ΙV . To α΄ συνθετικό εκλαμβάνεται ως ρήμα
§ 75. 1. Ο τύπος ἀρχέ-κακος 'που αρχίζει το κακό' ανάγεται στην προϊστορική περίοδο και είναι πολύ διαδεδομένος στα αρχαία ελληνικά. Παραδείγματα από τον Όμηρο: ἐχέ-φρων 'συνετός', ἑλκε-χίτων 'που σέρνει το χιτώνα', μενε-δήιος 'που αντιμετωπίζει τον εχθρό', ταλα-πενθής 'που υπομένει βάσανα' Τλη-πόλεμος. Για να εξηγηθούν τέτοιοι σχηματισμοί είναι πιθανόν να σκεφτούμε τύπους προστακτικής (ἕλκε χιτῶνα κτλ.) και να συγκρίνουμε γερμανικές λέξεις όπως Lebewohl 'να 'σαι καλά, ο αποχαιρετισμός', Stelldichein 'παρουσιάσου, η συνάντηση', Wagehals 'ψηλά το κεφάλι, παράτολμος', F ü rchtegott 'να φοβάσαι το θεό, θεοφοβούμενος' και γαλλικές όπως casse - noix 'καρυοθραύστης', cache - pot 'κάλυμμα γλάστρας ή βάζου', porte - monnaie 'χρηματοφυλάκιο, πορτοφόλι'. Πρόκειται στην ουσία για μία μόνο δυνατότητα δημιουργίας του τύπου ἀρχέ-κακος· περισσότερα, όμως, δεν μπορούμε να πούμε.
§ 76. Στα αρχαία ελληνικά με αυτόν τον τύπο συνδέεται εν μέρει και ένας άλλος: ήδη ο Όμηρος γνωρίζει έναν αριθμό συνθέτων με το φιλο- και με ρηματική λειτουργία του αρχικού μέλους: φιλο-μμειδής, -ξεινος, -παίγμων, -πτόλεμος, -ψευδής κτλ. Πάντως πρέπει να ξεκινήσουμε από ένα ονοματικό φιλο-, δηλαδή π.χ. από το φιλό-ξε(ι)νος 'φιλικός προς τους ξένους' (πρβ. ἰσό-θεος, που μεθερμηνεύτηκε ρηματικά σε συνάρτηση με το ἀρχέ-κακος· ίσως υπήρξε κάποτε ένα ρηματικό φιλε- (από τη ρίζα φιλ- στα ομηρικά φ ί̄ λατο, φῖλαι), που εκτοπίστηκε από το ονοματικό φιλο- (στο φιλ-ήρετμος κτλ. η απόληξη του θέματος δεν διακρινόταν πια).
§ 77. Ως αντώνυμο του φιλο-πτόλεμος ήδη ο Όμηρος έχει το αναλογικά σχηματισμένο φυγο-πτόλεμος· από την κλασική εποχή και εξής εμφανίζεται επιπλέον το μισο-, που μαζί με το φιλο- χρησιμοποιείται πολύ συχνά για το σχηματισμό αντίθετων ζευγαριών: φιλ-άνθρωπος - μισ-άνθρωπος, φιλ-έλλην - μισ-έλλην, φιλο-πόνηρος - μισο-πόνηρος κτλ. Λιγότερο διαδεδομένη αλλά συχνή απομίμηση του φιλο- είναι το ἐθελο- (επίσης από την κλασική περίοδο και εξής): ἐθελό-πονος (Ξεν.) περίπου = φιλό-πονος· αλλά και ἐθελό-δουλος 'εθελοντής υπηρέτης' (Πλάτωνας), ἐθελο-πρόξενος 'εθελοντής πρόξενος ' (Θουκ.), όπου ἐθελο- = ἐθελοντής· πρβ. φιλο-γέωργος 'λάτρης της αγροτικής ζωής' ή 'μετά χαράς αγρότης' (Ξεν.), ύστερα φιλο-δικαστής 'δικαστής μετά χαράς' (τίτλος κωμωδιών), φιλο-θύτης 'θύτης μετά χαράς' (Αριστοφ.).
§ 78. Στο φυγο- πρέπει να διακρίνουμε το πρότυπο του κλασικού λιπο- (πρβ. φυγεῖν - λιπεῖν· η γραφή λειπο- συνήθως έχει λιγότερο πειστική μαρτυρία): λ(ε)ιπο-στρατία 'λιποταξία', λιπό-ναυς 'που εγκαταλείπει το πλοίο'· και με την έννοια 'που εγκαταλείπει, χάνει': λ(ε)ιπο-ψυχεῖν 'λιποθυμώ'. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις κατά το μισο- σχηματίζεται ένα στυγο- (πρβ. μισεῖν - στυγεῖν): στυγ- ά̄ νωρ 'που μισεί το αντρικό φύλο' (Αισχ.), στυγό-δεμνος 'που μισεί το γάμο, το σύζυγο' (Αγαθίας στην Παλατινή Ανθολογία). Ασαφείς και μάλλον μόνο στιγμιαίοι σχηματισμοί είναι στον Όμηρο τα (ἀφ-)ἁμαρτο-επής 'που μιλά άστοχα' και ἠλιτό-μηνος 'που έχασε το σωστό μήνα, πρώιμα γεννημένος' (ἀλιτεῖν )· πρβ. πάλι τους παρεμφερείς αορίστους φυγεῖν - ἁμαρτεῖν - ἀλιτεῖν.
§ 79. Και ο τύπος τερψί-μβροτος 'που ευφραίνει τους ανθρώπους' (Όμ.) έχει κληρονομηθεί από την προϊστορική περίοδο. Πιθανόν βασίζεται αρχικά σε αφηρημένα ρηματικά ουσιαστικά σε - ti - [1] · στα Ελληνικά, όμως, ξεχωρίζει όλο και περισσότερο η ρηματική σημασία. Επειδή, ειδικότερα, τα ρηματικά αφηρημένα απηχούν συχνά τον ένσιγμο αόριστο, ο τύπος τερψί-μβροτος συνδέθηκε στενότερα με τον αόριστο: τερψι- με τα τέρψις και τέρψαι, Κτήσ-ιππος με τα κτῆσις και κτήσασθαι, και στη συνέχεια και ὠλεσί-καρπος 'που χάνει τους καρπούς του' (Όμ.) με το ὀλέσαι (το ὄλεσις δεν απαντά), φθεισί-μβροτος, φθεισ-ήνωρ 'που εξοντώνει ανθρώπους, άντρες' (Όμ.) από το φθεῖσαι (αλλά φθίσις!), Στησί-χορος από το στῆσαι (στάσις!). Ιδίως ο σχηματισμός με το -εσι- ήταν πολύ αγαπητός στους ποιητές· πρβ. π.χ. στον Όμηρο ἀλφεσί-βοιος 'που φέρνει πολλά βόδια', ἑλκεσί-πεπλος (πλάι στο ἑλκε-χίτων), πηγεσί-μαλλος 'με γερό (πυκνό) μαλλί', ταμεσί-χρως 'που κόβει το δέρμα, που πληγώνει', φαεσί-μβροτος 'που φέρνει φως στους θνητούς'.
--------------------------
[1] Το τ διατηρείται π.χ. ακόμη στο βωτι-άνειρα 'που τρέφει ανθρώπους' (Όμ.)
Παρασκευή 30 Ιουνίου 2023
Να χαμογελάς στη ζωή ακόμα κι όταν εκείνη μοιάζει να σου κρατάει μούτρα
Θέλω τη ζωή μου πίσω! Ένα μήνυμα είναι αρκετό για να σου φτιάξει την ημέρα! Ένα μήνυμα χαράς που μοιράζεται και μοσχοβολά!
Μια φωνή χαρούμενη από την άλλη γραμμή του τηλεφώνου με ένα χαμόγελο ίσα με τ’ αυτιά να ευγνωμονεί για την ευκαιρία που παρουσιάστηκε!
Μια προικισμένη ύπαρξη, αισιόδοξη από τη φύση της με όπλα της την καρτερική υπομονή, γνωρίζει πως όταν είναι η κατάλληλη ώρα θα πάρει τους καρπούς που επιθυμεί!
Την κατάλληλη ώρα, χωρίς βιασύνη, χωρίς πίεση, χωρίς να σπρώχνει τα πράγματα. Τίποτα παρεμβατικό από μέρους της!
Έχει μόνο τα μάτια της στον ουρανό, την σκέψη στην καρδιά, το χαμόγελο στα χείλη και την πίστη πως αυτό που χρειάζεται θα έρθει να τη βρει!
Αυτό που χρειάζεσαι και όχι απαραίτητα αυτό που θέλεις!
Όταν μάλιστα αυτό που θέλεις είναι και αυτό που χρειάζεσαι, τότε απλά δένει το γλυκό!
Όπλο της η πίστη, η εμπιστοσύνη πως αργά ή γρήγορα, τη σωστή ώρα το δώρο θα έρθει!
Εσύ το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να το ανοίξεις!
Να ξετυλίξεις το πολύχρωμο χαρτί και να το χαρείς με τη χαρά του μικρού παιδιού!
Και εκεί να μένεις! Σ’ αυτή την ατέρμονη χαρά! Κι ας φαντάζει δύσκολο.
Δες! Κάποιοι άνθρωποι μπορούν και το κάνουν!
Και μη νομίζεις… είναι αυτοί που είναι οι πιο δυσκολεμένοι. Δεν είναι αυτοί που η ζωή τους έδωσε πολλά.
Αυτοί συνήθως κρατούν μιζέρια και κατήφεια. Δεν ξέρουν να χαίρονται, δεν παίρνουν επαφή με τη χαρά γιατί συνήθως δεν γνωρίζουν να σχετίζονται παρά μόνο να καταναλώνουν.
Ενώ εκείνοι οι δυσκολεμένοι που σε κάποια στιγμή της ζωής τους τα πράγματα συννέφιασαν περισσότερο, δεν το βάλαν κάτω.
Δεν είπαν “γιατί σε μένα;”.
Ίσα, ίσα… είπαν “γιατί όχι και σε μένα;” και άντλησαν δύναμη και δυναμική από μέσα τους και ξεπέρασαν μπόρες, καταιγίδες με ένα χαμόγελο συνέχεια συντροφιά στα χείλη τους.
Και όσο και να δάκρυσαν, κουράστηκαν, λύγισαν, ποτέ δε έσπασαν. Κράτησαν με πίστη ότι όλα θα γίνουν όπως χρειάζεται γνωρίζοντας πως αυτή η φωνή μέσα τους που λέει “Θέλω τη ζωή μου πίσω!” θα ακουστεί και θα γίνει πραγματικότητα!
Η χαρά είναι ευλογία στη ζωή μας!
Και τέτοιοι άνθρωποι ξέρουν να είναι χαρούμενοι ακόμα και στα δύσκολα, κυρίως σε αυτά.
Αυτό είναι η δύναμή τους! Αυτό τους κρατά να συνεχίζουν, να ελπίζουν, να προχωρούν!
Η ζωή δεν είναι μόνο ένας αγώνας επιβίωσης, πρωτίστως είναι στάση ευχαριστιακού τρόπου ζωής και αυτές οι υπάρξεις το γνωρίζουν αυτό γιατί έτσι ακριβώς είναι η ζωή τους σε όλες τις εκφάνσεις της!
Και η ζωή τους χαμογελά γιατί πρώτα εκείνοι χαμογελάνε σε αυτή και τους επιστρέφει αυτά που τους αξίζουν γιατί είναι προορισμένοι να αναπτύσσουν το πνεύμα τους και όχι απλά να επιβιώνουν.
Χαμογελούν όπως αναπνέουν… κι όταν το ξεχνούν, ξέρουν μέσα τους πως ότι και να γίνεται, γίνεται πάντα για καλό!
Ευλογημένες υπάρξεις που σκορπούν απλόχερα και γενναιόδωρα το άρωμά τους!!
Ευλογημένοι κι εμείς που τους έχουμε στη ζωή μας!
Αφιερωμένο σε σένα που γνωρίζεις να χαμογελάς στη ζωή ακόμα κι όταν εκείνη μοιάζει να σου κρατάει μούτρα!
Μια φωνή χαρούμενη από την άλλη γραμμή του τηλεφώνου με ένα χαμόγελο ίσα με τ’ αυτιά να ευγνωμονεί για την ευκαιρία που παρουσιάστηκε!
Μια προικισμένη ύπαρξη, αισιόδοξη από τη φύση της με όπλα της την καρτερική υπομονή, γνωρίζει πως όταν είναι η κατάλληλη ώρα θα πάρει τους καρπούς που επιθυμεί!
Την κατάλληλη ώρα, χωρίς βιασύνη, χωρίς πίεση, χωρίς να σπρώχνει τα πράγματα. Τίποτα παρεμβατικό από μέρους της!
Έχει μόνο τα μάτια της στον ουρανό, την σκέψη στην καρδιά, το χαμόγελο στα χείλη και την πίστη πως αυτό που χρειάζεται θα έρθει να τη βρει!
Αυτό που χρειάζεσαι και όχι απαραίτητα αυτό που θέλεις!
Όταν μάλιστα αυτό που θέλεις είναι και αυτό που χρειάζεσαι, τότε απλά δένει το γλυκό!
Όπλο της η πίστη, η εμπιστοσύνη πως αργά ή γρήγορα, τη σωστή ώρα το δώρο θα έρθει!
Εσύ το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να το ανοίξεις!
Να ξετυλίξεις το πολύχρωμο χαρτί και να το χαρείς με τη χαρά του μικρού παιδιού!
Και εκεί να μένεις! Σ’ αυτή την ατέρμονη χαρά! Κι ας φαντάζει δύσκολο.
Δες! Κάποιοι άνθρωποι μπορούν και το κάνουν!
Και μη νομίζεις… είναι αυτοί που είναι οι πιο δυσκολεμένοι. Δεν είναι αυτοί που η ζωή τους έδωσε πολλά.
Αυτοί συνήθως κρατούν μιζέρια και κατήφεια. Δεν ξέρουν να χαίρονται, δεν παίρνουν επαφή με τη χαρά γιατί συνήθως δεν γνωρίζουν να σχετίζονται παρά μόνο να καταναλώνουν.
Ενώ εκείνοι οι δυσκολεμένοι που σε κάποια στιγμή της ζωής τους τα πράγματα συννέφιασαν περισσότερο, δεν το βάλαν κάτω.
Δεν είπαν “γιατί σε μένα;”.
Ίσα, ίσα… είπαν “γιατί όχι και σε μένα;” και άντλησαν δύναμη και δυναμική από μέσα τους και ξεπέρασαν μπόρες, καταιγίδες με ένα χαμόγελο συνέχεια συντροφιά στα χείλη τους.
Και όσο και να δάκρυσαν, κουράστηκαν, λύγισαν, ποτέ δε έσπασαν. Κράτησαν με πίστη ότι όλα θα γίνουν όπως χρειάζεται γνωρίζοντας πως αυτή η φωνή μέσα τους που λέει “Θέλω τη ζωή μου πίσω!” θα ακουστεί και θα γίνει πραγματικότητα!
Το κλειδί είναι πάντα η ελπίδα, η πίστη και η απόφαση για δράση! Τίποτα δε μας χαρίζεται έτσι απλά. Γιατί αν μας χαριστεί χωρίς κόπο ο άνθρωπος δεν ξέρει να το χαρεί.
Η χαρά είναι ευλογία στη ζωή μας!
Και τέτοιοι άνθρωποι ξέρουν να είναι χαρούμενοι ακόμα και στα δύσκολα, κυρίως σε αυτά.
Αυτό είναι η δύναμή τους! Αυτό τους κρατά να συνεχίζουν, να ελπίζουν, να προχωρούν!
Η ζωή δεν είναι μόνο ένας αγώνας επιβίωσης, πρωτίστως είναι στάση ευχαριστιακού τρόπου ζωής και αυτές οι υπάρξεις το γνωρίζουν αυτό γιατί έτσι ακριβώς είναι η ζωή τους σε όλες τις εκφάνσεις της!
Και η ζωή τους χαμογελά γιατί πρώτα εκείνοι χαμογελάνε σε αυτή και τους επιστρέφει αυτά που τους αξίζουν γιατί είναι προορισμένοι να αναπτύσσουν το πνεύμα τους και όχι απλά να επιβιώνουν.
Χαμογελούν όπως αναπνέουν… κι όταν το ξεχνούν, ξέρουν μέσα τους πως ότι και να γίνεται, γίνεται πάντα για καλό!
Ευλογημένες υπάρξεις που σκορπούν απλόχερα και γενναιόδωρα το άρωμά τους!!
Ευλογημένοι κι εμείς που τους έχουμε στη ζωή μας!
Αφιερωμένο σε σένα που γνωρίζεις να χαμογελάς στη ζωή ακόμα κι όταν εκείνη μοιάζει να σου κρατάει μούτρα!
Η Έσχατη Πραγματικότητα: Η Αληθινή Αντικειμενική Φύση του Ανθρώπου
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (η Απόλυτη Πραγματικότητα) κι όχι απλά «αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν πραγματικότητα», δεν μπορεί να είναι ούτε υποκειμενική αντίληψη μόνο, ούτε αντικειμενική πραγματικότητα μόνο:
1) Δεν μπορεί να είναι μία υποκειμενική αντίληψη μόνο γιατί αυτή η αντίληψη μπορεί (πιθανόν) να είναι μία αυθαίρετη κατασκευή που δεν ανταποκρίνεται στα «πράγματα» και δεύτερον αποκλείει τα άλλα υποκείμενα να την βιώσουν.
2) Δεν μπορεί να είναι μία αντικειμενική πραγματικότητα μόνο, (ανεξάρτητη του υποκειμένου), γιατί αν δεν υπάρχει υποκείμενο να την βιώσει δεν έχει νόημα (είτε υπάρχει, είτε όχι).
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Είναι Αυτό που το Υποκείμενο, (κάθε υποκείμενο), Αντιλαμβάνεται, βασιζόμενο σε κάποια σταθερά πράγματα (δεδομένα, δραστηριότητες, αντιλήψεις), όταν ξεπερνά όλα τα «υποκειμενικά» στοιχεία, βιώνοντας έτσι μονάχα την ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΦΥΣΗ του. Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, δηλαδή, βιώνεται από το Υποκείμενο σαν προσωπική εμπειρία αλλά όταν υπερβαίνει τον εαυτό του γίνεται Αντικειμενική Αντίληψη: Είναι δηλαδή και υποκειμενική αντίληψη και αντικειμενική πραγματικότητα ταυτόχρονα. Αυτή είναι Μία Κατάσταση που βιώνουν όλα τα υποκείμενα, αλλά είναι Κοινή, δηλαδή Αντικειμενική, δηλαδή Αληθινή. Εδώ συγχωνεύονται όλα τα υποκείμενα μέσα στην ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ που βρίσκει το Υποκείμενο στο Βάθος του, όταν υπερβαίνει τον εαυτό του, σαν το «Εσώτερο Είναι» είναι ΚΟΙΝΗ για όλα τα υποκείμενα. Όλα Είναι Ένα, Όλα συγχωνεύονται σε Αυτό. Είναι το Όλον που Περικλείνει τα πάντα.
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ είναι η Αρχή, η Βάση των πάντων, το Θεμέλιο όλων των υποκειμενικών αντιλήψεων και όλων των αντικειμενικών καταστάσεων. Από εδώ πηγάζει η προσωπική ύπαρξη, το υποκείμενο που νομίζει ότι αποσπάται από το Όλον, κι από εδώ πηγάζει επίσης η δραστηριότητα που δημιουργεί τους δήθεν αντικειμενικούς κόσμους. Ταυτόχρονα όμως η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ είναι η Κοινή Βάση που μπορούν να βιώσουν όλα τα υποκείμενα σαν την ΑΛΗΘΙΝΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΦΥΣΗ τους.
Το Υποκείμενο μπορεί να βιώσει Αυτήν την ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ μόνο ξεπερνώντας τον εαυτό του. Συνεπώς το «εγώ είμαι θεός» είναι ηλίθια έπαρση. Εξάλλου το να θεωρεί την Πραγματικότητα σαν κάτι έξω από τον εαυτό του, απέναντι, σαν αντικείμενο, το «ο Θεός είναι Αλήθεια», ανυψώνοντας μία ιδέα σε πραγματικότητα κι αυτή είναι ηλίθια ειδωλολατρία.
Αυτή η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ που βρίσκει το Υποκείμενο, μέσα του, σαν ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ, είναι Αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό. Ο ονομαζόμενος Θεός λοιπόν σαν Πραγματικότητα, είναι η Βίωση από το Υποκείμενο της ΚΟΙΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. Δεν είναι ούτε σκέτο το υποκείμενο, ούτε σκέτη μία αντικειμενική πραγματικότητα. Με άλλα λόγια Ο ονομαζόμενος ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΧΑΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
1) Δεν μπορεί να είναι μία υποκειμενική αντίληψη μόνο γιατί αυτή η αντίληψη μπορεί (πιθανόν) να είναι μία αυθαίρετη κατασκευή που δεν ανταποκρίνεται στα «πράγματα» και δεύτερον αποκλείει τα άλλα υποκείμενα να την βιώσουν.
2) Δεν μπορεί να είναι μία αντικειμενική πραγματικότητα μόνο, (ανεξάρτητη του υποκειμένου), γιατί αν δεν υπάρχει υποκείμενο να την βιώσει δεν έχει νόημα (είτε υπάρχει, είτε όχι).
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Είναι Αυτό που το Υποκείμενο, (κάθε υποκείμενο), Αντιλαμβάνεται, βασιζόμενο σε κάποια σταθερά πράγματα (δεδομένα, δραστηριότητες, αντιλήψεις), όταν ξεπερνά όλα τα «υποκειμενικά» στοιχεία, βιώνοντας έτσι μονάχα την ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΦΥΣΗ του. Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, δηλαδή, βιώνεται από το Υποκείμενο σαν προσωπική εμπειρία αλλά όταν υπερβαίνει τον εαυτό του γίνεται Αντικειμενική Αντίληψη: Είναι δηλαδή και υποκειμενική αντίληψη και αντικειμενική πραγματικότητα ταυτόχρονα. Αυτή είναι Μία Κατάσταση που βιώνουν όλα τα υποκείμενα, αλλά είναι Κοινή, δηλαδή Αντικειμενική, δηλαδή Αληθινή. Εδώ συγχωνεύονται όλα τα υποκείμενα μέσα στην ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ που βρίσκει το Υποκείμενο στο Βάθος του, όταν υπερβαίνει τον εαυτό του, σαν το «Εσώτερο Είναι» είναι ΚΟΙΝΗ για όλα τα υποκείμενα. Όλα Είναι Ένα, Όλα συγχωνεύονται σε Αυτό. Είναι το Όλον που Περικλείνει τα πάντα.
Η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ είναι η Αρχή, η Βάση των πάντων, το Θεμέλιο όλων των υποκειμενικών αντιλήψεων και όλων των αντικειμενικών καταστάσεων. Από εδώ πηγάζει η προσωπική ύπαρξη, το υποκείμενο που νομίζει ότι αποσπάται από το Όλον, κι από εδώ πηγάζει επίσης η δραστηριότητα που δημιουργεί τους δήθεν αντικειμενικούς κόσμους. Ταυτόχρονα όμως η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ είναι η Κοινή Βάση που μπορούν να βιώσουν όλα τα υποκείμενα σαν την ΑΛΗΘΙΝΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΦΥΣΗ τους.
Το Υποκείμενο μπορεί να βιώσει Αυτήν την ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ μόνο ξεπερνώντας τον εαυτό του. Συνεπώς το «εγώ είμαι θεός» είναι ηλίθια έπαρση. Εξάλλου το να θεωρεί την Πραγματικότητα σαν κάτι έξω από τον εαυτό του, απέναντι, σαν αντικείμενο, το «ο Θεός είναι Αλήθεια», ανυψώνοντας μία ιδέα σε πραγματικότητα κι αυτή είναι ηλίθια ειδωλολατρία.
Αυτή η ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ που βρίσκει το Υποκείμενο, μέσα του, σαν ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ, είναι Αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό. Ο ονομαζόμενος Θεός λοιπόν σαν Πραγματικότητα, είναι η Βίωση από το Υποκείμενο της ΚΟΙΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. Δεν είναι ούτε σκέτο το υποκείμενο, ούτε σκέτη μία αντικειμενική πραγματικότητα. Με άλλα λόγια Ο ονομαζόμενος ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΕΧΑΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.
Οι άνδρες υποφέρουν σιωπηλά… και αυτό κυριολεκτικά τους σκοτώνει
Παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες για την αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου, δυστυχώς για πολλούς άνδρες οι ψυχολογικές δυσκολίες παραμένουν θέμα ταμπού, ενώ πολλοί ακόμα και σήμερα πιστεύουν ότι οι τα ζητήματα ψυχικής υγείας δεν αφορούν το «ισχυρό» φύλο. Όμως, η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική.
Aπό τα γεννοφάσκια τους οι άντρες, βιολογικά, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, καταρχάς στο προσδόκιμο ζωής. Ένα αγόρι, που γεννιέται σήμερα, θα ζήσει τουλάχιστον πέντε χρόνια λιγότερο από ένα κορίτσι που γεννιέται την ίδια στιγμή, σε διπλανό δωμάτιο. Θα έχει επίσης τετραπλάσιες πιθανότητες να ανήκει στο φάσμα του αυτισμού, τριπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και εξαρτήσεις κάθε είδους (νικοτίνη, τζόγος, διαδίκτυο, αλκοόλ και λοιπές ψυχοδραστικές ουσίες) και εως 75% περισσότερες πιθανότητες να βάλει τέλος στη ζωή του. Σημειωτέο ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες βιολογικά για εκδήλωση κατάθλιψης, εντούτοις αυτοκτονούν σπανιότερα από τους άνδρες και όταν προβούν σε αυτοκτονική συμπεριφορά, αυτή δεν είναι συνήθως αποτελεσματική.
Αναμφισβήτητα, άνδρες και γυναίκες έχουν βιολογικές διαφορές, οι οποίες επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία. Για παράδειγμα, ενώ η συχνότητα της σχιζοφρένειας μεταξύ των δυο φύλων δεν διαφέρει ουσιαστικά, εντούτοις οι άνδρες εκδηλώνουν πρώιμα έντονα συμπτώματα, από την ηλικία των 16-17 ετών, ενώ οι γυναίκες μια δεκαετία αργότερα. Έτσι, σε αντίθεση με τις γυναίκες, οι άνδρες με σχιζοφρένεια συνήθως περιθωριοποιούνται πριν προλάβουν να μπουν ολοκληρωμένα στην ενήλικη ζωή.
Επιπλέον, ανεπίσημες παθολογίες κερδίζουν έδαφος στον ανδρικό πληθυσμό και συχνά περνούν απαρατήρητες επειδή «ομαλοποιούνται», όπως η βιγορεξία που χαρακτηρίζεται από εμμονή με το μυώδες σώμα και από δυσλειτουργικές συμπεριφορές για την απόκτηση του όπως υποβολή σε εξαντλητικές προπονήσεις και επιλεκτικές δίαιτες και χρήση αναβολικών που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες.
Περίπου 1 στους 8 άνδρες, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, αντιμετωπίζει ένα κοινό πρόβλημα ψυχικής υγείας όπως οι αγχώδεις και συναισθηματικές διαταραχές, με συνέπεια να επηρεάζεται ο τρόπος με τον οποίο ένας άνδρας αισθάνεται, σκέφτεται, λειτουργεί στις καθημερινές δραστηριότητες, συμπεριφέρεται και αλληλεπιδρά με άλλους ανθρώπους. Το γεγονός ότι οι αγχώδεις και οι καταθλιπτικές διαταραχές επηρεάζουν πιο συχνά τις γυναίκες (περίπου 1 στις 5), δε σημαίνει ότι το ανδρικό φύλο παραμένει ανεπηρέαστο, όπως πολλοί πιστεύουν.
Σημειωτέο ότι εξαιτίας διαφορετικών βιολογικών (αλλά και άλλων) παραγόντων οι εμπειρίες άγχους και κατάθλιψης των ανδρών διαφέρουν από αυτές των γυναικών και αυτό είναι μια σημαντική παράμετρος που μπορεί να διαφεύγει ακόμα και στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Γενικότερα, οι γυναίκες βιώνουν περισσότερο άγχος όταν μια απειλή σχετίζεται με τη ζωή. Επίσης ανησυχούν περισσότερο για θέματα σχέσεων και υγείας για τα οποία όμως μιλάνε πιο εύκολα με άλλους, και ως εκ τούτου λαμβάνουν πιο εύκολα υποστήριξη στη διαχείριση του άγχους και των στρεσογόνων ερεθισμάτων ή καταστάσεων. Αντίθετα, οι άνδρες ανησυχούν περισσότερο για τα πολιτικοκοινωνικά θέματα και αγχώνονται περισσότερο για την οικονομική τους κατάσταση. Δεν μοιράζονται εύκολα τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους με άλλους και τείνον να παλεύουν μόνοι τους, καταφεύγοντας πολλές φορές σε ανθυγιεινούς και δυσλειτουργικούς τρόπους για την αντιμετώπιση του άγχους.
Υπάρχουν επίσης διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες και οι γυναίκες βιώνουν και εκφράζουν την κατάθλιψη. Αν και δεν υπάρχει ένα είδος “ανδρικής κατάθλιψης”, ωστόσο είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι το γυναίκειο και ανδρικό πρόσωπο της κλινικής κατάθλιψης δε συμπίπτουν. Συνήθως, οι καταθλιπτικές γυναίκες φαίνονται λυπημένες και περιγράφουν αισθήματα θλίψης ή αναξιότητας, ενώ οι άνδρες στην αντίστοιχη περίπτωση, είναι ευερέθιστοι, εκνευρισμένοι, θυμωμένοι, επιθετικοί, χάνουν τον έλεγχο και συχνά προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψή τους καταφεύγοντας στη χρήση ανθυγιεινών και δυνητικά επιβλαβών μεθόδων, επιδεινώνοντας τα προβλήματα ψυχικής υγείας και αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης και άλλων παθολογικών καταστάσεων. Όπως προαναφέρθηκε, οι άνδρες είναι και πιο πιθανό να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας.
Μάλιστα στην Ευρώπη, 3 στις 4 αυτοκτονίες πραγματοποιούνται από άνδρες, με την αυτοκτονία να είναι πλέον η 6η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ανδρών κάτω των 45 ετών. Διάφοροι παράγοντες θέτουν τους άνδρες σε υψηλότερο κίνδυνο για αυτοκτονία, εκ των οποίων οι διαταραχές της διάθεσης, η ανεργία, η κοινωνική απομόνωση, η κατάχρηση ουσιών και η ερωτική απογοήτευση.
Παρόλο που οι άνδρες αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας συχνότερα από ότι πιστεύουμε, δυσκολεύονται να παραδεχτούν ή να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στη διάθεση και στα επίπεδα ενέργειας, την ευερεθιστότητα, τις δυσκολίες στη συγκέντρωση και στον ύπνο, την παραμέληση της προσωπικής υγιεινής και των κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Αυτό, καθώς και το γεγονός ότι οι άνδρες τείνουν να μην αναζητούν ή να καθυστερούν να απευθυνθούν σε ειδικό για οποιαδήποτε θέμα ψυχικής υγείας οφείλεται:
α) στην έλλειψη πληροφόρησης για τις διαταραχές και τις επιπτώσεις στην περίπτωση μη θεραπείας,
β) στην ελλιπή παρουσία εξειδικευμένων επαγγελματιών και οικονομικών πόρων για αποτελεσματική βοήθεια των πασχόντων και των οικογενειών τους στην κοινότητα και
γ) στις προκαταλήψεις και στο στίγμα που παραμένουν ευρέως διαδεδομένα και τροφοδοτούν τη δημιουργία φόβου για αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Δεν είναι μυστικό ότι υπάρχει πολιτιστικό στίγμα που περιβάλλει την ψυχική υγεία και πολλά στερεότυπα γύρω από τις ψυχιατρικές διαταραχές και τον ανδρισμό που μπορεί να αποτρέψουν τα αγόρια και τους άνδρες από το να αναζητήσουν βοήθεια, φοβούμενοι ότι θα θεωρηθούν “αδύναμοι” και “ελαττωματικοί”. Σύμφωνα με εμπεριστατωμένες ευρωπαϊκές μελέτες, πάνω από το 60% του ανδρικού πληθυσμού εξακολουθεί να ντρέπεται και αισθάνεται αμήχανα ή άβολα να συζητήσει ανοιχτά για τις ψυχικές δυσκολίες, τα προβλήματά και τα συναισθήματα που βιώνει ακόμα και με οικείους ή στενούς φίλους.
Αντίστοιχη ελληνική έρευνα της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Κρήτης σε πόλεις και χωριά της Μεγαλονήσου, διαπίστωσε πρόσφατα ότι οι νέοι άνδρες που αντιμετωπίζουν κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή, είναι αυτοί που αρνούνται να δεχθούν βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας και αντιστέκονται σθεναρά στη ψυχοθεραπεία δια ζώσης, ένα σημαντικό εργαλείο βοήθειας για όσους πάσχουν από ψυχικές διαταραχές ή αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες.
Σημειωτέο ότι οι άνδρες είναι πιο θετικοί στο να ζητήσουν διαδικτυακή αντί δια ζώσης βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας και αυτό είναι σημαντικό αφού είναι ευρέως αποδεδειγμένο ότι η ψυχοθεραπεία online παρέχει την ίδια ποιότητα φροντίδας και είναι εξίσου αποτελεσματική με την παραδοσιακή δια ζώσης θεραπεία. Ωστόσο, υπολογίζεται ότι μόνο 1 στους 4 άνδρες με προβλήματα ψυχικής υγείας καταφεύγει σε διαδικτυακές υπηρεσίας ψυχικής υγείας και αυτό πρέπει να αλλάξει.
Είτε αυτό οφείλεται στην πίεση να «φέρονται σαν άντρες», στην επιθυμία τους να φαίνονται δυνατοί ή απλώς στην αδυναμία εύρεσης των λέξεων για να περιγράψουν το πώς νιώθουν, δυστυχώς ακόμα και σήμερα πολλοί άνδρες, υποφέρουν σιωπηλά και αυτό πραγματικά τους σκοτώνει! Τι χρειαζόμαστε για να καταπολεμήσουμε το στίγμα που περιβάλλει την ψυχική υγεία των ανδρών, βοηθώντας τους άνδρες να μιλήσουν για τα προβλήματά τους και να αναζητήσουν έγκαιρα θεραπεία;
Με εθνικές εκστρατείες χρειαζόμαστε για να διαλύσουμε το στίγμα, τους σεξιστικούς μύθους και τα στερεότυπα του τύπου: «Εγώ δεν έχω ανάγκη. Τα λύνω μόνος μου».
Οι άντρες σήμερα, εκτός από μια πλειάδα σωματικών και ψυχικών προκλήσεων, έρχεται αντιμέτωπος σε καθημερινή βάση και με μια σειρά τέτοιων εσφαλμένων αντιλήψεων που τους εμποδίζουν να ζητήσουν και να λάβουν υποστήριξη για την ψυχική τους υγεία και αυτές τις εσφαλμένες αντιλήψεις πρέπει να πολεμήσουμε.
Το «Φέρσου σαν Άντρας» δεν είναι η απάντηση στα σύνθετα και σύγχρονα προβλήματα ανδρικής ψυχικής υγείας. Μπαμπάς, αδερφός, φίλος, σύντροφος, όποιος κι αν είναι ο άνδρας της ζωής σας, μιλήστε του για την ψυχική υγεία, εξηγώντας ότι η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας είναι σημάδι δύναμης και όχι αδυναμίας.
Aπό τα γεννοφάσκια τους οι άντρες, βιολογικά, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, καταρχάς στο προσδόκιμο ζωής. Ένα αγόρι, που γεννιέται σήμερα, θα ζήσει τουλάχιστον πέντε χρόνια λιγότερο από ένα κορίτσι που γεννιέται την ίδια στιγμή, σε διπλανό δωμάτιο. Θα έχει επίσης τετραπλάσιες πιθανότητες να ανήκει στο φάσμα του αυτισμού, τριπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας και εξαρτήσεις κάθε είδους (νικοτίνη, τζόγος, διαδίκτυο, αλκοόλ και λοιπές ψυχοδραστικές ουσίες) και εως 75% περισσότερες πιθανότητες να βάλει τέλος στη ζωή του. Σημειωτέο ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες βιολογικά για εκδήλωση κατάθλιψης, εντούτοις αυτοκτονούν σπανιότερα από τους άνδρες και όταν προβούν σε αυτοκτονική συμπεριφορά, αυτή δεν είναι συνήθως αποτελεσματική.
Αναμφισβήτητα, άνδρες και γυναίκες έχουν βιολογικές διαφορές, οι οποίες επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία. Για παράδειγμα, ενώ η συχνότητα της σχιζοφρένειας μεταξύ των δυο φύλων δεν διαφέρει ουσιαστικά, εντούτοις οι άνδρες εκδηλώνουν πρώιμα έντονα συμπτώματα, από την ηλικία των 16-17 ετών, ενώ οι γυναίκες μια δεκαετία αργότερα. Έτσι, σε αντίθεση με τις γυναίκες, οι άνδρες με σχιζοφρένεια συνήθως περιθωριοποιούνται πριν προλάβουν να μπουν ολοκληρωμένα στην ενήλικη ζωή.
Επιπλέον, ανεπίσημες παθολογίες κερδίζουν έδαφος στον ανδρικό πληθυσμό και συχνά περνούν απαρατήρητες επειδή «ομαλοποιούνται», όπως η βιγορεξία που χαρακτηρίζεται από εμμονή με το μυώδες σώμα και από δυσλειτουργικές συμπεριφορές για την απόκτηση του όπως υποβολή σε εξαντλητικές προπονήσεις και επιλεκτικές δίαιτες και χρήση αναβολικών που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες.
Περίπου 1 στους 8 άνδρες, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, αντιμετωπίζει ένα κοινό πρόβλημα ψυχικής υγείας όπως οι αγχώδεις και συναισθηματικές διαταραχές, με συνέπεια να επηρεάζεται ο τρόπος με τον οποίο ένας άνδρας αισθάνεται, σκέφτεται, λειτουργεί στις καθημερινές δραστηριότητες, συμπεριφέρεται και αλληλεπιδρά με άλλους ανθρώπους. Το γεγονός ότι οι αγχώδεις και οι καταθλιπτικές διαταραχές επηρεάζουν πιο συχνά τις γυναίκες (περίπου 1 στις 5), δε σημαίνει ότι το ανδρικό φύλο παραμένει ανεπηρέαστο, όπως πολλοί πιστεύουν.
Σημειωτέο ότι εξαιτίας διαφορετικών βιολογικών (αλλά και άλλων) παραγόντων οι εμπειρίες άγχους και κατάθλιψης των ανδρών διαφέρουν από αυτές των γυναικών και αυτό είναι μια σημαντική παράμετρος που μπορεί να διαφεύγει ακόμα και στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Γενικότερα, οι γυναίκες βιώνουν περισσότερο άγχος όταν μια απειλή σχετίζεται με τη ζωή. Επίσης ανησυχούν περισσότερο για θέματα σχέσεων και υγείας για τα οποία όμως μιλάνε πιο εύκολα με άλλους, και ως εκ τούτου λαμβάνουν πιο εύκολα υποστήριξη στη διαχείριση του άγχους και των στρεσογόνων ερεθισμάτων ή καταστάσεων. Αντίθετα, οι άνδρες ανησυχούν περισσότερο για τα πολιτικοκοινωνικά θέματα και αγχώνονται περισσότερο για την οικονομική τους κατάσταση. Δεν μοιράζονται εύκολα τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους με άλλους και τείνον να παλεύουν μόνοι τους, καταφεύγοντας πολλές φορές σε ανθυγιεινούς και δυσλειτουργικούς τρόπους για την αντιμετώπιση του άγχους.
Υπάρχουν επίσης διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες και οι γυναίκες βιώνουν και εκφράζουν την κατάθλιψη. Αν και δεν υπάρχει ένα είδος “ανδρικής κατάθλιψης”, ωστόσο είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι το γυναίκειο και ανδρικό πρόσωπο της κλινικής κατάθλιψης δε συμπίπτουν. Συνήθως, οι καταθλιπτικές γυναίκες φαίνονται λυπημένες και περιγράφουν αισθήματα θλίψης ή αναξιότητας, ενώ οι άνδρες στην αντίστοιχη περίπτωση, είναι ευερέθιστοι, εκνευρισμένοι, θυμωμένοι, επιθετικοί, χάνουν τον έλεγχο και συχνά προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψή τους καταφεύγοντας στη χρήση ανθυγιεινών και δυνητικά επιβλαβών μεθόδων, επιδεινώνοντας τα προβλήματα ψυχικής υγείας και αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης και άλλων παθολογικών καταστάσεων. Όπως προαναφέρθηκε, οι άνδρες είναι και πιο πιθανό να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας.
Μάλιστα στην Ευρώπη, 3 στις 4 αυτοκτονίες πραγματοποιούνται από άνδρες, με την αυτοκτονία να είναι πλέον η 6η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των ανδρών κάτω των 45 ετών. Διάφοροι παράγοντες θέτουν τους άνδρες σε υψηλότερο κίνδυνο για αυτοκτονία, εκ των οποίων οι διαταραχές της διάθεσης, η ανεργία, η κοινωνική απομόνωση, η κατάχρηση ουσιών και η ερωτική απογοήτευση.
Παρόλο που οι άνδρες αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας συχνότερα από ότι πιστεύουμε, δυσκολεύονται να παραδεχτούν ή να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στη διάθεση και στα επίπεδα ενέργειας, την ευερεθιστότητα, τις δυσκολίες στη συγκέντρωση και στον ύπνο, την παραμέληση της προσωπικής υγιεινής και των κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Αυτό, καθώς και το γεγονός ότι οι άνδρες τείνουν να μην αναζητούν ή να καθυστερούν να απευθυνθούν σε ειδικό για οποιαδήποτε θέμα ψυχικής υγείας οφείλεται:
α) στην έλλειψη πληροφόρησης για τις διαταραχές και τις επιπτώσεις στην περίπτωση μη θεραπείας,
β) στην ελλιπή παρουσία εξειδικευμένων επαγγελματιών και οικονομικών πόρων για αποτελεσματική βοήθεια των πασχόντων και των οικογενειών τους στην κοινότητα και
γ) στις προκαταλήψεις και στο στίγμα που παραμένουν ευρέως διαδεδομένα και τροφοδοτούν τη δημιουργία φόβου για αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Δεν είναι μυστικό ότι υπάρχει πολιτιστικό στίγμα που περιβάλλει την ψυχική υγεία και πολλά στερεότυπα γύρω από τις ψυχιατρικές διαταραχές και τον ανδρισμό που μπορεί να αποτρέψουν τα αγόρια και τους άνδρες από το να αναζητήσουν βοήθεια, φοβούμενοι ότι θα θεωρηθούν “αδύναμοι” και “ελαττωματικοί”. Σύμφωνα με εμπεριστατωμένες ευρωπαϊκές μελέτες, πάνω από το 60% του ανδρικού πληθυσμού εξακολουθεί να ντρέπεται και αισθάνεται αμήχανα ή άβολα να συζητήσει ανοιχτά για τις ψυχικές δυσκολίες, τα προβλήματά και τα συναισθήματα που βιώνει ακόμα και με οικείους ή στενούς φίλους.
Αντίστοιχη ελληνική έρευνα της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Κρήτης σε πόλεις και χωριά της Μεγαλονήσου, διαπίστωσε πρόσφατα ότι οι νέοι άνδρες που αντιμετωπίζουν κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή, είναι αυτοί που αρνούνται να δεχθούν βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας και αντιστέκονται σθεναρά στη ψυχοθεραπεία δια ζώσης, ένα σημαντικό εργαλείο βοήθειας για όσους πάσχουν από ψυχικές διαταραχές ή αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες.
Σημειωτέο ότι οι άνδρες είναι πιο θετικοί στο να ζητήσουν διαδικτυακή αντί δια ζώσης βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας και αυτό είναι σημαντικό αφού είναι ευρέως αποδεδειγμένο ότι η ψυχοθεραπεία online παρέχει την ίδια ποιότητα φροντίδας και είναι εξίσου αποτελεσματική με την παραδοσιακή δια ζώσης θεραπεία. Ωστόσο, υπολογίζεται ότι μόνο 1 στους 4 άνδρες με προβλήματα ψυχικής υγείας καταφεύγει σε διαδικτυακές υπηρεσίας ψυχικής υγείας και αυτό πρέπει να αλλάξει.
Είτε αυτό οφείλεται στην πίεση να «φέρονται σαν άντρες», στην επιθυμία τους να φαίνονται δυνατοί ή απλώς στην αδυναμία εύρεσης των λέξεων για να περιγράψουν το πώς νιώθουν, δυστυχώς ακόμα και σήμερα πολλοί άνδρες, υποφέρουν σιωπηλά και αυτό πραγματικά τους σκοτώνει! Τι χρειαζόμαστε για να καταπολεμήσουμε το στίγμα που περιβάλλει την ψυχική υγεία των ανδρών, βοηθώντας τους άνδρες να μιλήσουν για τα προβλήματά τους και να αναζητήσουν έγκαιρα θεραπεία;
Με εθνικές εκστρατείες χρειαζόμαστε για να διαλύσουμε το στίγμα, τους σεξιστικούς μύθους και τα στερεότυπα του τύπου: «Εγώ δεν έχω ανάγκη. Τα λύνω μόνος μου».
Οι άντρες σήμερα, εκτός από μια πλειάδα σωματικών και ψυχικών προκλήσεων, έρχεται αντιμέτωπος σε καθημερινή βάση και με μια σειρά τέτοιων εσφαλμένων αντιλήψεων που τους εμποδίζουν να ζητήσουν και να λάβουν υποστήριξη για την ψυχική τους υγεία και αυτές τις εσφαλμένες αντιλήψεις πρέπει να πολεμήσουμε.
Το «Φέρσου σαν Άντρας» δεν είναι η απάντηση στα σύνθετα και σύγχρονα προβλήματα ανδρικής ψυχικής υγείας. Μπαμπάς, αδερφός, φίλος, σύντροφος, όποιος κι αν είναι ο άνδρας της ζωής σας, μιλήστε του για την ψυχική υγεία, εξηγώντας ότι η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας είναι σημάδι δύναμης και όχι αδυναμίας.
Πανικός και φως
Υπάρχουν πολλές θεωρίες και μελέτες που ταυτίζουν τις ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και τις κρίσεις πανικού, με την πνευματική αφύπνιση. Όλες οι ασθένειες κρύβουν ένα μήνυμα που πρέπει να αποκρυπτογραφήσεις. Κάτι δεν πάει καλά και το αντιλαμβάνεσαι. Κάτι εσωτερικό σου φωνάζει ότι πρέπει να συγκεντρωθείς σε ένα μήνυμα που αγνοείς και που αποφεύγεις να αντιμετωπίσεις. Αυτό βέβαια δεν είναι τόσο ευχάριστο όσο ακούγεται καθώς όποιος γνωρίζει τι πραγματικά είναι η ψυχική ασθένεια αντιλαμβάνεται τον Γολγοθά με τον οποίο συνεπάγεται.
Πολλοί άνθρωποι ευγνωμονούν αυτή την σκοτεινή περίοδο της ζωής τους καθώς άνοιξε μια πόρτα σε ένα κόσμο γαλήνης και αυτογνωσίας. Δεν είμαι ειδικός αλλά πιστεύω ότι η κατάθλιψη είναι οδηγός αυτογνωσίας. Μέσα από το σκοτάδι βλέπεις καλύτερα το φως όταν εμφανίζεται. Ο πανικός και η θλίψη μετατρέπονται σε μια υπαρξιακή αναζήτηση και όταν έρθει η στιγμή , πιθανότατα με απόγνωση και απίστευτη κούραση, παραδίνεσαι τελείως και εκεί ανοίγεται ο δρόμος. Αυτό δεν γίνεται από την μια μέρα στην άλλη, ούτε είναι απλό. Πρέπει να δεχθείς την καταστροφή που προκαλείς στον εαυτό σου και πιθανότατα στο κόσμο γύρω σου. Οι κρίσεις και η θλίψη κράζουν κυριολεκτικά σαν κοράκια και σου μιλούν. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι η ψυχή σου που θέλει να εισακουστεί. Να την προσέξεις και να ασχοληθείς μαζί της, να την αγαπήσεις.
Εσωτερικά υπάρχουν μορφές ενέργειας που δεν γίνονται αντιληπτές από το νου που βγαίνουν στην επιφάνεια και προκαλούν πολύ δυσάρεστα συναισθήματα αν τις επεξεργάζεσαι με το νου. Το μυαλό δεν μπορεί να τις ερμηνεύσει και τις μεταφράζει ως απειλή. Το σώμα και το μυαλό αντιδρούν. Η περίσσια ενέργεια βγαίνει στη επιφάνεια ώστε να επιστρέψουμε στη κατάσταση γαλήνης. Η θλίψη, ο πανικός είναι οι δάσκαλοι της μεταμόρφωσης. Σε βάζουν στα βαθειά για να ανακαλύψεις τον Εαυτό σου.
Όποιος ασχολείται με την πνευματικότητα γνωρίζει αυτό που αποκαλείται μαύρη νύχτα της ψυχής. Αυτή η μαύρη περίοδος της ψυχής είναι η στιγμή που μέσα από δοκιμασίες το Εγώ καταστρέφεται και από τον Μεσαίωνα περνάει θα λέγαμε στην Αναγέννηση. Ο Μεσαίωνας της ψυχής είναι μια ιερή περίοδος για τον αναζητητή. Είναι το κάλεσμα να επιστέψει η ψυχή στη Πηγή και να αποχωριστεί από την μάσκα του Εγώ.
Για να μην παρεξηγηθώ, όποιος υποφέρει από κατάθλιψη η κάποια μορφή αγχώδους διαταραχής καλό είναι να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό. Σε αυτή την δύσκολο περίοδο όμως καλό είναι να παρατηρήσει αυτή την πνευματική κατάθλιψη. Όσο πιο γρήγορα αφήσει κανείς τις παλιές συνήθειες και προσκολλήσεις τόσο πιο ομαλή θα είναι η μετάβαση στην επόμενη περίοδο μαθητείας. Ο καθένας θέλει τον χρόνο του.
Όσο πιο σκοτεινή είναι η νύχτα τόσο πιο κοντά είναι η αυγή.
Πολλοί άνθρωποι ευγνωμονούν αυτή την σκοτεινή περίοδο της ζωής τους καθώς άνοιξε μια πόρτα σε ένα κόσμο γαλήνης και αυτογνωσίας. Δεν είμαι ειδικός αλλά πιστεύω ότι η κατάθλιψη είναι οδηγός αυτογνωσίας. Μέσα από το σκοτάδι βλέπεις καλύτερα το φως όταν εμφανίζεται. Ο πανικός και η θλίψη μετατρέπονται σε μια υπαρξιακή αναζήτηση και όταν έρθει η στιγμή , πιθανότατα με απόγνωση και απίστευτη κούραση, παραδίνεσαι τελείως και εκεί ανοίγεται ο δρόμος. Αυτό δεν γίνεται από την μια μέρα στην άλλη, ούτε είναι απλό. Πρέπει να δεχθείς την καταστροφή που προκαλείς στον εαυτό σου και πιθανότατα στο κόσμο γύρω σου. Οι κρίσεις και η θλίψη κράζουν κυριολεκτικά σαν κοράκια και σου μιλούν. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι η ψυχή σου που θέλει να εισακουστεί. Να την προσέξεις και να ασχοληθείς μαζί της, να την αγαπήσεις.
Εσωτερικά υπάρχουν μορφές ενέργειας που δεν γίνονται αντιληπτές από το νου που βγαίνουν στην επιφάνεια και προκαλούν πολύ δυσάρεστα συναισθήματα αν τις επεξεργάζεσαι με το νου. Το μυαλό δεν μπορεί να τις ερμηνεύσει και τις μεταφράζει ως απειλή. Το σώμα και το μυαλό αντιδρούν. Η περίσσια ενέργεια βγαίνει στη επιφάνεια ώστε να επιστρέψουμε στη κατάσταση γαλήνης. Η θλίψη, ο πανικός είναι οι δάσκαλοι της μεταμόρφωσης. Σε βάζουν στα βαθειά για να ανακαλύψεις τον Εαυτό σου.
Όποιος ασχολείται με την πνευματικότητα γνωρίζει αυτό που αποκαλείται μαύρη νύχτα της ψυχής. Αυτή η μαύρη περίοδος της ψυχής είναι η στιγμή που μέσα από δοκιμασίες το Εγώ καταστρέφεται και από τον Μεσαίωνα περνάει θα λέγαμε στην Αναγέννηση. Ο Μεσαίωνας της ψυχής είναι μια ιερή περίοδος για τον αναζητητή. Είναι το κάλεσμα να επιστέψει η ψυχή στη Πηγή και να αποχωριστεί από την μάσκα του Εγώ.
Για να μην παρεξηγηθώ, όποιος υποφέρει από κατάθλιψη η κάποια μορφή αγχώδους διαταραχής καλό είναι να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό. Σε αυτή την δύσκολο περίοδο όμως καλό είναι να παρατηρήσει αυτή την πνευματική κατάθλιψη. Όσο πιο γρήγορα αφήσει κανείς τις παλιές συνήθειες και προσκολλήσεις τόσο πιο ομαλή θα είναι η μετάβαση στην επόμενη περίοδο μαθητείας. Ο καθένας θέλει τον χρόνο του.
Όσο πιο σκοτεινή είναι η νύχτα τόσο πιο κοντά είναι η αυγή.
ΠΟΛΙΤΙΚΩΣ ΟΡΘΟ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΩΣ ΥΠΤΙΟ
«Καμιά έκφραση ή συμπεριφορά που είναι ταξική, ρατσιστική, ομοφοβική, τρανσφοβική, πορνοφοβική, ισλαμοφοβική, αναπηροφοβική, ψυχασθενοφοβική, παχυσαρκοφοβική, διάκρισης των ειδών, ηλικιακής διάκρισης, δεν θα γίνεται ανεκτή. Δεν υπάρχει σεξισμός κατά των αντρών, ούτε ρατσισμός κατά των λευκών». (Γαλλική φεμινιστική οργάνωση, «Meute de Chiennes» – «Αγέλη από Σκύλες»).
Το 2016, το ισπανικό αριστερό κόμμα Podemos υπέβαλε αίτημα στην κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι, προτείνοντας να ζητήσει η Ισπανία συγνώμη από τους αραβικούς λαούς για την εκδίωξη των κατακτητών προγόνων τους από τη χώρα, το 1432! Το 2017 στις ΗΠΑ, ένα ζευγάρι Λευκών Αμερικανών που διατηρούσε μια καντίνα η οποία σέρβιρε μπουρίτος και κάποιες άλλες μεξικανικές σπεσιαλιτέ, δέχτηκε απειλές από την μεξικανική κοινότητα της περιοχής και αναγκάστηκε να αλλάξει το μενού!
Το 2018, στην παράσταση της «Κάρμεν» του Μπιζέ στην Όπερα της Φλωρεντίας, ο σκηνοθέτης Λεό Μουσκάτο, προκειμένου να μην πεθάνει η γυναίκα και τσιγγάνα ηρωίδα, όπως αναφέρει το λιμπρέτο, αποφάσισε να αλλάξει την ιστορία και να σκοτώσει εκείνη τον δον Χοσέ, τον άντρα που την πολιορκούσε! «Στην εποχή μας, που μαστίζεται από τη βία κατά των γυναικών, είναι απαράδεκτο να χειροκροτούμε στην Όπερα τη δολοφονία μιας τσιγγάνας», δήλωσε στα ΜΜΕ!
Τον Νοέμβριο του 2019, το γαλλικό κανάλι France Culture μετέδωσε ένα ντοκυμαντέρ για την αρχαία Ελλάδα, που υλοποιήθηκε υπό την επιμέλεια του Βρετανού ιστορικού Φίλιπ Τζόκεϋ. Σε κάποιο σημείο ακούγεται η εξωφρενική και ατεκμηρίωτη θέση ότι, για μεγάλο διάστημα, οι ιστορικοί της Δύσης απέκρυπταν το γεγονός ότι τα ελληνικά αγάλματα ήταν αρχικά χρωματισμένα, για να υποδείξουν έτσι, εμμέσως πλην σαφώς, την ανωτερότητα του λευκού χρώματος, και κατ’ επέκταση των Λευκών κληρονόμων του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού!
Το 2020, στις ΗΠΑ, τέσσερις φοιτήτριες και αθλήτριες μήνυσαν την «Ένωση Σχολείων του Κονέκτικατ» και το «Διασχολικό Αθλητικό Συνέδριο του Κονέκτικατ», με στόχο να ανατρέψουν μια πολιτική που επιτρέπει στους τρανσέξουαλ αθλητές να αγωνίζονται σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους και όχι με το βιολογικό τους φύλο. Μία από αυτές, η Τσέλσι Μίτσελ, δήλωσε: «Δύο μόνο τρανς αθλήτριες κέρδιζαν όλους τους αγώνες. Παρ’ όλο που ήταν μόνο δύο, πήραν συνολικά 15 πολιτειακά πρωταθλήματα από άλλα κορίτσια – και υπήρχαν 85 κορίτσια που επηρεάστηκαν άμεσα από την παρουσία τους στους αγώνες». Η ίδια έχασε δύο βραβεία, τέσσερα πολιτειακά πρωταθλήματα κοριτσιών, και την υποτροφία που δίνεται λόγω αθλητικών επιδόσεων.
Το 2021, σε μια αντιρατσιστική διαδήλωση που έγινε στο Παρίσι, ένας μαύρος αστυνομικός αποδοκιμάστηκε έντονα από το πλήθος ως «πουλημένος». «Δεν ντρέπεσαι να είσαι με το μέρος τους, προδότη της φυλής σου», του φώναζαν! Ποιος φανταζόταν ότι, εβδομήντα πέντε χρόνια μετά από την κατάρρευση του ρατσιστικού ναζισμού στην Ευρώπη, θα ακουγόταν αυτή η φράση, και μάλιστα εν μέσω μιας αντιρατσιστικής διαδήλωσης!
Αυτά τα έξι απίστευτα περιστατικά είναι μόνο ένα μικρό δείγμα από την αφάνταστα μεγάλη έκταση και ένταση που έχει πάρει το φαινόμενο της πολιτικής ορθότητας στη Δύση, καθώς και οι πρακτικές Ιεράς Εξέτασης που τη συνοδεύουν.
Λίγη προϊστορία: ο πολιτισμικός μαρξισμός.
Περί τα μέσα του 20υ αιώνα, όταν η κατά Μαρξ επαναστατική τάξη του προλεταριάτου μειώθηκε αριθμητικά (λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης), αναβαθμίστηκε οικονομικά (λόγω της οικονομικής ανάπτυξης και του συνδικαλισμού), και δεν έδειχνε πλέον ιδιαίτερο επαναστατικό ζήλο, η Αριστερά άρχισε να αναζητά νέες σημαίες αγώνων και μοχλούς πίεσης στο εσωτερικό του αντίπαλου καπιταλιστικού συστήματος. Υπό τα διδάγματα της αναθεωρητικής μαρξιστικής Σχολής της Φρανκφούρτης (Χορκχάιμερ, Αντόρνο, Μαρκούζε, κ.ά.) δόθηκε έμφαση στις διάφορες καταπιεσμένες μειονότητες (γυναίκες, εθνοτικές ομάδες, ομοφυλόφιλοι, μετανάστες, κλπ.).
O Χέρμπερτ Μαρκούζε, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τη δεκαετία του 1970, αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς και έγινε γνωστός ως «ο πατέρας της Νέας Αριστεράς», καθώς και των φοιτητικών κινημάτων στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις ΗΠΑ, υποστήριζε «μια συμμαχία μαύρων φοιτητών, φεμινιστριών γυναικών και ομοφυλόφιλων» ως αιχμή του δόρατος μιας πολιτιστικής επανάστασης και ανατροπής. Εκείνη η προσαρμοσμένη στις νέες συνθήκες ανάγνωση του Μαρξ ονομάστηκε «πολιτισμικός μαρξισμός» και σε αυτόν ανάγονται οι ρίζες του κινήματος της πολιτικής ορθότητας.
Αρχικά ο όρος «πολιτισμικός μαρξισμός» είχε μικρή ακαδημαϊκή χρήση, εντός του πεδίου των «πολιτισμικών σπουδών» όπου αναφερόταν στην κριτική που ασκούσε η Σχολή της Φρανκφούρτης στη βιομηχανία πολιτισμού της δυτικής κοινωνίας, η οποία ήταν ικανή να αντικειμενοποιήσει (μαρξιστικός όρος, σύμφωνα με τον οποίο τα αντικείμενα λαμβάνουν υποκειμενική διάσταση και το αντίστροφο) τις ανθρώπινες ανάγκες, εμποδίζοντας τα άτομα να αναπτύξουν ανθρώπινες αξίες.
Ο Βρετανός θεωρητικός Ρίτσαρντ Χόγκαρτ ανέπτυξε την θεωρία του «Βρετανικού Πολιτισμικού Μαρξισμού», προτείνοντας αντίσταση στην μαζικοποίηση και έμφαση στις τοπικές κουλτούρες και απορρίπτοντας την τάση εμπορευματοποίησης, η οποία εκφραζόταν από τον χαμηλής ποιότητας Τύπο, τη διαφήμιση, και τις κινηματογραφικές ταινίες της βιομηχανίας του Χόλυγουντ. Ο όρος παρέμεινε σε περιορισμένη ακαδημαϊκή χρήση μέχρι τα τέλη του 1990, όταν κάποιοι θεωρητικοί τον επανέφεραν για να περιγράψουν εκείνο που έβλεπαν ως «πολιτισμική μάχη», δηλαδή οι ίδιοι θεωρητικοί που ανέλυαν και έκαναν κριτική στην «μαζικοποίηση» και στον μαζικό έλεγχο μέσω της εμπορευματοποίησης και των ΜΜΕ, στην πραγματικότητα ενορχήστρωναν την δική τους επίθεση στη δυτική κοινωνία, χρησιμοποιώντας την «αντικουλτούρα» (χαμηλής ποιότητας στρατευμένα πολιτιστικά προϊόντα), την «πολυπολιτισμικότητα» (κοινωνίες-χωνευτήρια), τις «προοδευτικές πολιτικές» και την «πολιτική ορθότητα» (υπεράσπιση των διαφόρων μειονοτήτων) ως μέσα τους.
Συγκεκριμένα, ο σκοπός της δημιουργίας αυτής της πολιτικής φιλοσοφίας είναι η καταστροφή των πυλώνων της δυτικής κοινωνίας, της φυλής, της εθνικότητας, της χριστιανικής θρησκείας, του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της παραδοσιακής οικογένειας, ώστε να μπορέσουν να επιβάλουν μια σύγχρονη και εξελιγμένη μορφή δικτατορίας του προλεταριάτου.
Πολυπολιτισμός, η Νέα Ουτοπία.
Η πολύ δημοφιλής Νέα Ουτοπία, μετά από εκείνη της Κομμουνιστικής Κοινωνίας (η οποία θάφτηκε στα ερείπια των μαρξιστικών πειραμάτων, που έφτασαν μόνο μέχρι τον προβληματικό σοσιαλισμό), την οποία εκτός από τους αριστερούς υποστηρίζουν και οι νεοφιλελεύθεροι, είναι η Πολυπολιτισμική Κοινωνία. Κι ενώ η Ιστορία και η καθημερινή εμπειρία αποδεικνύουν ότι ο δήθεν-sapiens είναι ένα είδος ελάχιστα ανεκτικό στις όποιες διαφορετικότητες, κάποιοι αφελείς πιστεύουν ότι βάζοντας μαζί ανθρώπους από διαφορετικές φυλές, θρησκείες, και πολιτισμούς, αυτοί θα μάθουν να συμβιώνουν αρμονικά! Δηλαδή, ενώ η Ιστορία και η εμπειρία δείχνουν ότι βασικός παράγοντας της κοινωνικής ειρήνης είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομοιογένεια μιας κοινωνίας (φυλετική, θρησκευτική, πολιτισμική), κάποιοι ισχυρίζονται το εντελώς αντίθετο!
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενδοφυλετικής βίας είναι η περίπτωση της Λιβερίας. Όταν πρώην Αμερικανοί σκλάβοι άρχισαν να επιστρέφουν στην Αφρική, το 1822, για να ιδρύσουν τελικά το 1847 τη Λιβερία, την πρώτη ανεξάρτητη δημοκρατία της Μαύρης Ηπείρου, φέρονταν στους αυτόχθονες σαν ανελέητοι αφέντες, καθώς ήθελαν να τους επιβάλλουν τις ίδιες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας από τις οποίες είχαν κατορθώσει να ξεφύγουν οι ίδιοι. Ο αιματηρός εμφύλιος που ξέσπασε το 1970 είχε τις ρίζες του σε εκείνη την περίοδο. Γενικά, στην Αφρική οι Αφροαμερικανοί αντιμετωπίζονται όπως οι Λευκοί, επειδή είναι πιο πλούσιοι και αλαζόνες.
Στην πολυπολιτισμική Σουηδία, εκτός από τα γενικότερα προβλήματα συνύπαρξης Σουηδών και μεταναστών, στο ιδιαίτερα πολυεθνικό Μάλμε πολλές εθνότητες είναι στα πρόθυρα πολέμου μεταξύ τους, γεγονός που οδήγησε τον πρέσβη της Γαλλίας, Πιερ Μπρονσάρ, να αναρωτηθεί:
«Άραγε, είναι λογικό να θεωρούμε ότι Σκανδιναβοί λογιστές και μαχητές Παστούν, Βρετανοί εργάτες και Σομαλοί αγρότες μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά και να ενθαρρυνθούν οι μεταξύ τους γάμοι; Εγώ απαντώ “όχι”, αλλά τα ισχύοντα δόγματα δεν παύουν να ψιθυρίζουν, όπως ο υποβολέας στο θέατρο, ότι πρέπει να απαντήσουμε “ναι”».
Επίσης, λόγω του γεγονότος ότι η μεγαλύτερη ομάδα των μεταναστών είναι Άραβες μουσουλμάνοι και άκρως εχθρικοί προς τους Εβραίους, η πολύ παλιά εβραϊκή κοινότητα της πόλης φθίνει συνέχεια. Πολλά εβραιόπουλα δεν μπορούν να πηγαίνουν σε σχολεία με μουσουλμανική πλειοψηφία, επειδή γίνονται αντικείμενο μπούλινγκ, και σε κάποια από αυτά τα σχολεία δεν διδάσκεται το Ολοκαύτωμα!
Και φυσικά, αν υπάρχουν προβλήματα στην ήδη διαφαινόμενη αποτυχία του πολυπολιτισμικού πειράματος, γι’ αυτό φταίει ο βασικός ένοχος, σύμφωνα με την ορθοπολιτική παράνοια, ο Λευκός άνδρας. Οι ορθοπολιτικοί ισχυρίζονται ότι ο Λευκός δεν μπορεί να κατανοήσει τον Άλλον, αλλά εδώ τίθεται και το αντίστροφο και γενικό ερώτημα, αν ο Άλλος κατανοεί τον Λευκό ή τους υπόλοιπους διαφορετικούς του: ο Αφρικανός τους Ινδιάνους της Αμερικής, ο Ινδός τους Παπούα της Νέας Γουϊνέας, ο Κινέζος τους Πολυνήσιους Μαορί, κ.ο.κ. Εξ άλλου, αυτή η δυσκολία κατανόησης υπάρχει και μεταξύ των Λευκών Ευρωπαίων: πόσο κατανοούν οι Ρομά της Κεντρικής Ευρώπης τους Ισλανδούς, οι Φινλανδοί τους Μαλτέζους, οι Βάσκοι τους Σαάμι του σκανδιναβικού Βορρά, κ.ο.κ;
Επίσης, πολύ συχνά προσπάθειες που γίνονται για την επίτευξη της πολυπολιτισμικής συνύπαρξης μετατρέπονται σε μπούμερανγκ. Το 2011 βγήκε στους κινηματογράφους η γαλλική ταινία «Άθικτοι» η οποία γνώρισε τεράστια επιτυχία. Ένας πλούσιος τετραπληγικός Γάλλος προσλαμβάνει ως φροντιστή έναν νεαρό Σενεγαλέζο που μόλις αποφυλακίστηκε, ύστερα από μια ένοπλη ληστεία για την οποία είχε καταδικαστεί. Ανάμεσα στους δύο άντρες γεννιέται μια συγκινητική φιλία. Παρά το γεγονός ότι η ταινία είναι ένα εγκώμιο στην ανοχή και στο χιούμορ ενάντια στις προκαταλήψεις, ωστόσο πολλοί κατηγόρησαν τους δημιουργούς της ότι «φλερτάρουν με έναν ρατσισμό αντάξιο του μπαρμπα-Θωμά» και χαρακτήρισαν τον μαύρο ηθοποιό «κατοικίδιο πίθηκο που μαθαίνει στον μαγκωμένο Λευκό πώς να διασκεδάζει»!
Από τη δικτατορία της πλειοψηφίας στη δικτατορία των μειονοτήτων.
Αποτέλεσμα αυτής της παρανοϊκής ιδεολογικής αντίληψης ήταν να περάσουμε σταδιακά από την αποδεκτή δημοκρατική δικτατορία της πλειοψηφίας, στη δικτατορία των διαφόρων μειοψηφιών. Οι πάσης φύσεως μειονότητες (από τα ΑΜΕΑ, μέχρι τους ισλαμοφασίστες) ανακηρύχθηκαν σε πρωταρχικής σημασίας κοινωνικές ομάδες και ιερές αγελάδες, που πρέπει να βρίσκονται, τόσο στις προτεραιότητες της Πολιτείας, όσο και στο απυρόβλητο κάθε κριτικής.
Αποτέλεσμα ήταν, από τη μια οι μειονότητες να απαιτούν και να κερδίζουν οποιαδήποτε τρέλα τους περνάει από το μυαλό (π.χ. γάμος ομοφυλόφιλων και υιοθέτηση παιδιών), και από την άλλη να προκύψουν ένα σωρό δυσφημιστικοί νεολογισμοί για όσους διαφωνούν με αυτή τη νέα κοινωνική νοσηρή πραγματικότητα: ομοφοβικός, τρανσφοβικός, ισλαμοφοβικός,, κλπ. – με τον περιεκτικό κι ευρέως χρησιμοποιούμενο από τους ορθοπολιτικούς γενικό όρο «ρατσιστής» να τους περιλαμβάνει όλους. Το επόμενο στάδιο ήταν εκείνο της «κουλτούρας της ακύρωσης» (cancel culture): οτιδήποτε δεν αρέσει στην ορθοπολιτική Ιερά Εξέταση χαρακτηρίζεται με τους ανωτέρω όρους και γίνεται αντικείμενο επίθεσης, φίμωσης, δικαστικής δίωξης, «διόρθωσης».
Από τις φεμινίστριες στο MeToo.
Η πρώτη και πιο ενεργή ομάδα που προέκυψε, από τη χρονική περίοδο των διεκδικήσεων της δεκαετίας του ’60, ήταν το φεμινιστικό κίνημα. Σε μια πρώτη φάση τα γυναικεία αιτήματα ήταν μέσα στα λογικά πλαίσια της ισότητας και της ισονομίας των δύο φύλων. Γρήγορα κάποιες από αυτές προχώρησαν στη φάση του Ριζοσπαστικού Φεμινισμού, ο οποίος πιστεύει ότι το κίνημα πρέπει να συγκροτείται αυτόνομα και μόνο από γυναίκες. Οι οπαδοί αυτής της σχολής βάλλουν κατά της πατριαρχίας και των ανδροκεντρικών και ανδροκρατούμενων θεσμών και επικρίνουν τους άνδρες, επειδή όλοι τους επωφελούνται, λίγο-πολύ, από την καταπίεση των γυναικών. Έτσι, όλες συμφωνούν ότι είναι αναγκαίος ένας κάποιος διαχωρισμός, μια χωριστική συγκρότηση. Μερικές το βλέπουν ως ένα προσωρινό στάδιο, άλλες ως το πρώτο βήμα προς μία κοινωνία γυναικών.
Οι Ριζοσπάστριες Φεμινίστριες δημιουργούν φεμινιστικές εναλλακτικές δραστηριότητες: από χωριστές κοινότητες γυναικών και επιχειρήσεις –όπως καφενεία, βιβλιοπωλεία και δισκογραφικές εταιρείες– μέχρι νέα θρησκευτικά σχήματα και υπηρεσίες υγείας, με στόχο την ανάδειξη ενός γυναικείου πολιτισμού. Ακολουθεί ο Λεσβιακός Φεμινισμός, που εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αρχές της δεκαετίας του ’80, και ο οποίος υποστηρίζει ότι καμία γυναίκα που έχει οποιαδήποτε συναισθηματική ή ερωτική σχέση με άνδρες δεν μπορεί να είναι αληθινή φεμινίστρια.
Άλλες δεν στρέφονται απλά ενάντια στον θεσμό της ετεροφυλοφιλίας, αλλά θεωρούν ότι η σεξουαλική σχέση ανάμεσα σε άνδρα και γυναίκα είναι εκ των πραγμάτων καταναγκαστική και οδηγεί στην καταπίεση των γυναικών. Κάποιες άλλες πιστεύουν ότι όλες οι γυναίκες είναι ομοφυλόφιλες, αλλά εμποδίζονται εξ αιτίας του εξαναγκαστικού ετεροφυλοφιλικού προσανατολισμού που επιβάλλει η πατριαρχική κοινωνία.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να αναπτυχθεί, σε ένα υπολογίσιμο ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού, μια μίσανδρη τάση που στόχο έχει τον λευκό άνδρα, το επονομαζόμενο «τοξικό αρσενικό», ο οποίος είναι ο τέλειος ένοχος: εκπρόσωπος του δυτικού καπιταλισμού, της αποικιοκρατίας και της πατριαρχίας, εμμονικός με το σεξ και δυνητικός βιαστής. Ο λευκός άντρας είναι συνεχώς στο στόχαστρο των φεμινιστριών με οποιαδήποτε κατηγορία μπορεί να φανταστεί κανείς – ακόμη και η μπίρα που ήπιε μονορούφι ο πρόεδρος Μακρόν, όταν επισκέφτηκε μια ομάδα ράγκμπυ στα αποδυτήρια, θεωρήθηκε δείγμα «τοξικής αρρενωπότητας»!
Οι συνέπειες είναι ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γυναικών να θυμάται και να καταγγέλλει από σεξουαλικές παρενοχλήσεις μέχρι βιασμούς, που (υποτίθεται ότι) έλαβαν χώρα συχνά δεκαετίες πριν, να προσφεύγει στα δικαστήρια και να δικαιώνεται. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι η τελευταία φάση αυτής της τάσης του μίσανδρου ριζοσπαστικού φεμινισμού είναι το κίνημα MeToo. Φυσικά, η πολύ μεγαλύτερη καταπίεση που ασκούν στις γυναίκες οι άνδρες άλλων χωρών και πολιτισμών (Άραβες, μουσουλμάνοι) φαίνεται να είναι εντελώς ανύπαρκτη γι’ αυτές τις μαινόμενες αμαζόνες, κι αυτό εξ αιτίας της αριστερής προέλευσης που έχει η ιδεολογία τους.
Φύλα: από τη βιολογική διακριτότητα στην κοινωνική ρευστότητα.
Η πρώτη φάση, στο θέμα του μέχρι πρόσφατα μοναδικού «τρίτου φύλου» από όσους ανήκαν σε αυτό, ήταν ο αγώνας για την αποδοχή τους από την κοινωνία, που μέχρι τότε τους απέρριπτε και τους είχε περιθωριοποιήσει (παλιότερα και ποινικοποιήσει). Στη συνέχεια επήλθε (όπως δυστυχώς γίνεται πάντα) επέκταση του πεδίου της πάλης, και τα επί πλέον φύλα έγιναν… 72 (μέχρι νεωτέρας)!
Το φύλο δεν θεωρείται πλέον ως μια δυαδική έννοια σύμφωνα με την οποία μπορεί κανείς να είναι αρσενικό ή θηλυκό, αλλά έχει μετατραπεί σε ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων μέσα από το οποίο μπορεί κάποιος να αυτοπροσδιοριστεί κατ’ επιλογή. Ο όρος «ταυτότητα φύλου» σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο αυτοπροσδιορίζεται σχετικά με το φύλο του, το οποίο μπορεί να είναι ανεξάρτητο από την βιολογία και την ανατομία του. Έτσι, μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται ως αρσενικό, θηλυκό, κανένα, και τα δύο ή ως κάποια άλλη από τις 72+ κατηγορίες!
Μια άλλη εξωφρενική απαίτηση ήταν, τη στιγμή που όλα αυτά τα φύλα είναι περήφανα για τη διαφορετικότητά τους και αρχικά απέρριπταν τις αστικές αξίες και τον γάμο (λόγω αριστερής ιδεολογίας), όταν ξαφνικά άρχισαν να αποζητούν την «κανονικοποίηση» τους και να απαιτούν όχι μόνο να παντρεύονται (το «σύμφωνο συμβίωσης» δεν ήταν αρκετό) αλλά να υιοθετούν (ή να αποκτούν με τεχνητούς τρόπους) παιδιά!
Και φυσικά σε πολλές χώρες (ξεκινώντας από τις πιο «προοδευτικές») τα αιτήματα αυτά άρχισαν να ικανοποιούνται! Η όλη κατάσταση έχει διάφορα κωμικοτραγικά παρατράγουδα στην καθημερινή ζωή, όπως είναι η ετήσια πορνοκίτς παρέλαση ονόματι «Gay Pride Parade», η αντικατάσταση, στα διάφορα σχετικά με τα παιδιά έγγραφα, των όρων «πατέρας», «μητέρα» με τα «γονέας 1», «γονέας 2», η εμφάνιση και τρίτης κατηγορίας κοινόχρηστης τουαλέτας («διαφυλικής») εκτός από τις γνωστές «ανδρών», γυναικών», η εξοικείωση παιδιών του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού με drag queens, κλπ!
Παραδόξως, είναι εντελώς ανύπαρκτη η επιθυμία διερεύνησης, από κυβερνήσεις και αρμόδιους φορείς, αυτού του φαινομένου που παρουσιάστηκε στις δυτικές κοινωνίες. Πώς εξηγείται αυτός ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που πάσχουν από «δυσφορία/διαταραχή φύλου» και δηλώνουν ότι ανήκουν σε κάποιο από τα 72 φύλα που οι ίδιοι επινόησαν; Είναι λόγω κάποιας (ακόμη ανεξήγητης) εσωτερικής διεργασίας ή από απλό μιμητισμό (ως γνωστόν ο άνθρωπος είναι ένα άκρως μιμητικό ον); Υπήρχαν από πάντα αλλά κρύβονταν, λόγω του φόβου της κοινωνικής κατακραυγής; Γιατί εκτός Δύσης (Αφρική, Ασία) αυτό το φαινόμενο είναι ανύπαρκτο ή περιορισμένο; Αλλά φυσικά ποιος έχασε τη λογική, για να τη βρει ο δήθεν-sapiens και να διερευνήσει το κεντρικό ερώτημα αυτού του τόσο σημαντικού θέματος;! Όχι στον φασισμό, ναι στον ισλαμοφασισμό.
Ένα άλλο αντιφατικό και παράδοξο φαινόμενο είναι η αποδοχή του ισλαμοφασισμού από τους ορθοπολιτικούς. Εδώ, μάλιστα, υπάρχει μια ευρύτερη αντίφαση: ενώ οι ίδιοι είναι οπαδοί του ερυθρού φασισμού (αριστερή δικτατορία), πνέουν τα μένεα κατά του φαιού φασισμού, και παράλληλα (κι ενώ είναι κατά των θρησκειών) υπερασπίζονται τον ισλαμοφασισμό!
Για τον μεν δικό τους φασισμό πιστεύουν ότι είναι για το καλό της κοινωνίας (σε αντίθεση με τον φαιό), για τον δε ισλαμοφασισμό, που απορρίπτει όλα όσα υπερασπίζονται (ισότητα ανδρών-γυναικών, αναγνώριση και προστασία των ΛΟΑΤΚΙ, κλπ.), για την τεράστια καταπίεση των μουσουλμάνων γυναικών (μπούρκα, κλειτοριδεκτομή, εξαναγκαστικοί γάμοι ανήλικων κοριτσιών, άνιση μεταχείριση από τον νόμο, κλπ.) και για την έλλειψη ανεκτικότητας προς τις άλλες θρησκείες και τις όποιες διαφορετικότητες, έχουν αόριστα και γελοία επιχειρήματα του τύπου, «είναι η θρησκεία τους», «είναι η κουλτούρα τους», κλπ!
Η εναντίωσή τους στην περίφημη «ρητορική του μίσους» σταματάει στην πόρτα του Ισλάμ, με αποτέλεσμα να είναι ανύπαρκτοι γι’ αυτούς οι ουκ ολίγοι μουλάδες και μουσουλμάνοι «διανοούμενοι» που ζουν στη Δύση κι επιδίδονται σε μια ρητορική του μίσους κατά του δυτικού πολιτισμού! Το αποτέλεσμα είναι να λειτουργούν ως Πέμπτη Φάλαγγα για τη Δύση, υπερασπιζόμενοι τόσο την ισλαμοφασιστική εισβολή, όσο και τη διάβρωση του δυτικού τρόπου ζωής από τους μουσουλμάνους, κι ενθαρρύνοντας τις συνεχείς κι ενοχλητικές διεκδικήσεις τους.
Ένα κλασικό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει συστηματικά με την εστίαση στους χώρους εργασίας, στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια, μόλις ο αριθμός τους αρχίζει να γίνεται αισθητός. Στην αρχή, μέσα στα πλαίσια της ισότητας και της ισονομίας, απαιτούν να προστεθούν και τα φαγητά χαλάλ που προβλέπονται από τη θρησκεία τους. Μόλις το πετύχουν αυτό, αρχίζουν να διαμαρτύρονται επειδή υπάρχουν πράγματα που απαγορεύει η θρησκεία τους (χοιρινό, αλκοόλ, κλπ.) και πετυχαίνουν την απόσυρσή τους!
Με τον ίδιο εκβιαστικό τρόπο διώχνουν κατοίκους από περιοχές, που αρχίζουν να τις καταλαμβάνουν σταδιακά, και να τις μετατρέπουν στο τέλος σε μουσουλμανικά γκέτο! Επίσης, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πλέον τζαμιά σε ολόκληρη τη Δύση, πολύ συχνά κλείνουν προκλητικά κεντρικούς δρόμους στις πόλεις ή χρησιμοποιούν πολυσύχναστες πλατείες για να προσευχηθούν ομαδικά! Σε κάποιες χώρες, παρά το γεγονός ότι απαγορεύεται η επίδειξη θρησκευτικών συμβόλων (νικάμπ, μπούρκα), παραβαίνουν προκλητικά τον νόμο, βασιζόμενοι στον μεγάλο αριθμό τους και στην επιείκεια των δικαστών – επειδή φοβούνται μήπως χαρακτηριστούν ρατσιστές! Σε πολλές μουσουλμανικές κοινότητες εφαρμόζεται παράνομα ο νόμος της σαρία!
Δυστυχώς, αυτός ο απαράδεκτος ισλαμικός εκφασισμός της ζωής στη Δύση όχι μόνο δεν ενοχλεί στο ελάχιστο τους ορθοπολιτικούς, αλλά τον υπερασπίζονται μάλιστα με ζήλο! Η ορθοπολιτική επιρροή στη λειτουργία της Αστυνομίας και της Δικαιοσύνης. Στη Γαλλία η Αστυνομία, μέχρι το 1980, εφάρμοζε τη βίαιη καταστολή, ακόμη και με αληθινά πυρά. Στα βίαια γεγονότα του Μάη του ’68 που κράτησαν εβδομάδες, μόνο χάρη στις ικανότητες του τότε διευθυντή της Αστυνομίας Μωρίς Γκριμώ, αποφεύχθηκε το μακελειό, και ο μοναδικός νεκρός ήταν ένα φοιτητής που πήδηξε στον Σηκουάνα για να ξεφύγει από τους αστυνομικούς.
Ύστερα από τη νίκη των σοσιαλιστών, το 1981, και την προεδρία του Μιτεράν, η πολιτική άλλαξε, η Αστυνομία σταδιακά μαλάκωσε, με αποτέλεσμα οι παραβάτες να γίνονται ολοένα και πιο βίαιοι, μη διστάζοντας να πετροβολήσουν, να σκοτώσουν ή να λυντσάρουν εργαζόμενους, οδηγούς λεωφορείων, πυροσβέστες, δημάρχους ή και απλούς πολίτες. Οργισμένοι νέοι, παρακινούμενοι από το μίσος τους για τους ένστολους, έχουν πλέον αποθρασυνθεί, δέρνουν κα κακοποιούν με κάθε ευκαιρία, σίγουροι πως οι δικαστές, φοβούμενοι μήπως κατηγορηθούν για ρατσισμό, θα τους αθωώσουν ή θα τους επιβάλλον ελαφρές ποινές (και εξ αιτίας του φόβου προσωπικών αντιποίνων ή μαζικών αντιδράσεων κι επεισοδίων). Υπάρχουν στη χώρα δεκάδες οργανώσεις αντι- κάτι που λειτουργούν ως αδυσώπητοι Ιεροεξεταστές της πολιτικής ορθότητας: MRAP, LICRA, Ligue des Droits de l’Homme, SOS Racisme, CRAN, CCIF, Brigade Anti-negrophobie, Tribu Ka, κλπ.
Φυσικά, η κατάσταση είναι παρόμοια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Αγγλία, μεταξύ 1997 και 2013, μια συμμορία Πακιστανών απήγαγε, νάρκωσε και κακοποίησε σεξουαλικά συνολικά 1.000 λευκές κυρίως ανήλικες. Ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα παιδεραστίας που αποκαλύφθηκαν ποτέ στη χώρα κατάφερνε να επιβιώνει, εξ αιτίας της ολιγωρίας των κοινωνικών υπηρεσιών και της Αστυνομίας, που φοβούνταν μήπως κατηγορηθούν για ρατσισμό. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια, να δολοφονηθούν δύο παιδιά και η μητέρα τους για να ξεκινήσει η διερεύνηση της υπόθεσης!
Ένα άλλο θέμα που έχει σχέση με τη Δικαιοσύνη, είναι οι καταγγελίες και οι μηνύσεις που κάνουν διάφορες, επώνυμες κι ανώνυμες γυναίκες κατά επώνυμων αντρών για σεξουαλική παρενόχληση και βιασμό, με καθυστέρηση συχνά δεκαετιών, και σε πολλές περιπτώσεις κερδίζουν τη δίκη.
Τα εύλογα ερωτήματα που τίθενται εδώ είναι: 1) γιατί η καταγγελία γίνεται με τόσο μεγάλη χρονική καθυστέρηση (η δικαιολογία ότι οι παθούσες ντρέπονταν να το καταγγείλουν όλα αυτά τα χρόνια και ξαφνικά μια μέρα σταμάτησαν να ντρέπονται είναι για γέλια). 2) Πώς μπορεί να αποδειχτεί η κατηγορία; Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχουν μάρτυρες, και ειδικότερα στην περίπτωση του βιασμού πρέπει να υπάρχει κάποια ιατρική γνωμάτευση που να το αποδεικνύει. 3) Ο βιασμός είναι βαρύ παράπτωμα και υποθέτω ότι δεν υπάρχει χρονικό όριο παραγραφής, αλλά στην περίπτωση της απλής σεξουαλικής παρενόχλησης πώς είναι δυνατόν να γίνονται δεκτές προσφυγές μετά από την παρέλευση πολλών ετών; Φυσικά αυτή η πρακτική, λόγω της ευνοϊκής μεταχείρισης των καταγγελλουσών από τη Δικαιοσύνη, συχνά χρησιμοποιείται για τη δυσφήμιση κάποιων αντρών λόγω προσωπικών διαφορών.
Η ορθοπολιτική αναθεώρηση της Ιστορίας και του Πολιτισμού.
Μια άλλη αγαπημένα ενασχόληση των ορθοπολιτικών είναι η αναθεώρηση, η «διόρθωση», ακόμη και η ακύρωση ιστορικών γεγονότων και έργων της πολιτισμικής παραγωγής. Κι ενώ το δουλεμπόριο των Λευκών βρίσκεται συνεχώς και αναδρομικά στο στόχαστρο των ορθοπολιτικών, παράλληλα αποσιωπάται πλήρως το αραβικό δουλεμπόριο, που διήρκεσε για πολύ μεγαλύτερο διάστημα (7 ος -20 ος αιώνας) και είχε έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων.
Πολύ συχνά η τζιχάντ ήταν ένα απλό πρόσχημα για τη δημιουργία και την εκμετάλλευση σκλάβων. Ολόκληροι πολιτισμοί ρημάχτηκαν και αυτοκρατορίες καταστράφηκαν (όπως εκείνη της Γκάνας, τον 11 ο αιώνα). Οι «κυνηγοί», συχνά με τη συνεργασία Ευρωπαίων τυχοδιωκτών, οργάνωναν εξορμήσεις στην καρδιά της Μαύρης Ηπείρου. Τα χωριά περικυκλώνονταν, η γύρω σαβάνα πυρπολείτο, για να μην μπορούν να ξεφύγουν οι κάτοικοι, οι ηλικιωμένοι και οι άρρωστοι εξοντώνονταν. Τα νεαρά αγόρια ευνουχίζονταν από Κόπτες μοναχούς, επειδή η μουσουλμανική θρησκεία απαγορεύει αυτή την πρακτική. Δεδομένων των συνθηκών μέσα στις οποίες γίνονταν οι επεμβάσεις, και τις μολύνσεις που ακολουθούσαν, το 80% των ευνουχισμένων πέθαινε μέσα στις επόμενες μέρες.
Το 2008 εκδόθηκε στη Γαλλία ένα βιβλίο του ιστορικού Συλβαίν Γκούγκενχαϊμ, με τίτλο «Ο Αριστοτέλης στο Όρος Σαιν-Μισέλ». Ο συγγραφέας αποδείκνυε, φυσικά με στοιχεία, πως η εκδοχή που είχε επικρατήσει μέχρι τότε, ότι δηλαδή η διάδοση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη οφειλόταν κυρίως στους Άραβες, δεν ισχύει, διότι το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων μελετητών γι’ αυτόν, ακόμη και μετά από την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δεν σταμάτησε ποτέ. Αμέσως, σύσσωμη η αριστερή διανόηση της χώρας ξεσηκώθηκε και χαρακτήρισε το βιβλίο «ρατσιστικό» και τον Γκούγκενχαϊμ «ρατσιστή»!
Στις ΗΠΑ βανδαλίζονται ή ανατρέπονται αγάλματα των θεμελιωτών της ανεξαρτησίας και της Δημοκρατίας της χώρας, επειδή ήταν ιδιοκτήτες σκλάβων! Πριν από μερικά χρόνια λογοκρίθηκε αναδρομικά ο Μαρκ Τουέην επειδή, στα δύο κλασικά έργα εφηβικής λογοτεχνίας που έγραψε («Τομ Σώγιερ» και «Χακ Φιν»), χρησιμοποιεί τη λέξη «νέγρος» και αυτή αντικαταστάθηκε από τη λέξη «έγχρωμος»! «Στο “Μόμπυ Ντικ” δεν υπάρχει ούτε μια γυναίκα, η πλοκή αγγίζει την εχθρότητα προς τα ζώα, και οι περισσότεροι μαύροι έχουν πνιγεί, πριν καν φτάσουμε στο κεφάλαιο 28», (αναφέρει άρθρο της New York Times)!
Σε κινηματογραφικές παραγωγές μυθολογικού και ιστορικού περιεχομένου, για τον ρόλο διάσημων Ελλήνων (Αχιλλέας, Κλεοπάτρα, κ.ά.) αρχίζουν να επιλέγονται μαύροι ηθοποιοί! Ολοένα και περισσότεροι (κλασικοί πλέον) ζωγράφοι μπαίνουν αναδρομικά στο στόχαστρο της ορθοπολιτικής Ιεράς Εξέτασης για σεξισμό, μισογυνισμό, παιδοφιλία, προτροπή στη βία, ρατσισμό, αποικιοκρατικό πνεύμα: Φραγκονάρ, Ρενουάρ, Γκωγκέν, Ντεγκά, Πικάσο, Σίλε, Μπαλτούς, κ.ά.
Ο Γάλλος ιστορικός Τέχνης, Ρεζίς Μισέλ, καταγγέλλει ότι, «σεξουαλική εμμονή της δυτικής Τέχνης είναι ο βιασμός»! Όλα αυτά θυμίζουν πλέον τη σταλινική περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο στενός συνεργάτης του Στάλιν, Ζντάνοφ, προωθούσε τον «σοσιαλιστικό ρεαλισμό» στην Τέχνη, ο οποίος αποσκοπούσε στη διαπαιδαγώγηση του προλεταριάτου και πολλοί καλλιτέχνες κατηγορήθηκαν για «στείρο φορμαλισμό» (Σοστακόβιτς, Προκόφιεφ, κ.ά.).
Το μεγαλείο, η ομορφιά, ενός έργου δεν έγκειται πλέον στην εφευρετικότητα, στην αισθητική πρωτοτυπία, αλλά στη συμμόρφωσή του με το κυρίαρχο ορθοπολιτικό δόγμα της εποχής. Δεν υπάρχουν πια αριστουργήματα, υπάρχουν μόνο έργα των ευνοούμενων της Δύσης, απαίσιων αποικιοκρατών, ρατσιστών, και φαλλοκρατών. Τα σπουδαία κείμενα μέσω των οποίων σφυρηλατήθηκαν η κριτική σκέψη και η χειραφέτηση του σύγχρονου ανθρώπου, ακόμη και ο αναστοχασμός του δυτικού πολιτισμού απορρίπτονται ή «διορθώνονται».
Εύλογα αναρωτιέται η Γαλλίδα συγγραφέας Μαζαρίν Πενζό:
«Και τι θα απογίνει η Τέχνη, μέσα σε όλα αυτά; Θεατρικά έργα όπου θα γίνεται κατήχηση με αναφορές στην πάλη του Καλού με το Κακό. Πίνακες που θα σέβονται την ισότητα με άντρες γυναίκες, μαύρους, λευκούς, γέρους, νέους, ανάπηρους, μέσα σε βιολογικούς σιτοβολώνες και αειφόρες καλλιέργειες ντομάτας;»!
Κλείνοντας, να πούμε συνοπτικά ότι η παρούσα πολλαπλή κρίση και παρακμή του δυτικού πολιτισμού (κοινωνική, πολιτισμική), που συντελείται υπό την (κατ)αιγίδα της μαρξιστικής ορθοπολιτικής παράνοιας, είναι μια από τις σοβαρότερες στην ιστορία του, και δυστυχώς δεν φαίνεται κανένα φως στον ορίζοντα!
Το 2016, το ισπανικό αριστερό κόμμα Podemos υπέβαλε αίτημα στην κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι, προτείνοντας να ζητήσει η Ισπανία συγνώμη από τους αραβικούς λαούς για την εκδίωξη των κατακτητών προγόνων τους από τη χώρα, το 1432! Το 2017 στις ΗΠΑ, ένα ζευγάρι Λευκών Αμερικανών που διατηρούσε μια καντίνα η οποία σέρβιρε μπουρίτος και κάποιες άλλες μεξικανικές σπεσιαλιτέ, δέχτηκε απειλές από την μεξικανική κοινότητα της περιοχής και αναγκάστηκε να αλλάξει το μενού!
Το 2018, στην παράσταση της «Κάρμεν» του Μπιζέ στην Όπερα της Φλωρεντίας, ο σκηνοθέτης Λεό Μουσκάτο, προκειμένου να μην πεθάνει η γυναίκα και τσιγγάνα ηρωίδα, όπως αναφέρει το λιμπρέτο, αποφάσισε να αλλάξει την ιστορία και να σκοτώσει εκείνη τον δον Χοσέ, τον άντρα που την πολιορκούσε! «Στην εποχή μας, που μαστίζεται από τη βία κατά των γυναικών, είναι απαράδεκτο να χειροκροτούμε στην Όπερα τη δολοφονία μιας τσιγγάνας», δήλωσε στα ΜΜΕ!
Τον Νοέμβριο του 2019, το γαλλικό κανάλι France Culture μετέδωσε ένα ντοκυμαντέρ για την αρχαία Ελλάδα, που υλοποιήθηκε υπό την επιμέλεια του Βρετανού ιστορικού Φίλιπ Τζόκεϋ. Σε κάποιο σημείο ακούγεται η εξωφρενική και ατεκμηρίωτη θέση ότι, για μεγάλο διάστημα, οι ιστορικοί της Δύσης απέκρυπταν το γεγονός ότι τα ελληνικά αγάλματα ήταν αρχικά χρωματισμένα, για να υποδείξουν έτσι, εμμέσως πλην σαφώς, την ανωτερότητα του λευκού χρώματος, και κατ’ επέκταση των Λευκών κληρονόμων του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού!
Το 2020, στις ΗΠΑ, τέσσερις φοιτήτριες και αθλήτριες μήνυσαν την «Ένωση Σχολείων του Κονέκτικατ» και το «Διασχολικό Αθλητικό Συνέδριο του Κονέκτικατ», με στόχο να ανατρέψουν μια πολιτική που επιτρέπει στους τρανσέξουαλ αθλητές να αγωνίζονται σύμφωνα με την ταυτότητα φύλου τους και όχι με το βιολογικό τους φύλο. Μία από αυτές, η Τσέλσι Μίτσελ, δήλωσε: «Δύο μόνο τρανς αθλήτριες κέρδιζαν όλους τους αγώνες. Παρ’ όλο που ήταν μόνο δύο, πήραν συνολικά 15 πολιτειακά πρωταθλήματα από άλλα κορίτσια – και υπήρχαν 85 κορίτσια που επηρεάστηκαν άμεσα από την παρουσία τους στους αγώνες». Η ίδια έχασε δύο βραβεία, τέσσερα πολιτειακά πρωταθλήματα κοριτσιών, και την υποτροφία που δίνεται λόγω αθλητικών επιδόσεων.
Το 2021, σε μια αντιρατσιστική διαδήλωση που έγινε στο Παρίσι, ένας μαύρος αστυνομικός αποδοκιμάστηκε έντονα από το πλήθος ως «πουλημένος». «Δεν ντρέπεσαι να είσαι με το μέρος τους, προδότη της φυλής σου», του φώναζαν! Ποιος φανταζόταν ότι, εβδομήντα πέντε χρόνια μετά από την κατάρρευση του ρατσιστικού ναζισμού στην Ευρώπη, θα ακουγόταν αυτή η φράση, και μάλιστα εν μέσω μιας αντιρατσιστικής διαδήλωσης!
Αυτά τα έξι απίστευτα περιστατικά είναι μόνο ένα μικρό δείγμα από την αφάνταστα μεγάλη έκταση και ένταση που έχει πάρει το φαινόμενο της πολιτικής ορθότητας στη Δύση, καθώς και οι πρακτικές Ιεράς Εξέτασης που τη συνοδεύουν.
Λίγη προϊστορία: ο πολιτισμικός μαρξισμός.
Περί τα μέσα του 20υ αιώνα, όταν η κατά Μαρξ επαναστατική τάξη του προλεταριάτου μειώθηκε αριθμητικά (λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης), αναβαθμίστηκε οικονομικά (λόγω της οικονομικής ανάπτυξης και του συνδικαλισμού), και δεν έδειχνε πλέον ιδιαίτερο επαναστατικό ζήλο, η Αριστερά άρχισε να αναζητά νέες σημαίες αγώνων και μοχλούς πίεσης στο εσωτερικό του αντίπαλου καπιταλιστικού συστήματος. Υπό τα διδάγματα της αναθεωρητικής μαρξιστικής Σχολής της Φρανκφούρτης (Χορκχάιμερ, Αντόρνο, Μαρκούζε, κ.ά.) δόθηκε έμφαση στις διάφορες καταπιεσμένες μειονότητες (γυναίκες, εθνοτικές ομάδες, ομοφυλόφιλοι, μετανάστες, κλπ.).
O Χέρμπερτ Μαρκούζε, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τη δεκαετία του 1970, αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς και έγινε γνωστός ως «ο πατέρας της Νέας Αριστεράς», καθώς και των φοιτητικών κινημάτων στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις ΗΠΑ, υποστήριζε «μια συμμαχία μαύρων φοιτητών, φεμινιστριών γυναικών και ομοφυλόφιλων» ως αιχμή του δόρατος μιας πολιτιστικής επανάστασης και ανατροπής. Εκείνη η προσαρμοσμένη στις νέες συνθήκες ανάγνωση του Μαρξ ονομάστηκε «πολιτισμικός μαρξισμός» και σε αυτόν ανάγονται οι ρίζες του κινήματος της πολιτικής ορθότητας.
Αρχικά ο όρος «πολιτισμικός μαρξισμός» είχε μικρή ακαδημαϊκή χρήση, εντός του πεδίου των «πολιτισμικών σπουδών» όπου αναφερόταν στην κριτική που ασκούσε η Σχολή της Φρανκφούρτης στη βιομηχανία πολιτισμού της δυτικής κοινωνίας, η οποία ήταν ικανή να αντικειμενοποιήσει (μαρξιστικός όρος, σύμφωνα με τον οποίο τα αντικείμενα λαμβάνουν υποκειμενική διάσταση και το αντίστροφο) τις ανθρώπινες ανάγκες, εμποδίζοντας τα άτομα να αναπτύξουν ανθρώπινες αξίες.
Ο Βρετανός θεωρητικός Ρίτσαρντ Χόγκαρτ ανέπτυξε την θεωρία του «Βρετανικού Πολιτισμικού Μαρξισμού», προτείνοντας αντίσταση στην μαζικοποίηση και έμφαση στις τοπικές κουλτούρες και απορρίπτοντας την τάση εμπορευματοποίησης, η οποία εκφραζόταν από τον χαμηλής ποιότητας Τύπο, τη διαφήμιση, και τις κινηματογραφικές ταινίες της βιομηχανίας του Χόλυγουντ. Ο όρος παρέμεινε σε περιορισμένη ακαδημαϊκή χρήση μέχρι τα τέλη του 1990, όταν κάποιοι θεωρητικοί τον επανέφεραν για να περιγράψουν εκείνο που έβλεπαν ως «πολιτισμική μάχη», δηλαδή οι ίδιοι θεωρητικοί που ανέλυαν και έκαναν κριτική στην «μαζικοποίηση» και στον μαζικό έλεγχο μέσω της εμπορευματοποίησης και των ΜΜΕ, στην πραγματικότητα ενορχήστρωναν την δική τους επίθεση στη δυτική κοινωνία, χρησιμοποιώντας την «αντικουλτούρα» (χαμηλής ποιότητας στρατευμένα πολιτιστικά προϊόντα), την «πολυπολιτισμικότητα» (κοινωνίες-χωνευτήρια), τις «προοδευτικές πολιτικές» και την «πολιτική ορθότητα» (υπεράσπιση των διαφόρων μειονοτήτων) ως μέσα τους.
Συγκεκριμένα, ο σκοπός της δημιουργίας αυτής της πολιτικής φιλοσοφίας είναι η καταστροφή των πυλώνων της δυτικής κοινωνίας, της φυλής, της εθνικότητας, της χριστιανικής θρησκείας, του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της παραδοσιακής οικογένειας, ώστε να μπορέσουν να επιβάλουν μια σύγχρονη και εξελιγμένη μορφή δικτατορίας του προλεταριάτου.
Πολυπολιτισμός, η Νέα Ουτοπία.
Η πολύ δημοφιλής Νέα Ουτοπία, μετά από εκείνη της Κομμουνιστικής Κοινωνίας (η οποία θάφτηκε στα ερείπια των μαρξιστικών πειραμάτων, που έφτασαν μόνο μέχρι τον προβληματικό σοσιαλισμό), την οποία εκτός από τους αριστερούς υποστηρίζουν και οι νεοφιλελεύθεροι, είναι η Πολυπολιτισμική Κοινωνία. Κι ενώ η Ιστορία και η καθημερινή εμπειρία αποδεικνύουν ότι ο δήθεν-sapiens είναι ένα είδος ελάχιστα ανεκτικό στις όποιες διαφορετικότητες, κάποιοι αφελείς πιστεύουν ότι βάζοντας μαζί ανθρώπους από διαφορετικές φυλές, θρησκείες, και πολιτισμούς, αυτοί θα μάθουν να συμβιώνουν αρμονικά! Δηλαδή, ενώ η Ιστορία και η εμπειρία δείχνουν ότι βασικός παράγοντας της κοινωνικής ειρήνης είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομοιογένεια μιας κοινωνίας (φυλετική, θρησκευτική, πολιτισμική), κάποιοι ισχυρίζονται το εντελώς αντίθετο!
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενδοφυλετικής βίας είναι η περίπτωση της Λιβερίας. Όταν πρώην Αμερικανοί σκλάβοι άρχισαν να επιστρέφουν στην Αφρική, το 1822, για να ιδρύσουν τελικά το 1847 τη Λιβερία, την πρώτη ανεξάρτητη δημοκρατία της Μαύρης Ηπείρου, φέρονταν στους αυτόχθονες σαν ανελέητοι αφέντες, καθώς ήθελαν να τους επιβάλλουν τις ίδιες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας από τις οποίες είχαν κατορθώσει να ξεφύγουν οι ίδιοι. Ο αιματηρός εμφύλιος που ξέσπασε το 1970 είχε τις ρίζες του σε εκείνη την περίοδο. Γενικά, στην Αφρική οι Αφροαμερικανοί αντιμετωπίζονται όπως οι Λευκοί, επειδή είναι πιο πλούσιοι και αλαζόνες.
Στην πολυπολιτισμική Σουηδία, εκτός από τα γενικότερα προβλήματα συνύπαρξης Σουηδών και μεταναστών, στο ιδιαίτερα πολυεθνικό Μάλμε πολλές εθνότητες είναι στα πρόθυρα πολέμου μεταξύ τους, γεγονός που οδήγησε τον πρέσβη της Γαλλίας, Πιερ Μπρονσάρ, να αναρωτηθεί:
«Άραγε, είναι λογικό να θεωρούμε ότι Σκανδιναβοί λογιστές και μαχητές Παστούν, Βρετανοί εργάτες και Σομαλοί αγρότες μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά και να ενθαρρυνθούν οι μεταξύ τους γάμοι; Εγώ απαντώ “όχι”, αλλά τα ισχύοντα δόγματα δεν παύουν να ψιθυρίζουν, όπως ο υποβολέας στο θέατρο, ότι πρέπει να απαντήσουμε “ναι”».
Επίσης, λόγω του γεγονότος ότι η μεγαλύτερη ομάδα των μεταναστών είναι Άραβες μουσουλμάνοι και άκρως εχθρικοί προς τους Εβραίους, η πολύ παλιά εβραϊκή κοινότητα της πόλης φθίνει συνέχεια. Πολλά εβραιόπουλα δεν μπορούν να πηγαίνουν σε σχολεία με μουσουλμανική πλειοψηφία, επειδή γίνονται αντικείμενο μπούλινγκ, και σε κάποια από αυτά τα σχολεία δεν διδάσκεται το Ολοκαύτωμα!
Και φυσικά, αν υπάρχουν προβλήματα στην ήδη διαφαινόμενη αποτυχία του πολυπολιτισμικού πειράματος, γι’ αυτό φταίει ο βασικός ένοχος, σύμφωνα με την ορθοπολιτική παράνοια, ο Λευκός άνδρας. Οι ορθοπολιτικοί ισχυρίζονται ότι ο Λευκός δεν μπορεί να κατανοήσει τον Άλλον, αλλά εδώ τίθεται και το αντίστροφο και γενικό ερώτημα, αν ο Άλλος κατανοεί τον Λευκό ή τους υπόλοιπους διαφορετικούς του: ο Αφρικανός τους Ινδιάνους της Αμερικής, ο Ινδός τους Παπούα της Νέας Γουϊνέας, ο Κινέζος τους Πολυνήσιους Μαορί, κ.ο.κ. Εξ άλλου, αυτή η δυσκολία κατανόησης υπάρχει και μεταξύ των Λευκών Ευρωπαίων: πόσο κατανοούν οι Ρομά της Κεντρικής Ευρώπης τους Ισλανδούς, οι Φινλανδοί τους Μαλτέζους, οι Βάσκοι τους Σαάμι του σκανδιναβικού Βορρά, κ.ο.κ;
Επίσης, πολύ συχνά προσπάθειες που γίνονται για την επίτευξη της πολυπολιτισμικής συνύπαρξης μετατρέπονται σε μπούμερανγκ. Το 2011 βγήκε στους κινηματογράφους η γαλλική ταινία «Άθικτοι» η οποία γνώρισε τεράστια επιτυχία. Ένας πλούσιος τετραπληγικός Γάλλος προσλαμβάνει ως φροντιστή έναν νεαρό Σενεγαλέζο που μόλις αποφυλακίστηκε, ύστερα από μια ένοπλη ληστεία για την οποία είχε καταδικαστεί. Ανάμεσα στους δύο άντρες γεννιέται μια συγκινητική φιλία. Παρά το γεγονός ότι η ταινία είναι ένα εγκώμιο στην ανοχή και στο χιούμορ ενάντια στις προκαταλήψεις, ωστόσο πολλοί κατηγόρησαν τους δημιουργούς της ότι «φλερτάρουν με έναν ρατσισμό αντάξιο του μπαρμπα-Θωμά» και χαρακτήρισαν τον μαύρο ηθοποιό «κατοικίδιο πίθηκο που μαθαίνει στον μαγκωμένο Λευκό πώς να διασκεδάζει»!
Από τη δικτατορία της πλειοψηφίας στη δικτατορία των μειονοτήτων.
Αποτέλεσμα αυτής της παρανοϊκής ιδεολογικής αντίληψης ήταν να περάσουμε σταδιακά από την αποδεκτή δημοκρατική δικτατορία της πλειοψηφίας, στη δικτατορία των διαφόρων μειοψηφιών. Οι πάσης φύσεως μειονότητες (από τα ΑΜΕΑ, μέχρι τους ισλαμοφασίστες) ανακηρύχθηκαν σε πρωταρχικής σημασίας κοινωνικές ομάδες και ιερές αγελάδες, που πρέπει να βρίσκονται, τόσο στις προτεραιότητες της Πολιτείας, όσο και στο απυρόβλητο κάθε κριτικής.
Αποτέλεσμα ήταν, από τη μια οι μειονότητες να απαιτούν και να κερδίζουν οποιαδήποτε τρέλα τους περνάει από το μυαλό (π.χ. γάμος ομοφυλόφιλων και υιοθέτηση παιδιών), και από την άλλη να προκύψουν ένα σωρό δυσφημιστικοί νεολογισμοί για όσους διαφωνούν με αυτή τη νέα κοινωνική νοσηρή πραγματικότητα: ομοφοβικός, τρανσφοβικός, ισλαμοφοβικός,, κλπ. – με τον περιεκτικό κι ευρέως χρησιμοποιούμενο από τους ορθοπολιτικούς γενικό όρο «ρατσιστής» να τους περιλαμβάνει όλους. Το επόμενο στάδιο ήταν εκείνο της «κουλτούρας της ακύρωσης» (cancel culture): οτιδήποτε δεν αρέσει στην ορθοπολιτική Ιερά Εξέταση χαρακτηρίζεται με τους ανωτέρω όρους και γίνεται αντικείμενο επίθεσης, φίμωσης, δικαστικής δίωξης, «διόρθωσης».
Από τις φεμινίστριες στο MeToo.
Η πρώτη και πιο ενεργή ομάδα που προέκυψε, από τη χρονική περίοδο των διεκδικήσεων της δεκαετίας του ’60, ήταν το φεμινιστικό κίνημα. Σε μια πρώτη φάση τα γυναικεία αιτήματα ήταν μέσα στα λογικά πλαίσια της ισότητας και της ισονομίας των δύο φύλων. Γρήγορα κάποιες από αυτές προχώρησαν στη φάση του Ριζοσπαστικού Φεμινισμού, ο οποίος πιστεύει ότι το κίνημα πρέπει να συγκροτείται αυτόνομα και μόνο από γυναίκες. Οι οπαδοί αυτής της σχολής βάλλουν κατά της πατριαρχίας και των ανδροκεντρικών και ανδροκρατούμενων θεσμών και επικρίνουν τους άνδρες, επειδή όλοι τους επωφελούνται, λίγο-πολύ, από την καταπίεση των γυναικών. Έτσι, όλες συμφωνούν ότι είναι αναγκαίος ένας κάποιος διαχωρισμός, μια χωριστική συγκρότηση. Μερικές το βλέπουν ως ένα προσωρινό στάδιο, άλλες ως το πρώτο βήμα προς μία κοινωνία γυναικών.
Οι Ριζοσπάστριες Φεμινίστριες δημιουργούν φεμινιστικές εναλλακτικές δραστηριότητες: από χωριστές κοινότητες γυναικών και επιχειρήσεις –όπως καφενεία, βιβλιοπωλεία και δισκογραφικές εταιρείες– μέχρι νέα θρησκευτικά σχήματα και υπηρεσίες υγείας, με στόχο την ανάδειξη ενός γυναικείου πολιτισμού. Ακολουθεί ο Λεσβιακός Φεμινισμός, που εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αρχές της δεκαετίας του ’80, και ο οποίος υποστηρίζει ότι καμία γυναίκα που έχει οποιαδήποτε συναισθηματική ή ερωτική σχέση με άνδρες δεν μπορεί να είναι αληθινή φεμινίστρια.
Άλλες δεν στρέφονται απλά ενάντια στον θεσμό της ετεροφυλοφιλίας, αλλά θεωρούν ότι η σεξουαλική σχέση ανάμεσα σε άνδρα και γυναίκα είναι εκ των πραγμάτων καταναγκαστική και οδηγεί στην καταπίεση των γυναικών. Κάποιες άλλες πιστεύουν ότι όλες οι γυναίκες είναι ομοφυλόφιλες, αλλά εμποδίζονται εξ αιτίας του εξαναγκαστικού ετεροφυλοφιλικού προσανατολισμού που επιβάλλει η πατριαρχική κοινωνία.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να αναπτυχθεί, σε ένα υπολογίσιμο ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού, μια μίσανδρη τάση που στόχο έχει τον λευκό άνδρα, το επονομαζόμενο «τοξικό αρσενικό», ο οποίος είναι ο τέλειος ένοχος: εκπρόσωπος του δυτικού καπιταλισμού, της αποικιοκρατίας και της πατριαρχίας, εμμονικός με το σεξ και δυνητικός βιαστής. Ο λευκός άντρας είναι συνεχώς στο στόχαστρο των φεμινιστριών με οποιαδήποτε κατηγορία μπορεί να φανταστεί κανείς – ακόμη και η μπίρα που ήπιε μονορούφι ο πρόεδρος Μακρόν, όταν επισκέφτηκε μια ομάδα ράγκμπυ στα αποδυτήρια, θεωρήθηκε δείγμα «τοξικής αρρενωπότητας»!
Οι συνέπειες είναι ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός γυναικών να θυμάται και να καταγγέλλει από σεξουαλικές παρενοχλήσεις μέχρι βιασμούς, που (υποτίθεται ότι) έλαβαν χώρα συχνά δεκαετίες πριν, να προσφεύγει στα δικαστήρια και να δικαιώνεται. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι η τελευταία φάση αυτής της τάσης του μίσανδρου ριζοσπαστικού φεμινισμού είναι το κίνημα MeToo. Φυσικά, η πολύ μεγαλύτερη καταπίεση που ασκούν στις γυναίκες οι άνδρες άλλων χωρών και πολιτισμών (Άραβες, μουσουλμάνοι) φαίνεται να είναι εντελώς ανύπαρκτη γι’ αυτές τις μαινόμενες αμαζόνες, κι αυτό εξ αιτίας της αριστερής προέλευσης που έχει η ιδεολογία τους.
Φύλα: από τη βιολογική διακριτότητα στην κοινωνική ρευστότητα.
Η πρώτη φάση, στο θέμα του μέχρι πρόσφατα μοναδικού «τρίτου φύλου» από όσους ανήκαν σε αυτό, ήταν ο αγώνας για την αποδοχή τους από την κοινωνία, που μέχρι τότε τους απέρριπτε και τους είχε περιθωριοποιήσει (παλιότερα και ποινικοποιήσει). Στη συνέχεια επήλθε (όπως δυστυχώς γίνεται πάντα) επέκταση του πεδίου της πάλης, και τα επί πλέον φύλα έγιναν… 72 (μέχρι νεωτέρας)!
Το φύλο δεν θεωρείται πλέον ως μια δυαδική έννοια σύμφωνα με την οποία μπορεί κανείς να είναι αρσενικό ή θηλυκό, αλλά έχει μετατραπεί σε ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων μέσα από το οποίο μπορεί κάποιος να αυτοπροσδιοριστεί κατ’ επιλογή. Ο όρος «ταυτότητα φύλου» σημαίνει τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο αυτοπροσδιορίζεται σχετικά με το φύλο του, το οποίο μπορεί να είναι ανεξάρτητο από την βιολογία και την ανατομία του. Έτσι, μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται ως αρσενικό, θηλυκό, κανένα, και τα δύο ή ως κάποια άλλη από τις 72+ κατηγορίες!
Μια άλλη εξωφρενική απαίτηση ήταν, τη στιγμή που όλα αυτά τα φύλα είναι περήφανα για τη διαφορετικότητά τους και αρχικά απέρριπταν τις αστικές αξίες και τον γάμο (λόγω αριστερής ιδεολογίας), όταν ξαφνικά άρχισαν να αποζητούν την «κανονικοποίηση» τους και να απαιτούν όχι μόνο να παντρεύονται (το «σύμφωνο συμβίωσης» δεν ήταν αρκετό) αλλά να υιοθετούν (ή να αποκτούν με τεχνητούς τρόπους) παιδιά!
Και φυσικά σε πολλές χώρες (ξεκινώντας από τις πιο «προοδευτικές») τα αιτήματα αυτά άρχισαν να ικανοποιούνται! Η όλη κατάσταση έχει διάφορα κωμικοτραγικά παρατράγουδα στην καθημερινή ζωή, όπως είναι η ετήσια πορνοκίτς παρέλαση ονόματι «Gay Pride Parade», η αντικατάσταση, στα διάφορα σχετικά με τα παιδιά έγγραφα, των όρων «πατέρας», «μητέρα» με τα «γονέας 1», «γονέας 2», η εμφάνιση και τρίτης κατηγορίας κοινόχρηστης τουαλέτας («διαφυλικής») εκτός από τις γνωστές «ανδρών», γυναικών», η εξοικείωση παιδιών του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού με drag queens, κλπ!
Παραδόξως, είναι εντελώς ανύπαρκτη η επιθυμία διερεύνησης, από κυβερνήσεις και αρμόδιους φορείς, αυτού του φαινομένου που παρουσιάστηκε στις δυτικές κοινωνίες. Πώς εξηγείται αυτός ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που πάσχουν από «δυσφορία/διαταραχή φύλου» και δηλώνουν ότι ανήκουν σε κάποιο από τα 72 φύλα που οι ίδιοι επινόησαν; Είναι λόγω κάποιας (ακόμη ανεξήγητης) εσωτερικής διεργασίας ή από απλό μιμητισμό (ως γνωστόν ο άνθρωπος είναι ένα άκρως μιμητικό ον); Υπήρχαν από πάντα αλλά κρύβονταν, λόγω του φόβου της κοινωνικής κατακραυγής; Γιατί εκτός Δύσης (Αφρική, Ασία) αυτό το φαινόμενο είναι ανύπαρκτο ή περιορισμένο; Αλλά φυσικά ποιος έχασε τη λογική, για να τη βρει ο δήθεν-sapiens και να διερευνήσει το κεντρικό ερώτημα αυτού του τόσο σημαντικού θέματος;! Όχι στον φασισμό, ναι στον ισλαμοφασισμό.
Ένα άλλο αντιφατικό και παράδοξο φαινόμενο είναι η αποδοχή του ισλαμοφασισμού από τους ορθοπολιτικούς. Εδώ, μάλιστα, υπάρχει μια ευρύτερη αντίφαση: ενώ οι ίδιοι είναι οπαδοί του ερυθρού φασισμού (αριστερή δικτατορία), πνέουν τα μένεα κατά του φαιού φασισμού, και παράλληλα (κι ενώ είναι κατά των θρησκειών) υπερασπίζονται τον ισλαμοφασισμό!
Για τον μεν δικό τους φασισμό πιστεύουν ότι είναι για το καλό της κοινωνίας (σε αντίθεση με τον φαιό), για τον δε ισλαμοφασισμό, που απορρίπτει όλα όσα υπερασπίζονται (ισότητα ανδρών-γυναικών, αναγνώριση και προστασία των ΛΟΑΤΚΙ, κλπ.), για την τεράστια καταπίεση των μουσουλμάνων γυναικών (μπούρκα, κλειτοριδεκτομή, εξαναγκαστικοί γάμοι ανήλικων κοριτσιών, άνιση μεταχείριση από τον νόμο, κλπ.) και για την έλλειψη ανεκτικότητας προς τις άλλες θρησκείες και τις όποιες διαφορετικότητες, έχουν αόριστα και γελοία επιχειρήματα του τύπου, «είναι η θρησκεία τους», «είναι η κουλτούρα τους», κλπ!
Η εναντίωσή τους στην περίφημη «ρητορική του μίσους» σταματάει στην πόρτα του Ισλάμ, με αποτέλεσμα να είναι ανύπαρκτοι γι’ αυτούς οι ουκ ολίγοι μουλάδες και μουσουλμάνοι «διανοούμενοι» που ζουν στη Δύση κι επιδίδονται σε μια ρητορική του μίσους κατά του δυτικού πολιτισμού! Το αποτέλεσμα είναι να λειτουργούν ως Πέμπτη Φάλαγγα για τη Δύση, υπερασπιζόμενοι τόσο την ισλαμοφασιστική εισβολή, όσο και τη διάβρωση του δυτικού τρόπου ζωής από τους μουσουλμάνους, κι ενθαρρύνοντας τις συνεχείς κι ενοχλητικές διεκδικήσεις τους.
Ένα κλασικό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει συστηματικά με την εστίαση στους χώρους εργασίας, στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια, μόλις ο αριθμός τους αρχίζει να γίνεται αισθητός. Στην αρχή, μέσα στα πλαίσια της ισότητας και της ισονομίας, απαιτούν να προστεθούν και τα φαγητά χαλάλ που προβλέπονται από τη θρησκεία τους. Μόλις το πετύχουν αυτό, αρχίζουν να διαμαρτύρονται επειδή υπάρχουν πράγματα που απαγορεύει η θρησκεία τους (χοιρινό, αλκοόλ, κλπ.) και πετυχαίνουν την απόσυρσή τους!
Με τον ίδιο εκβιαστικό τρόπο διώχνουν κατοίκους από περιοχές, που αρχίζουν να τις καταλαμβάνουν σταδιακά, και να τις μετατρέπουν στο τέλος σε μουσουλμανικά γκέτο! Επίσης, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πλέον τζαμιά σε ολόκληρη τη Δύση, πολύ συχνά κλείνουν προκλητικά κεντρικούς δρόμους στις πόλεις ή χρησιμοποιούν πολυσύχναστες πλατείες για να προσευχηθούν ομαδικά! Σε κάποιες χώρες, παρά το γεγονός ότι απαγορεύεται η επίδειξη θρησκευτικών συμβόλων (νικάμπ, μπούρκα), παραβαίνουν προκλητικά τον νόμο, βασιζόμενοι στον μεγάλο αριθμό τους και στην επιείκεια των δικαστών – επειδή φοβούνται μήπως χαρακτηριστούν ρατσιστές! Σε πολλές μουσουλμανικές κοινότητες εφαρμόζεται παράνομα ο νόμος της σαρία!
Δυστυχώς, αυτός ο απαράδεκτος ισλαμικός εκφασισμός της ζωής στη Δύση όχι μόνο δεν ενοχλεί στο ελάχιστο τους ορθοπολιτικούς, αλλά τον υπερασπίζονται μάλιστα με ζήλο! Η ορθοπολιτική επιρροή στη λειτουργία της Αστυνομίας και της Δικαιοσύνης. Στη Γαλλία η Αστυνομία, μέχρι το 1980, εφάρμοζε τη βίαιη καταστολή, ακόμη και με αληθινά πυρά. Στα βίαια γεγονότα του Μάη του ’68 που κράτησαν εβδομάδες, μόνο χάρη στις ικανότητες του τότε διευθυντή της Αστυνομίας Μωρίς Γκριμώ, αποφεύχθηκε το μακελειό, και ο μοναδικός νεκρός ήταν ένα φοιτητής που πήδηξε στον Σηκουάνα για να ξεφύγει από τους αστυνομικούς.
Ύστερα από τη νίκη των σοσιαλιστών, το 1981, και την προεδρία του Μιτεράν, η πολιτική άλλαξε, η Αστυνομία σταδιακά μαλάκωσε, με αποτέλεσμα οι παραβάτες να γίνονται ολοένα και πιο βίαιοι, μη διστάζοντας να πετροβολήσουν, να σκοτώσουν ή να λυντσάρουν εργαζόμενους, οδηγούς λεωφορείων, πυροσβέστες, δημάρχους ή και απλούς πολίτες. Οργισμένοι νέοι, παρακινούμενοι από το μίσος τους για τους ένστολους, έχουν πλέον αποθρασυνθεί, δέρνουν κα κακοποιούν με κάθε ευκαιρία, σίγουροι πως οι δικαστές, φοβούμενοι μήπως κατηγορηθούν για ρατσισμό, θα τους αθωώσουν ή θα τους επιβάλλον ελαφρές ποινές (και εξ αιτίας του φόβου προσωπικών αντιποίνων ή μαζικών αντιδράσεων κι επεισοδίων). Υπάρχουν στη χώρα δεκάδες οργανώσεις αντι- κάτι που λειτουργούν ως αδυσώπητοι Ιεροεξεταστές της πολιτικής ορθότητας: MRAP, LICRA, Ligue des Droits de l’Homme, SOS Racisme, CRAN, CCIF, Brigade Anti-negrophobie, Tribu Ka, κλπ.
Φυσικά, η κατάσταση είναι παρόμοια στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Αγγλία, μεταξύ 1997 και 2013, μια συμμορία Πακιστανών απήγαγε, νάρκωσε και κακοποίησε σεξουαλικά συνολικά 1.000 λευκές κυρίως ανήλικες. Ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα παιδεραστίας που αποκαλύφθηκαν ποτέ στη χώρα κατάφερνε να επιβιώνει, εξ αιτίας της ολιγωρίας των κοινωνικών υπηρεσιών και της Αστυνομίας, που φοβούνταν μήπως κατηγορηθούν για ρατσισμό. Χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια, να δολοφονηθούν δύο παιδιά και η μητέρα τους για να ξεκινήσει η διερεύνηση της υπόθεσης!
Ένα άλλο θέμα που έχει σχέση με τη Δικαιοσύνη, είναι οι καταγγελίες και οι μηνύσεις που κάνουν διάφορες, επώνυμες κι ανώνυμες γυναίκες κατά επώνυμων αντρών για σεξουαλική παρενόχληση και βιασμό, με καθυστέρηση συχνά δεκαετιών, και σε πολλές περιπτώσεις κερδίζουν τη δίκη.
Τα εύλογα ερωτήματα που τίθενται εδώ είναι: 1) γιατί η καταγγελία γίνεται με τόσο μεγάλη χρονική καθυστέρηση (η δικαιολογία ότι οι παθούσες ντρέπονταν να το καταγγείλουν όλα αυτά τα χρόνια και ξαφνικά μια μέρα σταμάτησαν να ντρέπονται είναι για γέλια). 2) Πώς μπορεί να αποδειχτεί η κατηγορία; Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχουν μάρτυρες, και ειδικότερα στην περίπτωση του βιασμού πρέπει να υπάρχει κάποια ιατρική γνωμάτευση που να το αποδεικνύει. 3) Ο βιασμός είναι βαρύ παράπτωμα και υποθέτω ότι δεν υπάρχει χρονικό όριο παραγραφής, αλλά στην περίπτωση της απλής σεξουαλικής παρενόχλησης πώς είναι δυνατόν να γίνονται δεκτές προσφυγές μετά από την παρέλευση πολλών ετών; Φυσικά αυτή η πρακτική, λόγω της ευνοϊκής μεταχείρισης των καταγγελλουσών από τη Δικαιοσύνη, συχνά χρησιμοποιείται για τη δυσφήμιση κάποιων αντρών λόγω προσωπικών διαφορών.
Η ορθοπολιτική αναθεώρηση της Ιστορίας και του Πολιτισμού.
Μια άλλη αγαπημένα ενασχόληση των ορθοπολιτικών είναι η αναθεώρηση, η «διόρθωση», ακόμη και η ακύρωση ιστορικών γεγονότων και έργων της πολιτισμικής παραγωγής. Κι ενώ το δουλεμπόριο των Λευκών βρίσκεται συνεχώς και αναδρομικά στο στόχαστρο των ορθοπολιτικών, παράλληλα αποσιωπάται πλήρως το αραβικό δουλεμπόριο, που διήρκεσε για πολύ μεγαλύτερο διάστημα (7 ος -20 ος αιώνας) και είχε έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων.
Πολύ συχνά η τζιχάντ ήταν ένα απλό πρόσχημα για τη δημιουργία και την εκμετάλλευση σκλάβων. Ολόκληροι πολιτισμοί ρημάχτηκαν και αυτοκρατορίες καταστράφηκαν (όπως εκείνη της Γκάνας, τον 11 ο αιώνα). Οι «κυνηγοί», συχνά με τη συνεργασία Ευρωπαίων τυχοδιωκτών, οργάνωναν εξορμήσεις στην καρδιά της Μαύρης Ηπείρου. Τα χωριά περικυκλώνονταν, η γύρω σαβάνα πυρπολείτο, για να μην μπορούν να ξεφύγουν οι κάτοικοι, οι ηλικιωμένοι και οι άρρωστοι εξοντώνονταν. Τα νεαρά αγόρια ευνουχίζονταν από Κόπτες μοναχούς, επειδή η μουσουλμανική θρησκεία απαγορεύει αυτή την πρακτική. Δεδομένων των συνθηκών μέσα στις οποίες γίνονταν οι επεμβάσεις, και τις μολύνσεις που ακολουθούσαν, το 80% των ευνουχισμένων πέθαινε μέσα στις επόμενες μέρες.
Το 2008 εκδόθηκε στη Γαλλία ένα βιβλίο του ιστορικού Συλβαίν Γκούγκενχαϊμ, με τίτλο «Ο Αριστοτέλης στο Όρος Σαιν-Μισέλ». Ο συγγραφέας αποδείκνυε, φυσικά με στοιχεία, πως η εκδοχή που είχε επικρατήσει μέχρι τότε, ότι δηλαδή η διάδοση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στην Ευρώπη οφειλόταν κυρίως στους Άραβες, δεν ισχύει, διότι το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων μελετητών γι’ αυτόν, ακόμη και μετά από την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δεν σταμάτησε ποτέ. Αμέσως, σύσσωμη η αριστερή διανόηση της χώρας ξεσηκώθηκε και χαρακτήρισε το βιβλίο «ρατσιστικό» και τον Γκούγκενχαϊμ «ρατσιστή»!
Στις ΗΠΑ βανδαλίζονται ή ανατρέπονται αγάλματα των θεμελιωτών της ανεξαρτησίας και της Δημοκρατίας της χώρας, επειδή ήταν ιδιοκτήτες σκλάβων! Πριν από μερικά χρόνια λογοκρίθηκε αναδρομικά ο Μαρκ Τουέην επειδή, στα δύο κλασικά έργα εφηβικής λογοτεχνίας που έγραψε («Τομ Σώγιερ» και «Χακ Φιν»), χρησιμοποιεί τη λέξη «νέγρος» και αυτή αντικαταστάθηκε από τη λέξη «έγχρωμος»! «Στο “Μόμπυ Ντικ” δεν υπάρχει ούτε μια γυναίκα, η πλοκή αγγίζει την εχθρότητα προς τα ζώα, και οι περισσότεροι μαύροι έχουν πνιγεί, πριν καν φτάσουμε στο κεφάλαιο 28», (αναφέρει άρθρο της New York Times)!
Σε κινηματογραφικές παραγωγές μυθολογικού και ιστορικού περιεχομένου, για τον ρόλο διάσημων Ελλήνων (Αχιλλέας, Κλεοπάτρα, κ.ά.) αρχίζουν να επιλέγονται μαύροι ηθοποιοί! Ολοένα και περισσότεροι (κλασικοί πλέον) ζωγράφοι μπαίνουν αναδρομικά στο στόχαστρο της ορθοπολιτικής Ιεράς Εξέτασης για σεξισμό, μισογυνισμό, παιδοφιλία, προτροπή στη βία, ρατσισμό, αποικιοκρατικό πνεύμα: Φραγκονάρ, Ρενουάρ, Γκωγκέν, Ντεγκά, Πικάσο, Σίλε, Μπαλτούς, κ.ά.
Ο Γάλλος ιστορικός Τέχνης, Ρεζίς Μισέλ, καταγγέλλει ότι, «σεξουαλική εμμονή της δυτικής Τέχνης είναι ο βιασμός»! Όλα αυτά θυμίζουν πλέον τη σταλινική περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο στενός συνεργάτης του Στάλιν, Ζντάνοφ, προωθούσε τον «σοσιαλιστικό ρεαλισμό» στην Τέχνη, ο οποίος αποσκοπούσε στη διαπαιδαγώγηση του προλεταριάτου και πολλοί καλλιτέχνες κατηγορήθηκαν για «στείρο φορμαλισμό» (Σοστακόβιτς, Προκόφιεφ, κ.ά.).
Το μεγαλείο, η ομορφιά, ενός έργου δεν έγκειται πλέον στην εφευρετικότητα, στην αισθητική πρωτοτυπία, αλλά στη συμμόρφωσή του με το κυρίαρχο ορθοπολιτικό δόγμα της εποχής. Δεν υπάρχουν πια αριστουργήματα, υπάρχουν μόνο έργα των ευνοούμενων της Δύσης, απαίσιων αποικιοκρατών, ρατσιστών, και φαλλοκρατών. Τα σπουδαία κείμενα μέσω των οποίων σφυρηλατήθηκαν η κριτική σκέψη και η χειραφέτηση του σύγχρονου ανθρώπου, ακόμη και ο αναστοχασμός του δυτικού πολιτισμού απορρίπτονται ή «διορθώνονται».
Εύλογα αναρωτιέται η Γαλλίδα συγγραφέας Μαζαρίν Πενζό:
«Και τι θα απογίνει η Τέχνη, μέσα σε όλα αυτά; Θεατρικά έργα όπου θα γίνεται κατήχηση με αναφορές στην πάλη του Καλού με το Κακό. Πίνακες που θα σέβονται την ισότητα με άντρες γυναίκες, μαύρους, λευκούς, γέρους, νέους, ανάπηρους, μέσα σε βιολογικούς σιτοβολώνες και αειφόρες καλλιέργειες ντομάτας;»!
Κλείνοντας, να πούμε συνοπτικά ότι η παρούσα πολλαπλή κρίση και παρακμή του δυτικού πολιτισμού (κοινωνική, πολιτισμική), που συντελείται υπό την (κατ)αιγίδα της μαρξιστικής ορθοπολιτικής παράνοιας, είναι μια από τις σοβαρότερες στην ιστορία του, και δυστυχώς δεν φαίνεται κανένα φως στον ορίζοντα!
Άνθρωποι – κομήτες: Τόσο ήταν, τόσο μπόρεσαν
Μην μπερδέψεις ποτέ τους ανθρώπους – αστέρια με τους κομήτες.Τα αστέρια έχουν πάντα φως, είναι φως ακόμα και στα πιο βαθιά σκοτάδια.
Οι κομήτες κάνουν απλά θόρυβο. Πολύ θόρυβο, για να καλύψουν το κενό τους.
Θα τους ακούσεις να σου λένε πολλά. Λέξεις, λέξεις, λέξεις, κι όλα εκείνα που έχουν από καιρό προβαρισμένα και ειπωμένα σε ένα πλήθος πριν από εσένα, και που θα ακούσει κι ένα πλήθος μετά από εσένα.
Πόσο σε αγαπούν, πόσο σε καταλαβαίνουν, πόσο σε νιώθουν...
Μέχρι να αρχίσεις να χαλάς χατίρια. Μέχρι κάτι να μην κάνεις σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. Μέχρι να... (μην ανησυχείς, θα βρουν μια δικαιολογία για το δράμα τους)
Δεν πειράζει.. Να μην σε πειράζει. Να μην σε νοιάζει καν!
Τόσοι ήταν, τόσο μπόρεσαν!
Για τόσο ήταν, για τόσο άντεξαν...
Άλλωστε οι άνθρωποι – κομήτες, έρχονται στη ζωή μας για να δώσουν αξία στους ανθρώπους – αστέρια!
Σε εκείνους τους ανθρώπους που δεν χρειάζεται να κραυγάσουν την παρουσία τους.
Είναι εκεί και δίνουν φως στα πιο σκοτεινά σου μονοπάτια.
Σε αφήνουν να χάσεις το δρόμο σου, να χαθείς, μόνο και μόνο γιατί ξέρουν να είναι εκεί και να φωτίσουν το δρόμο σου την κατάλληλη στιγμή.
Είναι οι άνθρωποι με τις αληθινές αγκαλιές, εκείνες που δεν χρειάζεται να τις ζητήσεις, αλλά έρχονται την πιο κατάλληλη στιγμή και τα φτιάχνουν όλα.
Είναι οι άνθρωποι που δεν θα σου πουν για όλες τις φορές που ΘΑ είναι εκεί.. γιατί ξέρουν καλά, να είναι παρόντες χωρίς λόγια πολλά.
Πολλές φορές, θα χρειαστείς χρόνο για να τους ξεχωρίσεις.
Μοιάζουν αρκετά βλέπεις και μόνο ο χρόνος μπορεί να σε κάνει να είσαι σίγουρος για το ποιος είναι ποιος, στη ζωή σου!
Οι κομήτες κάνουν απλά θόρυβο. Πολύ θόρυβο, για να καλύψουν το κενό τους.
Θα τους ακούσεις να σου λένε πολλά. Λέξεις, λέξεις, λέξεις, κι όλα εκείνα που έχουν από καιρό προβαρισμένα και ειπωμένα σε ένα πλήθος πριν από εσένα, και που θα ακούσει κι ένα πλήθος μετά από εσένα.
Πόσο σε αγαπούν, πόσο σε καταλαβαίνουν, πόσο σε νιώθουν...
Μέχρι να αρχίσεις να χαλάς χατίρια. Μέχρι κάτι να μην κάνεις σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. Μέχρι να... (μην ανησυχείς, θα βρουν μια δικαιολογία για το δράμα τους)
Και ξέρεις κάτι;
Δεν πειράζει.. Να μην σε πειράζει. Να μην σε νοιάζει καν!
Τόσοι ήταν, τόσο μπόρεσαν!
Για τόσο ήταν, για τόσο άντεξαν...
Άλλωστε οι άνθρωποι – κομήτες, έρχονται στη ζωή μας για να δώσουν αξία στους ανθρώπους – αστέρια!
Σε εκείνους τους ανθρώπους που δεν χρειάζεται να κραυγάσουν την παρουσία τους.
Είναι εκεί και δίνουν φως στα πιο σκοτεινά σου μονοπάτια.
Σε αφήνουν να χάσεις το δρόμο σου, να χαθείς, μόνο και μόνο γιατί ξέρουν να είναι εκεί και να φωτίσουν το δρόμο σου την κατάλληλη στιγμή.
Είναι οι άνθρωποι με τις αληθινές αγκαλιές, εκείνες που δεν χρειάζεται να τις ζητήσεις, αλλά έρχονται την πιο κατάλληλη στιγμή και τα φτιάχνουν όλα.
Είναι οι άνθρωποι που δεν θα σου πουν για όλες τις φορές που ΘΑ είναι εκεί.. γιατί ξέρουν καλά, να είναι παρόντες χωρίς λόγια πολλά.
Πολλές φορές, θα χρειαστείς χρόνο για να τους ξεχωρίσεις.
Μοιάζουν αρκετά βλέπεις και μόνο ο χρόνος μπορεί να σε κάνει να είσαι σίγουρος για το ποιος είναι ποιος, στη ζωή σου!
Θες επιτέλους να το ζήσουμε;
Η ζωή κυλάει τόσο γρήγορα που χαμπάρι δεν παίρνεις πότε πέρασαν οι μέρες, οι βδομάδες, τα χρόνια.Μόνο όταν μπαίνεις σε αναμονή νιώθεις τα λεπτά να γίνονται αιώνες. Όταν ζεις ο χρόνος τρέχει γρήγορα. Τόσο γρήγορα που δεν τον προλαβαίνεις. Και οι στιγμές γίνονται αναμνήσεις και όλο μακραίνουν και χάνονται λες και δεν συνέβησαν ποτέ.
Κι αν δεν είσαι καλά προετοιμασμένος και δυνατός χάνεις πολλά.
Αφήνεις όλα αυτά που θες για μετά. Για αύριο, για κάποτε κι όταν είσαι έτοιμος δεν τα βρίσκεις μπροστά σου, έχουν φύγει.
Δεν τολμάς να ζήσεις έναν έρωτα γιατί φοβάσαι, όταν όμως αρχίσεις να πεθαίνεις από πλήξη, τον ζητάς και δεν τον βρίσκεις.
Γι’ αυτό σε ρωτάω.
Είσαι έτοιμος;
Θες επιτέλους να το ζήσουμε;
Πριν τα μαλλιά μας ασπρίσουν εντελώς, προτού η φλόγα στα μάτια μας σβήσει, πριν έρθουν άλλα προβλήματα και εμπόδια του μυαλού που θα μας κρατάνε πίσω;
Θες να το ζήσουμε;
Θες να μπλέξουμε τα όνειρά μας με μια κλωστή και να τα κάνουμε ένα όμορφο καμβά;
Έτσι, για να έχουμε πολλά να θυμόμαστε όταν θα είμαστε κοντά στο τέλος.
Δεν θέλω μόνο να σε σκέφτομαι και να χαμογελώ, θέλω να ζω μαζί σου το κάθε λεπτό, είτε είσαι κοντά μου είτε μακριά μου, γιατί και όλα τα λεπτά που μας έχουν απομείνει δεν θα είναι ποτέ αρκετά για να σε χορτάσω.
Κι αν δεν είσαι καλά προετοιμασμένος και δυνατός χάνεις πολλά.
Αφήνεις όλα αυτά που θες για μετά. Για αύριο, για κάποτε κι όταν είσαι έτοιμος δεν τα βρίσκεις μπροστά σου, έχουν φύγει.
Δεν τολμάς να ζήσεις έναν έρωτα γιατί φοβάσαι, όταν όμως αρχίσεις να πεθαίνεις από πλήξη, τον ζητάς και δεν τον βρίσκεις.
Γι’ αυτό σε ρωτάω.
Είσαι έτοιμος;
Θες επιτέλους να το ζήσουμε;
Πριν τα μαλλιά μας ασπρίσουν εντελώς, προτού η φλόγα στα μάτια μας σβήσει, πριν έρθουν άλλα προβλήματα και εμπόδια του μυαλού που θα μας κρατάνε πίσω;
Θες να το ζήσουμε;
Θες να μπλέξουμε τα όνειρά μας με μια κλωστή και να τα κάνουμε ένα όμορφο καμβά;
Έτσι, για να έχουμε πολλά να θυμόμαστε όταν θα είμαστε κοντά στο τέλος.
Δεν θέλω μόνο να σε σκέφτομαι και να χαμογελώ, θέλω να ζω μαζί σου το κάθε λεπτό, είτε είσαι κοντά μου είτε μακριά μου, γιατί και όλα τα λεπτά που μας έχουν απομείνει δεν θα είναι ποτέ αρκετά για να σε χορτάσω.
Το συναίσθημα της προδοσίας
Το συναίσθημα της προδοσίας! Από ανθρώπους που εμπιστεύεσαι, αγαπάς, ελπίζεις … Τα όνειρα που γκρεμίζονται μπροστά σου, με την απογοήτευση να ξεχειλίζει από παντού.
Πόσες φορές νιώσαμε προδομένοι; Πόσες φορές αναρωτηθήκαμε ‘γιατί ξανά;’. Πόσες φορές ίσως να νιώσαμε και ηλίθιοι που εμπιστευτήκαμε; Πόσες φορές κλάψαμε; Και αναρωτιέμαι, πόσες ακόμα φορές θα ξανά-κλάψουμε και θα ξανά-νιώσουμε έτσι στη ζωή μας. Η ανατροπή έρχεται από εκεί που δεν το περιμένουμε. Εμείς κατηγορούμε εμάς που πιστέψαμε αντί να κατηγορήσουμε εμάς που παραδώσαμε την επιτυχία και ευτυχία μας σε ξένα χέρια και αγανακτούμε γι’ αυτά που κάνουν ή που δεν κάνουν οι άλλοι. Ξεχνάμε το απλό όμως, οι άλλοι είναι άλλοι και θα κάνουν αυτό που θέλουν ή τους συμφέρει. Αν εμείς δεν είμαστε σε μια αυτές τις δύο κατηγορίες, θα έρθουμε σε δεύτερη μοίρα και θα απογοητευτούμε.
Οι άνθρωποι
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά και να αναφερθούμε σε αυτούς που χτίσαμε τις προσδοκίες μας. Αυτούς που είχαμε εμπιστευτεί. Σε αυτούς που τελικά αποδείχτηκαν λίγοι για να ανταπεξέλθουν σε καταστάσεις ή απλές υποχρεώσεις. Βασιστήκαμε λοιπόν στον λόγο τους και ότι θα ολοκληρώσουν ή θα κάνουν αυτό για το οποίο συμφωνήσαμε (ολόκληρο αλλά και μέσα στο χρονικό διάστημα που ορίσαμε). Κάτι το οποίο το πήρες δεδομένο ή έστω βασίστηκες. Έκανες τσεκ στο κεφάλι σου και θεώρησες ότι αυτό έχει τελειώσει ή ότι τέλος πάντων θα ολοκληρωθεί. Αλλά η πραγματικότητα έχει άλλα μαθήματα να μας δώσει.
Και τις περισσότερες φορές το πάθημα γίνεται μάθημα όταν είναι αργά. Καθώς σχεδόν ποτέ δεν έχουν την ωριμότητα να σε ενημερώσουν εγκαίρως ώστε να τακτοποιήσεις τη δουλεία εσύ ή να κάνεις κάτι άλλο ή απλά το γνωρίζεις και να είσαι προετοιμασμένος. Η απογοήτευση μεγαλύτερη όταν αυτοί οι άνθρωποι είναι κοντινοί ή αγαπημένοι μας. Άνθρωποι που έχουν κερδίσει (ή έστω μας έχουν πείσει για) την εμπιστοσύνη μας. Και δυστυχώς όσο πιο πολύ τους αγαπάμε τόσο μεγαλύτερη η απογοήτευση. Ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση όταν τους έχεις (ξανά)εμπιστευτεί… Ακόμα χειρότερα καθώς το δις εξαμαρτείν, ουκ ανθρώπου σοφού!
Δικαιολογία
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είναι πιο βολικό να βρίσκουμε μια δικαιολογία για να μην αναλαμβάνουμε την ευθύνη και να αναγνωρίσουμε τις συνέπιες. Είναι σύνηθες να λέει κάποιος … φταίει ο τάδε, που εγώ δεν τα κατάφερα. Καθώς όχι μόνο αποποιείται την ευθύνη αλλά έχει και κάποιον να κατηγορήσει για τα σχετικά.
Όνειρα
Πάντα κάνουμε μεγάλα όνειρα, με τέλος ευτυχισμένο για εμάς και τους άλλους. Έχουν, αυτό που λέγαμε στα παραμύθια, ‘’και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα’’.
Η μεγάλη διαφορά μιας προσδοκίας και του ονείρου είναι ότι στο όνειρο γνωρίζεις ότι πολύ πιθανόν να μην συμβεί, ενώ στη προσδοκία είναι σίγουρος ότι θα συνέβαινε, αλλά δυστυχώς δεν…
Προαίσθημα
Και να μην το ήξερες; Ειδικά τις φορές που εμπιστεύεσαι τον ίδιο άνθρωπο για δεύτερη, τρίτη ή, ακόμα χειρότερα, για πολλοστή φορά, το ξέρεις ότι δε θα γίνει. Αλλά πείθεις τον εαυτό σου σωστά, για τη λάθος κρίση σου. Το προαίσθημα είναι εκεί, σαν ένα γαργαλητό ή μια φωνούλα στο κεφάλι σου ή σας κάτι άλλο και σε ενημερώνει ότι κάνεις λάθος και επιμένει και το αγνοείς. Πείθεις τον εαυτός σου ότι κάνεις λάθος. Και αυτή τη φορά ό άλλος θα κάνει αυτό που συμφώνησε. Εκεί είναι η σκασμένη η προαίσθηση, αλλά δεν την ακούς. Λες: ‘’αυτή τη φορά έχει μάθει από το λάθος του και θέλει να επανορθώσει’’. Σκέφτεσαι ότι τον αδίκησες.
Τελικά τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου. Πόσο ξελογιάστρα μπορεί να είναι η καρδία και ο εγκέφαλός μας. Πόσο πολύ μπορεί να σε αφήνουν, να μη δεις τη πραγματικότητα και να ‘ονειρεύεσαι’ ξύπνιος και να εναποθέτεις την επιτυχία σου σε χέρια άλλων…
Σκληρή η πραγματικότητα
Έρχεται και σε χτυπάει κατά πρόσωπο και σε φέρνει προ των ευθυνών σου και αντιμέτωπο με τις συνέπιες. Γιατί αυτό; Γιατί εκείνο; Γιατί το άλλο; Για τον απλούστατο λόγω ότι εσύ είσαι υπόλογος και εκτεθειμένος και πρέπει να τρέξεις να κάνεις το λάθος, σωστό. Και αν έχει και οικονομικό αντίκτυπο το λάθος, εύχομαι να έχεις κομπόδεμα για να πληρώσεις. Να πληρώσεις αυτό που δεν έκαναν οι άλλοι που εμπιστεύτηκες. Να πληρώσεις για το λάθος σου.
Το μάθημα
Το πάθημα που γίνεται μάθημα … κατ’ αρχήν εύχομαι να γίνει μάθημα. Από την πρώτη φορά. Όταν θέλουμε να συμβεί κάτι βεβαιωνόμαστε ότι θα συμβεί. Το πιάνουμε από παντού. Εμείς το πιάνουμε από παντού. Εμείς έχουμε την ευθύνη. Εμείς ως ενήλικες … κανείς άλλος. Αν τα πράγματα τα αφήσεις σε άλλον … ο άλλος ορίζει την κατάσταση και κατ’ επέκταση την έκβαση και την επιτυχία σου. Εσύ τι κάνεις γι αυτό;
Η συμβουλή
Θέμα που δε θα σταματήσει ποτέ. Μάθετε το μάθημα, βεβαιωθείτε για την έγκαιρή ολοκλήρωση των ενεργειών των άλλων. Και αν καταλάβατε ότι δεν … μη διατάξετε να το συζητήσετε και πάρτε την κατάσταση στα χέρια σας.
Εναλλακτικά
Στη περίπτωση που τίποτα δε περνάει από το χέρι σας, βρείτε κάποιον να συμβάλει, να βοηθήσει, να πιέσει με στόχο την ολοκλήρωση. Αν ούτε αυτό συμβαίνει, ήρθε η ώρα να το πάρετε απόφαση, ότι δε θα συμβεί. Η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά εδώ, είναι ότι αντιλαμβάνεστε το τι σας συμβαίνει και δεν ονειροβατείτε και οι προσδοκίες γίνεται η ενήλική ανάληψη της ευθύνης και της κατάστασης.
Πόσες φορές νιώσαμε προδομένοι; Πόσες φορές αναρωτηθήκαμε ‘γιατί ξανά;’. Πόσες φορές ίσως να νιώσαμε και ηλίθιοι που εμπιστευτήκαμε; Πόσες φορές κλάψαμε; Και αναρωτιέμαι, πόσες ακόμα φορές θα ξανά-κλάψουμε και θα ξανά-νιώσουμε έτσι στη ζωή μας. Η ανατροπή έρχεται από εκεί που δεν το περιμένουμε. Εμείς κατηγορούμε εμάς που πιστέψαμε αντί να κατηγορήσουμε εμάς που παραδώσαμε την επιτυχία και ευτυχία μας σε ξένα χέρια και αγανακτούμε γι’ αυτά που κάνουν ή που δεν κάνουν οι άλλοι. Ξεχνάμε το απλό όμως, οι άλλοι είναι άλλοι και θα κάνουν αυτό που θέλουν ή τους συμφέρει. Αν εμείς δεν είμαστε σε μια αυτές τις δύο κατηγορίες, θα έρθουμε σε δεύτερη μοίρα και θα απογοητευτούμε.
Οι άνθρωποι
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά και να αναφερθούμε σε αυτούς που χτίσαμε τις προσδοκίες μας. Αυτούς που είχαμε εμπιστευτεί. Σε αυτούς που τελικά αποδείχτηκαν λίγοι για να ανταπεξέλθουν σε καταστάσεις ή απλές υποχρεώσεις. Βασιστήκαμε λοιπόν στον λόγο τους και ότι θα ολοκληρώσουν ή θα κάνουν αυτό για το οποίο συμφωνήσαμε (ολόκληρο αλλά και μέσα στο χρονικό διάστημα που ορίσαμε). Κάτι το οποίο το πήρες δεδομένο ή έστω βασίστηκες. Έκανες τσεκ στο κεφάλι σου και θεώρησες ότι αυτό έχει τελειώσει ή ότι τέλος πάντων θα ολοκληρωθεί. Αλλά η πραγματικότητα έχει άλλα μαθήματα να μας δώσει.
Και τις περισσότερες φορές το πάθημα γίνεται μάθημα όταν είναι αργά. Καθώς σχεδόν ποτέ δεν έχουν την ωριμότητα να σε ενημερώσουν εγκαίρως ώστε να τακτοποιήσεις τη δουλεία εσύ ή να κάνεις κάτι άλλο ή απλά το γνωρίζεις και να είσαι προετοιμασμένος. Η απογοήτευση μεγαλύτερη όταν αυτοί οι άνθρωποι είναι κοντινοί ή αγαπημένοι μας. Άνθρωποι που έχουν κερδίσει (ή έστω μας έχουν πείσει για) την εμπιστοσύνη μας. Και δυστυχώς όσο πιο πολύ τους αγαπάμε τόσο μεγαλύτερη η απογοήτευση. Ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση όταν τους έχεις (ξανά)εμπιστευτεί… Ακόμα χειρότερα καθώς το δις εξαμαρτείν, ουκ ανθρώπου σοφού!
Σοφία
Η δυνατότητα να συνδυάζεται μια κεκτημένη γνώση με την εμπειρία και την έμφυτη κατανόηση, αναφέρει το λεξικό. Η φρόνιμη και λογική εφαρμογή της γνώσης. Επίσης, μπορούμε να πούμε ότι η σοφία είναι η σφαιρική κρίση και αντίληψη καταστάσεων και γεγονότων. Έλα όμως που το πάθημα δεν έχει γίνει μάθημα ακόμα, και θα χρειαστεί να (ξανά) εμπιστευτούμε ανθρώπους για να κατακτήσουμε τη κεκτημένη γνώση & εμπειρία. Και μέχρι να μάθουμε … θα παθαίνουμε.
Η δυνατότητα να συνδυάζεται μια κεκτημένη γνώση με την εμπειρία και την έμφυτη κατανόηση, αναφέρει το λεξικό. Η φρόνιμη και λογική εφαρμογή της γνώσης. Επίσης, μπορούμε να πούμε ότι η σοφία είναι η σφαιρική κρίση και αντίληψη καταστάσεων και γεγονότων. Έλα όμως που το πάθημα δεν έχει γίνει μάθημα ακόμα, και θα χρειαστεί να (ξανά) εμπιστευτούμε ανθρώπους για να κατακτήσουμε τη κεκτημένη γνώση & εμπειρία. Και μέχρι να μάθουμε … θα παθαίνουμε.
Δικαιολογία
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είναι πιο βολικό να βρίσκουμε μια δικαιολογία για να μην αναλαμβάνουμε την ευθύνη και να αναγνωρίσουμε τις συνέπιες. Είναι σύνηθες να λέει κάποιος … φταίει ο τάδε, που εγώ δεν τα κατάφερα. Καθώς όχι μόνο αποποιείται την ευθύνη αλλά έχει και κάποιον να κατηγορήσει για τα σχετικά.
Όνειρα
Πάντα κάνουμε μεγάλα όνειρα, με τέλος ευτυχισμένο για εμάς και τους άλλους. Έχουν, αυτό που λέγαμε στα παραμύθια, ‘’και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα’’.
Η μεγάλη διαφορά μιας προσδοκίας και του ονείρου είναι ότι στο όνειρο γνωρίζεις ότι πολύ πιθανόν να μην συμβεί, ενώ στη προσδοκία είναι σίγουρος ότι θα συνέβαινε, αλλά δυστυχώς δεν…
Προαίσθημα
Και να μην το ήξερες; Ειδικά τις φορές που εμπιστεύεσαι τον ίδιο άνθρωπο για δεύτερη, τρίτη ή, ακόμα χειρότερα, για πολλοστή φορά, το ξέρεις ότι δε θα γίνει. Αλλά πείθεις τον εαυτό σου σωστά, για τη λάθος κρίση σου. Το προαίσθημα είναι εκεί, σαν ένα γαργαλητό ή μια φωνούλα στο κεφάλι σου ή σας κάτι άλλο και σε ενημερώνει ότι κάνεις λάθος και επιμένει και το αγνοείς. Πείθεις τον εαυτός σου ότι κάνεις λάθος. Και αυτή τη φορά ό άλλος θα κάνει αυτό που συμφώνησε. Εκεί είναι η σκασμένη η προαίσθηση, αλλά δεν την ακούς. Λες: ‘’αυτή τη φορά έχει μάθει από το λάθος του και θέλει να επανορθώσει’’. Σκέφτεσαι ότι τον αδίκησες.
Τελικά τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου. Πόσο ξελογιάστρα μπορεί να είναι η καρδία και ο εγκέφαλός μας. Πόσο πολύ μπορεί να σε αφήνουν, να μη δεις τη πραγματικότητα και να ‘ονειρεύεσαι’ ξύπνιος και να εναποθέτεις την επιτυχία σου σε χέρια άλλων…
Σκληρή η πραγματικότητα
Έρχεται και σε χτυπάει κατά πρόσωπο και σε φέρνει προ των ευθυνών σου και αντιμέτωπο με τις συνέπιες. Γιατί αυτό; Γιατί εκείνο; Γιατί το άλλο; Για τον απλούστατο λόγω ότι εσύ είσαι υπόλογος και εκτεθειμένος και πρέπει να τρέξεις να κάνεις το λάθος, σωστό. Και αν έχει και οικονομικό αντίκτυπο το λάθος, εύχομαι να έχεις κομπόδεμα για να πληρώσεις. Να πληρώσεις αυτό που δεν έκαναν οι άλλοι που εμπιστεύτηκες. Να πληρώσεις για το λάθος σου.
Το μάθημα
Το πάθημα που γίνεται μάθημα … κατ’ αρχήν εύχομαι να γίνει μάθημα. Από την πρώτη φορά. Όταν θέλουμε να συμβεί κάτι βεβαιωνόμαστε ότι θα συμβεί. Το πιάνουμε από παντού. Εμείς το πιάνουμε από παντού. Εμείς έχουμε την ευθύνη. Εμείς ως ενήλικες … κανείς άλλος. Αν τα πράγματα τα αφήσεις σε άλλον … ο άλλος ορίζει την κατάσταση και κατ’ επέκταση την έκβαση και την επιτυχία σου. Εσύ τι κάνεις γι αυτό;
Η συμβουλή
Θέμα που δε θα σταματήσει ποτέ. Μάθετε το μάθημα, βεβαιωθείτε για την έγκαιρή ολοκλήρωση των ενεργειών των άλλων. Και αν καταλάβατε ότι δεν … μη διατάξετε να το συζητήσετε και πάρτε την κατάσταση στα χέρια σας.
Εναλλακτικά
Στη περίπτωση που τίποτα δε περνάει από το χέρι σας, βρείτε κάποιον να συμβάλει, να βοηθήσει, να πιέσει με στόχο την ολοκλήρωση. Αν ούτε αυτό συμβαίνει, ήρθε η ώρα να το πάρετε απόφαση, ότι δε θα συμβεί. Η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά εδώ, είναι ότι αντιλαμβάνεστε το τι σας συμβαίνει και δεν ονειροβατείτε και οι προσδοκίες γίνεται η ενήλική ανάληψη της ευθύνης και της κατάστασης.
Γιατί ο θυμός είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πένθους
Τρία (3) πράγματα που χρειάζεται να θυμόμαστε καθώς βιώνουμε τον θυμό της απώλειας.
Η δυτική κοινωνία και ο πολιτισμός μας υποδεικνύουν ακόμα και το πώς να πενθούμε. Υπάρχει μια συμπαγής διαδικασία πένθους και φυσικά προσδοκίες από όλους τους γύρω μας. Πρέπει να περιμένουμε ότι οι άνθρωποι θα μας λυπούνται και θα ανακουφίζονται μέσα από την παρηγοριά.
Οι άνθρωποι συνήθως νοιάζονται μέχρι την ημέρα της κηδείας ή στα μνημόσυνα και ύστερα συνεχίζουν να ζουν τη ζωή τους. Χρειάζεται να συνηθίσουμε τα κλισέ λόγια παρηγοριάς, τις κενές φράσεις και τις κάρτες σε πολλές περιπτώσεις.
Δεν υπάρχει χώρος για τίποτε άλλο εκτός από τη θλίψη. Ειδικά όχι θυμός. Όμως όσοι θρηνούν, διακατέχονται και από θυμό. Απλά ο κόσμος δεν αναμένει συνήθως αυτή την αντίδραση• εσφαλμένα.
Οι ειδικοί όμως συμφωνούν ότι ο θυμός παίζει βασικό ρόλο στη διαδικασία του πένθους και της απώλειας. «Χρωματίζει» τη διαδικασία πένθους, απομακρύνοντάς μας για λίγο από τους άλλους, βρίσκοντας δικαιολογίες για συμπεριφορές και αποφεύγοντας τη βίωση του πόνου.
Ο θυμός επίσης είναι η φυσική αντίδραση του σώματός μας στην απειλή. Η απειλή μπορεί να είναι πραγματική ή αντιλαμβανόμενη από το άτομο. Όταν κάποιος δικός μας άνθρωπος πεθαίνει, δεν υπάρχει κάτι πιο απειλητικό εκείνες τις στιγμές για εμάς.
3 πράγματα που χρειάζεται να θυμόμαστε καθώς βιώνουμε τον θυμό της απώλειας
Ο θυμός είναι αποδεκτός
Χρειάζεται να αποδεχτούμε τη νέα «κανονικότητα». Να θυμάστε: Όταν οι φυσιολογικοί άνθρωποι βιώνουν μη κανονικά γεγονότα, τείνουν να φέρονται και αναλόγως. Οι κρίσεις θυμού λοιπόν είναι απολύτως αποδεκτές σε αυτές τις καταστάσεις. Μην ντρέπεστε γι’ αυτό.
Εκφράστε τον
Ο θυμός, λοιπόν, είναι φυσιολογικός, αλλά έχει σημασία το τι κάνουμε με αυτόν. Μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμος για να προχωρήσουμε, αλλά μπορεί και να γίνει καταστροφικός. Δώστε στον εαυτό σας λίγο χρόνο πριν εκφραστείτε και κάνετε κακό σε εσάς ή στους γύρω σας.
Αναγνωρίστε την πολύτιμη αξία της ζωής σας
Αυτό είναι και το δυσκολότερο κομμάτι της διαδικασίας και ίσως αυτό που μπορεί να μας κάνει να θυμώσουμε ακόμα περισσότερο. Όταν ο νους μας καθαρίσει από τον θυμό, μπορούμε να στρέψουμε έστω και για λίγο τα μάτια μας έξω από το παράθυρο και να αντικρίσουμε τον πολύτιμο ήλιο. Τότε ξέρουμε ότι θα έρθει η μέρα που θα το ξεπεράσουμε.
Η δυτική κοινωνία και ο πολιτισμός μας υποδεικνύουν ακόμα και το πώς να πενθούμε. Υπάρχει μια συμπαγής διαδικασία πένθους και φυσικά προσδοκίες από όλους τους γύρω μας. Πρέπει να περιμένουμε ότι οι άνθρωποι θα μας λυπούνται και θα ανακουφίζονται μέσα από την παρηγοριά.
Οι άνθρωποι συνήθως νοιάζονται μέχρι την ημέρα της κηδείας ή στα μνημόσυνα και ύστερα συνεχίζουν να ζουν τη ζωή τους. Χρειάζεται να συνηθίσουμε τα κλισέ λόγια παρηγοριάς, τις κενές φράσεις και τις κάρτες σε πολλές περιπτώσεις.
Δεν υπάρχει χώρος για τίποτε άλλο εκτός από τη θλίψη. Ειδικά όχι θυμός. Όμως όσοι θρηνούν, διακατέχονται και από θυμό. Απλά ο κόσμος δεν αναμένει συνήθως αυτή την αντίδραση• εσφαλμένα.
Οι ειδικοί όμως συμφωνούν ότι ο θυμός παίζει βασικό ρόλο στη διαδικασία του πένθους και της απώλειας. «Χρωματίζει» τη διαδικασία πένθους, απομακρύνοντάς μας για λίγο από τους άλλους, βρίσκοντας δικαιολογίες για συμπεριφορές και αποφεύγοντας τη βίωση του πόνου.
Ο θυμός επίσης είναι η φυσική αντίδραση του σώματός μας στην απειλή. Η απειλή μπορεί να είναι πραγματική ή αντιλαμβανόμενη από το άτομο. Όταν κάποιος δικός μας άνθρωπος πεθαίνει, δεν υπάρχει κάτι πιο απειλητικό εκείνες τις στιγμές για εμάς.
3 πράγματα που χρειάζεται να θυμόμαστε καθώς βιώνουμε τον θυμό της απώλειας
Ο θυμός είναι αποδεκτός
Χρειάζεται να αποδεχτούμε τη νέα «κανονικότητα». Να θυμάστε: Όταν οι φυσιολογικοί άνθρωποι βιώνουν μη κανονικά γεγονότα, τείνουν να φέρονται και αναλόγως. Οι κρίσεις θυμού λοιπόν είναι απολύτως αποδεκτές σε αυτές τις καταστάσεις. Μην ντρέπεστε γι’ αυτό.
Εκφράστε τον
Ο θυμός, λοιπόν, είναι φυσιολογικός, αλλά έχει σημασία το τι κάνουμε με αυτόν. Μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμος για να προχωρήσουμε, αλλά μπορεί και να γίνει καταστροφικός. Δώστε στον εαυτό σας λίγο χρόνο πριν εκφραστείτε και κάνετε κακό σε εσάς ή στους γύρω σας.
Αναγνωρίστε την πολύτιμη αξία της ζωής σας
Αυτό είναι και το δυσκολότερο κομμάτι της διαδικασίας και ίσως αυτό που μπορεί να μας κάνει να θυμώσουμε ακόμα περισσότερο. Όταν ο νους μας καθαρίσει από τον θυμό, μπορούμε να στρέψουμε έστω και για λίγο τα μάτια μας έξω από το παράθυρο και να αντικρίσουμε τον πολύτιμο ήλιο. Τότε ξέρουμε ότι θα έρθει η μέρα που θα το ξεπεράσουμε.
Εξορύξεις στο… φεγγάρι σχεδιάζει η NASA
Πόρους από τη Σελήνη σχεδιάζει να εξορύξει η NASA, με στόχο την εκσκαφή του εδάφους μέχρι το 2032.
Για το σκοπό αυτό, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία θα στείλει Αμερικανούς αστροναύτες στο φεγγάρι μέχρι το 2025, στο πλαίσιο της αποστολής Artemis των πρώτων ανθρώπων που προσγειώθηκαν στη Σελήνη μετά τους αστροναύτες του Apollo 17 της NASA το 1972.
Η αποστολή αυτή, στοχεύει στην συλλογή πληροφοριών και για μια αντίστοιχη αποστολή στον Άρη, που η υπηρεσία εκτιμά πως θα μπορεί να πραγματοποιήσει αργότερα.
«Θα συνεργαστούμε με εμπορικούς και διεθνείς εταίρους και θα δημιουργήσουμε την πρώτη μακροπρόθεσμη παρουσία στη Σελήνη. Στη συνέχεια, θα χρησιμοποιήσουμε ό,τι μάθουμε στη Σελήνη και γύρω από αυτήν, για να κάνουμε το επόμενο τεράστιο άλμα: να στείλουμε τους πρώτους αστροναύτες στον Άρη», αναφέρει η αμερικανική διαστημική υπηρεσία στον ιστότοπό της.
Αρχικά, η υπηρεσία πρόκειται να εξετάσει τρόπους για την ανάπτυξη των αποθεμάτων οξυγόνου και νερού στην άνυδρη επιφάνεια της Σελήνης, η οποία δεν έχει αναπνεύσιμο αέρα στην αραιή ατμόσφαιρά της, ενώ αργότερα θα επεκταθεί στην εκμετάλλευση άλλων ορυκτών, όπως ο σίδηρος. Εντός του Ιουλίου, η NASA θα εκτοξεύσει στη Σελήνη το πρώτο γεωτρύπανο και ελπίζει ότι μέχρι το 2032 θα είναι έτοιμη η εγκατάσταση επεξεργασίας ορυκτών πόρων.
«Προσπαθούμε να επενδύσουμε στην φάση εξερεύνησης και να κατανοήσουμε τους πόρους για να μειώσουμε το ρίσκο και να διασφαλίσουμε ότι οι εξωτερικές επενδύσεις θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη και την παραγωγή», δήλωσε ο Τζέραλντ Σάντερς, πυραυλικός επιστήμονας του διαστημικού κέντρου Τζόνσον της NASA, κατά τη διάρκεια συνεδρίου της εξορυκτικής βιομηχανίας στο Μπρισμπέιν.
«Ακόμη όμως ξύνουμε την επιφάνεια», πρόσθεσε.
Βασικός στόχος της αποστολής Artemis είναι η ανάπτυξη και προώθηση της εμπορικής δραστηριότητας στο Διάστημα. Οι ιδιωτικές εταιρείες πυραύλων αναμένεται να είναι οι πρώτες που θα χρησιμοποιήσουν τους πόρους του φεγγαριού για καύσιμα.
Στη δεύτερη φάση της αποστολής Artemis που θα εκτοξευθεί το 2024 και θα διαρκέσει οκτώ ημέρες, θα επιβαίνουν τέσσερις αστροναύτες.
Τον Απρίλιο, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ανακοίνωσε τους τέσσερις αστροναύτες που θα συμμετάσχουν στην αποστολή Artemis. Η Κριστίνα Κοχ θα είναι η πρώτη γυναίκα που θα ταξιδέψει στο φεγγάρι ενώ έχει ήδη περάσει συνολικά 328 ημέρες από τη ζωή της στο Διάστημα.
Ο Βίκτορ Γκλόβερ, αεροπόρος του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, θα είναι ο πρώτος Αφροαμερικανός αστροναύτης στην Ιστορία που θα συμμετάσχει σε αποστολή στη Σελήνη.
Τα άλλα δύο μέλη της αποστολής είναι ο Τζέρεμι Χάνσεν, ο πρώτος Καναδός που επιλέχθηκε ποτέ για αποστολή στο φεγγάρι και ο Ριντ Γουάιζμαν, κυβερνήτης της αποστολής Artemis II.
Για το σκοπό αυτό, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία θα στείλει Αμερικανούς αστροναύτες στο φεγγάρι μέχρι το 2025, στο πλαίσιο της αποστολής Artemis των πρώτων ανθρώπων που προσγειώθηκαν στη Σελήνη μετά τους αστροναύτες του Apollo 17 της NASA το 1972.
Η αποστολή αυτή, στοχεύει στην συλλογή πληροφοριών και για μια αντίστοιχη αποστολή στον Άρη, που η υπηρεσία εκτιμά πως θα μπορεί να πραγματοποιήσει αργότερα.
«Θα συνεργαστούμε με εμπορικούς και διεθνείς εταίρους και θα δημιουργήσουμε την πρώτη μακροπρόθεσμη παρουσία στη Σελήνη. Στη συνέχεια, θα χρησιμοποιήσουμε ό,τι μάθουμε στη Σελήνη και γύρω από αυτήν, για να κάνουμε το επόμενο τεράστιο άλμα: να στείλουμε τους πρώτους αστροναύτες στον Άρη», αναφέρει η αμερικανική διαστημική υπηρεσία στον ιστότοπό της.
Αρχικά, η υπηρεσία πρόκειται να εξετάσει τρόπους για την ανάπτυξη των αποθεμάτων οξυγόνου και νερού στην άνυδρη επιφάνεια της Σελήνης, η οποία δεν έχει αναπνεύσιμο αέρα στην αραιή ατμόσφαιρά της, ενώ αργότερα θα επεκταθεί στην εκμετάλλευση άλλων ορυκτών, όπως ο σίδηρος. Εντός του Ιουλίου, η NASA θα εκτοξεύσει στη Σελήνη το πρώτο γεωτρύπανο και ελπίζει ότι μέχρι το 2032 θα είναι έτοιμη η εγκατάσταση επεξεργασίας ορυκτών πόρων.
«Προσπαθούμε να επενδύσουμε στην φάση εξερεύνησης και να κατανοήσουμε τους πόρους για να μειώσουμε το ρίσκο και να διασφαλίσουμε ότι οι εξωτερικές επενδύσεις θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη και την παραγωγή», δήλωσε ο Τζέραλντ Σάντερς, πυραυλικός επιστήμονας του διαστημικού κέντρου Τζόνσον της NASA, κατά τη διάρκεια συνεδρίου της εξορυκτικής βιομηχανίας στο Μπρισμπέιν.
«Ακόμη όμως ξύνουμε την επιφάνεια», πρόσθεσε.
Βασικός στόχος της αποστολής Artemis είναι η ανάπτυξη και προώθηση της εμπορικής δραστηριότητας στο Διάστημα. Οι ιδιωτικές εταιρείες πυραύλων αναμένεται να είναι οι πρώτες που θα χρησιμοποιήσουν τους πόρους του φεγγαριού για καύσιμα.
Στη δεύτερη φάση της αποστολής Artemis που θα εκτοξευθεί το 2024 και θα διαρκέσει οκτώ ημέρες, θα επιβαίνουν τέσσερις αστροναύτες.
Τον Απρίλιο, η αμερικανική διαστημική υπηρεσία ανακοίνωσε τους τέσσερις αστροναύτες που θα συμμετάσχουν στην αποστολή Artemis. Η Κριστίνα Κοχ θα είναι η πρώτη γυναίκα που θα ταξιδέψει στο φεγγάρι ενώ έχει ήδη περάσει συνολικά 328 ημέρες από τη ζωή της στο Διάστημα.
Ο Βίκτορ Γκλόβερ, αεροπόρος του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, θα είναι ο πρώτος Αφροαμερικανός αστροναύτης στην Ιστορία που θα συμμετάσχει σε αποστολή στη Σελήνη.
Τα άλλα δύο μέλη της αποστολής είναι ο Τζέρεμι Χάνσεν, ο πρώτος Καναδός που επιλέχθηκε ποτέ για αποστολή στο φεγγάρι και ο Ριντ Γουάιζμαν, κυβερνήτης της αποστολής Artemis II.
Ο Αριστοτέλης και το περιεχόμενο της άριστης παιδείας
Από τη στιγμή που έχει ξεκαθαριστεί ότι η παιδεία είναι θέμα πολιτικό, αυτό που απομένει είναι η αναζήτηση του περιεχομένου της άριστης παιδείας: «Έχουμε αποδείξει ήδη ότι επιβάλλεται να υπάρχει νομοθετική πρόνοια για την παιδεία και να είναι δημόσια. Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε ποιος θα είναι ο χαρακτήρας της παιδείας και με ποιο τρόπο χρειάζεται να παρέχεται. Γιατί σήμερα διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις για τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Διαφωνούν για το περιεχόμενο των σπουδών που είναι καλό να παρακολουθήσουν οι νέοι είτε αποβλέπει στην αρετή είτε στον άριστο βίο, και είναι ασαφές επίσης αν η παιδεία πρέπει να αποβλέπει στην πνευματική ανάπτυξη μάλλον ή στην ψυχική καλλιέργεια». (1337a 33 – 39).
Οι προβληματισμοί σχετικά με τους στόχους της παιδείας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι με το περιεχόμενό της, αφού ο καθορισμός του στόχου θα καθορίσει και το περιεχόμενο. Ο Αριστοτέλης δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να στραφεί στην εικόνα της αθηναϊκής πραγματικότητας.
Για τη σημασία του «άριστου βίου»: «Εννοεί μάλλον τον άριστο βίο που προβάλλει κάθε πολιτική κοινωνία στα μέλη της ως αιρετότερο βίο. Έτσι για τους Σπαρτιάτες ο στρατιωτικός τρόπος ζωής συνιστά το ιδεώδες βίου, ο οποίος όμως δε θεμελιώνεται στην αριστοτελική έννοια της αρετής».
Όσο για τη σημασία της «αρετής» είναι σαφές ότι αφορά την ηθική αρετή, όπως προβάλλεται μέσα από τους γραπτούς και άγραφους νόμους. Με άλλα λόγια, ο Αριστοτέλης φέρνει στο προσκήνιο τη συλλογική ευθύνη της κοινωνίας που πρέπει να καθορίσει τι είδους πολίτες θέλει. Γι’ αυτό επαινεί τους Σπαρτιάτες· γιατί καθόρισαν τις αξίες που πρώτευαν γι’ αυτούς και έχτισαν το εκπαιδευτικό τους σύστημα έτσι, ώστε να δημιουργούν τους πολίτες που ήθελαν για την πόλη. Αντίθετα, στην Αθήνα δεν συνέβη αυτό, καθώς ο καθένας πορευόταν περισσότερο με ατομικά κι όχι συλλογικά κριτήρια. Κι αυτός είναι και ο λόγος που κυριαρχούσε η ιδιωτική κι όχι η δημόσια εκπαίδευση.
Μετά το πέρας των προβληματισμών και την κατάδειξη της αθηναϊκής εκπαιδευτικής ανεπάρκειας ο Αριστοτέλης καταθέτει τις δικές του προτάσεις για το εκπαιδευτικό περιεχόμενο: «Είναι γνωστό ότι τα παιδιά ενδείκνυται να διδάσκονται από τα χρήσιμα όσα ανταποκρίνονται στις πρακτικές ανάγκες». (1337b 4 – 5).
Η χρησιμοθηρική εκδοχή της παιδείας προς μετάδοση πρακτικών γνώσεων κρίνεται εποικοδομητική, αφού ο νέος πρέπει να γνωρίζει όλα αυτά που θα τον διευκολύνουν τόσο στις καθημερινές του ασχολίες, όσο και στη διαχείριση του οίκου του. Η παιδεία οφείλει να έχει πρακτική – χρησιμοθηρική διάσταση, καθώς η ζωή είναι συνυφασμένη με αυτού του είδους τα καθήκοντα. Είναι το δυσάρεστο, πλην αναπόφευκτο, κομμάτι της εκπαίδευσης, που έχει ως στόχο την καλύτερη δυνατή κατάρτιση, ώστε οι πρακτικές εργασίες να ολοκληρώνονται με το λιγότερο δυνατό κόπο προς όφελος του ελεύθερου χρόνου, που είναι η κύρια επιδίωξη.
Όμως, το βάρος της εκπαίδευσης δεν πρέπει να πέσει εδώ. Το χρησιμοθηρικό μέρος, όσο κι αν είναι αναπόφευκτο, είναι δευτερεύον. Αυτό που πρωτεύει είναι η καλλιέργεια και η γνώση των πραγμάτων που αρμόζουν στον ελεύθερο άνθρωπο: «Όμως είναι φανερό επίσης ότι δεν ενδείκνυται να τα διδάσκονται όλα, με δεδομένο ότι οι ασχολίες διαιρούνται σε αυτές που αρμόζουν σε ελεύθερους ανθρώπους και σε αυτές που ταιριάζουν σε ανελεύθερους. Επιπλέον ενδείκνυται τα παιδιά να μαθαίνουν από τα χρήσιμα εκείνα που δεν εκχυδαΐζουν αυτόν που τα μαθαίνει. Οφείλουμε να θεωρούμε χυδαία εκείνη την ασχολία, την τέχνη και τη μάθηση, που καθιστά το σώμα [ή την ψυχή] ή το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων άχρηστο για τα έργα και τις πράξεις της αρετής». (1337b 5 – 11).
Κι εδώ βρίσκεται η ηθικοπλαστική διάσταση της παιδείας, αφού, τελικά, η αρετή είναι το κριτήριο που θα καθορίσει την ποιότητα οποιασδήποτε ενασχόλησης. Φυσικά, όταν γίνεται λόγος για την αρετή, εννοείται η αρετή του ελεύθερου ανθρώπου. Γι’ αυτό η φράση «που καθιστά το σώμα ή το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων άχρηστο». Γιατί ο ελεύθερος άνθρωπος είναι ο «καλός και αγαθός» που συνδυάζει και τη σωματική ευεξία και την πνευματική διαύγεια και την ηθική αρετή.
Οι πράξεις που οδηγούν στα αντίθετα αποτελέσματα καθιστούν τον άνθρωπο «βάναυσο». Οι φτηνές – ανούσιες ασχολίες, που νεκρώνουν το πνεύμα, και οι συνήθειες που αχρηστεύουν το σώμα δεν ταιριάζουν στους ελεύθερους ανθρώπους. Ο ελεύθερος άνθρωπος, ως απόλυτο ιδανικό, οφείλει να διαπαιδαγωγηθεί με τέτοιο τρόπο, που να είναι αδύνατο να βρίσκει χαρά από την ευτέλεια.
Μοιραία, αυτό που μένει ως ύψιστο παιδαγωγικό καθήκον είναι τα ερεθίσματα που θα ωθήσουν το νέο στη σωστή διαχείριση του ελεύθερού του χρόνου: «η ίδια η φύση απαιτεί να είναι σε θέση ο άνθρωπος όχι μόνο να αποδίδει στις ασχολίες του, αλλά και να αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του, όπως ήδη επαναλάβαμε πολλές φορές». (1337b 30 – 32).
Κατ’ επέκταση, είναι απολύτως προφανές ότι «οφείλουμε να διερευνήσουμε με ποιες ασχολίες ενδείκνυται να καταγινόμαστε τον ελεύθερο χρόνο μας. Όχι βέβαια παίζοντας, γιατί τότε το παιχνίδι θα ήταν αναγκαστικά ο τελικός σκοπός της ζωής μας». (1337b 34 – 36).
Αν δεχτούμε ότι το παιχνίδι δεν είναι τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής και γι’ αυτό δεν ενδείκνυται ως ασχολία για τον ελεύθερο χρόνο, είναι απολύτως κατανοητό ότι ο ελεύθερος χρόνος οφείλει να τεθεί στην υπηρεσία του τελικού νοήματος της ύπαρξης. Και βέβαια ως ελεύθερος χρόνος δεν πρέπει να νοείται ο χρόνος που χρειάζεται κανείς για την ξεκούραση από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος προϋποθέτει στο ακέραιο τις ανθρώπινες δυνάμεις, ώστε να δοθούν προς το σκοπό, που νοηματοδοτεί την ύπαρξη.
Το παιχνίδι κρίνεται σωστό ως χαλάρωση, ως ξεκούραση από κάποια ασχολία, όχι όμως ως αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου: «κρίνεται σκόπιμο μάλλον να χρησιμοποιούμε το παιχνίδι στον εργασιακό χρόνο (γιατί όποιος κοπιάζει, χρειάζεται ανάπαυση και το παιχνίδι υπάρχει για χάρη της ανάπαυσης. Αντίθετα η εργασία απαιτεί κόπο και συντονισμό δυνάμεων). Για τους λόγους αυτούς ενδείκνυται να εισάγουμε διαλείμματα στο χρόνο εργασίας, με προσοχή όμως στη χρήση τους, σαν να ήταν φάρμακο. Γιατί η μετάβαση αυτή της ψυχής προσφέρει ανακούφιση και δημιουργική ανάπαυλα που συνοδεύεται από ευχαρίστηση». (1337b 37 – 1338a 1).
Όμως, ο ελεύθερος χρόνος δεν μπορεί να οριστεί ως διάλειμμα από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος είναι η ολοκλήρωση της ύπαρξης που θα οδηγήσει στην ευτυχία: «η άνεση καθαυτή ελεύθερου χρόνου στη ζωή φαίνεται ότι συνεπάγεται την ευχαρίστηση, την ευδαιμονία και την ευτυχισμένη ζωή. Αυτά τα βιώνουν όχι οι εργαζόμενοι αλλά οι έχοντες άνεση ελεύθερου χρόνου». (1338a 1 – 4).
Κι εδώ βρίσκονται οι λεπτές ισορροπίες που θα καθορίσουν τις ενέργειες που θα φέρουν την ευχαρίστηση: «Δεν έχουν όμως όλοι την ίδια αντίληψη για την ηδονή, αλλά ο καθένας την αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο και σύμφωνα με τις συνήθειές του, ο δε άριστος εννοεί την άριστη ηδονή και αυτή που πηγάζει από ό,τι ωραιότερο. Συνεπώς είναι φανερό ότι χρειάζεται να μαθαίνει κανείς ορισμένα πράγματα για τον ελεύθερο χρόνο και να εξασκείται σε αυτά, και η εξάσκηση αυτή και τα μαθήματα να γίνονται για χάρη αυτών των ίδιων, για την εργασία του όμως επιβάλλεται να μαθαίνει τα απαιτούμενα ως αναγκαία και για χάρη των άλλων». (1338a 7 – 13).
Με άλλα λόγια, ο ελεύθερος χρόνος απαιτεί μάθηση και φροντίδα πραγμάτων, που θα φέρουν χαρά σ’ αυτόν που τα γνωρίζει ολοκληρώνοντας την προσωπικότητά του. Κι αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στα πράγματα που μαθαίνει κανείς για εργασία και σ’ αυτά που μαθαίνει για τον ελεύθερο χρόνο. Τα της εργασίας είναι για χάρη των άλλων, ενώ τα του ελεύθερου χρόνου είναι για χάρη του εαυτού του.
Η παιδεία οφείλει να εστιάσει σ’ αυτό, αν θέλει να διαπλάσει ελεύθερους ανθρώπους. Οφείλει δηλαδή, να μεριμνήσει για την εκμάθηση των πρακτικών ζητημάτων που θα χρειαστούν εργασιακά, αλλά πρωτίστως οφείλει να μεταδώσει τις γνώσεις που θα χρησιμεύσουν στις ασχολίες του ελεύθερου χρόνου, αφού, τελικά, εκεί κρίνεται η ολοκλήρωση της ύπαρξης.
Ο Αριστοτέλης, προκειμένου να γίνει σαφέστερος επικαλείται τη διδασκαλία της μουσικής: «Για το λόγο αυτό οι παλαιότεροι συμπεριέλαβαν στην παιδεία και τη μουσική, όχι ως κάτι αναγκαίο (γιατί δεν εξυπηρετεί καμιά υλική ανάγκη), ούτε ως κάτι χρήσιμο (όπως οι στοιχειώδεις γνώσεις είναι χρήσιμες στην εξοικονόμηση των απαραίτητων, στην οργάνωση του οίκου, στη μάθηση και σε πολλές πολιτικές πράξεις), ούτε ως κάτι που συντελεί στην υγεία και στη σωματική δύναμη, όπως η γυμναστική (καθώς βλέπουμε ότι κανένα από τα δύο δεν οφείλεται στη μουσική). Απομένει λοιπόν η μουσική να είναι χρήσιμη στον τρόπο βίωσης του ελεύθερου χρόνου, στον οποίο και αποβλέποντας οι παλαιότεροι την συμπεριέλαβαν στην παιδεία». (1338a 13 – 17, 19 – 23).
Φυσικά, η μουσική τίθεται ως παράδειγμα δημιουργικής ενασχόλησης κι όχι ως αδιαπραγμάτευτος τελικός σκοπός, αφού, αν δεχτούμε αυτό, θα συμπεράνουμε ότι σκοπός της ζωής του ελεύθερου ανθρώπου είναι να γίνει μουσικός. Αυτό που ο Αριστοτέλης θέλει να υπογραμμίσει είναι ότι ο ελεύθερος άνθρωπος κρίνεται κυρίως από τα δημιουργικά του ενδιαφέροντα, που τον κρατούν σε εγρήγορση και για τα οποία δεν υπολογίζει ούτε τον κόπο ούτε το χρόνο που χρειάζεται να δαπανήσει. Μ’ αυτό τον τρόπο ολοκληρώνεται σε επίπεδο υπαρξιακό κι αυτή η δυνατότητα είναι αλληλένδετη με την παιδεία που έχει λάβει.
Από την άλλη, αν εξετάσει κανείς το θέμα αντιστρόφως, η παιδεία που αναλώνεται αποκλειστικά στην εξειδικευμένη γνώση (προς εργασιακή χρήση), χωρίς να μεριμνά για την καλλιέργεια ενδιαφερόντων, δεν αρμόζει στον ελεύθερο άνθρωπο· γιατί αποσκοπεί μόνο στο αναγκαίο: «Έχει αποδειχθεί λοιπόν ότι υπάρχει μια μορφή παιδείας την οποία πρέπει να δεχτούν τα παιδιά, όχι επειδή είναι πρακτικά χρήσιμη ή αναγκαία, αλλά επειδή αποβλέπει στην ελευθερία και την ευγένεια. Επιπλέον γίνεται φανερό ότι τα παιδιά χρειάζεται να δέχονται στην παιδεία τους χρήσιμες γνώσεις όχι μόνο με σκοπό την εξειδικευμένη χρησιμότητά τους, όπως συμβαίνει με τη γνώση της γραφής και της ανάγνωσης, αλλά και γιατί έτσι διευκολύνεται η απόκτηση γνώσεων σε άλλους τομείς μάθησης». (1338a 30 – 32, 37 – 40).
Κι αυτή πρέπει να είναι η φιλοσοφία της παιδείας ως προς τον καθορισμό του περιεχομένου της. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα οφείλει να δώσει βαρύτητα σε δημιουργικές δραστηριότητες ανεξάρτητα από τη χρηστική τους αξία. Η στείρα χρησιμοθηρική εκπαίδευση αναπαράγει πολίτες χωρίς όραμα. Η χρηστική αντιμετώπιση των πάντων είναι η ισοπέδωση που ταιριάζει με το ανελεύθερο. Γιατί το χρηστικό απευθύνεται στο ζην, ενώ ο άνθρωπος γεννήθηκε για το ευ ζην. Γι’ αυτό ο Αριστοτέλης δεν ακυρώνει τη χρηστικότητα. Γιατί γνωρίζει ότι πρωτίστως πρέπει να εξασφαλιστεί το ζην. Αυτό που τονίζει όμως, είναι ότι η έμφαση πρέπει να δοθεί στο ευ ζην. Και πρέπει ο ελεύθερος να εκπαιδευτεί σωστά, ώστε να μπορεί να το προσεγγίσει.
Γι’ αυτό ο χρόνος εργασίας πρέπει να είναι όσο λιγότερος γίνεται. Γιατί η αύξηση του ελεύθερου χρόνου είναι η πορεία του ανθρώπου προς το ευ ζην, που είναι και ο τελικός σκοπός της ζωής. Ο άνθρωπος που στον ελεύθερό του χρόνο δεν έχει τι να κάνει, που νιώθει πλήξη ταυτίζοντάς τον με την απραξία, είναι ο απαίδευτος άνθρωπος. Και είναι απαίδευτος όσες χρηστικές γνώσεις κι αν κατέχει: «Όμοια, είναι καλό να εκπαιδεύονται οι νέοι και στη ζωγραφική, όχι για να αποφεύγουν τα λάθη στις προσωπικές τους αγορές και να μην εξαπατώνται στις αγοροπωλησίες ειδών οικοσκευής, αλλά μάλλον διότι η αγωγή αυτή επιτρέπει στον άνθρωπο να εκτιμά τη σωματική ομορφιά. Άλλωστε η αποκλειστική επιδίωξη του χρήσιμου ελάχιστα ταιριάζει στους μεγαλόψυχους και στους ελεύθερους». (1338a 40 – 1338b 4).
Αριστοτέλης, Πολιτικά
Οι προβληματισμοί σχετικά με τους στόχους της παιδείας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι με το περιεχόμενό της, αφού ο καθορισμός του στόχου θα καθορίσει και το περιεχόμενο. Ο Αριστοτέλης δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να στραφεί στην εικόνα της αθηναϊκής πραγματικότητας.
Για τη σημασία του «άριστου βίου»: «Εννοεί μάλλον τον άριστο βίο που προβάλλει κάθε πολιτική κοινωνία στα μέλη της ως αιρετότερο βίο. Έτσι για τους Σπαρτιάτες ο στρατιωτικός τρόπος ζωής συνιστά το ιδεώδες βίου, ο οποίος όμως δε θεμελιώνεται στην αριστοτελική έννοια της αρετής».
Όσο για τη σημασία της «αρετής» είναι σαφές ότι αφορά την ηθική αρετή, όπως προβάλλεται μέσα από τους γραπτούς και άγραφους νόμους. Με άλλα λόγια, ο Αριστοτέλης φέρνει στο προσκήνιο τη συλλογική ευθύνη της κοινωνίας που πρέπει να καθορίσει τι είδους πολίτες θέλει. Γι’ αυτό επαινεί τους Σπαρτιάτες· γιατί καθόρισαν τις αξίες που πρώτευαν γι’ αυτούς και έχτισαν το εκπαιδευτικό τους σύστημα έτσι, ώστε να δημιουργούν τους πολίτες που ήθελαν για την πόλη. Αντίθετα, στην Αθήνα δεν συνέβη αυτό, καθώς ο καθένας πορευόταν περισσότερο με ατομικά κι όχι συλλογικά κριτήρια. Κι αυτός είναι και ο λόγος που κυριαρχούσε η ιδιωτική κι όχι η δημόσια εκπαίδευση.
Μετά το πέρας των προβληματισμών και την κατάδειξη της αθηναϊκής εκπαιδευτικής ανεπάρκειας ο Αριστοτέλης καταθέτει τις δικές του προτάσεις για το εκπαιδευτικό περιεχόμενο: «Είναι γνωστό ότι τα παιδιά ενδείκνυται να διδάσκονται από τα χρήσιμα όσα ανταποκρίνονται στις πρακτικές ανάγκες». (1337b 4 – 5).
Η χρησιμοθηρική εκδοχή της παιδείας προς μετάδοση πρακτικών γνώσεων κρίνεται εποικοδομητική, αφού ο νέος πρέπει να γνωρίζει όλα αυτά που θα τον διευκολύνουν τόσο στις καθημερινές του ασχολίες, όσο και στη διαχείριση του οίκου του. Η παιδεία οφείλει να έχει πρακτική – χρησιμοθηρική διάσταση, καθώς η ζωή είναι συνυφασμένη με αυτού του είδους τα καθήκοντα. Είναι το δυσάρεστο, πλην αναπόφευκτο, κομμάτι της εκπαίδευσης, που έχει ως στόχο την καλύτερη δυνατή κατάρτιση, ώστε οι πρακτικές εργασίες να ολοκληρώνονται με το λιγότερο δυνατό κόπο προς όφελος του ελεύθερου χρόνου, που είναι η κύρια επιδίωξη.
Όμως, το βάρος της εκπαίδευσης δεν πρέπει να πέσει εδώ. Το χρησιμοθηρικό μέρος, όσο κι αν είναι αναπόφευκτο, είναι δευτερεύον. Αυτό που πρωτεύει είναι η καλλιέργεια και η γνώση των πραγμάτων που αρμόζουν στον ελεύθερο άνθρωπο: «Όμως είναι φανερό επίσης ότι δεν ενδείκνυται να τα διδάσκονται όλα, με δεδομένο ότι οι ασχολίες διαιρούνται σε αυτές που αρμόζουν σε ελεύθερους ανθρώπους και σε αυτές που ταιριάζουν σε ανελεύθερους. Επιπλέον ενδείκνυται τα παιδιά να μαθαίνουν από τα χρήσιμα εκείνα που δεν εκχυδαΐζουν αυτόν που τα μαθαίνει. Οφείλουμε να θεωρούμε χυδαία εκείνη την ασχολία, την τέχνη και τη μάθηση, που καθιστά το σώμα [ή την ψυχή] ή το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων άχρηστο για τα έργα και τις πράξεις της αρετής». (1337b 5 – 11).
Κι εδώ βρίσκεται η ηθικοπλαστική διάσταση της παιδείας, αφού, τελικά, η αρετή είναι το κριτήριο που θα καθορίσει την ποιότητα οποιασδήποτε ενασχόλησης. Φυσικά, όταν γίνεται λόγος για την αρετή, εννοείται η αρετή του ελεύθερου ανθρώπου. Γι’ αυτό η φράση «που καθιστά το σώμα ή το πνεύμα των ελεύθερων ανθρώπων άχρηστο». Γιατί ο ελεύθερος άνθρωπος είναι ο «καλός και αγαθός» που συνδυάζει και τη σωματική ευεξία και την πνευματική διαύγεια και την ηθική αρετή.
Οι πράξεις που οδηγούν στα αντίθετα αποτελέσματα καθιστούν τον άνθρωπο «βάναυσο». Οι φτηνές – ανούσιες ασχολίες, που νεκρώνουν το πνεύμα, και οι συνήθειες που αχρηστεύουν το σώμα δεν ταιριάζουν στους ελεύθερους ανθρώπους. Ο ελεύθερος άνθρωπος, ως απόλυτο ιδανικό, οφείλει να διαπαιδαγωγηθεί με τέτοιο τρόπο, που να είναι αδύνατο να βρίσκει χαρά από την ευτέλεια.
