Aθηναϊκή Δημοκρατία και βυζαντινή Θεοκρατία

Η παρακμή του ελληνικού κόσμου

Τύφλωση και ευνουχισμός του Ισαάκιου Β΄ (1195) από τον ευσεβή αδελφό του Αλέξιο Γ΄ στο Βυζάντιο, που «είναι» (κατά Κόντογλου) «η αληθινή χριστιανική θρησκεία» (από το περ. «Δαυλός», τ.179, 11/1996)

Η προπαγάνδα της Εκκλησίας διατείνεται πως η ανατολική ρωμαϊκή ορθόδοξη Αυτοκρατορία, κληρονόμος της παγανιστικής προκατόχου της, η οποία είχε κατακτήσει την Ελλάδα το 146 π.Χ. είναι μια θετική εξέλιξη στην πορεία του ανθρωπίνου γένους. Την παρουσιάζουν ως μια υποδειγματική κοινωνία με ευσεβείς αυτοκράτορες και άγιους πατριάρχες πλαισιωμένους από ένα πλήθος οσίων μοναχών. Τα τέμπλα και οι σκοτεινές τοιχογραφίες των ναών είναι γεμάτα από αγέλαστες αποστεωμένες φωτοστεφανωμένες μορφές με βυζαντινά στέμματα και άμφια, που παραπέμπουν σε μια κοινωνία η οποια ζούσε στο ρυθμό θεολογικών συζητήσεων, νηστειών και θρησκευτικών τελετών.

Ο ευσεβέστατος Φώτης Κόντογλου, ισχυρίζεται: «ποτὲς ἄλλη φορὰ ἡ ὁμαδικὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων δὲν ἔφταξε σ᾿ ἕνα τέτοιο πνευματικὸ ὕψος. Ὅσοι θελήσανε καὶ θέλουνε νὰ κρίνουνε τὸ Βυζάντιο μὲ τὸν συνηθισμένον χονδροειδῆ ἀντιπνευματικὸν τρόπο καὶ μὲ τὶς γνωστὲς ἀνόητες εὐφυολογίες, καὶ νὰ τὸ γελοιοποιηθοῦνε …. αὐτοὶ φανερώνουνε μ᾿ αὐτὸ πόσο ἀνίδεοι εἶναι …με ὅλους τοὺς ψεύτικους τίτλους τῆς σοφίας καὶ τῆς ἐπιστήμης ποὺ εἶναι στολισμένοι.….. Τὸ Βυζάντιο εἶναι πολὺ λεπτὸ πρᾶγμα γιὰ νὰ μπορέσουνε νὰ τὸ πιάσουνε τὰ χοντροκανωμένα ἐργαλεῖα τους. Τὸ Βυζάντιο εἶναι ἡ ἀληθινὴ χριστιανικὴ θρησκεία, …… ἀληθινὰ στάθηκε … ἡ ἔμψυχος κιβωτός, ποὺ μέσα σ᾿ αὐτὴ φυλάχθηκε ἡ ἐπαγγελία τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους….».

Οι ισχυρισμοί του Κόντογλου είναι εξαιρετικά προσβλητικοί για το θεό του Ευαγγελίου και πολύ προκλητικοί για τη νοημοσύνη μας. Αξίζει μια μικρή σύγκριση μεταξύ των δυο κόσμων, του ελληνικού και του ανατολικορωμαϊκου ορθόδοξου για να δούμε τι κατρακύλισμα υπήρξε η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης για τον ελληνικό πολιτισμό που είχε την ατυχία να βρεθεί στην Κατοχή της. Ασφαλώς η αθηναϊκή Δημοκρατία που ήταν το κέντρο του ελληνικού κόσμου, δεν ήταν η ιδανική Πολιτεία. Είχε δούλους, γινόταν μερικές φορές σκληρή στην απονομή Δικαιοσύνης και ήταν στο βαθμό που μπορούσε επεκτατική. Η Μήλος και η Μυτιλήνη γνώρισαν τη σιδερένια πυγμή της. Αλλά κι αν ακομη ξεπέφταμε στη ρωμέϊκη συνήθεια της πλαστογράφησης και της ιδεολογικής χρήσης της Ιστορίας, δεν θα χρειαζόταν να εξωραΐσουμε την Αθήνα, τα βγάζει πέρα πολύ εύκολα από μόνη της σε κάθε σύγκριση με τη βυζαντινή Θεοκρατία.

1. Δημοκρατικοί θεσμοί

Στην αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρχε η Αγορά του Δήμου, έστω με όλα τα μειονεκτήματα που μπορούμε να τις προσάψουμε. Εκεί αναπτύχθηκε η έννοια του ελεύθερου πολίτη που έχει δικαιώματα, διαλέγεται, εκφράζεται, ψηφίζει και συναποφασίζει, συχνά βέβαια εξαγοράζεται ή γίνεται έρμαιο των δημαγωγών, αλλά αυτά είναι και σήμερα παρενέργειες της Δημοκρατίας. Ασφαλώς υπήρχαν αποκλεισμένοι. Γυναίκες, δούλοι, μέτοικοι. Για το Βυζάντιο όμως ισχύουν οι στίχοι της Οδύσσειας: «…τοῖσιν δ᾿ οὔτ᾿ ἀγοραὶ βουληφόροι οὔτε θέμιστες», που γράφτηκαν για τη χώρα των Κυκλώπων. Ακόμη και η επίφαση κάποιας αριστοκρατικής Δημοκρατίας, η ρωμαϊκή σύγκλητος, σταδιακά γινόταν στην Ανατολή όλο και πιο διακοσμητική συνέλευση αυλικών και υποταγμένη στη βούληση του Ενός, του ελέω Θεού Μονάρχη, που ο υπηρέτης του ο διορισμένος πατριάρχης τον έστεφε στο τέμενος της Αγιασοφιάς απόλυτο εξουσιαστή μέχρι να τον δολοφονήσει άγρια ο ευλαβής του διάδοχος, ή στην καλύτερη περίπτωση να τον κλείσει σε κάποιο μοναστήρι, τυφλωμένο ή ευνουχισμένο. Δεν υπάρχουν πολίτες, υπάρχουν δούλοι του Αυτοκράτορα, υπήκοοι, μια αισχρή αυλή μηχανορράφων δουλοφρόνων του «Ιερού Παλατίου», έτοιμη να προδώσει αυτόν που σήμερα προσκυνά χάριν του δολοφόνου του. Υπάρχει και ένας άθλιος κατά κανόνα πατριάρχης, υπάλληλος του αυτοκράτορα έτοιμος να επαλείψει με το μεταφυσικό του επίχρισμα, και να ευλογήσει, τα αίσχιστα.

2. Πνευματική παραγωγή

Η Αθήνα είχε την Ακαδημία του Πλάτωνα, το Λύκειο του Αριστοτέλη, τα θέατρά της, τα Στάδια της, τους ποιητές της, την Ακρόπολή της, εδωσε τόπο να ακμάσουν οι Ηρόδοτος, Αισχύλος, Ευρυπίδης, Σοφοκλής, Αριστοφάνης, Φειδίας, Σωκράτης, Θουκιδίδης, Περικλής. Μπήκαν τα θεμέλια της Αναγέννησης, του Ουμανισμού και του Διαφωτισμού. Ο λαός διαπαιδαγωγείτο στο θέατρο (αυτό που ο Κόντογλου θεωρούσε όργανο του διαβόλου) και οι πλούσιοι πλήρωναν τα έξοδα. Ο αιματοβαμένος και χυδαίος βυζαντινός Ιππόδρομος πήρε τη θέση του ελληνικού θεάτρου και το πνεύμα του Βυζαντίου περιστρεφόταν στο μέγιστο μέρος του γύρω από τη θρησκεία. Όχι πως δεν υπήρξαν σοφοί, αλλά η Φιλοσοφία τους ήταν θεραπαινίδα του ορθόδοξου δόγματος και ο χαρακτήρας που διαμόρφωσαν οι ίδιοι για να επιβιώσουν, ήταν γλοιώδης, σαν κι αυτόν του «Πρύτανη των Φιλοσόφων» του αυλοκόλακα καλόγερου Ψελλού. Οι Ιστορικοί, δεν μπορούσαν να γράψουν την αλήθεια, αναγκαζόμενοι να υμνούν τον Αυτοκράτορα ή να γράφουν διπλά βιβλία σαν τον Προκόπιο. Ο έρωτας και η χαρά της ζωής ενοχοποιήθηκαν, ένας νοσηρός και απάνθρωπος αναχωρητισμός και ασκητισμός που ξεπέρασε κάθε όριο μαζοχισμού, προβλήθηκε σαν πρώτυπο μιας τάχα ανώτερης Ηθικής και μέχρι σήμερα το πιο κοσμικό κομμάτι του ασχημονεί και αρπάζει λιμνοθάλασσες, επιχορηγήσεις και ολυμπιακά φιλέττα. Οι γυναίκες ήταν υποταγμένες στους περιορισμούς του μισογύνη Απ.Παύλου και η Υπατία που ξέφυγε από τον Κανόνα γδάρθηκε ζωντανή από τους καλόγερους του Αγίου Κύριλλου. Η αυτοκράτειρα Ευδοκία, η πιο καλλιεργημένη απ’όλες τις εστεμμένες, κόρη του Αθηναίου φιλόσοφου Λεόντιου, έπεσε στη δυσμένεια της νύφης της, της αειπάρθενης Αγίας Πουλχερίας (έκανε λευκό γάμο με γέρο στρατηγό), που με το φθόνο της στερημένης τη συκοφάντησε με τη βοήθεια του πανίσχυρου ευνούχου Χρυσάφιου, έγινε αιτία να δολοφονηθεί ο υποτιθέμενος εραστής της Παυλίνος και την εξώθησε να καταντήσει προσκυνήτρια στην Παλαιστίνη. Η βυζαντινή κοινωνία δεν άφηνε κανένα άλλο περιθώριο κοινωνικής δράσης ούτε διέθετε δημόσιο χώρο για γυναίκες έξω από τον ασφυκτικό αυλόγυρο των ναών και των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων. Η καλλιεργημένη Κασσιανή κλείστηκε σε μοναστήρι να θρηνεί για το γαμπρό που έχασε και για τις ανύπαρκτες αμαρτίες της, αφήνοντας ελεύθερο το έδαφος στην αγράμματη μέγαιρα αγία Θεοδώρα, την Ηγερία της Ορθοδοξίας, να καταστρέψει το μεταρρυθμιστικό έργο του πεθαμένου άνδρα της Θεόφιλου. Ο κορυφαίος μαθηματικός, αστρονόμος και μηχανικός Λέων ο μαθηματικός, καθαιρέθηκε από μητροπολίτης με διαταγή αυτής της αιματοβαμμένης αγίας, επειδή δεν ήταν εικονολάτρης και τα συγγράμματά του έπεσαν θύμα της καταστροφικής μανίας των ορθοδόξων. Αναγνωρίστηκε και έδρασε ελεύθερα ως επιστημονική αξία, μόνον αφού πρώτα τον ανακάλυψε ο φιλομαθής χαλίφης της Βαγδάτης. Ο ίδιος ο εικονοκλάστης πατριάρχης Ιωάννης ο Γραμματικός, ένας εξαιρετικά καλλιεργημενος άνθρωπος, κατασυκοφαντήθηκε από τους ορθόδοξους. Τον κατηγόρησαν πως ήταν μάγος, και τον αποκαλούσαν Λεκανομάντη. Ο όχλος πίστευε πως στα υπόγεια του σπιτιού του γινόντουσαν όργια. Εκθρονίστηκε με διαταγή της Θεοδώρας της οποίας ο έκφυλος γιός Μιχαήλ ο Γ΄, διέταξε να ξεθάψουν το πτώμα του, να το μαστιγώσουν και να το κάψουν δημόσια μέσα στον Ιππόδρομο. (Να θυμηθούμε εδώ την Αντιγόνη;). Τη θέση του πήρε ένας θεομπαίχτης απατεώνας, ο ευνούχος άγιος Μεθόδιος ο Ομολογητής, που ισχυρίστηκε εκτελώντας επιθυμία της επίορκης χήρας του Θεόφιλου, πως ένας Άγγελος έσβησε το όνομα του εικονομάχου αυτοκράτορα από το αφοριστήριο πάνω στην Αγ.Τράπεζα. Η ανεξικακία του Μεθόδιου, του «αιρετικών διαλύοντος τας επινοίας στερρώς», ήταν τεράστια, αν σκεφθεί κανείς πως ο Θεόφιλος-τον οποίο έσωσε από τις φωτιές της Κόλασης εξαιρώντας τον από τον αφορισμό- τον είχε ξεδοντιάσει τσακίζοντάς του τα σαγόνια, και μετά τον έκλεισε σε βαθύ τάφο μαζί με δυο κλέφτες, ο ένας από τους οποίους πέθανε και το σώμα του αφέθηκε να σαπίσει μέσα στην ειρκτή. Να σημειωθεί πως σύμφωνα με το Γενέσιο, το Μεθόδιο είχε αυτοπροσώπως ευνουχίσει-όπως ο πατριάρχης διέδωσε όταν κατηγορήθηκε για βιασμό- ο ίδιος ο Απόστολος Πέτρος.

3. Ποινές

Θα ήταν ψέμα να πει κανείς πως δεν εφαρμόστηκαν σωματικές ποινές στην αρχαία Αθήνα, κυρίως κατά των δούλων. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν παρατηρήθηκε η βυζαντινή κτηνωδία που εκδηλωνόταν μάλιστα δημόσια για να ικανοποιηθεί η δίψα για θέαμα και αίμα του όχλου των πιστών. Ο Ιππόδρομος λοιπόν, όπου η Εκκλησία και ο αυτοκράτορας έκαψαν ζωντανούς τους ηγέτες των αιρετικών Βογόμιλων, εκεί που σύρθηκε ο Ιουστινιανός Β΄ για να του κόψει ο διάδοχός του ο ευλαβής μετέπειτα μοναχός Λεόντιος τη μύτη (αργότερα υπέστη το ίδιο από το διάδοχό του το ευσεβή Τιβέριο και αργότερα αποκεφαλίστηκε από το διάδοχο του Τιβέριου τον Ιουστινιανό Β΄), έγινε θέατρο μαζικών σφαγών (Στάση του Νίκα, “Στάση” Θεσσαλονίκης) και ατομικών θεαματικών βασανιστηρίων.

Στον Ιππόδρομο διαπομπεύονταν με τον πιο αισχρό τρόπο, πριν να εκτελεστούν, ακρωτηριαμένοι, καυλοτομημένοι, ρινότμητοι, εκτυφλωμένοι, με κομμένα αυτιά, αποσβολωμένοι με φούμο, καψαλισμένοι, στιγματισμένοι με πυρωμένα σίδερα. κουδουνισμένοι, «διά δαρμού και κουράς» οι αξιωματούχοι που έχαναν τη θέση τους όπως ο πατριάρχης Κωνσταντίνος ο Β΄: Στην αρχή μαστιγώθηκε, μετά σκυλοβρίστηκε δημόσια από τον όχλο, μετά «ο γραμματέας των απορρήτων» τον χτύπαγε στο πρόσωπο, ενώ ο διάδοχός του ο παναγιότατος Νικήτας παρακολουθούσε καθισμένος στο θρόνο του. Μετά κουρεμένος και με σκισμένα ρούχα καβάλα ανάποδα στο γάιδαρο που τραβούσε ο ρινοκοπημένος ανιψιός του, σύρθηκε στον Ιππόδρομο όπου ο όχλος τον γιούχαρε, φτύνοντάς τον και πετώντας του ακαθαρσίες. Μετά τον σώριασαν κάτω από το βασιλικό θεωρείο, πατώντας του τον λαιμό. Αργότερα αποκεφαλίστηκε το πτώμα του σύρθηκε στους δρόμους και το κεφάλι του εκτέθηκε κρεμασμένο από τα αυτιά.

Όταν ο Κόντογλου γράφει: «ποτὲς ἄλλη φορὰ ἡ ὁμαδικὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων δὲν ἔφταξε σ᾿ ἕνα τέτοιο πνευματικὸ ὕψος» δεν έχει τρελαθεί. Κοροϊδεύει τον εαυτό του και τους αναγνώστες του, γίνεται βλάσφημος των θείων, αλλά τον τυφλώνει ο φανατισμός του, γιατί σύμφωνα με την επίσημη πρακτική της Ορθοδοξίας, μπορεί κάποιος να διαπράττει τα χειρότερα κακουργήματα όπως οι Αγιοι Μ.Κωνσταντίνος και Μ.Θεοδόσιος, αλλά να είναι ευσεβής, άγιος και θεάρεστος. Η Ειρήνη η Αθηναία (εικ.3) που τύφλωσε τον ίδιο το γιό της με πυρωμένες βελόνες για να του αρπάξει το θρόνο ανακηρύχθηκε Αγία γιατί επανέφερε τη λατρεία των ειδώλων, αν και σήμερα η Εκκλησία πλην εξαιρέσων (Μητρόπολη Μυτιλήνης κλπ) δεν τολμά να διακηρύξει δημόσια και τελετουργικά την Αγιότητά της και να αναπέμψει ύμνους σε αυτήν που επίσημα την αποκαλεί «ευσεβή». Η διεστραμμένη συζυγοκτόνος, σαδίστρια, πολύγαμη και έκφυλη Ζωή η Πορφυρογέννητη (εικ.2) που έσπασε το ρεκόρ των τυφλώσεων, προβάλλεται από την Ορθοδοξία ως υπόδειγμα γυναίκας στο Ιερό της τέμενος της Αγίας Σοφίας με φωτοστέφανο, δίπλα στον τελευταίο της εραστή επιζωγραφισμένο πάνω στον προηγούμενο, εκτεθειμένη μαζί του (ρετουσαρισμένη σαν πολιτευτής του «Λάος», για να φαίνεται νεώτερη), στην προσκύνηση των ορθόδοξων τουριστών.

Στην Αθήνα πέρα από την εξορία και το στιγματισμό με ψηφίσματα του Δήμου που γράφονταν σε ειδικές στήλες, οι σωματικές ποινές με την έννοια των διαδεδομένων βασανιστηρίων δεν υπήρχαν, τουλάχιστον σε έκταση τέτοια που να είναι αξιοσημείωτες. Ο θάνατος με το κώνειο δεν ήταν μαρτυρικός και δυο ήταν οι φοβερές ποινές κι αυτές επιβάλλονταν κατά κανόνα σε προδότες ή φοβερούς κακούργους. Το γκρεμοτσάκισμα σε κάποιο βάραθρο και ο αποτυμπανισμός. Είναι χαρακτηριστικό πως δεν έχουμε πολλές σαφείς περιγραφές και αναφορές σε αυτά όπως έχουμε για το Βυζάντιο και γιατί δεν επιβάλλονταν με μεγάλη συχνότητα και επειδή κανείς δεν υπερηφανευόταν γι’αυτές όπως κάνει η Άννα η Κομνηνή ή ο Κόντογλου, που περιγράφουν σχεδόν με υπερηφάνεια το κάψιμο των Βογόμιλων «αιρετικών» στον Ιππόδρομο από τον πατέρα της πρώτης και από τον πατριάρχη. Για τον αποτυμπανισμό υπάρχουν δυο εκδοχές, είτε θανάτωση του δεμένου κατάδικου με ρόπαλο, είτε πρόσδεσή του σε μια όρθια σανίδα με επακόλουθο αργό θάνατο από πείνα, δίψα και πληγές στα σημεία που ήταν οι χαλκάδες. Συνήθως είχε προηγηθεί βασανισμός. Homo homini lupus, αλλά τα πολύπλοκα, εκτεταμένα, επαναλαμβανόμενα, φρικιαστικά, πολυποίκιλα, θεαματικά και πολυάριθμα δημόσια βυζαντινά βασανιστήρια δεν είχαν θέση στην πόλη των Φιλοσόφων. Μιλάμε βέβαια για μια κοινωνία αρχαιότερη της Βυζαντινής η οποία δεν ισχυριζόταν πως πίστευε στο θεό της Αγάπης.

4. Μισαλλοδοξία

Ορθόδοξη Ρωσία, κληρονόμος του Βυζαντίου. Πνίξιμο «αιρετικών» Στριγκόλνικων, που στηλίτευαν τη διαφθορά του κλήρου, στον ποταμό Βολκχόφ του Νοβογκορόντ (1375)

Στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν κρούσματα θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Όχι οργανωμένα, όχι σαν μόνιμο κυνήγι των αιρετικών, αφού δεν υπήρχε πατριάρχης και Σύνοδος ή αφιονισμένοι καλόγεροι να στιγματίσουν τη διαφορετική εκδοχή σε μια θρησκεία από τη φύση της πλουραλιστική, που ήταν γεμάτη από διαφοροποιήσεις. Πολύ περισσότερο δεν υπήρχε λόγος να εκδηλωθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια μέσω αιρέσεων και διότι δεν υπήρχε τυραννία και διότι ο πολυθεϊσμός δεν ήταν δογματικός. Πολιτικοί αντίπαλοι ή αντίζηλοι κατά κανόνα, και όχι το ανοργάνωτο ιερατείο, χρησιμοποιούσαν θρησκευτικά προσχήματα για τη δίωξη ενοχλητικών αντιπολιτευόμενων. Ο φιλόσοφος Αναξαγόρας φεύγει από την πόλη για ασέβεια, του Πρωταγόρα που κατηγορήθηκε ως άθεος του έκαψαν τα συγγράμματά του στην αγορά, ο Σωκράτης που εισάγει καινά δαιμόνια πίνει το κώνειο, η Ασπασία δικάζεται για ασέβεια, ο ίδιος ο Αριστοτέλης αναγκάζεται με την ίδια κατηγορία να φύγει στη Χαλκίδα. Με εξαίρεση το Σωκράτη κανείς τους δεν θανατώθηκε. Δεν άναψαν φωτιές να καούν άνθρωποι, δεν υπήρξαν βασανιστήρια και ομαδικές σφαγές και διωγμοί ή κυνήγι μαγισσών, φρικαλέα μπουντρούμια ή στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ασφαλώς η Αθήνα, αν και ήταν ναυτική δύναμη και είχε αποικίες, δεν ήταν αυτοκρατορία και πρέπει να παραδεχθούμε στη δεύτερη το ελαφρυντικό πως από τη φύση της ευνοεί σκληρότερα μέτρα για να διατηρήσει τις αφύσικα τεράστιες της, έκταση και δύναμη. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το προφανές πως η ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία του δικέφαλου αετού, που μπόλιασε με την κτηνωδία της και το σλαβικό κόσμο (εικ.4), ήταν μια μεταφορά της υποχθόνιας Κόλασης που περιγράφουν τα συναξάρια της, πάνω στην επιφάνεια της Γης.