπεδο συνειδητότητας την παρατηρούμε. Η προσέγγιση δε της μοναδικής Αλήθειας είναι η μόνη οδός προς την Ελευθερία. Όταν τα όρια της ως τώρα συνειδητότητας μας αρχίζουν να παράγουν την αίσθηση περιορισμού της ελευθερίας, αυτό σημαίνει, ότι ήρθε η ώρα της υπέρβασης αυτών των ορίων. Κάθε υπέρβαση ορίων προηγείται της αποδοχής νέων ορίων συνειδητότητας, μέσα δε στα καινούργια όρια η ελευθερία «εσωτερικά», η ελευθερία της ψυχής είναι πληρέστερη. Η ψυχή αισθάνεται πιο ελεύθερη, επειδή οι νέες θέσεις, οι νέες καταστάσεις που κατακτήθηκαν με την υπέρβαση των παλιών αντιλήψεων, αποτελούν για το πνεύμα μια ακόμα ευκαιρία έκφρασης και ανάδειξης προς τα έξω της ίδιας του της φύσης.
Αυτός είναι ο δρόμος για την επίγνωση.
Η «υπέρβαση» της ασυνειδησίας θα μας οδηγήσει στην ταύτιση με τον πραγματικό μας εαυτό και την αληθινή, θεϊκή μας φύση.Τότε αποκτούμε την ελευθερία να είμαστε ευτυχισμένοι ανεξάρτητα από το τι μας συμβαίνει. Την ελευθερία να αγαπάμε ανεξάρτητα από την συμπεριφορά του άλλου. Την ελευθερία να αισθανόμαστε ασφαλείς και γαλήνιοι σε κάθε κατάσταση. Την ελευθερία να ζούμε και να βιώνουμε ανεξάρτητα από τις γνώμες των άλλων, την κριτική και την κατάκρισή τους.
Αποκτάμε ελευθερία να σκεφτόμαστε με διαύγεια σε κάθε κατάσταση.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου