erevoktonos: Πώς το Κατά Μάρκον χρησιμοποιεί τον Παύλο και την Παλαιά Διαθήκη για να «ιστορήσει» τον Ιησού.

Κυριακή 6 Ιουλίου 2025

Πώς το Κατά Μάρκον χρησιμοποιεί τον Παύλο και την Παλαιά Διαθήκη για να «ιστορήσει» τον Ιησού.

Στην προηγούμενη δημοσίευση Προϊστορία του Χριστιανισμού – Γιατί δεν υπήρξε ο ιστορικός Ιησούς, διαπιστώσαμε τους αρχαίους μύθους πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η θρησκεία του Χριστιανισμού και στα μεσσιανικά οράματα μιας εβραϊκής σέκτας που είχε την δική της θεώρηση για τον Μεσσία, μια από τις πολλές που εμφανίστηκαν στην περιοχή. Σήμερα θα δούμε ένα σπουδαίο θέμα το οποίο κλείνει αυτόν το κύκλο κατανόησης της γέννησης του Χριστιανισμού και που είναι στην πραγματικότητα συνέχεια του προηγούμενου και η εξέλιξη του περιθωριακού αρχικά αυτού ρεύματος μέσα στον Ιουδαϊσμό.

Έχουμε γράψει σε επανάληψη για το Κατά Μάρκον, το οποίο στην παλαιότερη μορφή του το έχουμε στον Σιναϊτικό Κώδικα, και για το οποίο έχουμε γράψει για τα φανταστικά στοιχεία που περιέχει εδώ. Έχουμε ήδη τονίσει ότι είναι το πρώτο Ευαγγέλιο που αναφέρει τον Ιησού ως ξεκάθαρο και υπαρκτό πρόσωπο, γνωστό σε πλήθη κόσμου και μάλιστα στις αρχές της Ιουδαίας, θρησκευτικές και πολιτικές, και πάνω σε αυτό έχουμε τα επόμενα Ευαγγέλια να το αντιγράφουν – συμπληρώνουν – διαστρέφουν, και το κτίσιμο πλέον του μύθου της χριστιανικής θρησκείας. Στην προηγούμενη δημοσίευση είδαμε με ξεκάθαρα στοιχεία, ότι όλο το Ευαγγέλιο αυτό είναι μια μεταπαραβολή, μια λογοτεχνική προσπάθεια για να δηλώσει διαφορετική θεολογία. Αρκετοί μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι βασίστηκε σε μεγάλο μέρος του περιεχομένου του στις Επιστολές του Παύλου, και αυτοί οι ισχυρισμοί θα αναδειχθούν σε αυτή την παρουσίαση και όπως θα δείτε είναι πολλοί και δυνατοί.

Έχουμε μάθει, και ακόμα οι πιστοί έτσι μαθαίνουν την ιστορία της χριστιανικής πίστης, με το να διαβάζουμε πρώτα τα Ευαγγέλια και μάλιστα πρώτο πρώτο του Κατά Ματθαίον, σαν ένα ενιαίο σύνολο, από το οποίο το κάθε ένα έχει και κοινά και επιπλέον στοιχεία, να αγνοούμε τις αντιφάσεις τους θεωρώντας ότι είναι διαφορετικοί τρόποι κατανόησης, και μετά διαβάζουμε τις Πράξεις και στο τέλος τις Επιστολές σαν συνέχειά τους και έτσι να φαίνεται να επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό μια ιστορία, σαν μια ωραία συνέχεια που μπορεί να βγάλει ίσως κάποιο νόημα. Έρχεται στη γη ο Ιησούς, διδάσκει μαθητές, προδίδεται, σταυρώνεται, ανασταίνεται, φεύγει στον ουρανό, και οι μαθητές του ξεκινούν την Εκκλησία. Στην συνείδησή μας λοιπόν έχει μείνει αυτή η λογική πάνω στην οποία στηρίζονται οι σημερινές Εκκλησίες. Μόνο που η σειρά αυτή δεν είναι σωστή, και όταν τα πράγματα μπουν στη σωστή χρονολογική σειρά, αναφαίνονται ενδιαφέροντα θέματα που μας βοηθούν στο να καταλάβουμε πως δομήθηκε αυτή η θρησκεία.

Το Κατά Μάρκον εκτός λοιπόν του ότι είναι το αρχαιότερο και πρώτο ευαγγέλιο, είναι η πηγή για όλα τα επόμενα ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης, αλλά και αρκετά από τα Απόκρυφα. Δεν είναι διαφορετικές απόψεις των ίδιων θεμάτων, αλλά δόμηση του ενός πάνω στο άλλο και επέκτασή του. Το Κατά Ματθαίον «διορθώνει» τον “Μάρκο”, προσθέτοντας πολύ υλικό που οδηγεί στην επανερμηνεία του, ως ένα ευαγγέλιο που τηρεί την Τορά, το αντίθετο δηλαδή από το μήνυμα του “Μάρκου”. Στην ουσία το Κατά Ματθαίον και το Κατά Λουκάν είναι αναδιατυπώσεις του Κατά Μάρκον, με πρόθεση να υποκαταστήσουν τον “Μάρκο” στις κοινότητες που απευθύνονται. Το Κατά Ιωάννην τώρα χρησιμοποιεί τον “Μάρκο” με δικό του τρόπο, με δικά του λόγια, τροποποιώντας τον όπου τον βόλευε, ή αντιφάσκοντας για να αλλάξει το μήνυμα του. Με τον ίδιο τρόπο το Κατά Ιωάννην χρησιμοποιεί το Κατά Λουκάν και όπως έχουμε δει και απόκρυφα κείμενα, εδώ όμως σκόπιμα αλλοιώνει περισσότερο το μήνυμά του. Κάποια από αυτά τα θέματα, αυτά του Κατά Ιωάννην ειδικά, τα είδαμε εδώ και σε συνέχειες.

Έτσι η τελική “ιστορία” του Ιησού που μαθαίνουμε, προέρχεται από αυτό το συνονθύλευμα διαφορετικής λογικής κειμένων που στην ουσία αλλάζουν, προσθέτουν, ξαναδιαμορφώνουν την αρχική εκδοχή του Ιησού που διαμόρφωσε ο “Μάρκος”. Μάλιστα στη νεότερη θεολογία και εκκλησιαστική πρακτική ο “Μάρκος” ως γράφων τα λιγότερα, κατά κανόνα αγνοείται ενώ θεολογικά έχει επικρατήσει ο “Ιωάννης”. Όλες οι “τεκμηριώσεις” που χρησιμοποιούν, είναι από τους μεταγενέστερους διαμορφωτές του. Είναι όμως ιδιαίτερα σημαντικός γιατί ο δικός του μύθος είναι αυτός που τα ξεκίνησε όλα, μια γενιά μετά το υποτιθέμενο γεγονός και δεκαετίες μετά τη θεωρούμενη συγγραφή των επιστολών του Παύλου, οι οποίες γράφηκαν επίσης δεκαετίες μετά την υποτιθέμενη ζωή του Ιησού. Μόνο που πριν ακόμα και από το Κατά Μάρκον έχουμε τον Παύλο όπως είδαμε στην προηγούμενη δημοσίευση και ο Παύλος γνωρίζει έναν διαφορετικό Ιησού, έναν Ιησού που δρα στον ουρανό και επικοινωνεί με οράματα στους οπαδούς του και με κρυφά μηνύματα στις Γραφές.

Έτσι εδώ έχουμε δύο πιθανότητες για το Κατά Μάρκον. Ή δεν υπάρχει καμιά προηγούμενη πηγή που να χρησιμοποιεί και είναι όλα στη φαντασία του “Μάρκου”, ή έκανε συλλογή προηγούμενων παραδόσεων από μια προφορική διδασκαλία, κάτι όμως για το οποίο δεν έχουμε κανένα στοιχείο.

Εδώ θα δούμε στοιχεία της μυθικής αφήγησης, γιατί δεν συνέλεγε απλώς προφορικές παραδόσεις, αλλά κατασκεύασε σκόπιμα ένα μυθογράφημα από την αρχή μέχρι το αινιγματικό τέλος του, με στοιχεία που ο Richard Carrier αναλύει στο βιβλίο του On the Historicity of Jesus (κεφ. 10) όπως και στο Proving History (κεφ. 5), όπου κάποια δήθεν ιστορικά γεγονότα στερούνται λογικής εγκυρότητας. Τα περισσότερα στοιχεία σε αυτή την ανάρτηση έχουν ληφθεί από το Mark’s Use of Paul’s Epistles του Richard Carrier και έχουν διαμορφωθεί εν μέρει.

Αρχικά λοιπόν όλα ξεκινούν από τις Επιστολές του Παύλου που θεωρούνται οι παλαιότερες και θα επαναλάβουμε ποιες γνωρίζουμε ότι είναι οι αυθεντικές επιστολές που του αποδίδονται και από τις οποίες άντλησε το Κατά Μάρκον στοιχεία και ποιες οι μεταγενέστερες και πλαστογραφημένες στο όνομά του, και αυτές φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:

Αυθεντικές επιστολές	Ψευδεπίγραφες επιστολές
Ρωμαίους	Τιμόθεον Α’
Α’ προς Κορινθίους	Τιμόθεον Β’
Β’ προς Κορινθίους	Τίτον
Γαλάτας	Κολοσσαείς
Φιλιππησίους	Εφεσίους
Α’ Θεσσαλονικείς	Β’ Θεσσαλονικείς
Φιλήμονα	Εβραίους

Κάποια πράγματα για τη λογική με την οποία καθορίστηκε η αυθεντικότητα τους και χρονολογήθηκαν, αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παρουσίαση.

Αυτό μας βοηθάει για να ξέρουμε τι είναι αυθεντικό και παλαιότερο και τι νεότερο και διασκευασμένο και έχει σημασία, γιατί οι αυθεντικές επιστολές του Παύλου φαίνονται σαν τα αρχαιότερα και πρώτα κείμενα που αναφέρουν κάποιον Ιησού ως χριστό, δηλαδή χρισμένο, δηλαδή ως τον μεσσία. Είναι η πραγματική αρχή και βάση του νεότερου Χριστιανισμού με όσα στοιχεία έχουμε και είναι και η πρώτη διαφοροποίηση της νέας σέκτας από την ιουδαϊκή θεολογία στην οποία ο Νόμος και ο Ναός δεν έχουν πλέον την σημασία που είχαν πριν. Για τον λόγο αυτό είναι χρήσιμο να διαβαστεί πρώτα η δημοσίευση που αφορά τα στοιχεία που έχουμε για τη δόμησή της σέκτας αυτής.

1. Χρήση και διαμόρφωση των Επιστολών του Παύλου

Εδώ θα δούμε πως το Κατά Μάρκον χρησιμοποιεί φράσεις γνωστές μας από τις Επιστολές του Παύλου και τις κάνει “ιστορία”. Στην ουσία τα κηρύγματα που γράφει το Κατά Μάρκον είναι λόγια του Παύλου όχι του Ιησού και για να το καταλάβουμε θα δούμε κάποια συγκεκριμένα θέματα αναλυτικά και κάποια θα αναφερθούν επιγραμματικά.

1.1 Η καταβολή του φόρου

Έχουμε ένα ενδιαφέρον παράδειγμα του πως έβλεπε ο Παύλος το θέμα της καταβολής του φόρου και τη σχέση που προτείνει με την εξουσία, και για αυτό έγραψε ένα ολόκληρο κεφάλαιο (Ρωμ 13):

1 Πᾶσα ψυχὴ ἐξουσίαις ὑπερεχούσαις ὑποτασσέσθω· οὐ γάρ ἐστιν ἐξουσία εἰ μὴ ἀπὸ Θεοῦ, αἱ δὲ οὖσαι ἐξουσίαι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τεταγμέναι εἰσίν. 2 ὥστε ὁ ἀντιτασσόμενος τῇ ἐξουσίᾳ, τῇ τοῦ Θεοῦ διαταγῇ ἀνθέστηκεν· οἱ δὲ ἀνθεστηκότες ἑαυτοῖς κρίμα λήψονται. 3 οἱ γὰρ ἄρχοντες οὐκ εἰσὶ φόβος τῶν ἀγαθῶν ἔργων, ἀλλὰ τῶν κακῶν. θέλεις δὲ μὴ φοβεῖσθαι τὴν ἐξουσίαν; τὸ ἀγαθὸν ποίει, καὶ ἕξεις ἔπαινον ἐξ αὐτῆς· 4 Θεοῦ γὰρ διάκονός ἐστί σοι εἰς τὸ ἀγαθόν. ἐὰν δὲ τὸ κακὸν ποιῇς, φοβοῦ· οὐ γὰρ εἰκῆ τὴν μάχαιραν φορεῖ· Θεοῦ γὰρ διάκονός ἐστιν, ἔκδικος εἰς ὀργὴν τῷ τὸ κακὸν πράσσοντι. 5 διὸ ἀνάγκη ὑποτάσσεσθαι, οὐ μόνον διὰ τὴν ὀργήν, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν συνείδησιν. 6 διὰ τοῦτο γὰρ καὶ φόρους τελεῖτε· λειτουργοὶ γὰρ Θεοῦ εἰσιν, εἰς αὐτὸ τοῦτο προσκαρτεροῦντες. 7 ἀπόδοτε οὖν πᾶσι τὰς ὀφειλάς· τῷ τὸν φόρον τὸν φόρον· τῷ τὸ τέλος τὸ τέλος· τῷ τὸν φόβον τὸν φόβον· τῷ τὴν τιμὴν τὴν τιμήν.
8 Μηδενὶ μηδὲν ὀφείλετε, εἰ μὴ τὸ ἀγαπᾷν ἀλλήλους· ὁ γὰρ ἀγαπῶν τὸν ἕτερον, νόμον πεπλήρωκε. 9 τὸ γάρ, Οὐ μοιχεύσεις, οὐ φονεύσεις, οὐ κλέψεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, οὐκ ἐπιθυμήσεις, καὶ εἴ τις ἑτέρα ἐντολή, ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ ἀνακεφαλαιοῦται, ἐν τῷ, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν. 10 ἡ ἀγάπη τῷ πλησίον κακὸν οὐκ ἐργάζεται· πλήρωμα οὖν νόμου ἡ ἀγάπη.
11 Καὶ τοῦτο, εἰδότες τὸν καιρόν, ὅτι ὥρα ἡμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι· νῦν γὰρ ἐγγύτερον ἡμῶν ἡ σωτηρία ἢ ὅτε ἐπιστεύσαμεν. 12 ἡ νὺξ προέκοψεν, ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικεν· ἀποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα τοῦ σκότους, καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός. 13 ὡς ἐν ἡμέρᾳ, εὐσχημόνως περιπατήσωμεν, μὴ κώμοις καὶ μέθαις, μὴ κοίταις καὶ ἀσελγείαις, μὴ ἔριδι καὶ ζήλῳ. 14 ἀλλ’ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε, εἰς ἐπιθυμίας. Ρωμ. 13:1-14.

Είναι προφανές ότι δεν γνωρίζει τίποτα για κάποια τέτοια διαδικασία ώστε να την αναφέρει ως οδηγό ή ως βαθιά γνώση του θέματος με οδηγίες άνωθεν. Είναι ξεκάθαρα οι δικές του απόψεις και θα έλεγε εύκολα κάποιος, ότι ενισχύονται από τη θεώρηση του ότι επίκειται η Συντέλεια:

“ἡ νὺξ προέκοψεν, ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικεν”,

(άλλη μία επιρροή του Παύλου παρόμοια και σε άλλα, όπως στο Α’ Θεσσαλονικείς 4:16-18,

16 ὅτι αὐτὸς ὁ Κύριος ἐν κελεύσματι, ἐν φωνῇ ἀρχαγγέλου καὶ ἐν σάλπιγγι Θεοῦ καταβήσεται ἀπ’ οὐρανοῦ, καὶ οἱ νεκροὶ ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται πρῶτον,
17 ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα, καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα.

Το οποίο ακριβώς φαίνεται στην συνέχεια και στην αποτυχημένη προφητεία του Ιησού για την επανεμφάνισή του στην ίδια γενιά στα Ευαγγέλια).

Έρχεται λοιπόν τώρα το Κατά Μάρκον, παίρνει αυτά που λέει ο Παύλος, και τα μετατρέπει σε μια έξυπνη αφήγηση του ίδιου του Ιησού με παρόμοιο νόημα, για να τα αναφέρει σαν πρόταση του και όλα αυτά σε μία προβοκατόρικη ερώτηση των φαρισαίων (Μαρ. κ.12):

13 Καὶ ἀποστέλλουσι πρὸς αὐτόν τινας τῶν Φαρισαίων καὶ τῶν Ἡρωδιανῶν, ἵνα αὐτὸν ἀγρεύσωσι λόγῳ. 14 οἱ δὲ ἐλθόντες λέγουσιν αὐτῷ, Διδάσκαλε, οἴδαμεν ὅτι ἀληθὴς εἶ, καὶ οὐ μέλει σοι περὶ οὐδενός· οὐ γὰρ βλέπεις εἰς πρόσωπον ἀνθρώπων, ἀλλ’ ἐπ’ ἀληθείας τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ διδάσκεις· ἔξεστι κῆνσον Καίσαρι δοῦναι ἢ οὔ; 15 δῶμεν, ἢ μὴ δῶμεν; ὁ δὲ εἰδὼς αὐτῶν τὴν ὑπόκρισιν εἶπεν αὐτοῖς, Τί με πειράζετε; φέρετέ μοι δηνάριον, ἵνα ἴδω. 16 οἱ δὲ ἤνεγκαν. καὶ λέγει αὐτοῖς, Τίνος ἡ εἰκὼν αὕτη καὶ ἡ ἐπιγραφή; οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ, Καίσαρος. 17 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς, Ἀπόδοτε τὰ Καίσαρος Καίσαρι, καὶ τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ. καὶ ἐθαύμασαν ἐπ’ αὐτῷ. Μαρ. 12:13-17.

Το γιατί δεν έγινε αυτή η αναφερόμενη ιστορία του “Μάρκου”, φαίνεται από τον αναχρονισμό της εποχής που γράφηκε το Ευαγγέλιο και αναφέρει για ύπαρξη εικόνας του Καίσαρα στο νόμισμα. Αυτό συμβαίνει γιατί την εποχή του υποτιθέμενου Ιησού, αυτή δεν υπήρχε στην περιοχή, και τα νομίσματα που κυκλοφορούσαν στην Ιουδαία ήσαν ανεικονικά, σεβόμενη ακόμα η Ρώμη τότε, τις θρησκευτικές ιδιοτροπίες των Εβραίων. Μην ξεχνάμε τις τεράστιες αντιδράσεις των Ιουδαίων όταν ο Πιλάτος προσπάθησε να φέρει τα σύμβολα και τις εικόνες του Ρωμαίου αυτοκράτορα στην Ιερουσαλήμ και έγινε πανικός.

Αργότερα ο Ματθαίος (17:27) θα προσθέσει με παρόμοιο νόημα και επιπλέον, το ψάρεμα του τετράδραχμου (στατήρα).

1.2 Μυστικός Δείπνος και Ιούδας

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το “τελευταίο δείπνο”. Έχουμε μια ενδιαφέρουσα αφήγηση του Παύλου σχετικά με τον θεϊκό δείπνο και την Θεία Ευχαριστία, που παρέλαβε με όραμα από τον Ιησού, που απευθύνεται ξεκάθαρα σε όλους τους πιστούς. Αυτό έγινε, όπως θέλει να μας πει, σε μια προσπάθεια να έρθουν πιο κοντά οι πιστοί της Κορίνθου και να σταματήσουν οι μεταξύ τους έριδες και με σκοπό το να γίνονται κοινά τραπέζια από τους πιστούς για να ομονοήσουν, ώστε να μην τρώει ο κάθε ένας μόνος του και χωριστά.

21 ἕκαστος γὰρ τὸ ἴδιον δεῖπνον προσλαμβάνει ἐν τῷ φαγεῖν, καὶ ὃς μὲν πεινᾷ, ὃς δὲ μεθύει.
……
23 ἐγὼ γὰρ παρέλαβον ἀπὸ τοῦ Κυρίου, ὃ καὶ παρέδωκα ὑμῖν, ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς ἐν τῇ νυκτὶ ᾗ παρεδίδοτο ἔλαβεν ἄρτον, καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ εἶπε, 24 Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον· τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. 25 ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι λέγων, Τοῦτο τὸ ποτήριον ἡ καινὴ διαθήκη ἐστὶν ἐν τῷ ἐμῷ αἵματι· τοῦτο ποιεῖτε, ὁσάκις ἂν πίνητε, εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. 26 ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ. 27 ὥστε ὃς ἂν ἐσθίῃ τὸν ἄρτον τοῦτον ἢ πίνῃ τὸ ποτήριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως, ἔνοχος ἔσται τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου. 28 δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτόν, καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω. 29 ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων ἀναξίως, κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει, μὴ διακρίνων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου. 30 διὰ τοῦτο ἐν ὑμῖν πολλοὶ ἀσθενεῖς καὶ ἄρρωστοι, καὶ κοιμῶνται ἱκανοί. 31 εἰ γὰρ ἑαυτοὺς διεκρίνομεν, οὐκ ἂν ἐκρινόμεθα, 32 κρινόμενοι δέ, ὑπὸ τοῦ Κυρίου παιδευόμεθα, ἵνα μὴ σὺν τῷ κόσμῳ κατακριθῶμεν. 33 ὥστε, ἀδελφοί μου, συνερχόμενοι εἰς τὸ φαγεῖν ἀλλήλους ἐκδέχεσθε. 34 εἰ δέ τις πεινᾷ, ἐν οἴκῳ ἐσθιέτω· ἵνα μὴ εἰς κρῖμα συνέρχησθε. Α’ Κορ. 11:23-26.

Θα αγνοήσουμε σε πρώτη φάση το παθητικό “ᾗ παρεδίδοτο” που δείχνει ότι αυτός ο ίδιος παραδόθηκε (θα το ξαναδούμε σχετικά στη συνέχεια) και θα διαπιστώσουμε ότι στην εκδοχή του Παύλου, κανένας άλλος δεν είναι παρών, αναφέρεται στο ψωμί και το κρασί του Κυρίου ως σύμβολο που απευθύνεται σε όλους τους πιστούς, όχι μόνο σε κάποιους μαθητές, αλλά σε όλη την Εκκλησία. Επίσης δεν αναφέρεται ως το τελευταίο δείπνο αλλά σαν υπόδειγμα και προτροπή στους πιστούς να σταθούν άξιοί του και αυτό μέχρι το τέλος του κόσμου (που σε άλλο σημείο όπως είδαμε, πίστευε ότι ήταν πολύ κοντά). Σημαντικό επίσης σημείο εδώ είναι το:

ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ

Αυτό σημαίνει «μέχρι (ο Ιησούς) να έρθει», όχι να επιστρέψει, αυτό παραπέμπει στο ότι όλα αυτά δεν έγιναν στη γη, αλλά κάπου αλλού και από εκεί θα έρθει στο μέλλον.

Έρχεται τώρα Το Κατά Μάρκον και βάζει το όραμα αυτό του Παύλου να διαδραματίζεται επί γης και το συνοδεύει παρουσία κόσμου (από τους μαθητές δηλαδή που απουσιάζουν από τον Παύλο), με τους οποίους σε αυτή τη νέα εκδοχή, ο Ιησούς συζητάει μαζί τους και έτσι το Κατά Μάρκον “ιστορεί” τον Μυστικό Δείπνο σαν πασχαλινό δείπνο, που ήταν στην ουσία ο “θεϊκός δείπνος” του Παύλου με σκοπό την ομόνοια των πιστών. (14:17-25).

22 Καὶ ἐσθιόντων αὐτῶν, λαβὼν ὁ Ἰησοῦς ἄρτον εὐλογήσας ἔκλασε, καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς, καὶ εἶπε, Λάβετε, φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου. 23 καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς· καὶ ἔπιον ἐξ αὐτοῦ πάντες. 24 καὶ εἶπεν αὐτοῖς, Τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου, τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον. 25 ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οὐκέτι οὐ μὴ πίω ἐκ τοῦ γεννήματος τῆς ἀμπέλου, ἕως τῆς ἡμέρας ἐκείνης ὅταν αὐτὸ πίνω καινὸν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ.

Εδώ έχουμε την προτροπή εξ οράματος του Παύλου ενός τελετουργικού, στο οποίο ο Ιησούς προβάλει κάποιες ενέργειες, για τις οποίες εξηγεί τη σημασία τους, το οποίο τελετουργικό αυτό το μετατρέπει ο “Μάρκος” σε αφηγηματική ιστορία, προσθέτοντας παρόντες ανθρώπους, τους δώδεκα μαθητές (Στον Παύλο πουθενά δεν αναφέρονται μαθητές, μόνο απόστολοι – όχι όμως εδώ στην αναφορά του Παύλου, εδώ δεν υπάρχει κανείς), και ο Ιησούς αλληλεπιδρά μαζί τους και προσθέτει στη συνέχεια και το συμβάν με τον Ιούδα για να το ολοκληρώσει σαν δρώμενο, γιατί θα ήταν μάλλον φτωχό για πασχαλινό δείπνο, που ούτως ή άλλως δεν είχε καμμία σχέση με το παραδοσιακό πλούσιο σχετικά, πασχαλινό δείπνο των Εβραίων, όπως έχει φανεί εδώ.

Στη συνέχεια, ο Ιησούς λέει ότι δεν θα πιει “ξανά” μέχρι να έρθει η βασιλεία του, μια δήλωση που ταιριάζει σε ένα αφηγηματικό γεγονός, υπονοώντας ότι ο Ιησούς ήπιε, και εδώ ήπιε, και συχνά έπινε, και θα σταματήσει πλέον να πίνει μέχρι τους έσχατους καιρούς. Ομοίως, ο Ιησούς “ευλογεί” το ψωμί (κάτι που επίσης δεν συμβαίνει στον Παύλο), υπονοώντας ότι το πραγματικό κυριολεκτικό ψωμί που έχει στο χέρι του καθίσταται έτσι ιδιαίτερο για όσους πρόκειται να το φάνε – ενώ στον Παύλο αυτό δεν έχει κανένα νόημα, επειδή κανείς δεν είναι εκεί για να το φάει, ο Ιησούς απλώς απεικονίζει και εξηγεί μια τελετουργία που οι άλλοι θα εκτελέσουν προς τιμήν του για να παραμένουν ενωμένοι, όχι ότι ο ίδιος την εκτελεί γι’ αυτούς. Στην ουσία της για τον Παύλο η όλη σκηνή είναι μια οδηγία προς τους οπαδούς και όχι η περιγραφή ενός επίγειου γεύματος που είχε κάποτε ο Ιησούς.

1.2.1 Ο Προδότης

Με αυτόν τον τρόπο ο “Μάρκος” επαναπροσδιορίζει μια αποκάλυψη του Παύλου, συσχετίζοντας τις ουράνιες οδηγίες του Ιησού για την τέλεση ενός μυστηρίου και το νόημά του, σε ένα αφηγηματικό ιστορικό γεγονός. Ο “Μάρκος” πήρε ακόμη και τη γλώσσα του Παύλου, σχετικά με το ότι ο Ιησούς “παραδόθηκε”, που στον Παύλο εννοεί ξεκάθαρα από τον Θεό (Προς Ρωμαίους 8:32, ακριβώς η ίδια λέξη) και ακόμη και από τον ίδιο:

32 ὅς γε τοῦ ἰδίου υἱοῦ οὐκ ἐφείσατο, ἀλλ’ ὑπὲρ ἡμῶν πάντων παρέδωκεν αὐτόν, πῶς οὐχὶ καὶ σὺν αὐτῷ τὰ πάντα ἡμῖν χαρίσεται;

Στο Προς Γαλάτας 2:20, ακριβώς η ίδια λέξη αλλά ο ίδιος παραδόθηκε αυτοβούλως:

20 Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δέ, οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός· ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρκί, ἐν πίστει ζῶ τῇ τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἀγαπήσαντός με καὶ παραδόντος ἑαυτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ.

Όχι πάντως από τον Ιούδα ούτε τους Ιουδαίους, και τη μετέτρεψε σε μια εντελώς νέα αφήγηση μιας προδοσίας από “τους Ιουδαίους” (το νόημα του Ιούδα είναι η Ιουδαία δηλαδή οι Ιουδαίοι=εβραίοι). Ο Παύλος δεν έχει καμία γνώση προδοσίας. Πράγματι, στον Παύλο, όλοι “οι δώδεκα” βλέπουν τον Ιησού αμέσως μετά τον θάνατό του, όχι έντεκα, και τότε αναγνωρίζονται ως απόστολοι (Α΄ Κορινθίους 15:5, βλ. Proving History, σσ. 151-55).”

5 καὶ ὅτι ὤφθη Κηφᾷ, εἶτα τοῖς δώδεκα·

Αξίζει επίσης να δούμε την διάκριση του Κηφά από τους δώδεκα (όχι έντεκα ένεκα του προδότη) που σημαίνει τελικά δεκατρείς ή δώδεκα και μαζί σε αυτούς είναι και ο ηγέτης τους που είναι ο Κηφάς. Ό,τι θέλετε πάρτε από αυτό.

Το σημαντικό πάντως είναι ότι για τον Παύλο, δεν υπάρχει καμιά προγενέστερη αλληλεπίδραση μαζί τους ειδικά ως μαθητές, όπως “ιστορεί” αργότερα ο “Μάρκος”.

Ο “Μάρκος” στην πραγματικότητα κατασκεύασε τη δική του αφήγηση περιλαμβάνοντας τον Ιούδα ως προδότη, και την ενσωμάτωσε στην εξίσου κατασκευασμένη αφήγηση για το “Μυστικό Δείπνο” από μίξη και παραποίηση γραφών, συμπεριλαμβανομένων χαμένων γραφών, από τις οποίες ο “Μάρκος” αντλεί ολόκληρα κομμάτια της αφήγησής του (βλ. Proving History, 151-55).

Είμαστε αρκετά τυχεροί ώστε να είμαστε ιδιαίτερα σίγουροι γι’ αυτό, επειδή κάτι σχετικό εκτίθεται και από την Επιστολή του 1ου Κλήμη, ο οποίος σαφώς έγραψε πριν υπάρξει η αφήγηση του Μάρκου. Ο Κλήμης δεν γνωρίζει λοιπόν (όπως και ο Παύλος) καμία προδοσία από κανέναν, πόσο μάλλον από έναν Ιούδα -και επίσης δεν γνωρίζει την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, οπότε αυτή η επιστολή πρέπει να είναι προγενέστερη του 66 μ.Χ., σε αντίθεση με μια πολύ μεταγενέστερη παράδοση που την τοποθετεί στο 95 (βλ. OHJ, κεφ. 8.5). Το πιο σημαντικό είναι ότι ο Κλήμης παραθέτει συχνά γραφές, τόσο γνωστές όσο και χαμένες πλέον, ως «τὰ λόγια τοῦ θεοῦ» ή «τὰ λόγια τῆς παιδείας τοῦ θεοῦ», προφανώς με την πεποίθηση ότι ο Ιησούς μίλησε μέσω των αρχαίων προφητών, και επομένως τα λόγια τους είναι δικά του λόγια.

Έτσι, όταν ο Κλήμης λέει:

Μνήσθητε τῶν λόγων Ἰησοῦ τοῦ κυρίου ἡμῶν. Eἶπεν γάρ· «Oὐαὶ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ· καλὸν ἦν αὐτῷ, εἰ οὐκ ἐγεννήθη, ἢ ἕνα τῶν ἐκλεκτῶν μου σκανδαλίσαι· κρεῖττον ἦν αὐτῷ περιτεθῆναι μύλον καὶ καταποντισθῆναι εἰς τὴν θάλασσαν, ἢ ἕνα τῶν ἐκλεκτῶν μου διαστρέψαι. 1′ Κλήμη 46.7-8.

Και σε μετάφραση μου:

Θυμηθείτε τα λόγια του Κυρίου μας Ιησού, που είπε: “Αλίμονο σ’ αυτόν τον άνθρωπο! Καλό θα ήταν να μη γεννηθεί, παρά να κάνει έναν από τους εκλεκτούς μου να σκανδαλισθεί. Καλύτερα να του ρίξουν μια μυλόπετρα στο λαιμό και να πνιγεί στη θάλασσα, παρά να διαφθείρει έναν από τους εκλεκτούς μου.”

Δεν γνωρίζει καν για τον Ιούδα. Για αρκετές σελίδες ολόκληρος ο λόγος του Κλήμη αναφέρεται σε παραδείγματα προδοσίας- ούτε ένα από αυτά δεν είναι η παραδειγματική χριστιανική αφήγηση προδοσίας, αυτή του Ιούδα – πράγμα που σημαίνει ότι ο θρύλος αυτός δεν είχε ακόμη διαμορφωθεί- ο “Μάρκος” πιθανότατα τον επινόησε, ως αλληγορία για το γενικότερο μήνυμά του και ως μια χρήσιμη ιστορία για να την αφηγούνται οι ιεραπόστολοι, ακριβώς για να καλύψει την ανάγκη για την οποία ο Κλήμης αγωνιζόταν να βρει παραδείγματα.

Εδώ, ο Κλήμης φαίνεται να περιέχει σε ένα λόγο δύο διαφορετικά πράγματα που αργότερα ο “Μάρκος” βάζει τον Ιησού να πει. Γνωρίζουμε όμως ότι ο “Μάρκος” πρέπει να έγραψε μετά, και ο Κλήμης είναι αυτός που παραθέτει μια πλήρη συνεκτική ρήση. Στην πραγματικότητα αυτό φαίνεται να είναι ένα απόσπασμα από μια χαμένη γραφή, την οποία ο Κλήμης υποθέτει και πάλι ότι είναι η φωνή του Ιησού, που μιλάει μέσω ενός αρχαίου προφήτη. Έτσι, ο “Μάρκος” απλώς απέκοψε μια γραμμή από αυτή τη γραφή και τη χρησιμοποίησε για να αποτελέσει μέρος της ιστορίας του για τον Ιούδα.

Όπως γράφει ο Richard Carrier για αυτό το απόσπασμα του Κλήμη στο OHJ:

«Αυτό παρουσιάζεται σαφώς στον Κλήμη ως απόσπασμα μιας ενιαίας ρήσης, όμως στο Κατά Μάρκον πρόκειται για δύο εντελώς άσχετες ρήσεις:

α. ένα μέρος που ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της διακονίας του Ιησού, παρουσία μιας ομάδας παιδιών, σχετικά με τους ανθρώπους που δελεάζουν τους οπαδούς του να αμαρτάνουν (“Όποιος κάνει ένα από αυτά τα μικρά που πιστεύουν σε μένα να αμαρτάνει, θα ήταν καλύτερα γι’ αυτόν αν κρεμόταν μια μεγάλη μυλόπετρα γύρω από το λαιμό του και να τον έριχναν στη θάλασσα” (Κατά Μάρκον 9:42]…),
β. ένα άλλο μέρος που ειπώθηκε για τον Ιούδα στο Μυστικό Δείπνο (“Αλίμονο σ’ αυτόν τον άνθρωπο, από τον οποίο προδόθηκε ο Υιός του ανθρώπου! Καλό θα ήταν αυτός ο άνθρωπος να μη είχε γεννηθεί” (Κατά Μάρκον 14:18-21)…).

Ο Κλήμης σαφώς δεν γνωρίζει την ιστορία του Ιούδα, και η φράση “Αλίμονο σ’ αυτόν τον άνθρωπο! Καλό θα ήταν να μην είχε γεννηθεί” προφανώς δεν ήταν ποτέ αρχικά κάτι που είπε ο Ιησούς για τον Ιούδα, αλλά μια γενική δήλωση για εκείνους που οδηγούν τα “παιδιά” του Κυρίου στην αμαρτία, εννοώντας τους χριστιανούς (τους “εκλεκτούς” του Ιησού…). Πράγμα που σημαίνει ότι ο Ιησούς είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν το είπε ποτέ αυτό – διότι αντικατοπτρίζει την έννοια μιας εκκλησιαστικής κοινότητας, των ‘πιστών’ στον Ιησού που δεν υπήρχε παρά μόνο μετά τον θάνατό του.» OHJ, σσ. 311-12.

Έτσι μπορούμε να δούμε εδώ ενδείξεις για το πώς το Κατά Μάρκον κατασκευάζει την ιστορία του τελευταίου δείπνου, μετατρέποντας ένα τελετουργικό όραμα του Παύλου σε ιστορία ενός ιστορικού γεύματος και ενσωματώνοντας μια αλληγορία προδοσίας που ήταν άγνωστη στον Παύλο, χρησιμοποιώντας άλλες πηγές, π.χ. χαμένες και σωζόμενες γραφές, για να τις ενσωματώσει σε αυτή.

Εδώ θα γίνει μια μικρή παρέκβαση με αναφορά σε κάποιες ενστάσεις, που έχουν ακουστεί για τον Παύλο όπως το αναφέρει ο Carrier:

1.2.2 Μήπως εδώ ο Παύλος χρησιμοποιεί απλώς ραβινική ορολογία;

Κάποιοι μπορεί να αμφισβητήσουν αυτό, ισχυριζόμενοι ότι η γλώσσα του Παύλου στην Α΄ Κορινθίους 11:23:

23 ἐγὼ γὰρ παρέλαβον ἀπὸ τοῦ Κυρίου, ὃ καὶ παρέδωκα ὑμῖν

Ότι σημαίνει στην πραγματικότητα, ότι έμαθε τη μαρτυρία του από μάρτυρες, παρόλο που δεν το λέει αυτό και αναφέρει ότι δεν υπάρχουν μάρτυρες.

Η συνήθης γραμμή είναι ότι η ελληνική λέξη που χρησιμοποιεί ο Παύλος εδώ για το “έλαβε”, «παρέλαβον», είναι επίσης ένας “ραβινικός” όρος για τη λήψη μιας παράδοσης προφορικά από έναν μακρινό δάσκαλο στο παρελθόν, και δεν υπονοεί ένα όραμα. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Και είναι απαραίτητο να τερματιστεί αυτός ο μύθος εδώ και τώρα.

Δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα πουθενά στην Καινή Διαθήκη όπου το ρήμα «παραλαμβάνω» να χρησιμοποιείται σε πρώτο πρόσωπο ενικού αριθμού για να αναφερθεί σε προφορική παράδοση από έναν μακρινό δάσκαλο του παρελθόντος, ραββινικό ή άλλο. Στην πραγματικότητα από όσο ξέρω, δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα τέτοιας χρήσης σε ολόκληρη την ελληνική λογοτεχνία. Ενώ είναι ακριβώς η ίδια λέξη που χρησιμοποιεί ο Παύλος σε πρώτο πρόσωπο ενικού στο Προς Γαλάτας 1:12,

12 οὐδὲ γὰρ ἐγὼ παρὰ ἀνθρώπου παρέλαβον αὐτό, οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλὰ δι’ ἀποκαλύψεως Ἰησοῦ Χριστοῦ.

όπου λέει ρητά ότι εννοεί μια αποκάλυψη – και στη συνέχεια ορκίζεται ότι δεν έμαθε τίποτα από όσα κήρυξε, από κανέναν άλλο προηγούμενο. Ο Παύλος μάλλον λέει ψέματα γι’ αυτό- αλλά το σημαντικό σημείο είναι ότι ο Παύλος δίδασκε σαφώς ότι όλες οι πληροφορίες του προέρχονταν από οράματα και όχι από μεταφορείς μιας παράδοσης (“tradents”). Επομένως, δεν μπορεί να εννοεί τους tradents στο Α΄ Κορινθίους 11:23. Μπορεί να εννοεί μόνο αυτό για το οποίο επανειλημμένα ορκίζεται στη Γαλάτας 1:12.

Στην πραγματικότητα, η φράση του Παύλου στο Γαλάτας 1:11,

11 Γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον τὸ εὐαγγελισθὲν ὑπ’ ἐμοῦ ὅτι οὐκ ἔστι κατὰ ἄνθρωπον·

“θα ήθελα να γνωρίσετε, αδελφοί, το ευαγγέλιο” που λέει ότι τους κήρυξε, εκτός από μια ασήμαντη αλλαγή στο μόριο, είναι κυριολεκτικά λέξη προς λέξη πανομοιότυπη με την ίδια φράση στο Α’ Κορινθίους 15:1,

1 Γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον ὃ εὐηγγελισάμην ὑμῖν, ὃ καὶ παρελάβετε, ἐν ᾧ καὶ ἑστήκατε,

“θα ήθελα να γνωρίσετε, αδελφοί, το ευαγγέλιο” που λέει ότι τους κήρυξε. Ωστόσο, στην Προς Γαλάτας λέει “δεν το έλαβα [αυτό το ευαγγέλιο] από άνθρωπο”, χρησιμοποιώντας την ίδια λέξη, «παραλαμβάνω», και πάλι σε πρώτο πρόσωπο. Επομένως, ούτε στην Α΄ Κορινθίους 15:1 μπορεί να εννοεί tradents. Επειδή ορκίστηκε στην Προς Γαλάτας ότι δεν έμαθε τίποτα με αυτόν τον τρόπο. Στην πραγματικότητα, είναι σαφές ότι ο Παύλος θα είχε κηρυχθεί απατεώνας αν το είχε κάνει – ολόκληρο το επιχείρημά του στην Προς Γαλάτας συνεπάγεται ότι μόνο οι αποκαλύψεις ήταν η αποδεκτή και μόνη πηγή για ό,τι κήρυττε για τον Ιησού, ότι οι κοινότητές του δεν θα δέχονταν κανέναν άλλο ισχυρισμό. Και έτσι πράγματι ο Παύλος λέει, ότι για αρκετά χρόνια “δεν συμβουλεύτηκε κανέναν άνθρωπο” σχετικά με αυτά που κήρυττε (Προς Γαλάτας 1:12 & 16)

12 οὐδὲ γὰρ ἐγὼ παρὰ ἀνθρώπου παρέλαβον αὐτό, οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλὰ δι’ ἀποκαλύψεως Ἰησοῦ Χριστοῦ ……..
16 ἀποκαλύψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐν ἐμοὶ, ἵνα εὐαγγελίζωμαι αὐτὸν ἐν τοῖς ἔθνεσιν, εὐθέως οὐ προσανεθέμην σαρκὶ καὶ αἵματι,

Και σε ερμηνευτική απόδοση Τρεμπέλα ο δεύτερος στίχος:

16 διὰ νὰ ἀποκαλύψῃ τὸν Υἱὸν αὐτοῦ εἰς τὸ βάθος τῆς ψυχῆς μου, διὰ νὰ τὸν κηρύττω μεταξὺ τῶν ἐθνῶν, εὐθὺς δὲν συνεβουλεύθην σάρκα καὶ αἷμα, δηλαδὴ ἄνθρωπόν τινα οἰονδήποτε.

Και ακόμη και όταν συναντήθηκε με άλλους χρόνια αργότερα, λέει ότι “δεν πρόσθεσαν τίποτα” σε αυτά που κήρυττε από τις αποκαλύψεις που είχε (Προς Γαλάτας 2:6).

6 ἀπὸ δὲ τῶν δοκούντων εἶναί τι, ὁποῖοί ποτε ἦσαν οὐδέν μοι διαφέρει· πρόσωπον Θεὸς ἀνθρώπου οὐ λαμβάνει· ἐμοὶ γὰρ οἱ δοκοῦντες οὐδὲν προσανέθεντο,

Δηλαδή, πάλι σε μετάφραση Τρεμπέλα και περιορίζοντας τις ερμηνείες του που δεν υπάρχουν στο κείμενο:

6 Περὶ δὲ τῶν ἐπισήμων καὶ θεωρουμένων μεγάλων δὲν μὲ ἐνδιαφέρει διόλου τί ἐφρόνουν ἄλλοτε, ὅτε δὲν ἠμπόδιζον τὴν περιτομὴν καὶ τὴν τήρησιν τῶν διατάξεων τοῦ νόμου. Ὁ Θεὸς δὲν ἀποβλέπει εἰς πρόσωπον ἀνθρώπου καὶ δὲν μεροληπτεῖ. Καὶ δὲν ἐνδιαφέρομαι τί ἐφρόνουν ἄλλοτε,διότι ὕστερον, ὅταν συνηντήθημεν καὶ συνεζητήσαμεν, οἱ ἐπίσημοι ἀπόστολοι δὲν προσέθεσαν εἰς ἐμὲ τίποτε περισσότερον ἀπὸ ὅσα ἐγνώριζον καὶ ἐκήρυττον.

Αυτό σημαίνει ότι ο Παύλος δεν μπορεί να εννοούσε ότι “έλαβε” την πληροφορία για την Ευχαριστία από την Παράδοση (τους tradents) (όποια κι αν ήταν η αλήθεια)- μπορεί να εννοούσε μόνο ότι την έλαβε σε μια αποκάλυψη. Διότι όταν ο Παύλος λέει “έλαβα από τον Κύριο αυτό που σας παρέδωσα κι εγώ” στην Α΄ Κορινθίους 11:23, χρησιμοποιεί ακριβώς την ίδια γλώσσα όπως και αλλού, και μιλάει για αυτό που ισχυρίζεται ότι κήρυττε για χρόνια πριν συμβουλευτεί κανέναν. Επομένως, πρέπει να εννοεί ακριβώς το ίδιο πράγμα που εννοεί όταν χρησιμοποιεί την ίδια γλώσσα στην Α΄ Κορινθίους 15 και στη Προς Γαλάτας 1: παρέδιδε στις συναθροίσεις του μόνο ό,τι λάμβανε απευθείας από τον Κύριο (το οποίο θα μπορούσε να περιλαμβάνει τις γραφές, αν και ο Παύλος συνήθως διακρίνει τις αποκαλύψεις και τις γραφές ως πηγές του – και ποτέ δεν αναφέρει ότι είχε οποιαδήποτε άλλη πηγή εκτός από αυτές). Όχι απαραίτητα όλα ταυτόχρονα (ο Παύλος αναφέρεται σε συνεχείς αποκαλύψεις, π.χ. στο Προς Γαλάτας 2:2 και στο Προς Β΄ Κορινθίους 12), αλλά απαραίτητα με κανέναν άλλο τρόπο.

Κάποιοι προσπαθούν επίσης να ισχυριστούν ότι η χρήση από τον Παύλο της ελληνικής πρόθεσης “από” στην Α΄ Κορινθίους 11:23, αντί για παρά (όπως στη Προς Γαλάτας 1:11), υποδηλώνει μια τελική και όχι άμεση πηγή. Αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη για μια τέτοια διάκριση μεταξύ αυτών των λέξεων στον Παύλο, ούτε καμία ένδειξη ότι είναι συνηθισμένη αλλού σε μια κατασκευή πρώτου προσώπου όπως αυτή. Αντιθέτως, αν αυτό εννοούσε ο Παύλος, θα έλεγε μάλλον “εμείς” το λάβαμε από τον Κύριο, όχι “εγώ” το έλαβα από τον Κύριο. Ή θα το έλεγε στο τρίτο πρόσωπο με διαφορετικό ρήμα, για παράδειγμα λέγοντας “όπως παραδόθηκε” ή “όπως παρέδωσε ο Κύριος”, κατά το πρότυπο του Κατά Λουκάν 1 ή των Πράξεων των Αποστόλων 6 (και εκείνα τα χωρία χρησιμοποιούν μια σαφώς διαφορετική λέξη, “παραδίδω, μεταδίδω”). Αντ’ αυτού, η πραγματική διατύπωση του Παύλου καθιερώνει τον εαυτό του ως άμεσο παραδίδοντα: από τον Κύριο, σ’ αυτόν και σ’ αυτούς. Ακριβώς όπως και στην Προς Γαλάτας. Το οποίο υποδηλώνει όραμα και όχι παράδοση.

Ήταν λοιπόν ο “Μάρκος” ο πρώτος που μετέτρεψε αυτή την αφηρημένη παράδοση των αποκαλύψεων του Παύλου σε αφήγηση ενός ιστορικού γεγονότος, στο οποίο συμμετείχαν οι πρώτοι απόστολοι. Καμία τέτοια έννοια δεν εμφανίζεται προηγουμένως.

1.3 Η ανάσταση, οι άγγελοι, και ο Χιασμός του Παύλου

Στο Κατά Μάρκον 12:25 ο Ιησούς φέρεται να είπε:

25 ὅταν γὰρ ἐκ νεκρῶν ἀναστῶσιν, οὔτε γαμοῦσιν οὔτε γαμίζονται, ἀλλ’ εἰσὶν ὡς ἄγγελοι οἱ ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Παύλος δεν γνώριζε μια τέτοια ρήση όταν έπρεπε να παλέψει για να δικαιολογήσει με αρκετούς στίχους την άποψή του για την ανάσταση, ως εγκατάλειψη της σαρκικής ζωής και είσοδο σε άφθαρτα ουράνια σώματα (Α΄ Κορινθίους 15:36-54:

36 ἄφρον, σὺ ὃ σπείρεις οὐ ζῳοποιεῖται, ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ·
37 καὶ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν·
38 ὁ δὲ Θεὸς αὐτῷ δίδωσι σῶμα καθὼς ἠθέλησε, καὶ ἑκάστῳ τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον σῶμα.
39 οὐ πᾶσα σὰρξ ἡ αὐτὴ σάρξ, ἀλλὰ ἄλλη μὲν ἀνθρώπων, ἄλλη δὲ σὰρξ κτηνῶν, ἄλλη δὲ ἰχθύων, ἄλλη δὲ πετεινῶν.
40 καὶ σώματα ἐπουράνια, καὶ σώματα ἐπίγεια· ἀλλ’ ἑτέρα μὲν ἡ τῶν ἐπουρανίων δόξα, ἑτέρα δὲ ἡ τῶν ἐπιγείων.
41 ἄλλη δόξα ἡλίου, καὶ ἄλλη δόξα σελήνης, καὶ ἄλλη δόξα ἀστέρων· ἀστὴρ γὰρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ.
42 οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν, σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ·
43 σπείρεται ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρεται ἐν δόξῃ· σπείρεται ἐν ἀσθενείᾳ, ἐγείρεται ἐν δυνάμει·
44 σπείρεται σῶμα ψυχικόν, ἐγείρεται σῶμα πνευματικόν. ἔστι σῶμα ψυχικόν, καὶ ἔστι σῶμα πνευματικόν.
45 οὕτω καὶ γέγραπται· ἐγένετο ὁ πρῶτος ἄνθρωπος Ἀδὰμ εἰς ψυχὴν ζῶσαν· ὁ ἔσχατος Ἀδὰμ εἰς πνεῦμα ζωοποιοῦν·
46 ἀλλ’ οὐ πρῶτον τὸ πνευματικὸν, ἀλλὰ τὸ ψυχικόν, ἔπειτα τὸ πνευματικόν.
47 ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἐκ γῆς χοϊκός, ὁ δεύτερος ἄνθρωπος (ὁ Κύριος πνευματικός 𝔓46) ἐξ οὐρανοῦ.
48 οἷος ὁ χοϊκός, τοιοῦτοι καὶ οἱ χοϊκοί, καὶ οἷος ὁ ἐπουράνιος, τοιοῦτοι καὶ οἱ ἐπουράνιοι.
49 καὶ καθὼς ἐφορέσαμεν τὴν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ, φορέσομεν καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου.
50 Τοῦτο δέ φημι, ἀδελφοί, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα βασιλείαν Θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύνανται, οὐδὲ ἡ φθορὰ τὴν ἀφθαρσίαν κληρονομεῖ.
51 ἰδοὺ μυστήριον ὑμῖν λέγω· πάντες μὲν οὐ κοιμηθησόμεθα, πάντες δὲ ἀλλαγησόμεθα,
52 ἐν ἀτόμῳ, ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ, ἐν τῇ ἐσχάτῃ σάλπιγγι· σαλπίσει γάρ, καὶ οἱ νεκροὶ ἐγερθήσονται ἄφθαρτοι, καὶ ἡμεῖς ἀλλαγησόμεθα.
53 δεῖ γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν καὶ τὸ θνητὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθανασίαν
54 ὅταν δὲ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσηται ἀφθαρσίαν καὶ τὸ θνητὸν τοῦτο ἐνδύσηται ἀθανασίαν, τότε γενήσεται ὁ λόγος ὁ γεγραμμένος· κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος.

(Για τον στοίχο 47 έχουμε ήδη μιλήσει στην προηγούμενη δημοσίευση ότι στο παλαιότερο αντίγραφο που έχουμε αντί για “ο Κύριος”, γράφει τη λέξη “πνευματικός”) – βλ. την πιο διεξοδική συζήτηση του Richard Carrier στο The Empty Tomb και το σχετικό FAQ– το Κατά Μάρκον επίσης ανασύρει τη διάκριση του Παύλου μεταξύ των χειροποίητων και των μη χειροποίητων σωμάτων και τη βάζει στο στόμα του Ιησού, κάνοντας μεταφορικά ακριβώς το ίδιο σημείο με τον Παύλο σχετικά με τη φύση της ανάστασης – σχεδόν κατά λέξη).

Από πού πήρε λοιπόν ο “Μάρκος” την ιδέα ότι ο Ιησούς είπε αυτό το πράγμα για τους αγγέλους και τον γάμο; Φαίνεται προφανώς από τον Παύλο. Εφευρίσκοντας μια απλή παροιμία για τον Ιησού, ο “Μάρκος” απλοποιεί τον λόγο του Παύλου σε μια μόνο γραμμή, καθώς όποιος μπορεί να καταλάβει γιατί “δεν θα παντρευτούν ούτε οι μεν ούτε οι δε” και τι σημαίνει “να είναι σαν τους αγγέλους στον ουρανό”, θα έχει καταλάβει ολόκληρο τον λόγο του Παύλου για το σώμα της ανάστασης. Έτσι καταδεικνύεται και πάλι πώς το Κατά Μάρκον προσαρμόζει τη διδασκαλία του Παύλου απλοποιώντας την σε μια ιστορία για τον Ιησού.

Αλλά υπάρχει κάτι ακόμη πιο αξιοσημείωτο σε αυτή την αντιστοιχία: έρχεται στη μέση ενός χιασμού που έχει κατασκευάσει ο “Μάρκος” μέσα στο Κατά Μάρκον κ.12, ο οποίος αποδεικνύει την εξάρτησή του από τον Παύλο. Στην προηγούμενη δημοσίευση αναφέρθηκε η τεχνική inclusio όπου έχουμε μια ιστορία τυλιγμένη μέσα σε άλλη, όπως η συκιά και η επίσκεψη στον Ναό. Ο χιασμός είναι ακόμα πιο περίτεχνη λογοτεχνική τεχνική και θα την δούμε στη συνέχεια.

Αυτός ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά από τον Michael Turton και χρησιμοποιείται με αξιοσημείωτο αποτέλεσμα στο πλαίσιο αξιολόγησης από τον David Oliver Smith. Όπως έδειξε ο Richard Carrier στο OHJ (κ. 10.4), το Κατά Μάρκον είναι λάτρης της χιαστικής δομής και τη χρησιμοποιεί συχνά. Και εδώ έχουμε ένα παράδειγμα που αποδεικνύει τη γνώση και χρήση του “Μάρκου” για τις επιστολές του Παύλου. Εδώ είναι το προσαρμοσμένο κείμενο από το μοντέλο του Turton:

A Ρωμαίους 8:31-38, Αναφορές στο Ψαλμός 118, εδ. 6 τότε προειδοποιεί για διωγμό και καταγγέλλει όλες τις θρησκευτικές αρχές εκτός από τον Ιησού
========================
“Μάρκος” 12:10-12, Αποφθέγματα Ψαλμός 118, στ. 22-23. στη συνέχεια αναφέρει ότι οι θρησκευτικές αρχές θέλουν να σκοτώσουν τον Ιησού.

Ρωμαίους 13:1-7, ο Παύλος προτρέπει σε υπακοή στη κυβέρνησή και στη πληρωμή των φόρων
==============
“Μάρκος” 12:13-17, ο Ιησούς δηλώνει «Αποδώστε στον Καίσαρα αυτό που είναι του Καίσαρα».

Α’ Κορινθίους 15:12-34, ο Παύλος αντιμετωπίζει αυτούς που αρνούνται την ανάσταση
==============
Μάρκος 12:18-23,ο Ιησούς αντιμετωπίζει τους Σαδδουκαίους που αρνούνται την ανάσταση.

A’ Κορινθίους 15:35-50, ο Παύλος απαντά πώς είναι το σώμα της ανάστασης, αφού δήλωσε την ανοησία όσων δεν γνωρίζουν (15:36)
==============
“Μάρκος” 12:24-27, ο Ιησούς απαντά πώς είναι το σώμα της ανάστασης, αφού δήλωσε την ανοησία εκείνων που δεν γνωρίζουν (12:24).

Ρωμαίους 13:8-10, ο Παύλος εξηγεί πώς η αγάπη εκπληρώνει τον Νόμο

===========
Μάρκος 12:28-34, ο Ιησούς εξηγεί πώς η αγάπη εκπληρώνει τον Νόμο.

Το A’ Κορινθίους 15:24-28 αναφέρεται στον Ψαλμό 110, στ. 1 (στο 15:25), και δηλώνει ότι ο Ιησούς θα νικήσει όλους τους εχθρούς και τις αρχές
========================
“Μάρκος” 12:35-40, Παραθέτει ακριβώς το ίδιο εδάφιο στον Ψαλμό 110, και στη συνέχεια κηρύττει να προσέχετε τις θρησκευτικές αρχές.

Αυτές οι συμπτώσεις και οι παραλληλισμοί είναι στατιστικά τόσο απίθανες που καθιστούν οποιαδήποτε άλλη εξήγηση ουσιαστικά αδύνατη: Ο “Μάρκος” στο κεφάλαιο 12, προσαρμόζει και αναπαράγει συγκεκριμένο περιεχόμενο της Προς Ρωμαίους (κ.8 & 13) αλλά και της Α΄ Κορινθίους (κ.15), και μάλιστα με την αρχική σειρά τους.

1.4 Η σημασία του Πάσχα και η εξιλέωση

7 ἐκκαθάρατε οὖν τὴν παλαιὰν ζύμην, ἵνα ἦτε νέον φύραμα, καθώς ἐστε ἄζυμοι. καὶ γὰρ τὸ πάσχα ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐθύθη Χριστός· Α’ Κορινθίους 5:7.

25 ὃν προέθετο ὁ Θεὸς ἱλαστήριον διὰ τῆς πίστεως ἐν τῷ αὐτοῦ αἵματι, εἰς ἔνδειξιν τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ διὰ τὴν πάρεσιν τῶν προγεγονότων ἁμαρτημάτων Προς Ρωμαίους 3:25.

Ο Παύλος βέβαια εξισώνει τον Ιησού τόσο με τη θυσία του Πάσχα όσο και με τη θυσία του Γιομ Κιπούρ, και τα δύο μαζί (ο θάνατός του εξιλεώνει αυτόματα όλες τις αμαρτίες όπως το Γιομ Κιπούρ (Λευ. 16:5-10) και μας σώζει από τον θάνατο όπως το αρνί του Πάσχα), παρόλο που απέχουν μήνες μεταξύ τους στο εβραϊκό τελετουργικό ημερολόγιο.

Και όμως, ο “Μάρκος” συγχωνεύει αυτά τα δύο θέματα σε ένα: βάζοντας τον Ιησού να πεθάνει στο Πάσχα (μάλιστα την ίδια ακριβώς ώρα με τη θυσία του ναού –συμβολικά με το σχίσιμο του καταπετάσματος) και θεσπίζοντας ταυτόχρονα μια τελετουργία του Γιομ Κιπούρ (με τον Βαραββά ως αποδιοπομπαίο τράγο- βλ. OHJ, σ. 402-08). Θα το ξαναδούμε αυτό καλύτερα στις επιδράσεις από την Παλαιά Διαθήκη.

1.5 Καθαρές τροφές και διαζύγιο

Παρομοίως, ο “Μάρκος” επαναφέρει το θέμα του Παύλου για ένα ευαγγέλιο χωρίς την Τορά (με τη χρήση της μετωνυμίας, ένα χαρακτηριστικό που τα αντιπροσωπεύει όλα): Το “Μάρκος” 7:15 λέει ότι “τίποτα έξω από τον άνθρωπο δεν μπορεί να τον μολύνει μπαίνοντας μέσα του”

15 οὐδέν ἐστιν ἔξωθεν τοῦ ἀνθρώπου εἰσπορευόμενον εἰς αὐτὸν ὃ δύναται αὐτόν κοινῶσαι, ἀλλὰ τὰ ἐκπορευόμενά ἐστι τὰ κοινοῦντα τὸν ἄνθρωπον.

και στο 7:19 ότι ο Ιησούς “κήρυξε όλες τις τροφές καθαρές”,

19 ὅτι οὐκ εἰσπορεύεται αὐτοῦ εἰς τὴν καρδίαν, ἀλλὰ εἰς τὴν κοιλίαν, καὶ εἰς τὸν ἀφεδρῶνα ἐκπορεύεται, καθαρίζον πάντα τὰ βρώματα.

Όπως ακριβώς κάνει και ο Παύλος:

14 οἶδα καὶ πέπεισμαι ἐν Κυρίῳ Ἰησοῦ ὅτι οὐδὲν κοινὸν δι’ αὐτοῦ· εἰ μὴ τῷ λογιζομένῳ τι κοινὸν εἶναι, ἐκείνῳ κοινόν.

Λέει “είμαι πεπεισμένος, έχοντας πλήρη πεποίθηση στον Κύριο Ιησού, ότι τίποτα δεν είναι ακάθαρτο” (Προς Ρωμαίους 14:14)

20 μὴ ἕνεκεν βρώματος κατάλυε τὸ ἔργον τοῦ Θεοῦ. πάντα μὲν καθαρά, ἀλλὰ κακὸν τῷ ἀνθρώπῳ τῷ διὰ προσκόμματος ἐσθίοντι.

Και “όλες οι τροφές είναι καθαρές” (Προς Ρωμαίους 14:20).

Πράγματι, το “Μάρκος” κ.7 βάζει τον Ιησού να μιλάει για το καθαρό και το ακάθαρτο και για το κυριολεκτικό πλύσιμο, μεταφέροντάς το σε ένα μήνυμα για την εσωτερική καθαριότητα που αντικαθιστά την κυριολεκτική καθαριότητα, ακριβώς όπως κάνει ο Παύλος στο Προς Ρωμαίους κ.14. Η επέκταση της ίδιας συλλογιστικής σε κάθε άλλη εντολή της Τορά θα αποτελούσε τότε ένα σημαντικό στοιχείο της αποστολής της κοινότητας του “Μάρκου” -που ήταν και του Παύλου.

Στο Κατά Μάρκον 10:1-12 ο Ιησούς διδάσκει μια καινοτομία (σε σχέση με την Τορά) για το διαζύγιο, εδώ τα σημαντικά:

2 καὶ προσελθόντες οἱ Φαρισαῖοι ἐπηρώτων αὐτὸν εἰ ἔξεστιν ἀνδρὶ γυναῖκα ἀπολῦσαι, πειράζοντες αὐτόν.
7 ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα, καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν.
9 ὃ οὖν ὁ Θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω·
11 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ὃς ἂν ἀπολύσῃ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ γαμήσῃ ἄλλην, μοιχᾶται ἐπ’ αὐτήν·
12 καὶ ἐὰν γυνὴ ἀπολύσασα τὸν ἄνδρα γαμηθῇ ἄλλῳ, μοιχᾶται.

Μόνο που είναι τα ίδια ακριβώς με τον Παύλο. Αν και σε αυτή την περίπτωση ο Παύλος λέει ότι έχει αυτή τη διδασκαλία από τον Ιησού (πιθανότατα, όπως μόλις είδαμε, από κάποια αποκάλυψη ή πνευματική συνομιλία). Αλλά και την δική του γνώμη για τους άπιστους που ταυτίζεται τελικά με του «Κυρίου»

10 τοῖς δὲ γεγαμηκόσι παραγγέλλω, οὐκ ἐγώ, ἀλλ’ ὁ Κύριος, γυναῖκα ἀπὸ ἀνδρὸς μὴ χωρισθῆναι·
11 ἐὰν δὲ καὶ χωρισθῇ, μενέτω ἄγαμος ἢ τῷ ἀνδρὶ καταλλαγήτω· καὶ ἄνδρα γυναῖκα μὴ ἀφιέναι.
12 τοῖς δὲ λοιποῖς ἐγὼ λέγω οὐχ ὁ Κύριος· εἴ τις ἀδελφὸς γυναῖκα ἔχει ἄπιστον, καὶ αὐτὴ συνευδοκεῖ οἰκεῖν μετ’ αὐτοῦ, μὴ ἀφιέτω αὐτήν·
13 καὶ γυνὴ εἴ τις ἔχει ἄνδρα ἄπιστον, καὶ αὐτὸς συνευδοκεῖ οἰκεῖν μετ’ αὐτῆς, μὴ ἀφιέτω αὐτόν. Α’Κορ. 7:10-13

Αλλά ο “Μάρκος” εξακολουθεί ανακριβώς να βάζει τον Ιησού να αναφέρει ότι οι γυναίκες παίρνουν διαζύγιο από τους συζύγους (Κατά Μάρκον 10:12), καθώς ο ιουδαϊκός νόμος δεν προέβλεπε ότι οι γυναίκες μπορούσαν να ξεκινήσουν ένα διαζύγιο (ακόμα και σήμερα στους εβραίους, για διαζύγιο χρειάζεται απαραίτητα η σύμφωνη γνώμη του άνδρα)- ενώ ο Παύλος, δουλεύοντας μέσα σε μακρινές κοινότητες επηρεασμένες έντονα από τα ελληνορωμαϊκά ήθη, υποθέτει ότι μπορούσαν να το κάνουν ως αυτονόητο στη δική του διδασκαλία για το διαζύγιο και ειδικά σε αυτούς που απευθύνεται όπως στους Κορίνθιους (στην Α’ Κορινθίους κ.7). Ακόμα και το Κατά Μάρκον σήμερα ξέρουμε ότι γράφηκε εκτός Παλαιστίνης και σε ένα ελληνορωμαϊκό κλίμα και πόλη, και δεν έχει σχέση με την εβραϊκή Παλαιστίνη του πρώτου αιώνα.

Στη συνέχεια, ο “Μάρκος” βάζει τον Ιησού να διδάσκει ουσιαστικά ό,τι και ο Παύλος. Αυτό δείχνει ότι ο “Μάρκος” έχει πάρει τη διδασκαλία του Ιησού μέσα από το φίλτρο του Παύλου. Ακριβώς όπως ο Παύλος λέει:

Η γυναίκα δεν πρέπει να χωρίζει από τον άντρα της, αλλά αν το κάνει, πρέπει να μείνει ανύπαντρη ή αλλιώς να συμφιλιωθεί με τον άντρα της

Ο Ιησούς του “Μάρκου” λέει:

Όποιος χωρίζει τη γυναίκα του και παντρεύεται άλλη γυναίκα, διαπράττει μοιχεία εναντίον της και αν αυτή χωρίσει τον άντρα της και παντρευτεί άλλον άντρα, διαπράττει μοιχεία.

Είναι η ίδια διδασκαλία πιο έντονη. Ωστόσο, αυτή η συγκεκριμένη μορφή της μπορεί να προέρχεται μόνο από τον Παύλο και όχι από τον Ιησού.

1.6 Αββά Πατέρα

Ένα άλλο παράδειγμα είναι πώς το “Μάρκος” 14:36 βάζει στο στόμα του Ιησού το επαναλαμβανόμενο διπλό “Αββά, Πατέρα”:

36 καὶ ἔλεγεν· Ἀββᾶ ὁ πατήρ, πάντα δυνατά σοι, παρένεγκε τὸ ποτήριον ἀπ’ ἐμοῦ τοῦτο·

Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο χρήσης του Παύλου της ίδιας ακριβώς έκφρασης, παρά το γεγονός ότι και οι δύο λέξεις σημαίνουν το ίδιο ακριβώς πράγμα. Το βλέπουμε στο Προς Ρωμαίους 8:15:

15 οὐ γὰρ ἐλάβετε Πνεῦμα δουλείας πάλιν εἰς φόβον, ἀλλ’ ἐλάβετε Πνεῦμα υἱοθεσίας, ἐν ᾧ κράζομεν· ἀββᾶ ὁ πατήρ.

& Προς Γαλάτας 4:6:

6 Ὅτι δέ ἐστε υἱοί, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ἡμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ.

Και το κάνει σε ένα παρόμοιο πλαίσιο:

Ο “Μάρκος” βάζει τον Ιησού να το εκφέρει σε μια προσευχή για δύναμη να αντέξει και να μην απομακρυνθεί από την πίστη του στη σωτηρία του Θεού- και ο Παύλος το αναφέρει συζητώντας ακριβώς το ίδιο θέμα (Προς Γαλάτας 4:7-20 & Προς Ρωμαίους 8:16-30). Στην πραγματικότητα οι παραλληλισμοί είναι τόσο εύστοχοι, που η κατά τα άλλα ανεξήγητη αφήγηση του “Μάρκου” (γιατί ο Ιησούς, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά ποιος είναι και τι θα συμβεί πραγματικά, ενδιαφέρεται καθόλου γι’ αυτό;) αποκτά περισσότερο νόημα όταν διαβάζεται υπό το πρίσμα αυτών των χωρίων του Παύλου, σαν να γνώριζε ο “Μάρκος” ότι η ανάγνωση του Παύλου θα ολοκλήρωνε την κατανόηση αυτού που απεικονίζει αφηγηματικά: Τον Ιησού ως πρότυπο για τον ιδανικό χριστιανό πιστό, και ως συγκληρονόμο της υπόσχεσης για την ανάσταση.

1.7 Επίπληξη στον Πέτρο

Έχουμε εδώ την επίπληξη του Παύλου προς τον Πέτρο (Προς Γαλάτας 2:11-14).

11 Ὅτε δὲ ἦλθε Πέτρος εἰς Ἀντιόχειαν, κατὰ πρόσωπον αὐτῷ ἀντέστην, ὅτι κατεγνωσμένος ἦν.
…
14 ἀλλ’ ὅτε εἶδον ὅτι οὐκ ὀρθοποδοῦσι πρὸς τὴν ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου, εἶπον τῷ Πέτρῳ ἔμπροσθεν πάντων· εἰ σὺ Ἰουδαῖος ὑπάρχων ἐθνικῶς ζῇς καὶ οὐκ ἰουδαϊκῶς, τί τὰ ἔθνη ἀναγκάζεις ἰουδαΐζειν;

Που μετατρέπεται από το “Μάρκο” 8:31-33 σε επίπληξη του Ιησού προς τον Πέτρο:

31 Καὶ ἤρξατο διδάσκειν αὐτοὺς ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ παθεῖν, καὶ ἀποδοκιμασθῆναι ἀπὸ τῶν πρεσβυτέρων καὶ τῶν ἀρχιερέων καὶ τῶν γραμματέων, καὶ ἀποκτανθῆναι καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἀναστῆναι·
32 καὶ παρρησίᾳ τὸν λόγον ἐλάλει. καὶ προσλαβόμενος αὐτὸν ὁ Πέτρος ἤρξατο ἐπιτιμᾶν αὐτῷ.
33 ὁ δὲ ἐπιστραφεὶς καὶ ἰδὼν τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ ἐπετίμησε τῷ Πέτρῳ λέγων· Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ· ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων.

Οι πολλές συμπτώσεις αναλύονται καλά στο Dykstra (Mark, σσ. 97-99). Για παράδειγμα, ο Παύλος λέει με άλλα λόγια : “Αναζητάς τώρα την εύνοια των ανθρώπων ή του Θεού;”- ο “Μάρκος” γράφει: “Δεν σκέφτεσαι τα πράγματα του Θεού, αλλά τα πράγματα των ανθρώπων”. Εδώ θέλω να προσθέσω την διάκριση που κάνει πάντα ο Παύλος μεταξύ Πέτρου και Κηφά, σαν να είναι δύο διαφορετικά άτομα.

Ας δούμε κάτι που θα ξαναδούμε με άλλη μορφή:

προσέπιπτεν αὐτῷ, καὶ ἔκραζε, λέγοντα ὅτι Σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ. 12 καὶ πολλὰ ἐπετίμα αὐτοῖς ἵνα μὴ αὐτὸν φανερὸν ποιήσωσι. 3:11-12.

ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος λέγει αὐτῷ, Σὺ εἶ ὁ Χριστός. 30 καὶ ἐπετίμησεν αὐτοῖς, ἵνα μηδενὶ λέγωσι περὶ αὐτοῦ. 8:29-30.

Η επιτίμηση εδώ στον Πέτρο συνεχίζεται και εμπλέκεται και με ένα άλλο θέμα που θα δούμε στη συνέχεια:

Ο θεός αποκρύπτει το σχέδιά του από τους «κυβερνήτες αυτού του αιώνα», το οποίο αποκαλύπτει μόνο στους εκλεκτούς. Με αυτόν τον τρόπο κωδικοποιούνται αποκρυφιστικά, όχι ιστορικά περιστατικά. Το θέμα αυτό έχει άμεση σχέση και με το επόμενο, το μεσσιανικό μυστικό.

1.8 Μεσσιανικό μυστικό

Ο “Μάρκος” παίρνει επίσης από τον Παύλο την ιδέα του μεσσιανικού μυστικού, ένα περίεργο αλλά επαναλαμβανόμενο θέμα στο Ευαγγέλιο του “Μάρκου”, αφού ο Παύλος είπε ότι η ταυτότητα του Ιησού κρατήθηκε “μυστήριο”, “κρυμμένη”, έτσι ώστε “κανένας από τους άρχοντες αυτής της εποχής να μην το καταλάβει”, για να μη σταματήσουν τη σταύρωση γνωρίζοντας ποιος ήταν (από την Α’ Κορινθίους 2:6-10).

6 Σοφίαν δὲ λαλοῦμεν ἐν τοῖς τελείοις· σοφίαν δὲ οὐ τοῦ αἰῶνος τούτου, οὐδὲ τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου, τῶν καταργουμένων· 7 ἀλλὰ λαλοῦμεν σοφίαν Θεοῦ ἐν μυστηρίῳ, τὴν ἀποκεκρυμμένην, ἣν προώρισεν ὁ Θεὸς πρὸ τῶν αἰώνων εἰς δόξαν ἡμῶν· 8 ἣν οὐδεὶς τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου ἔγνωκεν· εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἂν τὸν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν· 9 ἀλλὰ καθὼς γέγραπται, Ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε, καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. 10 ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε διὰ τοῦ πνεύματος αὐτοῦ· τὸ γὰρ πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. Α`Κορ. 2:6-10.

Και επιπλέον από το:

25 Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑμᾶς στηρίξαι κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου καὶ τὸ κήρυγμα Ἰησοῦ Χριστοῦ, κατὰ ἀποκάλυψιν μυστηρίου χρόνοις αἰωνίοις σεσιγημένου, 26 φανερωθέντος δὲ νῦν, διά τε γραφῶν προφητικῶν, κατ’ ἐπιταγὴν τοῦ αἰωνίου Θεοῦ, εἰς ὑπακοὴν πίστεως εἰς πάντα τὰ ἔθνη γνωρισθέντος, Ρωμ 16:25-26.

Βλέπουμε εδώ στον Παύλο την ιδέα της μεσσιανικής μυστικότητας, κάτι που γίνεται ένα περίεργο αλλά επαναλαμβανόμενο θέμα στο Κατά Μάρκον, όπου ο Ιησούς καλεί όλους τους ευεργετημένους από θαύμα ή και τους μαθητές του να μην που τίποτα σε κανέναν, αφού ο Παύλος είχε πει ότι η ταυτότητα του Ιησού κρατήθηκε “μυστήριο”, “κρυμμένη”, έτσι ώστε “κανένας από τους άρχοντες αυτής της εποχής να μην το καταλάβει”, μήπως γνωρίζοντας ποιος ήταν, σταματήσουν τη σταύρωση, και με απίθανο τρόπο υφαίνει αυτό το θέμα σε όλη την αφήγηση του για τον Ιησού – σε μια τόσο μη ρεαλιστική αφήγηση, ώστε σταδιακά αφαιρέθηκε από τους μεταγενέστερους επιμελητές του Κατά Μάρκον, δηλαδή τα άλλα Ευαγγέλια.

1.9 Κέρδη και ζημίες

Στη συνέχεια, το Κατά Μάρκον 8:34-37 ένα γνωστό θέμα:

34 Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι.
35 ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ’ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ τοῦ εὐαγγελίου, οὗτος σώσει αὐτήν.
36 τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ;
37 ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;

Αυτό όμως είναι ξεκάθαρη προσαρμογή υλικού από το Προς Φιλιππησίους 3:7-8:

7 ἀλλ’ ἅτινα ἦν μοι κέρδη, ταῦτα ἥγημαι διὰ τὸν Χριστὸν ζημίαν.
8 ἀλλὰ μενοῦνγε καὶ ἡγοῦμαι πάντα ζημίαν εἶναι διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου μου, δι’ ὃν τὰ πάντα ἐζημιώθην, καὶ ἡγοῦμαι σκύβαλα εἶναι ἵνα Χριστὸν κερδήσω

Για παράδειγμα, ο Παύλος λέει: “Ό,τι κέρδος είχα, το θεώρησα ως ζημία ” και “Υπέστηκα την ζημίαν όλων… για να κερδίσω τον Χριστό”- ο Ιησούς του “Μάρκου” λέει: “Τι ωφελεί τον άνθρωπο να κερδίσει όλο τον κόσμο και να ζημιωθεί τη ζωή του;” αντί, εξηγεί ο Ιησούς, να “χάσει” τα πάντα για τον Χριστό και το ευαγγέλιο του με αντάλλαγμα την αιώνια ζωή. Οι σύνδεσμοι συνεχίζονται (όπως συνοψίζονται από τον Dykstra), αλλά καταλαβαίνετε το νόημα…

1.10 Το Βάπτισμα στο Πνεύμα

Ο “Μάρκος” επαναβεβαιώνει επίσης τη διδασκαλία του Παύλου σχετικά με το χριστιανικό βάπτισμα ως υιοθεσία από τον Θεό και ως γιος του Θεού· συγκρίνετε το “Μάρκος” 1:11:

11 καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν· Σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ εὐδόκησα.

Με το Προς Ρωμαίους 8:14-17:

14 ὅσοι γὰρ Πνεύματι Θεοῦ ἄγονται, οὗτοί εἰσιν υἱοὶ Θεοῦ.
15 οὐ γὰρ ἐλάβετε Πνεῦμα δουλείας πάλιν εἰς φόβον, ἀλλ’ ἐλάβετε Πνεῦμα υἱοθεσίας, ἐν ᾧ κράζομεν· ἀββᾶ ὁ πατήρ
16 αὐτὸ τὸ Πνεῦμα συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν ὅτι ἐσμὲν τέκνα Θεοῦ.
17 εἰ δὲ τέκνα, καὶ κληρονόμοι, κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δὲ Χριστοῦ, εἴπερ συμπάσχομεν ἵνα καὶ συνδοξασθῶμεν.

Και με το Προς Γαλάτας 3:26-27:

26 πάντες γὰρ υἱοὶ Θεοῦ ἐστε διὰ τῆς πίστεως ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ·
27 ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε.

1.11 Παιδιά και σκανδαλισμός

Ο “Μάρκος” βάζει επανειλημμένα τον Ιησού να αναφέρεται στους μελλοντικούς χριστιανούς οπαδούς του ως “παιδιά” (τουλάχιστον δεκατρείς φορές), όπως ακριβώς έκανε και ο Παύλος (τουλάχιστον είκοσι οκτώ φορές: στη Προς Φιλιππησίους (τέκνα), στη Προς Ρωμαίους (τέκνα), στην Προς Γαλάτας (παιδαγωγός, παιδίσκη), στην Α΄ Θεσσαλονικείς (τέκνα), στην Α΄ Κορινθίους (παιδιά, παιδαγωγός, τέκνα), στη Β΄ Κορινθίους (τέκνα).

Ο “Μάρκος” είναι εμφανώς εξίσου λάτρης της μεταφοράς της αμαρτίας ως “πέτρα του σκανδάλου” όπως και ο Παύλος -συγκρίνετε τα:

17 καὶ οὐκ ἔχουσι ῥίζαν ἐν ἑαυτοῖς, ἀλλὰ πρόσκαιροί εἰσιν· εἶτα γενομένης θλίψεως ἢ διωγμοῦ διὰ τὸν λόγον, εὐθὺς σκανδαλίζονται. Μάρ. 4:17

3 οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ τέκτων, ὁ υἱὸς τῆς Μαρίας, ἀδελφὸς δὲ Ἰακώβου καὶ Ἰωσῆ καὶ Ἰούδα καὶ Σίμωνος; καὶ οὐκ εἰσὶν αἱ ἀδελφαὶ αὐτοῦ ὧδε πρὸς ἡμᾶς; καὶ ἐσκανδαλίζοντο ἐν αὐτῷ. 6:3

27 καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ὅτι Πάντες σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοὶ ἐν τῇ νυκτὶ ταύτῃ· ὅτι γέγραπται, πατάξω τὸν ποιμένα καὶ διασκορπισθήσονται τὰ πρόβατα· 14:27

29 ὁ δὲ Πέτρος ἔφη αὐτῷ· Καὶ εἰ πάντες σκανδαλισθήσονται, ἀλλ’ οὐκ ἐγώ. 14:29

Και ιδιαίτερα αυτό που ξαναείδαμε, το:

42 καὶ ὃς ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, καλόν ἐστιν αὐτῷ μᾶλλον εἰ περίκειται λίθος μυλικὸς περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ βέβληται εἰς τὴν θάλασσαν.
…
47 καὶ ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου σκανδαλίζῃ σε, ἔκβαλε αὐτόν· καλόν σοί ἐστι μονόφθαλμον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἢ τοὺς δύο ὀφθαλμοὺς ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός, Μάρ. 9:42-47,

Με τα αντίστοιχα του Παύλου:

32 διατί; ὅτι οὐκ ἐκ πίστεως, ἀλλ’ ὡς ἐξ ἔργων νόμου· προσέκοψαν γὰρ τῷ λίθῳ τοῦ προσκόμματος,
33 καθὼς γέγραπται· ἰδοὺ τίθημι ἐν Σιὼν λίθον προσκόμματος καὶ πέτραν σκανδάλου, καὶ ὁ πιστεύων ἐπ’ αὐτῷ οὐ καταισχυνθήσεται. Προς Ρωμαίους 9:32-33

9 καὶ Δαυῒδ λέγει· γενηθήτω ἡ τράπεζα αὐτῶν εἰς παγίδα καὶ εἰς θήραν καὶ εἰς σκάνδαλον καὶ εἰς ἀνταπόδομα αὐτοῖς·
10 σκοτισθήτωσαν οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτῶν τοῦ μὴ βλέπειν, καὶ τὸν νῶτον αὐτῶν διὰ παντὸς σύγκαμψον.
11 Λέγω οὖν, μὴ ἔπταισαν ἵνα πέσωσι; μὴ γένοιτο· ἀλλὰ τῷ αὐτῶν παραπτώματι ἡ σωτηρία τοῖς ἔθνεσιν, εἰς τὸ παραζηλῶσαι αὐτούς. Προς Ρωμαίους 11:9-11

13 Μηκέτι οὖν ἀλλήλους κρίνωμεν, ἀλλὰ τοῦτο κρίνατε μᾶλλον, τὸ μὴ τιθέναι πρόσκομμα τῷ ἀδελφῷ ἢ σκάνδαλον
…
μὴ ἕνεκεν βρώματος κατάλυε τὸ ἔργον τοῦ Θεοῦ. πάντα μὲν καθαρά, ἀλλὰ κακὸν τῷ ἀνθρώπῳ τῷ διὰ προσκόμματος ἐσθίοντι. Προς Ρωμαίους 14:13-20

23 ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν, Α’ Κορινθίους 1:23

9 βλέπετε δὲ μήπως ἡ ἐξουσία ὑμῶν αὕτη πρόσκομμα γένηται τοῖς ἀσθενοῦσιν. Α΄ Κορ 8:9

13 διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω. Α’ Κορινθίους 8:13

32 ἀπρόσκοποι γίνεσθε καὶ Ἰουδαίοις καὶ Ἕλλησι καὶ τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ, Α΄ Κορ. 10:32

3 μηδεμίαν ἐν μηδενὶ διδόντες προσκοπήν, ἵνα μὴ μωμηθῇ ἡ διακονία, Β΄ Κορ. 6:3

Και σε μια άλλη περίεργη συμφωνία, και οι δύο περιλαμβάνουν συχνές νουθεσίες ενάντια στο να “προκαλούν” τους άλλους να σκοντάφτουν. Ο “Μάρκος” είναι εξίσου λάτρης της μεταφοράς της “βασιλείας του Θεού” με τον Παύλο.

1.12 Οι κακοί είναι οι Φαρισαίοι

Ο “Μάρκος” παίρνει την ιδέα αυτή από τον Παύλο (στη Προς Φιλιππησίους 3:5-6)

5 περιτομῇ ὀκταήμερος, ἐκ γένους Ἰσραήλ, φυλῆς Βενιαμίν, Ἑβραῖος ἐξ Ἑβραίων, κατὰ νόμον Φαρισαῖος,
6 κατὰ ζῆλον διώκων τὴν ἐκκλησίαν, κατὰ δικαιοσύνην τὴν ἐν νόμῳ γενόμενος ἄμεμπτος.

Ότι οι “Φαρισαίοι” διώκουν τους Χριστιανούς, και έτσι κάνει τους Φαρισαίους τους κύριους αντίπαλους του Ιησού – αν και στην πραγματικότητα οι περισσότεροι πραγματικοί Φαρισαίοι θα έπαιρναν τη θέση του Ιησού σχεδόν σε κάθε επιχείρημα που περιγράφει ο “Μάρκος” (περισσότερο όντας στην παράδοση του Χίλλελ παρά του πιο συντηρητικού Σαμμάι: βλέπε Harvey Falk, Jesus the Pharisee από το 1985, και το Hyam Maccoby, Jesus the Pharisee, από το 2003).

1.13 Γαλιλαία των Εθνών

Δανείζεται επίσης από τον Παύλο την ιδέας της αλληλεπίδρασης του Ιησού τόσο με τους Εθνικούς όσο και με τους Ιουδαίους και έτσι επινοεί έναν ραβίνο που περιοδεύει την Γαλιλαία των Εθνών, προσδιορίζοντας έτσι επακριβώς τον τόπο όπου στον Ησαΐα κ. 9 αναφερόταν ότι θα ανέδυε το Ευαγγέλιο.

1 ΤΟΥΤΟ πρῶτον πίε, ταχὺ ποίει, χώρα Ζαβουλών, ἡ γῆ Νεφθαλὶμ ὁδὸν θαλάσσης καὶ οἱ λοιποὶ οἱ τὴν παραλίαν κατοικοῦντες καὶ πέραν τοῦ ᾿Ιορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, τὰ μέρη τῆς ᾿Ιουδαίας.
2 ὁ λαὸς ὁ πορευόμενος ἐν σκότει, ἴδετε φῶς μέγα· οἱ κατοικοῦντες ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου, φῶς λάμψει ἐφ᾿ ὑμᾶς. Ησα. 9:1-2.

Ο Παύλος κυκλοφορεί “στα έθνη”, δηλαδή Μικρά Ασία, Ελλάδα, Ρώμη και αλληλεπιδρά με ελληνιστές αλλά και με πολυθεϊστές, ενώ το Κατά Μάρκον αναφέρει ότι ο Ιησούς κατηγορήθηκε εσφαλμένα από τους Φαρισαίους στο Κατά Μάρκον 2:16, ότι συνέφαγε και ήπιε με «αμαρτωλούς και φοροεισπράκτορες» (με άλλα λόγια με εθνικούς). Ακριβώς όπως γράφει ο Παύλος ότι ο Πέτρος κατηγορήθηκε εσφαλμένα από τους συντηρητικούς Ιουδαίους ότι έκανε ακριβώς το ίδιο πράγμα (Προς Γαλάτας 2:14-15).

1.14 Οι δώδεκα απόστολοι

Ο “Μάρκος” παίρνει την ιδέα από τον Παύλο (Γαλ. 2:7-9 και στο Α΄ Κορ. 15:5) ότι υπήρχαν αρχικά δώδεκα απόστολοι και ότι οι “στύλοι” ήταν ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, με τον Πέτρο στην κορυφή και τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη στα δεξιά του- και σε ακριβή συμφωνία με την κριτική του Παύλου γι’ αυτούς, ο “Μάρκος” τους παρουσιάζει ως υποκριτές και παραπαίοντες (όπως επίσης αναλύεται στο Dykstra, Mark, σελ. 109-25). Μην ξεχνάμε ότι το 12 συμβολίζει ξεκάθαρα το Ισραήλ από τις 12 φυλές του Ισραήλ και παρόμοιο συμβολισμό είχε και το συμβούλιο των Εσσαίων Κουμρανών, αφού ο Παύλος φαίνεται να είχε σχέση με τη σέχτα αυτή.

1.15 Δεύτερος Αδάμ

Ο “Μάρκος” θα μπορούσε ακόμη και να πάρει την ιδέα από τον Παύλο να βάλει τον Ιησού να αναγγέλλει παντού τον εαυτό του ως “Υιό του Αδάμ” (η πραγματική σημασία του “Υιού του ανθρώπου” όπως προσαρμόστηκε από την τότε γνωστή έκφραση των Εβδομήκοντα), καθώς ο Παύλος είχε αποκαλέσει τον Ιησού “τελευταίο Αδάμ” (Α΄ Κορ. 15:45) ακόμα και στο μεταγενέστερο Προς Εβραίους 2:5-9 ταυτίζεται ο Ιησούς με έναν προφητευμένο “Υιό του ανθρώπου”.

1.16 Πολλαπλασιασμός φαγητού

Αυτοί οι περίεργοι παραλληλισμοί συνεχίζονται. Για παράδειγμα, αναρωτηθήκατε ποτέ από πού πήρε ο “Μάρκος” την ιδέα να επινοήσει μια ολόκληρη αφηγηματική ακολουθία όπου ο Ιησούς μιμείται τον Μωυσή, τρέφοντας θαυματουργικά τα πλήθη στην έρημο και διασχίζοντας και χειραγωγώντας τη θάλασσα; Απλά διαβάστε τον Παύλο, Α’ Κορινθίους 10:1-4:

Οι πρόγονοί μας ήταν όλοι κάτω από το σύννεφο και όλοι πέρασαν μέσα από τη θάλασσα. Όλοι βαπτίστηκαν στον Μωυσή μέσα στο σύννεφο και στη θάλασσα. Όλοι έτρωγαν την ίδια πνευματική τροφή και έπιναν το ίδιο πνευματικό ποτό- γιατί έπιναν από την πνευματική πέτρα που τους συνόδευε, και αυτή η πέτρα ήταν ο Χριστός.

Η σύμπτωση είναι απίθανη ακόμη και από μόνη της- ακόμη περισσότερο σε συνδυασμό με όλα τα άλλα παραδείγματα, παραπάνω και παρακάτω. Όπως δείχνει ο Carrier στο βιβλίο του OHJ, αυτή η ακολουθία του “Μάρκου” είναι κομψά κατασκευασμένη και σίγουρα φανταστική (σ. 412-18). Μπορούμε τώρα να δούμε ότι αλληγορούσε τις διδασκαλίες του Παύλου. Αντίθετα, ο Παύλος δεν γνωρίζει τέτοιες ιστορίες για τον Ιησού. Η κατεύθυνση της επιρροής είναι επομένως προφανής.

1.17 Η παραβολή του σπορέα

Ομοίως, το “Μάρκος” 4:9-20 περιγράφει τη διάδοση του Ευαγγελίου σαν να “σπέρνει” σπόρους, ακριβώς όπως κάνει ο Παύλος (Α΄ Κορ. 9:11)- που παρομοιάζει τον ευαγγελισμό με την καλλιέργεια ενός χωραφιού, ακριβώς όπως κάνει ο Παύλος (Α΄ Κορ. 3:9)- χρησιμοποιεί τη “ρίζα” ως μεταφορά για το εσωτερικό βάθος της δέσμευσης κάποιου, ακριβώς όπως πιστεύεται ότι είχε ο Παύλος (Κολ. 2:7 & Εφεσ. 3:17)- και χρησιμοποιεί τις ίδιες λέξεις στην ίδια μεταφορά της αύξησης της γεωργικής απόδοσης κάποιου με τη διάδοση του ευαγγελίου σε καλό έδαφος («καρποφορούμενον καὶ αὐξανόμενον», σε Κολ. 1:5-10). Το οποίο είναι άλλη μια περίπτωση όπου ο “Παύλος” λέει τη δική του γνώμη, με τα δικά του λόγια και τη δική του μεταφορά, την οποία ο “Μάρκος” έχει μετατρέψει σε διδασκαλία του Ιησού. Ο συγγραφέας της Προς Κολοσσαείς επιστολής δεν είχε ιδέα ότι ο Ιησούς θα μπορούσε ποτέ να αναφερθεί σε αυτό το χωρίο, επειδή ο Ιησούς δεν είπε ποτέ τίποτα από αυτά. Ο “Μάρκος” το επινόησε -χρησιμοποιώντας το Προς Κολοσσαείς.

1.18 Παραβολή του αμπελώνα

Ομοίως, το “Μάρκος” 12:1-11 αφηγείται την παραβολή των κακών ενοικιαστών, στην οποία “τον αγαπημένο γιο” σκοτώνουν (προφανώς τον Ιησού), αφού είχαν στείλει αρκετούς άλλους αγγελιοφόρους και τους κακοποίησαν (προφανώς τους παλιούς προφήτες), ειδικά επειδή αυτός ο γιος είναι ο καθορισμένος “κληρονόμος” και έτσι θα κληρονομήσουν, πράγμα που είναι μια περίεργη λεπτομέρεια για να προστεθεί, περιττή στην ιστορία. Πράγματι, θα ήταν περίεργο να νομίζουν οι απλοί ενοικιαστές ότι είναι οι επόμενοι στη σειρά για να κληρονομήσουν την περιουσία. Αλλά όλα αυτά ακολουθούν ακριβώς τη διδασκαλία του Παύλου: οι επιστολές περιγράφουν συχνά τον Ιησού ως “κληρονόμο” του Θεού (π.χ. Εβρ. 1:2, Ρωμ.8:17, Γαλ. κ.3)- και όσον αφορά το μήνυμα της παραβολής, στην επιστολή προς Πρός Ρωμαίους 11:1-10 ο Παύλος μιλάει για το ίδιο θέμα, παραθέτοντας τη Γραφή στο εδάφιο 3:

Κύριε, τοὺς προφήτας σου ἐφόνευσαν καὶ κατέστρεψαν τὰ θυσιαστήριά σου καὶ ἐγὼ ἀπέμεινα μοναχὸς καὶ ζητοῦν τὴν ζωήν μου.

Αυτό εξηγείται αμέσως μετά χρησιμοποιώντας μια παρόμοια μεταφορά της καλλιέργειας (Προς Ρωμαίους 11:11-24), διδάσκοντας ακριβώς το ίδιο μάθημα με την παραβολή του Μάρκου. Ουσιαστικά ολόκληρη η παραβολή του “Μάρκου” προέρχεται από την Προς Ρωμαίους 11. Ο Παύλος, εν τω μεταξύ, δεν την είχε ακούσει ποτέ, και έτσι δεν ήξερε ποτέ ότι θα μπορούσε να είχε αναφερθεί στον Ιησού για να ενισχύσει τη διδασκαλία του στο ίδιο σημείο. Επειδή ο “Μάρκος” το επινόησε -χρησιμοποιώντας τους Ρωμαίους.

1.19 Συνολικά

Ακόμη και συνολικά ολόκληρο το Ευαγγέλιο του “Μάρκου” μοιάζει σαν να έχει εμπνευστεί από τις διδασκαλίες του Παύλου. Η αφήγησή του ασχολείται υπερβολικά με τους εθνικούς και την κριτική του εβραϊκού νομικισμού. Ο Ιησούς απεικονίζεται να αναθεωρεί καταστρέφοντας συχνά τους ιουδαϊκούς νόμους και παραδόσεις, φέρνοντας σε δύσκολη θέση και εκνευρίζοντας τους υποστηρικτές τους, ακόμη και όταν τα δικαιολογεί όλα αυτά ως ανώτερη πραγμάτωση του ιουδαϊσμού – όπως ακριβώς κάνει ο Παύλος σε όλες τις επιστολές του (βλ. Dykstra, Mark, σσ. 82-90). Και ο Ιησούς επισκέπτεται εθνικούς τόπους, γευματίζει με “εθνικούς”, αλληλεπιδρά ευνοϊκά με τους “εθνικούς” αρκετά συχνά, και ο “Μάρκος” έχει μάλιστα δομήσει προσεκτικά ολόκληρο το βιβλίο του για να τονίσει αυτό το γεγονός (βλ. OHJ, σσ. 414-17, με περαιτέρω υποστήριξη στο Dykstra, Mark, σσ. 69-82, 131-32). Όλα αυτά αποτελούν σημαντικό μέρος του μηνύματος του “Μάρκου” -το οποίο δεν έχει νόημα ως ιστορία, αλλά έχει απόλυτο νόημα ως αφήγηση της αποστολής και της θεολογίας του Παύλου.

Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η επιλογή της Γαλιλαίας από τον “Μάρκο” ως η χώρα από την οποία κατάγεται ο Ιησούς και στην οποία περνάει τον περισσότερο χρόνο του -και μετά την ανάστασή του λέει στους ακολούθους του να πάνε εκεί για να τον βρουν (Κατά Μάρκον 16:7)- μπορεί να είναι εμπνευσμένη από αυτή ακριβώς τη σύνδεση: γιατί ήταν γνωστή όπως είδαμε ως “Γαλιλαία των εθνών” (Ησαΐας 9:1) ακριβώς λόγω των ιδιαίτερων εθνικών διασυνδέσεων και της παρουσίας της. Τα μηνύματα του “Μάρκου” δεν θα μπορούσαν να είναι πιο ξεκάθαρα. Και πράγματι, το γεγονός ότι ήταν τόσο γνωστό σε μια προφητεία ότι ο Μεσσίας θα ερχόταν πράγματι από εκεί (Ησαΐας 9:1-7) θα έδινε στον “Μάρκο” διπλή αιτία να την επιλέξει ως πρωταρχικό σκηνικό.

1.20 Άλλα συγκεκριμένα παραδείγματα

Υπάρχουν πολλά άλλα παραδείγματα. Αρκεί να σκεφτείτε τον παρακάτω κατάλογο, προσαρμοσμένο από έναν κατάλογο που συνέλεξε ο Michael Turton και από τον οποίο εργάστηκε στη συνέχεια και ο David Oliver Smith, και τον οποίο έχει επεκτείνει ο Carrier με μερικά παραδείγματα από άλλους μελετητές, όπως τους Dykstra και Nelligan:

• Η λέξη «Ευαγγέλιο» εφευρίσκεται ξεκάθαρα από τον Παύλο. Το “Μάρκος” 1:1 χρησιμοποιεί αυτολεξεί τη φράση του Παύλου “αρχή του Ευαγγελίου” (Φιλιπ. 4:15)- και το “Ευαγγέλιο του Χριστού”, κατά τα άλλα μοναδικό για τον Παύλο (π.χ. Ρωμ. 15:19, Α΄ Κορ. 9:12, Β΄ Κορ. 2:12, Γαλ. 1:7, Α΄ Θεσ. 3:2).

• Στη συνέχεια, ο Παύλος μιλάει για το πώς στάλθηκε για να το κηρύξει- ομοίως, ο “Μάρκος” ακολουθεί αμέσως με ένα απόσπασμα του Ησαΐα που δηλώνει ότι ο Θεός έστειλε τον αγγελιοφόρο του, αλλάζοντας μόνο την αναφορά από τον Παύλο στον Ιωάννη τον Βαπτιστή που εισάγει τον Ιησού. Ο Dykstra κάνει επίσης μια καλή υπόθεση ότι ο “Μάρκος” έχει διαμορφώσει τον Ιωάννη τον Βαπτιστή του σύμφωνα με τον Παύλο (Mark, σ. 147-48). Το “Μάρκος” 1:14 χρησιμοποιεί τη φράση του Παύλου “Ευαγγέλιον του Θεού”, κατά λέξη (Ρωμ. 15:16– Α΄ Θεσ. 2:2) (Το «την βασιλείαν» στο κείμενο του “Μάρκου” που βλέπουμε στις σύγχρονες ΚΔ είναι προσθήκη), και κατά την εισαγωγή του υπόλοιπου αφηγηματικού του σκοπού (όπως ακριβώς κάνει ο Παύλος στο Προς Ρωμαίους 1:1).

• Στη συνέχεια, ο “Μάρκος” αντιπαραβάλλει αμέσως το Ευαγγέλιο με τη χειρωνακτική εργασία (στο Κατά Μάρκον 1:16-20), όπως ακριβώς κάνει ο Παύλος (στο Α΄ Θεσ. 2:9). Το “Μάρκος” 1:29-31 αποκαλύπτει έμμεσα ότι ο Πέτρος ήταν παντρεμένος, όπως ακριβώς ο Παύλος αποκαλύπτει έμμεσα ότι ο Πέτρος ήταν παντρεμένος (Α΄ Κορ. 9:5).

• Το “Μάρκος” 2:16 περιγράφει ότι ο Ιησούς κακώς τιμωρήθηκε από τους Φαρισαίους (το κύριο υποκατάστατο του “Μάρκου” για τους συντηρητικούς Εβραίους) επειδή έτρωγε και έπινε με “αμαρτωλούς και φοροεισπράκτορες” (δηλαδή με “εθνικούς”), όπως ακριβώς ο Παύλος περιγράφει ότι ο Πέτρος κακώς τιμωρήθηκε από τους συντηρητικούς Εβραίους επειδή έκανε το ίδιο πράγμα (Γαλ. 2:11-14). Το μήνυμα του “Μάρκου” και του Παύλου είναι το ίδιο.
Το Κατά Μάρκον 3:1-5 δανείζεται θέματα και λεξιλόγιο από τις συζητήσεις του Παύλου για το ίδιο ακριβώς θέμα: Ο Ιησούς βλέπει τους Ιουδαίους επικριτές του…

5 καὶ περιβλεψάμενος αὐτοὺς μετ’ ὀργῆς, συλλυπούμενος ἐπὶ τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν, λέγει τῷ ἀνθρώπῳ· ….

… “με οργή και θλίψη [συλλυπούμενος] για τη σκληρότητα – τῇ πωρώσει τῆς καρδίας αὐτῶν”- στην Προς Ρωμαίους κ. 9 ο Παύλος είπε ότι για τον ίδιο ακριβώς λόγο ήταν θλιμμένος «λύπη μοί ἐστι μεγάλη καὶ ἀδιάλειπτος ὀδύνη τῇ καρδίᾳ μου.». και ο Θεός για τον ίδιο ακριβώς λόγο ήταν θυμωμένος [τὴν ὀργὴν, εδ. 22] για τη σκληρότητά τους [εδ. 18], την οποία ο Παύλος περιγράφει αργότερα [εδ. 25] με την ίδια λέξη που χρησιμοποιεί ο “Μάρκος” [πώρωσις, 3:5].

• Το Κατά Μάρκον 4:10-13 συσχετίζει το μοντέλο του “Μάρκου” για ολόκληρο το Ευαγγέλιο ως συγκάλυψη βαθύτερων αληθειών με αλληγορικό τρόπο μέσα σε φαινομενικά κυριολεκτικές ιστορίες (“παραβολές”- και με αυτόν τον τρόπο δηλώνει ότι οι αμύητοι δεν θα μπορέσουν να δουν ή να ακούσουν το πραγματικό νόημα, όπως ακριβώς αναφέρει ο Παύλος (στο Ρωμ. 11:7-10, Α΄ Κορ. 2:9-10 κ.ά.). Το “Μάρκος” 6:7 φαντάζεται τον Ιησού να στέλνει τους ιεραπόστολους σε ζευγάρια- ο Παύλος λέει συχνά ότι ήταν ζευγάρι με κάποιον στις αποστολές του (Α΄ Κορ. 1:1, Β΄ Κορ. 1:1, Φιλιπ. 1:1, Φιλήμ. 1:1).

• Στο Κατά Μάρκον 6:8-10 ο Ιησούς αναφέρει ότι οι ιεραπόστολοι θα τρέφονται και θα στεγάζονται από άλλους, επαναφέροντας σε ενστικτώδεις και ποιητικούς όρους την αναφορά του Παύλου στο γεγονός ότι “ο Κύριος διέταξε να λαμβάνουν τα προς το ζην από το ευαγγέλιο εκείνοι που κηρύττουν το ευαγγέλιο” (Α΄ Κορ. 9:14).

• Το Κατά Μάρκον 7:20-23 απαριθμεί ως αμαρτίες που καθιστούν κάποιον ακάθαρτο

21 ἔσωθεν γὰρ ἐκ τῆς καρδίας τῶν ἀνθρώπων οἱ διαλογισμοὶ οἱ κακοὶ ἐκπορεύονται, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, φόνοι,
22 κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ἀσέλγεια, ὀφθαλμὸς πονηρός, βλασφημία, ὑπερηφανία, ἀφροσύνη·

Δηλαδή, “τη σεξουαλική ανηθικότητα, την κλοπή, το φόνο, τη μοιχεία, την απληστία, την κακία, την απάτη, την ακολασία, τη φιλαυτία, το φθόνο, τη συκοφαντία, την αλαζονεία και την ανοησία”. Αντίστοιχα, ο Παύλος λέει:

9 ἢ οὐκ οἴδατε ὅτι ἄδικοι βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι; μὴ πλανᾶσθε· οὔτε πόρνοι οὔτε εἰδωλολάτραι οὔτε μοιχοὶ οὔτε μαλακοὶ οὔτε ἀρσενοκοῖται,
10 οὔτε πλεονέκται οὔτε κλέπται οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι, οὐχ ἅρπαγες βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι.

“Ούτε οι σεξουαλικά ανήθικοι ούτε οι ειδωλολάτρες ούτε οι μοιχοί ούτε οι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες ούτε οι κλέφτες ούτε οι άπληστοι ούτε οι μέθυσοι ούτε οι συκοφάντες ούτε οι απατεώνες θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού” (Α’ Κορινθίους 6:9-10) και ομοίως όσοι επιδιώκουν “φθόνο, φόνο, διαμάχη, απάτη και κακία” και είναι “κουτσομπόληδες, συκοφάντες, θεομίσητοι, αυθάδεις, αλαζόνες και καυχησιάρηδες” (Προς Ρωμαίους 1:29-31)- και αλλού λέει ότι θα αποκλειστούν από τη βασιλεία όσοι επιδιώκουν “τη σεξουαλική ανηθικότητα, την ακαθαρσία και την ακολασία, την ειδωλολατρία και τη μαγεία, το μίσος, τη διχόνοια, τη ζήλεια, τις κρίσεις οργής, την εγωιστική φιλοδοξία, τις διχόνοιες, τις φατρίες και το φθόνο- τη μέθη, τα όργια και τα παρόμοια” (Γαλ. 5:19-21). Οι υπόλοιποι κατάλογοι είναι σχεδόν πανομοιότυποι, ο “Μάρκος” τελειώνει μόνο με τη συλλεκτική φράση “ὑπερηφανία, ἀφροσύνη” για να συμπεριλάβει την κατά τα άλλα μη αναφερόμενη ειδωλολατρία, το μίσος για τον Θεό, την αυθάδεια, τη μέθη, τη διαμάχη, τον κομπασμό και το κουτσομπολιό κ.ο.κ. (ενώ η ασέλγεια είναι μια συλλεκτική φράση που θα περιελάμβανε τους “άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες” και τα “όργια” κ.λπ.)

• Το Κατά Μάρκον 7:26-29, στη γνωστή μας ιστορία με την Συροφοινίκισσα, αναπλάθει σε μια ολόκληρη ιστορία το συναίσθημα του Παύλου ότι οι ανταμοιβές του Θεού πρέπει να πάνε πρώτα στον Ιουδαίο και μετά στον Εθνικό (Προς Ρωμαίους 1:16):

16 οὐ γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ· δύναμις γὰρ Θεοῦ ἐστιν εἰς σωτηρίαν παντὶ τῷ πιστεύοντι, Ἰουδαίῳ τε πρῶτον καὶ Ἕλληνι.

• Στο “Μάρκος” 8:12, ο Ιησούς παραπονιέται στους Ιουδαίους:

Γιατί αυτή η γενεά ζητάει σημάδι; Αληθινά σας λέω, κανένα σημείο δεν θα της δοθεί

αναπλάθοντας τη δήλωση του Παύλου για το ίδιο ακριβώς πράγμα, ότι μόνο μέσα στην ανοησία τους “οι Ιουδαίοι απαιτούν σημεία”, γεγονός που καθιστά το Ευαγγέλιο “πέτρα του σκανδάλου” γι’ αυτούς (Α΄ Κορινθίους 1:22-23).

22 ἐπειδὴ καὶ Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καὶ Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν,
23 ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν

Το “Μάρκος” 8:15 βάζει τον Ιησού να προειδοποιεί ενάντια “στο προζύμι των Φαρισαίων και στο προζύμι του Ηρώδη”, επαναπροσδιορίζοντας έτσι σε αλληγορική μορφή ιστορίας τη γενικότερη προειδοποίηση του Παύλου ενάντια “στο προζύμι της κακίας και της μοχθηρίας” (Α΄ Κορινθίους 5:8).

• Στο Κατά Μάρκον 8:17-18 ο Ιησούς δηλώνει:

…Τί διαλογίζεσθε ὅτι ἄρτους οὐκ ἔχετε; οὔπω νοεῖτε οὐδὲ συνίετε; ἔτι πεπωρωμένην ἔχετε τὴν καρδίαν ὑμῶν;
18 ὀφθαλμοὺς ἔχοντες οὐ βλέπετε, καὶ ὦτα ἔχοντες οὐκ ἀκούετε; καὶ οὐ μνημονεύετε;

“Έχετε μάτια, αλλά δεν βλέπετε, και αυτιά, αλλά δεν ακούτε;”, απηχώντας την αναφορά του Παύλου στις γραφές για το ίδιο θέμα, ότι μόνο οι μυημένοι θα δουν και θα ακούσουν σωστά, και έτσι “θα καταλάβουν το νόημα” (Α΄ Κορ. 2:9-10):

9 ἀλλὰ καθὼς γέγραπται, ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν.
10 ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ· τὸ γὰρ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ.

Μια έννοια που νωρίτερα είδαμε ότι ο “Μάρκος” είχε επαναφέρει νωρίτερα στην εξήγηση του Ιησού για τις μυστικές διδασκαλίες (Μάρ. 4:10-13):

11 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ· ἐκείνοις δὲ τοῖς ἔξω ἐν παραβολαῖς τὰ πάντα γίνεται,
12 ἵνα βλέποντες βλέπωσι καὶ μὴ ἴδωσι, καὶ ἀκούοντες ἀκούωσι καὶ μὴ συνιῶσι, μήποτε ἐπιστρέψωσι καὶ ἀφεθῇ αὐτοῖς τὰ ἁμαρτήματα.

Η οποία είναι πραγματικά ένα κλειδί για ολόκληρο το Κατά Μάρκον ευαγγέλιο, συμπεριλαμβανομένης της σκηνής στο Μαρ. κ.8, η οποία δεν αφορά πραγματικά τον Ιησού που έχει δημιουργήσει ιστορικά την τροφή, αλλά είναι μια αλληγορία για το ίδιο το Ευαγγέλιο.

• Στο ίδιο απόσπασμα, το Κατά Μάρκον 8.18:

18 ὀφθαλμοὺς ἔχοντες οὐ βλέπετε, καὶ ὦτα ἔχοντες οὐκ ἀκούετε; καὶ οὐ μνημονεύετε;

…βάζει τον Ιησού να παραθέσει φαινομενικά το Ησαΐας 6:9:

9 καὶ εἶπε· πορεύθητι καὶ εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ· ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ ἴδητε·

Όπως ακριβώς κάνει ο Παύλος κάνοντας το ίδιο σημείο στο Προς Ρωμαίους 11:8:

8 καθὼς γέγραπται· ἔδωκεν αὐτοῖς ὁ Θεὸς πνεῦμα κατανύξεως, ὀφθαλμοὺς τοῦ μὴ βλέπειν καὶ ὦτα τοῦ μὴ ἀκούειν, ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας.

Αλλά στον Ησαΐα η σειρά είναι πρώτα ακρόαση και μετά όραση. Ο Παύλος όμως, πρώτος άλλαξε τη σειρά σε όραση και μετά ακοή. Έτσι, το γεγονός ότι και ο “Μάρκος” το έκανε και αυτός, αποδεικνύει ακόμη περισσότερο την εξάρτησή του από τον Παύλο παρά από τον ίδιο τον Ησαΐα.

• Ας δούμε κάτι λίγο διαφορετικό. Σε ένα άλλο απόσπασμα έχουμε στο “Μάρκος” 9:34-35:

34 οἱ δὲ ἐσιώπων· πρὸς ἀλλήλους γὰρ διελέχθησαν ἐν τῇ ὁδῷ τίς μείζων.
35 καὶ καθίσας ἐφώνησε τοὺς δώδεκα καὶ λέγει αὐτοῖς· Εἴ τις θέλει πρῶτος εἶναι, ἔσται πάντων ἔσχατος καὶ πάντων διάκονος.

Ο Ιησούς λέει: “Αν κάποιος θέλει να είναι πρώτος, πρέπει να είναι τελευταίος όλων και δούλος όλων” και στο “Μάρκος” 10:43-44 ομοίως

44 καὶ ὃς ἐὰν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος·

Ο Παύλος αντίστοιχα είχε ήδη αναφέρει ότι ήταν ο “τελευταίος” από τους εκλεκτούς και “ο ελάχιστος” από τους αποστόλους (Α΄ Κορ.15:8-9) και είχε κάνει τον εαυτό του “δούλο όλων” (Α΄ Κορ. 9:19).

• Στο Κατά Μάρκον 9:43-47 ο Ιησούς υποστηρίζει ότι πρέπει να κόψεις το χέρι, το πόδι ή το μάτι που σε προκαλεί να αμαρτήσεις, για να μη σε ρίξουν στην κόλαση- αλλά αυτό μπορεί να είναι μια αλληγορία για τον εξοβελισμό των μελών της κοινότητας που προκαλούν τους αδελφούς στην αμαρτία – επειδή ο Παύλος αντίστοιχα, παρομοίασε τους αδελφούς με τα μέλη ενός σώματος (Α΄ Κορ. 12:12-31), και μάλιστα συνιστά την εξορία των αμαρτωλών από την κοινότητα, κυριολεκτικά “παραδίδοντάς τους στον Σατανά για την καταστροφή της σάρκας” (Α΄ Κορ. 5:4-7), όπως ακριβώς ο “Μάρκος” βάζει τον Ιησού να μιλάει για τους αμαρτωλούς που ρίχνονται στην κόλαση προς καταστροφή.

• Το Κατά Μάρκον 9:50 βάζει τον Ιησού να δηλώνει “να έχετε ειρήνη μεταξύ σας”, η οποία διδασκαλία προέρχεται από τον Παύλο, όχι από τον Ιησού: Ο Παύλος λέει “να έχετε ειρήνη μεταξύ σας” (Α΄ Θεσ. 5:13), και πάλι χωρίς να γνωρίζει ότι ο Ιησούς το έχει πει αυτό. Στο Κατά Μάρκον κ.10 ο Ιησούς δίνει τον ίδιο λόγο για τον οποίο ο Θεός επιβάρυνε τους Εβραίους με τον νόμο της Τορά που δίνει και ο Παύλος (π.χ. στη Ρωμ. κ.7 και στη Γαλ. κ.3).

• Στο Κατά Μάρκον 11:23-26 ο Ιησούς ισχυρίζεται ότι η πίστη μπορεί να μετακινήσει βουνά, αρκεί κάποιος να έχει πίστη και συγχώρεση στην καρδιά του. Ο Παύλος (Κορ. 13:1-2) έγραψε: “Αν έχω το χάρισμα της προφητείας και μπορώ να καταλάβω όλα τα μυστήρια και κάθε γνώση, και αν έχω πίστη που μπορεί να μετακινήσει βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, δεν είμαι τίποτα”. Με τον ίδιο τρόπο Το “Μάρκος” 12:35-37 παραθέτει το ίδιο μεσσιανικό εδάφιο με τον Παύλο (Α΄ Κορ. 15:24-25).

Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά περισσότερα από αυτό. Αν εξετάσει κανείς όλη τη βιβλιογραφία που βρίσκεται στο τέλος, θα βρει πολυάριθμους άλλους παραλληλισμούς που αναλύονται (π.χ. για το κοινό λεξιλόγιο, βλ. Dykstra, Mark, σσ. 143-47), καθώς και περαιτέρω και επιβεβαιωτικές αναλύσεις των παραδειγμάτων που απαρίθμησα. Η έκτασή τους είναι απλώς πολύ μεγάλη για να είναι τυχαία.

Έτσι, είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι πολλές από τις κεντρικές δομές του Κατά Μάρκον για τον Ιησού μπορούν να αντληθούν από τον Παύλο: και, όπως ήδη είδαμε, η ιδέα ότι υπήρχαν “δώδεκα” πρώτοι απόστολοι, με επικεφαλής έναν Πέτρο, του οποίου το δεξί χέρι ήταν ένας Ιάκωβος και ένας Ιωάννης- και ούτω καθεξής και να ξανασημειώσω ο “Μάρκος” τους μετατρέπει σε προγενέστερους μαθητές. Ακόμα και ο Ιησούς έχει οικογένεια. Διότι ακόμη και αν ο “Μάρκος” κατανοούσε τον Παύλο να εννοεί μόνο τη λατρευτική οικογένεια, για παράδειγμα, ο “Μάρκος” θα μπορούσε και πάλι να αντλήσει την ιδέα μιας κυριολεκτικής οικογένειας από αυτήν για να διδάξει τι σημαίνει να έχεις λατρευτική οικογένεια – πράγμα που ακριβώς κάνει ο “Μάρκος” με αυτό το μέσο (“Μάρκος” 3:31-35 & “Μάρκος” 6:1-2, οι μόνες εμφανίσεις που κάνει ποτέ η οικογένεια του Ιησού στο Ευαγγέλιο του Μάρκου), δείχνοντας ότι δεν γνωρίζει ότι κάποιοι αδελφοί του Ιησού έγιναν στη συνέχεια απόστολοι, αλλά φαντάζεται ότι ο Ιησούς απλώς τους είχε αποκηρύξει.

Ειλικρινά, αν τα προσθέσετε όλα μαζί, φαίνεται ότι η μόνη πηγή γνώσης του Κατά Μάρκον για τον Ιησού είναι οι επιστολές του Παύλου. Σε συνδυασμό με μια δημιουργική ανάγνωση των αρχαίων γραφών και τη δική του φαντασία, φαίνεται ότι δεν χρειαζόταν τίποτε άλλο.

1.21 Παραβολές και θαύματα “Μάρκου”: Μια μαρκιανική εφεύρεση

Η απεικόνιση του Ιησού να διδάσκει μέσω “παραβολών” φαίνεται να είναι επινόηση του Μάρκου ίσως στηριγμένη σε αυτά που αναφέρθηκαν πριν για τις μυστικές διδασκαλίες. Δεν υπάρχει πάντως πουθενά στον Παύλο (ή στην Α΄ Πέτρου ή στην Προς Εβραίους ή στην Α΄ Κλήμη ή σε οποιαδήποτε προηγούμενη αναφορά για το πώς και τι δίδασκε ο Ιησούς). Συνεπώς, ο “Μάρκος” είναι ο πιθανότερος εφευρέτης αυτής της τεχνικής, την οποία οι μεταγενέστεροι Ευαγγελιστές υιοθέτησαν και αξιοποίησαν, χτίζοντας τις δικές τους παραβολές στο μοντέλο του “Μάρκου” και αποδίδοντάς τες στις δικές τους εκδοχές του Ιησού με μοναδική εξαίρεση το Κατά Ιωάννην (που αρνείται όπως έχουμε δει τα κρυφά μηνύματα και τις παραβολές), το οποίο ξεκαθαρίζει την ιστοριοποίηση του Ιησού, σαν δεδομένη και ξεκάθαρη και χωρίς τίποτα κρυφό.

Το ξυράφι του Όκαμ δεν οδηγεί σε άλλο συμπέρασμα. Κανένα αποδεικτικό στοιχείο οποιουδήποτε είδους δεν οδηγεί σε οποιοδήποτε άλλο συμπέρασμα. Οι περισσότεροι μελετητές εξακολουθούν να υποθέτουν με αυτοπεποίθηση ότι οι παραβολές ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ιησού με βάση κανένα αποδεικτικό στοιχείο και κάποια αποδεικτικά στοιχεία εναντίον. Το πιθανότερο είναι ότι η παραβολή ήταν απλώς ένας από τους καινοτόμους τρόπους που επέλεξε ο “Μάρκος” για να “επανορθώσει” τις διδασκαλίες του Παύλου και της Παυλικής κοινότητας, δημιουργώντας μια εκδοχή του “Ιησού του έξυπνου κήρυκα”, με τον ίδιο τρόπο που άλλοι αρχαίοι βασίζονταν σε έξυπνα επινοημένους μύθους σοφών (από τον Αίσωπο μέχρι τους Επτά Σοφούς και τους θρυλικούς Ραββίνους) για να επικοινωνήσουν τις δικές τους σκέψεις, αξίες και ήθη. Έτσι συνέθεσε ακόμη και ο “Μάρκος” το δικό του ευαγγέλιο, ως ένα απλό σύστημα παραβολών με χαρακτήρα τον Ιησού (όπως ορθά υποστηρίζεται στο βιβλίο του J.D. Crossan, The Power of Parable). Ίσως ο ίδιος ο “Μάρκος” να μην είχε σκοπό την ιστόρηση πέρα από μια λογοτεχνική αλληγορία μέσα από έναν μύθο, κάτι όμως που εντάθηκε στη συνέχεια γιατί προφανώς “έπεισε ιστορικά” αρκετούς από τους πρώτους χριστιανούς της εποχής να το θεωρήσουν αληθινό.

Αυτή η αρχαία πρακτική της εφεύρεσης ήταν κυριολεκτικά βασικό στήριγμα της ελληνικής εκπαίδευσης εκείνη την εποχή και διδασκόταν παντού στο στάδιο της μάθησης της σύνθεσης, το οποίο γνωρίζουμε ότι είχαν περάσει όλοι οι συγγραφείς των Ευαγγελίων, γιατί δεν θα μπορούσαν να συνθέσουν τέτοια λογοτεχνικά έργα χωρίς αυτό, και οι τεχνικές τους ταιριάζουν με όσα διδάσκονταν στα σχολεία της εποχής (βλ. OHJ, σελ. 218-19), αν και με ισχυρή συγκριτική επιρροή από τις εβραϊκές λογοτεχνικές παραδόσεις και τεχνικές επίσης (όπως βρέθηκαν στη λογοτεχνία Δευτερονόμιο, Δανιήλ, Βασιλειών και Σαμουήλ, καθώς και σε πιο πρόσφατα μυθιστορήματα και μυθογραφία, από τον Τόβιτ έως τις Βιβλικές Αρχαιότητες).

Ο “Μάρκος” εφηύρε επίσης όλες τις ιστορίες θαυμάτων, (ΔΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ) τις οποίες οι επόμενοι Ευαγγελιστές χρησιμοποίησαν και πάλι, κατασκευάζοντας νέες παρόμοιες ιστορίες από το μοντέλο του Μάρκου. Επειδή ο Παύλος δεν γνωρίζει ότι ο Ιησούς έκανε θαύματα ή εξορκισμούς. Στην πραγματικότητα, ο Παύλος λέει ότι ο Ιησούς εγκατέλειψε όλες του τις δυνάμεις κατά την φαινομενική του “ενσάρκωση” (Προς Φιλιππησίους 2:6-7):

6 ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ,
7 ἀλλ’ ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος,

Και δεν έκανε θαύματα ή σημεία (Α’ Κορινθίους 1:21-24):

21 ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῇ σοφίᾳ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διὰ τῆς σοφίας τὸν Θεόν, εὐδόκησεν ὁ Θεὸς διὰ τῆς μωρίας τοῦ κηρύγματος σῶσαι τοὺς πιστεύοντας.
22 ἐπειδὴ καὶ Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καὶ Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν,
23 ἡμεῖς δὲ κηρύσσομεν Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ἰουδαίοις μὲν σκάνδαλον, Ἕλλησι δὲ μωρίαν,
24 αὐτοῖς δὲ τοῖς κλητοῖς, Ἰουδαίοις τε καὶ Ἕλλησι, Χριστὸν Θεοῦ δύναμιν καὶ Θεοῦ σοφίαν·

Ο Παύλος υπονοεί ότι ο Ιησούς απέκτησε αυτές τις δυνάμεις μετά την ανάστασή του (Προς Φιλιππησίους 2:8-10):

8 καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ.
9 διὸ καὶ ὁ Θεὸς αὐτὸν ὑπερύψωσε καὶ ἐχαρίσατο αὐτῷ ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα,
10 ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων,

Και έτσι τις χάρισε σε όσους ζούσαν «εν Χριστώ», μοιράζοντας έτσι το πνεύμα του μέσα στο νέο του σώμα, την Εκκλησία. Ως εκ τούτου, τα μόνα θαύματα και ο εξορκισμός των δαιμόνων (τα οποία ο Παύλος ονομάζει έργα «δύναμης», ο Παύλος γνωρίζει για αυτά ως τις εσχατολογικές δυνάμεις που εκδηλώνονται τώρα στην Εκκλησία (βλ. Β΄ Κορ. 12:12:

12 τὰ μὲν σημεῖα τοῦ ἀποστόλου κατειργάσθην ἐν ὑμῖν ἐν πάσῃ ὑπομονῇ, ἐν σημείοις καὶ τέρασι καὶ δυνάμεσι.

και Α΄ Θεσ. 1:5:

5 ὅτι τὸ εὐαγγέλιον ἡμῶν οὐκ ἐγενήθη εἰς ὑμᾶς ἐν λόγῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν δυνάμει καὶ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ καὶ ἐν πληροφορίᾳ πολλῇ, καθὼς οἴδατε οἷοι ἐγενήθημεν ἐν ὑμῖν δι’ ὑμᾶς·

Συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται από τους Εβραίους 2:3-4):

3 πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη,
4 συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι καὶ ποικίλαις δυνάμεσι καὶ Πνεύματος ἁγίου μερισμοῖς κατὰ τὴν αὐτοῦ θέλησιν.

Που περιλαμβάνουν τον εξορκισμό, την θεραπεία και την προφητεία. Επομένως, ο “Μάρκος” πρέπει να επινόησε την ιδέα του Ιησού ως εξορκιστή και θαυματουργού, ως πρότυπο για τους χριστιανούς ιεραπόστολους και με βάση αυτούς. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη για οποιαδήποτε τέτοια ιδέα πριν.

Ως εκ τούτου, όταν εξετάζουμε τη σειρά ανάπτυξης, έχουμε πρώτα τον Παύλο να λέει ότι η νίκη του Ιησού επί των δυνάμεων του κακού που επιτεύχθηκε με τον θάνατό του, φάνηκε από τους πιστούς του που οι ίδιοι έκαναν “θαύματα”· στη συνέχεια ο “Μάρκος” δανείζεται τα ίδια μοτίβα για να κάνει τον Ιησού να κάνει αυτά τα θαύματα. Τώρα με την βοήθεια του Origins of Early Christian Literature του Robyn Faith Walsh, μπορούμε να προσθέσουμε:

[Στις επιστολές του Παύλου ο Μάρκος] βρίσκει τον λόγο ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός, που κατέχει θεϊκό πνεύμα (Ρωμ. 8:9· “Μάρκος” 1:10). μια θεϊκή καταγωγή από τον Αβραάμ (Ρωμ. 3, 4, 9· “Μάρκος” 1). «πνευματικές» επιδείξεις (1 Κορ. 2:4-5· “Μάρκος” 2:8, 5:1 κ.ε.., 5:41 κ.ε.), συμπεριλαμβανομένης της μαντείας. επιδείξεις δύναμης πάνω στους δαίμονες, τους άρχοντες και το ακάθαρτο πνεύμα (Ρωμ. 8:38-39· 1 Κορ. 15:24· “Μάρκος” 1:23, 39, 5:2 κ.ε., 7:25): ο Ιησούς ως προφήτης μιας νέας εποχής (Ρωμ. 3:21-22, Μάρ. 1:1-15) ή ενός Νέου Αδάμ (Α΄ Κορινθ. 15:45, Μάρκ. 1:12 κ.ε.)- η μη αναγνώριση του Ιησού ως μεσσία κατά τη διάρκεια της ζωής του (Α΄ Κορινθ. 2:6-8, Μάρ. 4:41, 6:2, 8:29, 11:27 κ.ε.)- [και θα μπορούσε κανείς να προσθέσει το Μάρκος 4:10-13-εδ.]), όπως θα περίμενε κανείς από έναν Φαρισαίο. Βρίσκει ακόμη και συζητήσεις για συντροφικά γεύματα και ένα γεύμα που παρέθεσε ο Ιησούς που προεξοφλούσε τον θάνατό του (το λεγόμενο Μυστικό Δείπνο) με διαλόγους (Α’ Κορ. 11:23-25· “Μάρκος” 14:22-25) και μνεία άλλων χαρακτήρων όπως ο Ιάκωβος και ο Πέτρος (π.χ. Γαλ. 2· “Μάρκος” 3:20-23-21, 3:31. 66). Η ορθή ερμηνεία του ιουδαϊκού νόμου και αλληγορίας φαίνεται επίσης μεγάλη σε αυτές τις επιστολές (π.χ. Γαλ. 1:6-11· Ρωμ. 1:16-17, 1 Κορ. 9:16· “Μάρκος” 1:1, 2:18 επ. [και θα μπορούσε κανείς να προσθέσει το Μάρκο 4:10-13–επιμ.] α).
Walsh, Origins, σ. 132

Έτσι, αυτό που λέει ο Παύλος ότι οι χριστιανοί έκαναν γενικά, ο “Μάρκος” έχει τον Ιησού να το κάνει συγκεκριμένα ως πρότυπο. Όπως εξήγησε και ο Carrier τόσο στο On the Historicity of Jesus όσο και στο Proving History:

Η κύρια λειτουργία του Ευαγγελίου του “Μάρκου” είναι να επεξηγήσει τι σημαίνει το Ευαγγέλιο και να παρέχει ένα σύστημα μοντέλων για τη χριστιανική ζωή (ιδιαίτερα την ιεραποστολική ζωή) και για χρήση στη διδασκαλία των κοινωνικών ιδανικών και της θεολογίας του. Σε πολλές σκηνές στο Κατά Μάρκον για παράδειγμα, ο Ιησούς αναγκάζεται να λέει και να κάνει πράγματα που συμβολίζουν το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται ή να σκέφτονται οι Χριστιανοί, ιδιαίτερα οι χριστιανοί ιεραπόστολοι. Μας δίνει ένα πρότυπο του τι σημαίνει βάπτισμα (υιοθεσία από τον Θεό και συμβολικός θάνατος και αναγέννηση). ένα μοντέλο για το πώς να αντιμετωπίσουμε το μαρτύριο (τη δίκη και τη σταύρωση). ένα μοντέλο για το πώς να αντιδρά κανείς στην πίεση της οικογένειας (πρέπει να ακολουθεί τον Ιησού και να αφήνει πίσω κάθε πεισματάρα οικογένεια και να υιοθετεί τη νέα συγγενική του ομάδα: Μκ 3:31-35)· μοντέλα θεραπείας και εξορκισμού· ακόμη και μοντέλα για το τι δεν πρέπει να κάνουμε (όπως η αμφιβολία ή ο φόβος ή ο στρατιωτικός μεσσιανισμός του Βαραββά, ή η εσωκομματική προδοσία ενός Ιούδα – ή οποιαδήποτε τοποθέτηση του εαυτού του μπροστά από την ομάδα, το μήνυμα του Μκ 10:35-45).

Όπως κατέληξα στο Proving History, «ότι ο Ιησούς είχε εχθρούς που τον συκοφάντησαν, ότι ο Ιησούς πήγαινε σε πάρτι με αμαρτωλούς για να τους σώσει, ότι η οικογένεια του Ιησού τον απέρριψε», είναι ιστορίες που αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα των χριστιανών ιεραποστόλων και τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν.OHJ, σελ. 442-43 (πρβλ. PH, σελ. 156)

Ο “Μάρκος” επινόησε τις ιστορίες θαυμάτων για τον ίδιο σκοπό: αλλά και ως αλληγορίες για το μήνυμα του Ευαγγελίου (η δύναμη της χριστιανικής κοινότητας να θρέψει τους φτωχούς, αναπαρήγαγε τον θαυμαστό πολλαπλασιασμό των άρτων και των ψαριών, η πίστη που μετακινεί βουνά αναπαρήγαγε το περπάτημα στο νερό και την καταπράυνση των καταιγίδων, η κατάρα του Θεού στη λατρεία του Ναού με την εικόνα μιας συκιάς κ.ο.κ.). Υπάρχουν σε ανάλυση πολυάριθμα παραδείγματα στο κεφ. 10.4 του βιβλίου του Carrier Ιησούς – Τι πραγματικά πίστευαν οι πρώτοι Χριστιανοί για την ιστορικότητα του Ναζωραίου. Ο “Μάρκος” πλέκει αυτές τις ιστορίες για να μεταφέρει ένα βαθύτερο νόημα από αυτό που προσποιείται η κυριολεκτική αφήγηση. Και το κάνει δημιουργικά, χρησιμοποιώντας πρότυπα από τους Εβδομήκοντα (π.χ. Μωυσής και Ηλίας) και άλλες ειδωλολατρικές και εβραϊκές παραδόσεις.

Αν τα περισσότερα είναι έτσι – μυθοπλασία που ο “Μάρκος” έχει προφανώς επινοήσει για τους δικούς του σκοπούς και από διάφορα λογοτεχνικά και σύγχρονα μοντέλα – γιατί θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οποιοδήποτε μέρος του “Μάρκου” είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από περισσότερα από τα ίδια; Η χονδρική επινόηση λόγων για τον Ιησού, θαυμάτων για τον Ιησού, ιστοριών για τον Ιησού, είναι αναμφισβήτητα γεγονός, τόσο στον “Μάρκο” όσο και σε δεκάδες άλλα Ευαγγέλια. Επομένως, το “δεν μπορεί να συνέβη” δεν αποτελεί επιχείρημα κατά του συμπεράσματος ότι συνέβη.

1.21 Ταύτιση Ιησού και Μωυσή

Πριν πάμε στις απευθείας επιδράσεις από την Παλαιά Διαθήκη θα δούμε πως χρησιμοποιεί τις αναφορές του Παύλου στον Μωυσή.

Παίρνει την ιδέα ότι ο Ιησούς ήταν πραγματικά παρών με τον Μωυσή κατά την Έξοδο στην έρημο,

1 Οὐ θέλω δὲ ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοί, ὅτι οἱ πατέρες ἡμῶν πάντες ὑπὸ τὴν νεφέλην ἦσαν, καὶ πάντες διὰ τῆς θαλάσσης διῆλθον,
2 καὶ πάντες εἰς τὸν Μωϋσῆν ἐβαπτίσαντο ἐν τῇ νεφέλῃ καὶ ἐν τῇ θαλάσσῃ,
3 καὶ πάντες τὸ αὐτὸ βρῶμα πνευματικὸν ἔφαγον,
4 καὶ πάντες τὸ αὐτὸ πόμα πνευματικὸν ἔπιον· ἔπινον γὰρ ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας, ἡ δὲ πέτρα ἦν ὁ Χριστός.
5 ἀλλ’ οὐκ ἐν τοῖς πλείοσιν αὐτῶν εὐδόκησεν ὁ Θεός· κατεστρώθησαν γὰρ ἐν τῇ ἐρήμῳ. Α’ Κορ. 10:1-5.

Και από αυτή στήνει μια ολόκληρη σειρά επεισοδίων, όπου ο Ιησούς οδηγεί Ιουδαίους ολόγυρα στην έρημο φτιάχνοντας νέες εκδοχές των θαυμάτων του Μωυσή. (4:8)

Ο διαχωρισμός της θάλασσας από τον Μωυσή γίνεται εδώ με τον Ιησού να διατάσσει την θάλασσα να ηρεμεί και να την διασχίζει με ασφάλεια,

Το ότι ο Μωυσής ταΐζει έξη χιλιάδες με το μάνα εξ`ουρανού, ο Ιησούς το επαναλαμβάνει δύο φορές ταΐζοντας χιλιάδες με το “μάνα” (ψωμί και ψάρια) που μοιράζεται από τα χέρια του.

Το ότι ο Μωυσής θεραπεύει ανθρώπους στον Ιησού γίνεται κατ` εξακολούθηση.

Το ότι ο Μωυσής με θαυματουργό τρόπο κατανικά τους εχθρικούς στρατιώτες, ξαναγίνεται με τον Ιησού να κατανικάει με θαυματουργικό τρόπο τους εχθρικούς δαίμονες.

2. Παλαιά Διαθήκη

Η αφήγηση της Σταύρωσης στο Κατά Μάρκον έχει δομηθεί πάνω στο Ψαλμούς κ.21, με την προσθήκη λεπτομερειών από το Αμώς 8:9, Ησαΐα κ.53, Σοφία Σολομώντος κ.2 και άλλες γραφές.

Η αφήγηση της ένδοξης εισόδου του έχει δομηθεί πάνω σε προφητείες όπως Ζαχ. κ.9, Ζαχ. κ.14, και Ψαλ. 1-18.

Όπως είπαμε πριν παίρνει από τον Παύλο την ιδέα ότι ο Ιησούς και η θυσία τους αναπαράγουν και αντικαθιστούν τον αμνό του εβραϊκού Πάσχα και την κατσίκα του Γιομ Κιπούρ. Και χτίζει όλη την αφήγησή του γύρω από αυτά τα δύο θέματα με την προσθήκη του αφηγήματος περί Βαραββά, και βάζει και πολλά άλλα πράγματα. Σύμφωνα με την Τορά, ο αμνός του Εβραϊκού Πάσχα, έπρεπε να είχε επιλεγεί και να φυλαχτεί κατά τη δέκατη μέρα του μήνα, (Εξ. 12:3), και στη συνέχεια να σφαγιαστεί το δειλινό της δεκάτης τετάρτης ημέρας (Εξ. 12:6), όπου «όλη η κοινότητα του Ισραήλ πρέπει να το σφάξει μαζί». Μετά το αρνί θα φαγωθεί την 15η μέρα όταν αρχίσει το Πάσχα. Το ίδιο στον Ιησού.

Το επινοημένο ανύπαρκτο ιστορικά έθιμο απονομής χάριτος πριν το Πάσχα που απελευθερώνει τον Βαραββά, (Μπαρ-Αμπά), που σημαίνει, προσέξτε: «υιός του Πατέρα», ο οποίος σε μερικά πρώιμα χειρόγραφα αναγράφεται επίσης ως «Ιησούς Βαραβάς», εξού και γίνεται εννοιολογικά δίδυμος του Ιησού, (ο αληθινός «Υιός του Πατέρα», γεγονός που μετατρέπει όλο αυτό το σκηνικό σε ξεκάθαρη απομίμηση του Γιομ Κιπούρ που μας παραδίδεται στο Λευιτικόν, όπου πρέπει να επιλεγεί μία από δύο ολόιδιες κατσίκες, η μία θα απελευθερωθεί και θα φέρει όλες τις αμαρτίες του Ισραήλ και η άλλη θα θυσιαστεί προς εξιλέωση από αυτές τις αμαρτίες. Και οι αμαρτίες που καταδικάζονται με αυτόν τον μύθο είναι συγκεκριμένα το να γίνεται κάποιος βίαιος επαναστάτης. (Τορά, Ψαλμοί, Ησαΐας, Σοφία). Κάθε τι που περιλαμβάνεται εδώ βρίσκεται για να εξυπηρετήσει τον βιβλικό και θεολογικό συμβολισμό του αφηγήματος, χωρίς να έχει απομείνει κάτι το οποίο για να το ερμηνεύσουμε να χρειαζόμαστε μια «αληθινή ιστορία».

Στην 10η ημέρα ξεχωρίστηκε με την θριαμβευτική του είσοδο στα Ιεροσόλυμα (κεφ. 11), τη 15η σφαγιάζεται συμβολικά αντί για τον αμνό του Πάσχα. Άλλωστε στο Μυστικό Δείπνο δηλώνει ότι ο άρτος και ο οίνος που έχουν στο τραπέζι τους είναι το σώμα και το αίμα του. Φονεύεται το επόμενο απόγευμα.

3. Συμπέρασμα

Ο Μάρκος συνέθεσε τη μυθική του ιστορία για τον Ιησού χρησιμοποιώντας πολλές διαφορετικές πηγές: οπωσδήποτε τους Εβδομήκοντα, και τον Όμηρο, και εδώ βλέπουμε τις επιστολές του Παύλου. Από αυτές, καθώς και από τις δικές του δημιουργικές παρορμήσεις, έπλεξε μια συνεκτική σειρά από απίθανες ιστορίες στις οποίες ούτε οι άνθρωποι ούτε η φύση συμπεριφέρονται με τον τρόπο που θα συμπεριφέρονταν στην πραγματικότητα, καθεμιά από τις οποίες έχει αλληγορικό νόημα ή ιεραποστολικό σκοπό. Μόλις υπολογίσουμε όλο αυτό το υλικό, απομένουν ελάχιστα πράγματα. Στην πραγματικότητα, πραγματικά, δεν έχει μείνει τίποτα.

ΔΕΣ: Όλες οι φανταστικές αναφορές στο Κατά Μάρκον» ευαγγέλιο

Έχουμε πολύ καλές αποδείξεις για όλες αυτές τις πηγές. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι ο “Μάρκος” μιμείται ιστορίες και αντλεί ιδέες από τους Ψαλμούς, το Δευτερονόμιο, τη γραμματεία των Βασιλέων κ.ο.κ., είναι καλά τεκμηριωμένο και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί λογικά. Το ότι ομοίως αντλεί και διασκευάζει από τις Επιστολές του Παύλου είναι, όπως μπορείτε τώρα να δείτε, αρκετά δύσκολο να το αρνηθείτε. Αντίθετα, δεν έχουμε ακριβώς καμία απόδειξη ότι οτιδήποτε στον “Μάρκο” έφτασε σ’ αυτόν μέσω προφορικής παράδοσης. Είναι επομένως περίεργο το γεγονός ότι κάποιος εξακολουθεί να υποθέτει ότι κάτι από αυτό έγινε. Το ότι οι πηγές και οι μέθοδοι του “Μάρκου” ήταν λογοτεχνικές αποδεικνύεται περίτρανα. Το ότι οποιαδήποτε από τις πηγές ή τις μεθόδους του είχε προφορικό χαρακτήρα, είναι αντίθετα, μια αβάσιμη υπόθεση. Η αντικειμενική, ειλικρινής επιστήμη θα πρέπει κάποτε να το αναγνωρίσει αυτό. Ο Ιησούς όχι μόνο δεν φαίνεται να υπάρχει ιστορικά, αλλά δεν ήταν καν απαραίτητος για να δημιουργηθεί ο Χριστιανισμός, ο οποίος όπως φαίνεται ήταν μια περιθωριακή και εξωστρεφής εξέλιξη του Ιουδαϊσμού, που διακρίθηκε με την καταστροφή του Ναού και των Εβραίων και που επικράτησε τελικά για καθαρά πολιτικούς λόγους.

#	ΘΑΥΜΑΤΑ	ΜΑΤΘ.	ΜΑΡΚ.	ΛΟΥΚ.	ΙΩΑΝ.
1	Ένας λεπρός	8: 1-4	1: 40-45	5: 12-16	ΟΧΙ
2	Το θαύμα εν Κανά	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	2: 1-12
3	Ο δούλος του εκατοντάρχου	8: 5-13	ΟΧΙ	7: 1-10	ΟΧΙ
4	Ο υιός του Βασιλικού	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	4: 43-54
5	Η πενθερά του Πέτρου	8: 14-17	1: 29-39	4: 38-44	ΟΧΙ
6	Οι δύο δαιμονιζόμενοι των Γεργεσηνών	8: 28-34	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ
7	Ο ένας δαιμονιζόμενος των Γεργεσηνών ή Γερασηνών ή Γαδαρηνών (αναλόγως την έκδοση που κρατάτε)	ΟΧΙ	5: 1-20	8: 26-39	ΟΧΙ
8	Ο παραλυτικός	9: 2-8	2: 1-12	5: 18-25	ΟΧΙ
9	Ο παράλυτος στην κολυμβήθρα της Βηθεσδά	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	5: 1-18
10	Η αιμορροούσα	9: 20-22	9: 21-43	8: 43-48	ΟΧΙ
11	Οι δύο τυφλοί	9: 27-31	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ
12	Ο εκ γενετής τυφλός	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	9: 1-41
13	Ο κωφός δαιμονιζόμενος	9: 32-34	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ
14	Ο δαιμονιζόμενος της Καπερναούμ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	4: 31-37	ΟΧΙ
15	Ο άνθρωπος με το ξηρό χέρι	12: 9-14	3: 1-6	6: 6-11	ΟΧΙ
16	Ένας κωφός δαιμονιζόμενος	ΟΧΙ	ΟΧΙ	11: 14-16	ΟΧΙ
17	Η κόρη της Χαναναίας	15: 21-28	7: 24-30	ΟΧΙ	ΟΧΙ
18	Ο σεληνιαζόμενος νέος	17: 14-21	9: 14-29	9: 37-42	ΟΧΙ
19	Οι δύο τυφλοί της Ιεριχούς	20: 29-34	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ
20	Ο ένας τυφλός της Ιεριχούς	ΟΧΙ	ΟΧΙ	18: 35-43	ΟΧΙ
21	Ο τυφλός Βαρ Τιμαίος της Ιεριχούς	ΟΧΙ	10: 46-52	ΟΧΙ	ΟΧΙ
22	Ο κωφός Μογίλαλος	ΟΧΙ	7: 31-37	ΟΧΙ	ΟΧΙ
23	Ο δαιμονιζόμενος της Συναγωγής	ΟΧΙ	1: 21-28	4: 31-37	ΟΧΙ
24	Ο τυφλός Της Βηθσαϊδά (με δύο προσπάθειες)	ΟΧΙ	8: 22-26	ΟΧΙ	ΟΧΙ
25	Η ανάσταση του υιού της χήρας της Ναΐν	ΟΧΙ	ΟΧΙ	11: 1-44	ΟΧΙ
26	Η κυφή	ΟΧΙ	ΟΧΙ	13: 10-17	ΟΧΙ
27	Ο υδρωπικός	ΟΧΙ	ΟΧΙ	14: 1-6	ΟΧΙ
28	Οι δέκα λεπροί	ΟΧΙ	ΟΧΙ	17: 11-19	ΟΧΙ
29	Η γαλήνευση της τρικυμίας	8: 23-27	4: 35-41	8: 22-25	ΟΧΙ
30	Ο Ιησούς βαδίζει επί των υδάτων	14: 22-33	6: 45-56	ΟΧΙ	6: 15-21
31	Ο χορτασμός 5.000 ανθρώπων	14: 13-21	6: 30-44	9: 10-17	6: 1-14
32	Ο χορτασμός 4.000 ανθρώπων	15: 32-39	8: 1-10	ΟΧΙ	ΟΧΙ
33	Το νόμισμα σε στόμα ιχθύος	17: 24-27	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ
34	Θαυμαστή αλιεία	ΟΧΙ	ΟΧΙ	5: 1-11	ΟΧΙ
35	Άλλη μια θαυμαστή αλιεία	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	21: 1-12
36	Η άκαρπη συκιά	21: 18-22	5: 12-14	ΟΧΙ	ΟΧΙ
37	Η ανάσταση της θυγατρός τού Ιαείρου	9: 18-26	5: 21-43	8: 40-56	ΟΧΙ
38	Αποκαλύψεις στην Σαμαρείτιδα	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	4: 1-38
39	Η ανάσταση του Λαζάρου	ΟΧΙ	ΟΧΙ	ΟΧΙ	11: 1-47
40	Το αυτί του δούλου (Μάλχου) του Αρχιερέως	ΟΧΙ	ΟΧΙ	22: 47-53	ΟΧΙ

-------------------
Βιβλιογραφία:
• Michael Bird & Joel Willitts, Paul and the Gospels: Christologies, Conflicts and Convergences (T&T Clark 2011)
• David Oliver Smith, Matthew, Mark, Luke, and Paul: The Influence of the Epistles on the Synoptic Gospels (Resource 2011)
• Tom Dykstra, Mark: Canonizer of Paul (OCABS 2012)
• Oda Wischmeyer & David Sim, eds., Paul and Mark: Two Authors at the Beginnings of Christianity (de Gruyter 2014)
• Eve-Marie Becker et al., Mark and Paul: For and Against Pauline Influence on Mark (De Gruyter 2014)
• Thomas Nelligan, The Quest for Mark’s Sources: An Exploration of the Case for Mark’s Use of First Corinthians (Pickwick 2015)
• Christine Jacobi, Jesusüberlieferung bei Paulus? Analogien zwischen den echten Paulusbriefen und den synoptischen Evangelien (De Gruyter 2015).
• Mar Pérez I. Díaz, Jesus in the Light of Paul’s Theology (Mohr Siebeck 2020).
• John-Christian Eurell, “Paul and the Jesus Tradition: Reconsidering the Relationship Between Paul and the Synoptics,” Journal of Early Christian History 12.2 (2022): 1-16.
• Michael P. Theophilos, “The Roman Connection: Paul and Mark,” in Paul and Mark Comparative Essays Part I: Two Authors at the Beginnings of Christianity, ed. Oda Wischmeyer, David C. Sim, and Ian J. Elmer (De Gruyter 2014): 45–71 (cf. other scholars in that same volume).
• Harm W. Hollander, “The Words of Jesus: From Oral Traditions to Written Record in Paul and Q,” Novum Testamentum 42.4 (2000): 340–57 (346).

1 σχόλιο :

Ανώνυμος6 Ιουλίου 2025 στις 8:52 μ.μ.
Οι χριστιανοί είναι Κομπλεξικοί που σημαίνει αυτούς που αισθάνονται μειονεκτικά. Είναι λίγο ειρωνικό να θεωρείτε ότι αισθανόμαστε μειονεκτικά μπροστά σε παραμύθια και σε αυτούς (σε εσάς δηλαδή) που τα διακινούν, ακόμα και αν έχουν από αδράνεια ακόμα εξουσία και χρήμα. Το «Γνώσεσθε τήν αλήθειαν, καί η αλήθεια ελευθερώσει υμάς» που υποτίθεται είπε το αφεντικό σας, προφανώς δεν σας λέει τίποτα.
Άλλο αν υπήρξε ο αιρετικός Εβραίος Γιάχσουα και άλλο ο κατασκευασμένος από τους Ρωμαιοκαθολικούς Παυλικός Ιησούς. Ο Γιάχσουα βαφτίστηκε κατά την Χριστιανική μυθολογία από τον άλλο Εβραίο αιρετικό Ιωάννη τον Βαφτιστή στον Μανταϊσμό, που όχι μόνο δεν ακολούθησε τον Γιάχσουα, αλλά και τον αποκάλεσε και σαν «ψευδοπροφήτη». Ψάξε το στο ιντερνετ. Δες ορισμένες απεικονίσεις που φαίνεται ένας παγανιστής θεός του ποταμού πίσω από τον Γιάχσουα! Μήπως μπορείς να το εξηγήσεις αυτό;
Πάμε παρακάτω, πολλά ευαγγέλια και βιβλία χαρακτηρίστηκαν αιρετικά, ψευδεπίγραφα ή απόκρυφα (βολικό!!!), επειδή περιέγραφαν έναν διαφορετικό Χριστό από αυτόν που κατασκεύασε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τον 4ο αιώνα, με πολυθεϊσμό και κάποιες «ακατάλληλες & αιρετικές» για παιδιά περιγραφές, ειδικά αυτά της συλλογής του Nag Hammadi.
Όσο για το τι πρέσβευε ο αρχικός Χριστιανισμός, αρκεί να διαβάσεις τις 124 αιρέσεις που ξεπήδησαν σαν μανιτάρια έως το τέλος του 1ου αιώνα με πολυθεϊστικές δοξασίες, απόρριψης της τριαδικότητας και οργιαστικές τελετές με σπέρμα ανδρών και αίμα έμμηνης ροής των γυναικών σαν θεία μετάληψη!
Ωραία πράγματα! Ότι δεν μας συμφέρει το διαγράφουμε ή το πλαστογραφούμε όπως την μετάφραση των 70κοντα όπου η γυναίκα του Ιεχωβά εξαφανίζεται από το Δευτερονόμιο 33.2-3. Πολλά δε Εβραϊκά κείμενα αποκρύπτονται από τα πρόβατα για να μην μάθουν για θεϊκά συμβούλια με θεές και θεούς και γιούς των θεών που έκαναν σεξ με τις γήινες γυναίκες και τιμωρήθηκαν αντί για αυτους οι άνθρωποι με τον κατακλησμο.
Δες τα Ugaritic texts, The Balaam’s texts from Tell Deir Alla. Τώρα πως ένας παγανιστής φαλλικός θεός των Μιδιανιτών, Αμοριτών και Αράβων Βεδουϊνων της Σάσου έστειλε έναν άγγελο να γκαστρώσει μια 12χρονη Εβραία, είναι δυνατόν μόνο στην αρρωστημένη φαντασία των προβάτων. Αν αμφιβάλεις, διάβασε The Amorite, or Kenite hypothesis” στο internet για την παγανιστική προέλευση του Ιεχωβά που λατρεύουν οι Εβραιο-Χριστιανοί & “The Kuntillet Ajrud pictures”.
https://www.bing.com/search?pglt=299&q=the+kuntillet+ajrud+pictures&cvid=9c85fedc04af45268a83767907659bbb&gs_lcrp=EgRlZGdlKgYIABBFGDsyBggAEEUYOzIGCAEQABhA0gEJMTg5MDRqMGoxqAIIsAIB&FORM=ANNTA1&PC=U531
https://en.wikipedia.org/wiki/Kenite_hypothesis
Διάβασε επίσης για την ηλιολατρεία των Εβραίων και τον παγανισμό των Χριστιανών
https://www.academia.edu/40198639/Heliolatry_in_the_Hebrew_Bible_An_Investigation_into_Yahwehs_Original_Nature
Was Yahweh Worshiped as the Sun?
https://www.baslibrary.org/biblical-archaeology-review/20/3/4
“I am the Lord God Dionysus”: Parallels between Yahweh and Dionysus
https://www.ancient-origins.net/human-origins-religions/yahweh-and-dionysus-0014291
Article URL : https://www.jpost.com/archaeology/altar-to-greek-god-found-in-wall-of-byzantine-church-raises-questions-650825
Καλή διασκέδαση!
ΑπάντησηΔιαγραφή
Απαντήσεις

Προσθήκη σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης ( Atom )

erevoktonos

Σελίδες

Κυριακή 6 Ιουλίου 2025

Πώς το Κατά Μάρκον χρησιμοποιεί τον Παύλο και την Παλαιά Διαθήκη για να «ιστορήσει» τον Ιησού.

ΔΕΣ: Όλες οι φανταστικές αναφορές στο Κατά Μάρκον» ευαγγέλιο

ΔΕΣ:

Ο Ιστορικά Ανύπαρκτος Ιησούς

Τί πίστευαν οι πρώτοι χριστιανοί;

Ιστορικότητα του Ιησού και κριτήρια ιστορικότητας

Η κατασκευή του Ιησού

Πώς ο Ιησούς έγινε «θεός»

Η κατασκευή του «χριστιανικού θεού», κατά τις δύο πρώτες «οικουμενικές» συνόδους

1 σχόλιο :