Μοιραία, αυτό που μένει ως ύψιστο παιδαγωγικό καθήκον είναι τα ερεθίσματα που θα ωθήσουν το νέο στη σωστή διαχείριση του ελεύθερού του χρόνου: «η ίδια η φύση απαιτεί να είναι σε θέση ο άνθρωπος όχι μόνο να αποδίδει στις ασχολίες του, αλλά και να αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του, όπως ήδη επαναλάβαμε πολλές φορές». (1337b 30 – 32).
Κατ’ επέκταση, είναι απολύτως προφανές ότι «οφείλουμε να διερευνήσουμε με ποιες ασχολίες ενδείκνυται να καταγινόμαστε τον ελεύθερο χρόνο μας. Όχι βέβαια παίζοντας, γιατί τότε το παιχνίδι θα ήταν αναγκαστικά ο τελικός σκοπός της ζωής μας». (1337b 34 – 36).
Αν δεχτούμε ότι το παιχνίδι δεν είναι τελικός σκοπός της ανθρώπινης ζωής και γι’ αυτό δεν ενδείκνυται ως ασχολία για τον ελεύθερο χρόνο, είναι απολύτως κατανοητό ότι ο ελεύθερος χρόνος οφείλει να τεθεί στην υπηρεσία του τελικού νοήματος της ύπαρξης. Και βέβαια ως ελεύθερος χρόνος δεν πρέπει να νοείται ο χρόνος που χρειάζεται κανείς για την ξεκούραση από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος προϋποθέτει στο ακέραιο τις ανθρώπινες δυνάμεις, ώστε να δοθούν προς το σκοπό, που νοηματοδοτεί την ύπαρξη.
Το παιχνίδι κρίνεται σωστό ως χαλάρωση, ως ξεκούραση από κάποια ασχολία, όχι όμως ως αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου: «κρίνεται σκόπιμο μάλλον να χρησιμοποιούμε το παιχνίδι στον εργασιακό χρόνο (γιατί όποιος κοπιάζει, χρειάζεται ανάπαυση και το παιχνίδι υπάρχει για χάρη της ανάπαυσης. Αντίθετα η εργασία απαιτεί κόπο και συντονισμό δυνάμεων). Για τους λόγους αυτούς ενδείκνυται να εισάγουμε διαλείμματα στο χρόνο εργασίας, με προσοχή όμως στη χρήση τους, σαν να ήταν φάρμακο. Γιατί η μετάβαση αυτή της ψυχής προσφέρει ανακούφιση και δημιουργική ανάπαυλα που συνοδεύεται από ευχαρίστηση». (1337b 37 – 1338a 1).
Όμως, ο ελεύθερος χρόνος δεν μπορεί να οριστεί ως διάλειμμα από την εργασία. Ο ελεύθερος χρόνος είναι η ολοκλήρωση της ύπαρξης που θα οδηγήσει στην ευτυχία: «η άνεση καθαυτή ελεύθερου χρόνου στη ζωή φαίνεται ότι συνεπάγεται την ευχαρίστηση, την ευδαιμονία και την ευτυχισμένη ζωή. Αυτά τα βιώνουν όχι οι εργαζόμενοι αλλά οι έχοντες άνεση ελεύθερου χρόνου». (1338a 1 – 4).
Κι εδώ βρίσκονται οι λεπτές ισορροπίες που θα καθορίσουν τις ενέργειες που θα φέρουν την ευχαρίστηση: «Δεν έχουν όμως όλοι την ίδια αντίληψη για την ηδονή, αλλά ο καθένας την αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο και σύμφωνα με τις συνήθειές του, ο δε άριστος εννοεί την άριστη ηδονή και αυτή που πηγάζει από ό,τι ωραιότερο. Συνεπώς είναι φανερό ότι χρειάζεται να μαθαίνει κανείς ορισμένα πράγματα για τον ελεύθερο χρόνο και να εξασκείται σε αυτά, και η εξάσκηση αυτή και τα μαθήματα να γίνονται για χάρη αυτών των ίδιων, για την εργασία του όμως επιβάλλεται να μαθαίνει τα απαιτούμενα ως αναγκαία και για χάρη των άλλων». (1338a 7 – 13).
Με άλλα λόγια, ο ελεύθερος χρόνος απαιτεί μάθηση και φροντίδα πραγμάτων, που θα φέρουν χαρά σ’ αυτόν που τα γνωρίζει ολοκληρώνοντας την προσωπικότητά του. Κι αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα στα πράγματα που μαθαίνει κανείς για εργασία και σ’ αυτά που μαθαίνει για τον ελεύθερο χρόνο. Τα της εργασίας είναι για χάρη των άλλων, ενώ τα του ελεύθερου χρόνου είναι για χάρη του εαυτού του.
Η παιδεία οφείλει να εστιάσει σ’ αυτό, αν θέλει να διαπλάσει ελεύθερους ανθρώπους. Οφείλει δηλαδή, να μεριμνήσει για την εκμάθηση των πρακτικών ζητημάτων που θα χρειαστούν εργασιακά, αλλά πρωτίστως οφείλει να μεταδώσει τις γνώσεις που θα χρησιμεύσουν στις ασχολίες του ελεύθερου χρόνου, αφού, τελικά, εκεί κρίνεται η ολοκλήρωση της ύπαρξης.
Ο Αριστοτέλης, προκειμένου να γίνει σαφέστερος επικαλείται τη διδασκαλία της μουσικής: «Για το λόγο αυτό οι παλαιότεροι συμπεριέλαβαν στην παιδεία και τη μουσική, όχι ως κάτι αναγκαίο (γιατί δεν εξυπηρετεί καμιά υλική ανάγκη), ούτε ως κάτι χρήσιμο (όπως οι στοιχειώδεις γνώσεις είναι χρήσιμες στην εξοικονόμηση των απαραίτητων, στην οργάνωση του οίκου, στη μάθηση και σε πολλές πολιτικές πράξεις), ούτε ως κάτι που συντελεί στην υγεία και στη σωματική δύναμη, όπως η γυμναστική (καθώς βλέπουμε ότι κανένα από τα δύο δεν οφείλεται στη μουσική). Απομένει λοιπόν η μουσική να είναι χρήσιμη στον τρόπο βίωσης του ελεύθερου χρόνου, στον οποίο και αποβλέποντας οι παλαιότεροι την συμπεριέλαβαν στην παιδεία». (1338a 13 – 17, 19 – 23).
Φυσικά, η μουσική τίθεται ως παράδειγμα δημιουργικής ενασχόλησης κι όχι ως αδιαπραγμάτευτος τελικός σκοπός, αφού, αν δεχτούμε αυτό, θα συμπεράνουμε ότι σκοπός της ζωής του ελεύθερου ανθρώπου είναι να γίνει μουσικός. Αυτό που ο Αριστοτέλης θέλει να υπογραμμίσει είναι ότι ο ελεύθερος άνθρωπος κρίνεται κυρίως από τα δημιουργικά του ενδιαφέροντα, που τον κρατούν σε εγρήγορση και για τα οποία δεν υπολογίζει ούτε τον κόπο ούτε το χρόνο που χρειάζεται να δαπανήσει. Μ’ αυτό τον τρόπο ολοκληρώνεται σε επίπεδο υπαρξιακό κι αυτή η δυνατότητα είναι αλληλένδετη με την παιδεία που έχει λάβει.
Από την άλλη, αν εξετάσει κανείς το θέμα αντιστρόφως, η παιδεία που αναλώνεται αποκλειστικά στην εξειδικευμένη γνώση (προς εργασιακή χρήση), χωρίς να μεριμνά για την καλλιέργεια ενδιαφερόντων, δεν αρμόζει στον ελεύθερο άνθρωπο· γιατί αποσκοπεί μόνο στο αναγκαίο: «Έχει αποδειχθεί λοιπόν ότι υπάρχει μια μορφή παιδείας την οποία πρέπει να δεχτούν τα παιδιά, όχι επειδή είναι πρακτικά χρήσιμη ή αναγκαία, αλλά επειδή αποβλέπει στην ελευθερία και την ευγένεια. Επιπλέον γίνεται φανερό ότι τα παιδιά χρειάζεται να δέχονται στην παιδεία τους χρήσιμες γνώσεις όχι μόνο με σκοπό την εξειδικευμένη χρησιμότητά τους, όπως συμβαίνει με τη γνώση της γραφής και της ανάγνωσης, αλλά και γιατί έτσι διευκολύνεται η απόκτηση γνώσεων σε άλλους τομείς μάθησης». (1338a 30 – 32, 37 – 40).
Κι αυτή πρέπει να είναι η φιλοσοφία της παιδείας ως προς τον καθορισμό του περιεχομένου της. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα οφείλει να δώσει βαρύτητα σε δημιουργικές δραστηριότητες ανεξάρτητα από τη χρηστική τους αξία. Η στείρα χρησιμοθηρική εκπαίδευση αναπαράγει πολίτες χωρίς όραμα. Η χρηστική αντιμετώπιση των πάντων είναι η ισοπέδωση που ταιριάζει με το ανελεύθερο. Γιατί το χρηστικό απευθύνεται στο ζην, ενώ ο άνθρωπος γεννήθηκε για το ευ ζην. Γι’ αυτό ο Αριστοτέλης δεν ακυρώνει τη χρηστικότητα. Γιατί γνωρίζει ότι πρωτίστως πρέπει να εξασφαλιστεί το ζην. Αυτό που τονίζει όμως, είναι ότι η έμφαση πρέπει να δοθεί στο ευ ζην. Και πρέπει ο ελεύθερος να εκπαιδευτεί σωστά, ώστε να μπορεί να το προσεγγίσει.
Γι’ αυτό ο χρόνος εργασίας πρέπει να είναι όσο λιγότερος γίνεται. Γιατί η αύξηση του ελεύθερου χρόνου είναι η πορεία του ανθρώπου προς το ευ ζην, που είναι και ο τελικός σκοπός της ζωής. Ο άνθρωπος που στον ελεύθερό του χρόνο δεν έχει τι να κάνει, που νιώθει πλήξη ταυτίζοντάς τον με την απραξία, είναι ο απαίδευτος άνθρωπος. Και είναι απαίδευτος όσες χρηστικές γνώσεις κι αν κατέχει: «Όμοια, είναι καλό να εκπαιδεύονται οι νέοι και στη ζωγραφική, όχι για να αποφεύγουν τα λάθη στις προσωπικές τους αγορές και να μην εξαπατώνται στις αγοροπωλησίες ειδών οικοσκευής, αλλά μάλλον διότι η αγωγή αυτή επιτρέπει στον άνθρωπο να εκτιμά τη σωματική ομορφιά. Άλλωστε η αποκλειστική επιδίωξη του χρήσιμου ελάχιστα ταιριάζει στους μεγαλόψυχους και στους ελεύθερους». (1338a 40 – 1338b 4).
Αριστοτέλης, Πολιτικά
Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας
ΞΕΝΟΦΩΝ, ΚΥΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ
ΞΕΝ ΚΑναβ 7.6.42–7.6.44
Απόφαση για εγκατάλειψη του Σεύθη
Ο Ξενοφώντας προσπάθησε να ανατρέψει την κατηγορία ότι πλούτιζε σε βάρος των Μυρίων μετά από συμφωνία του με τον Σεύθη να εξακολουθούν οι Έλληνες μισθοφόροι να του προσφέρουν τις υπηρεσίες τους (βλ. και ΞΕΝ ΚΑναβ 7.6.16–7.6.26). Κάποιοι, μάλιστα, μίλησαν προς υπεράσπισή του, ενώ αυτός που κατηγορήθηκε για την ιδιοποίηση των μισθών τους ήταν ο Ηρακλείδης.
[7.6.42] Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἡρακλείδης μάλα ἐξεπλάγη· καὶ προσ-
ελθὼν τῷ Σεύθῃ λέγει· Ἡμεῖς ἢν σωφρονῶμεν, ἄπιμεν
ἐντεῦθεν ἐκ τῆς τούτων ἐπικρατείας. καὶ ἀναβάντες ἐπὶ
τοὺς ἵππους ᾤχοντο ἀπελαύνοντες εἰς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον.
[7.6.43] καὶ ἐντεῦθεν Σεύθης πέμπει Ἁβροζέλμην τὸν ἑαυτοῦ ἑρμηνέα
πρὸς Ξενοφῶντα καὶ κελεύει αὐτὸν καταμεῖναι παρ’ ἑαυτῷ
ἔχοντα χιλίους ὁπλίτας, καὶ ὑπισχνεῖται αὐτῷ ἀποδώσειν
τά τε χωρία τὰ ἐπὶ θαλάττῃ καὶ τὰ ἄλλα ἃ ὑπέσχετο. καὶ
ἐν ἀπορρήτῳ ποιησάμενος λέγει ὅτι ἀκήκοε Πολυνίκου ὡς εἰ
ὑποχείριος ἔσται Λακεδαιμονίοις, σαφῶς ἀποθανοῖτο ὑπὸ
Θίβρωνος. [7.6.44] ἐπέστελλον δὲ ταῦτα καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῷ
Ξενοφῶντι ὡς διαβεβλημένος εἴη καὶ φυλάττεσθαι δέοι.
ὁ δὲ ἀκούων ταῦτα δύο ἱερεῖα λαβὼν ἐθύετο τῷ Διὶ τῷ
βασιλεῖ πότερά οἱ λῷον καὶ ἄμεινον εἴη μένειν παρὰ Σεύθῃ
ἐφ’ οἷς Σεύθης λέγει ἢ ἀπιέναι σὺν τῷ στρατεύματι. ἀναιρεῖ
αὐτῷ ἀπιέναι.
ΞΕΝ ΚΑναβ 7.6.42–7.6.44
Απόφαση για εγκατάλειψη του Σεύθη
Ο Ξενοφώντας προσπάθησε να ανατρέψει την κατηγορία ότι πλούτιζε σε βάρος των Μυρίων μετά από συμφωνία του με τον Σεύθη να εξακολουθούν οι Έλληνες μισθοφόροι να του προσφέρουν τις υπηρεσίες τους (βλ. και ΞΕΝ ΚΑναβ 7.6.16–7.6.26). Κάποιοι, μάλιστα, μίλησαν προς υπεράσπισή του, ενώ αυτός που κατηγορήθηκε για την ιδιοποίηση των μισθών τους ήταν ο Ηρακλείδης.
[7.6.42] Ταῦτα ἀκούσας ὁ Ἡρακλείδης μάλα ἐξεπλάγη· καὶ προσ-
ελθὼν τῷ Σεύθῃ λέγει· Ἡμεῖς ἢν σωφρονῶμεν, ἄπιμεν
ἐντεῦθεν ἐκ τῆς τούτων ἐπικρατείας. καὶ ἀναβάντες ἐπὶ
τοὺς ἵππους ᾤχοντο ἀπελαύνοντες εἰς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον.
[7.6.43] καὶ ἐντεῦθεν Σεύθης πέμπει Ἁβροζέλμην τὸν ἑαυτοῦ ἑρμηνέα
πρὸς Ξενοφῶντα καὶ κελεύει αὐτὸν καταμεῖναι παρ’ ἑαυτῷ
ἔχοντα χιλίους ὁπλίτας, καὶ ὑπισχνεῖται αὐτῷ ἀποδώσειν
τά τε χωρία τὰ ἐπὶ θαλάττῃ καὶ τὰ ἄλλα ἃ ὑπέσχετο. καὶ
ἐν ἀπορρήτῳ ποιησάμενος λέγει ὅτι ἀκήκοε Πολυνίκου ὡς εἰ
ὑποχείριος ἔσται Λακεδαιμονίοις, σαφῶς ἀποθανοῖτο ὑπὸ
Θίβρωνος. [7.6.44] ἐπέστελλον δὲ ταῦτα καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῷ
Ξενοφῶντι ὡς διαβεβλημένος εἴη καὶ φυλάττεσθαι δέοι.
ὁ δὲ ἀκούων ταῦτα δύο ἱερεῖα λαβὼν ἐθύετο τῷ Διὶ τῷ
βασιλεῖ πότερά οἱ λῷον καὶ ἄμεινον εἴη μένειν παρὰ Σεύθῃ
ἐφ’ οἷς Σεύθης λέγει ἢ ἀπιέναι σὺν τῷ στρατεύματι. ἀναιρεῖ
αὐτῷ ἀπιέναι.
***
Ακούσας ταύτα ο Ηρακλείδης εφοβήθη πάρα πολύ και προσελθών εις τον Σεύθην του λέγει: «Ημείς, αν είμεθα φρόνιμοι, πρέπει να φύγωμεν από το μέρος αυτό, εις το οποίον επικρατούν οι Έλληνες». Και αφού ανέβησαν εις τους ίππους των απεμακρύνθησαν φεύγοντες προς το στρατόπεδόν των. Και από εδώ στέλλει ο Σεύθης τον διερμηνέα του Αβροζέλμην προς τον Ξενοφώντα και τον παρακαλεί να μείνη διαρκώς μαζί του με χιλίους οπλίτας και υπόσχεται να του δώση και τα παρά την θάλασσαν μέρη και όσα άλλα του είχεν ήδη υποσχεθή. Προσέθηκε δε εμπιστευτικώς ο διερμηνεύς ότι ήκουσεν ο Σεύθης από τον Πολύνικον, ότι, αν ο Ξενοφών πέση στα χέρια των Λακεδαιμονίων, θα θανατωθή υπό του Θίβρωνος. Και άλλοι πολλοί επίσης μετέδιδον τοιαύτας ειδήσεις εις τον Ξενοφώντα, ότι δηλαδή είχε διαβληθή εις τους Λακεδαιμονίους και έπρεπε να προφυλάσσεται. Ούτος δε ακούσας ταύτα, έλαβε δύο σφάγια και θυσιάζων ταύτα εις τον βασιλέα Δία ηρώτα, ποίον εκ των δύο είναι καλύτερον και συμφερώτερον, να μείνη πλησίον του Σεύθου με τους όρους, τους οποίους ούτος του επρότεινε, ή να φύγη μαζί με το στράτευμα. Και ο Ζευς τον διατάσσει να απέλθη μετά του στρατεύματος.
Ακούσας ταύτα ο Ηρακλείδης εφοβήθη πάρα πολύ και προσελθών εις τον Σεύθην του λέγει: «Ημείς, αν είμεθα φρόνιμοι, πρέπει να φύγωμεν από το μέρος αυτό, εις το οποίον επικρατούν οι Έλληνες». Και αφού ανέβησαν εις τους ίππους των απεμακρύνθησαν φεύγοντες προς το στρατόπεδόν των. Και από εδώ στέλλει ο Σεύθης τον διερμηνέα του Αβροζέλμην προς τον Ξενοφώντα και τον παρακαλεί να μείνη διαρκώς μαζί του με χιλίους οπλίτας και υπόσχεται να του δώση και τα παρά την θάλασσαν μέρη και όσα άλλα του είχεν ήδη υποσχεθή. Προσέθηκε δε εμπιστευτικώς ο διερμηνεύς ότι ήκουσεν ο Σεύθης από τον Πολύνικον, ότι, αν ο Ξενοφών πέση στα χέρια των Λακεδαιμονίων, θα θανατωθή υπό του Θίβρωνος. Και άλλοι πολλοί επίσης μετέδιδον τοιαύτας ειδήσεις εις τον Ξενοφώντα, ότι δηλαδή είχε διαβληθή εις τους Λακεδαιμονίους και έπρεπε να προφυλάσσεται. Ούτος δε ακούσας ταύτα, έλαβε δύο σφάγια και θυσιάζων ταύτα εις τον βασιλέα Δία ηρώτα, ποίον εκ των δύο είναι καλύτερον και συμφερώτερον, να μείνη πλησίον του Σεύθου με τους όρους, τους οποίους ούτος του επρότεινε, ή να φύγη μαζί με το στράτευμα. Και ο Ζευς τον διατάσσει να απέλθη μετά του στρατεύματος.
Πέμπτη 29 Ιουνίου 2023
O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα
ΙΙΙ. Το α΄ συνθετικό είναι ονοματικό θέμα
(του τύπου ἱππό-δαμος)
§ 74. Σε όλους τους τύπους σύνθεσης της αρχαίας Ελληνικής που περιέχουν γενικά ένα όνομα ως αρχικό μέλος το όνομα αυτό δεν βρίσκεται κατά κανόνα σε συγκεκριμένη πτώση, αλλά απαντά μόνον με σκέτο το θέμα του· αυτό συμβαίνει σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε τα παραδείγματα περιττεύουν. Αυτός ο τρόπος σύνθεσης (όχι τα συγκεκριμένα σύνθετα! πρβ. § 41) πρέπει να ανάγεται σε μια εποχή όπου οι συντακτικές σχέσεις των ονομάτων δεν χαρακτηρίζονταν ακόμη από σύστημα προσαρτημάτων (καταλήξεων). Η σύγκριση, όμως, των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών δείχνει ότι η περίοδος αυτή τοποθετείται πολύ πριν από το τέλος της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής κοινότητας και ότι τα θεματικά σύνθετα αντιπροσωπεύουν έναν αγαπητό, μάλιστα τον χαρακτηριστικότερο τύπο σύνθεσης της ινδοευρωπαϊκής, ακριβώς επειδή ταυτόχρονα οι συντακτικές σχέσεις έξω από το σύνθετο εκφράζονταν με διαφορετική μορφή (με καταλήξεις) απ' ό,τι μέσα στο σύνθετο· ο τρόπος σύνθεσης που συζητήσαμε στο ΙΙ και που πλησιάζει πολύ περισσότερο στην ελεύθερη συντακτική σχέση έχει εντελώς δευτερεύοντα ρόλο σε σύγκριση με τη θεματική σύνθεση τόσο στα αρχαία ελληνικά όσο και στα ινδοευρωπαϊκά [1]· γι' αυτό τον διακρίνουμε ως "συνένωση" από την πραγματική "σύνθεση"· πρβ. § 28 κεξ.
Τη θεματική απόληξη, το συνθετικό φωνήεν και τη συνθετική έκταση θα τα συνεξετάσουμε σε επόμενη ανάρτηση.
Και τα αριθμητικά εμφανίζονται στο πρώτο μέλος συνήθως με τη μορφή του θέματος (τετρά-κυκλος 'με τέσσερις ρόδες' Όμ.), στο βαθμό που δεν είναι άκλιτα (ἐννεά-βοιος 'που αξίζει όσο εννέα βόδια' Όμ.) και το σύνθετο δεν είναι συνθετικό (δ(υ)ώδεκα).
-----------------------
[1] Και στα γερμανικά τα θεματικά σύνθετα όπως Land - mann 'αγρότης', Erd - beben 'σεισμός', Herz - blut 'το αίμα της καρδιάς' αντιπροσωπεύουν τον παλιότερο τρόπο σύνθεσης· σήμερα όμως προτιμάται πολλές φορές η γενική πτώση του πρώτου μέλους: Lands - mann 'συμπατριώτης', Erden - sohn 'θνητός', Herzens - sache 'θέμα συναισθήματος'· μάλιστα το - s -, όπως το το - ο - της ελληνικής (§ 129), υπερβαίνει τα όρια χρήσης του: Frauens - person 'γυναικούλα', Zeitungs - papier 'φύλλο εφημερίδας', Hilfs - mittel 'βοηθητικό μέσο'.
(του τύπου ἱππό-δαμος)
§ 74. Σε όλους τους τύπους σύνθεσης της αρχαίας Ελληνικής που περιέχουν γενικά ένα όνομα ως αρχικό μέλος το όνομα αυτό δεν βρίσκεται κατά κανόνα σε συγκεκριμένη πτώση, αλλά απαντά μόνον με σκέτο το θέμα του· αυτό συμβαίνει σε τόσο μεγάλο βαθμό, ώστε τα παραδείγματα περιττεύουν. Αυτός ο τρόπος σύνθεσης (όχι τα συγκεκριμένα σύνθετα! πρβ. § 41) πρέπει να ανάγεται σε μια εποχή όπου οι συντακτικές σχέσεις των ονομάτων δεν χαρακτηρίζονταν ακόμη από σύστημα προσαρτημάτων (καταλήξεων). Η σύγκριση, όμως, των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών δείχνει ότι η περίοδος αυτή τοποθετείται πολύ πριν από το τέλος της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής κοινότητας και ότι τα θεματικά σύνθετα αντιπροσωπεύουν έναν αγαπητό, μάλιστα τον χαρακτηριστικότερο τύπο σύνθεσης της ινδοευρωπαϊκής, ακριβώς επειδή ταυτόχρονα οι συντακτικές σχέσεις έξω από το σύνθετο εκφράζονταν με διαφορετική μορφή (με καταλήξεις) απ' ό,τι μέσα στο σύνθετο· ο τρόπος σύνθεσης που συζητήσαμε στο ΙΙ και που πλησιάζει πολύ περισσότερο στην ελεύθερη συντακτική σχέση έχει εντελώς δευτερεύοντα ρόλο σε σύγκριση με τη θεματική σύνθεση τόσο στα αρχαία ελληνικά όσο και στα ινδοευρωπαϊκά [1]· γι' αυτό τον διακρίνουμε ως "συνένωση" από την πραγματική "σύνθεση"· πρβ. § 28 κεξ.
Τη θεματική απόληξη, το συνθετικό φωνήεν και τη συνθετική έκταση θα τα συνεξετάσουμε σε επόμενη ανάρτηση.
Και τα αριθμητικά εμφανίζονται στο πρώτο μέλος συνήθως με τη μορφή του θέματος (τετρά-κυκλος 'με τέσσερις ρόδες' Όμ.), στο βαθμό που δεν είναι άκλιτα (ἐννεά-βοιος 'που αξίζει όσο εννέα βόδια' Όμ.) και το σύνθετο δεν είναι συνθετικό (δ(υ)ώδεκα).
-----------------------
[1] Και στα γερμανικά τα θεματικά σύνθετα όπως Land - mann 'αγρότης', Erd - beben 'σεισμός', Herz - blut 'το αίμα της καρδιάς' αντιπροσωπεύουν τον παλιότερο τρόπο σύνθεσης· σήμερα όμως προτιμάται πολλές φορές η γενική πτώση του πρώτου μέλους: Lands - mann 'συμπατριώτης', Erden - sohn 'θνητός', Herzens - sache 'θέμα συναισθήματος'· μάλιστα το - s -, όπως το το - ο - της ελληνικής (§ 129), υπερβαίνει τα όρια χρήσης του: Frauens - person 'γυναικούλα', Zeitungs - papier 'φύλλο εφημερίδας', Hilfs - mittel 'βοηθητικό μέσο'.
Η Αιώνια Αλήθεια: Η Συνείδηση, η Ύπαρξη, η Πραγματικότητα, είναι Μία
Όλοι οι ιδρυτές των μεγάλων θρησκειών και όλοι οι σημαντικοί φιλόσοφοι της ιστορίας, στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν την Πραγματικότητα και να «συλλάβουν» την Αλήθεια, ακολούθησαν έναν τελείως φυσικό και απλό τρόπο: Όλοι αναζήτησαν την Αλήθεια και προσπάθησαν να κατανοήσουν την Πραγματικότητα μέσα στην «Δεδομένη Συνείδηση», στην «Παρούσα Συνείδηση», σε όποια κατάσταση κι αν βρισκόταν αυτή. Αναζήτησαν την Αληθινή Φύση της Ύπαρξης τους, την εγκυρότητα της αντίληψής τους και ενήργησαν για να φτάσουν στην Καθαρή Αλήθεια.
Το ίδιο μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε άνθρωπος που μπορεί να είναι εξίσου σοφός με όλους αυτούς. Να διερευνήσει την «Δεδομένη Συνείδηση» που τυχαίνει να είναι. Σε αυτή την έρευνα θα περάσει από όλα τα στάδια που πέρασε το ανθρώπινο είδος στην πολλών χιλιετηρίδων ιστορία του. Τυπολογικά υπάρχουν πέντε στάδια προς την Αλήθεια (όπως κι αν την εννοούμε αυτή), πέντε βήματα που πρέπει να κάνουμε.
1) Το πρώτο και ασφαλές θεμέλιο, η βάση από την οποία μπορούμε να ξεκινήσουμε είναι η ίδια μας η Συνείδηση (η «Δεδομένη Συνείδηση» όποια κι αν είναι αυτή). Αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουμε και προβληματιζόμαστε κι αναζητούμε την Αλήθεια. Αν δεν υπήρχαμε (αν δεν είχαμε «συνείδηση» της ύπαρξής μας) δεν θα ετίθετο καν το πρόβλημα. Πρέπει να διερευνήσουμε λοιπόν καταρχήν τι «είναι» «συνείδηση», τι είναι σταθερό και τι είναι δευτερεύουσα δραστηριότητα στην λειτουργία της. Ασφαλώς η «συναίσθηση» είναι το σταθερό στοιχείο, ενώ το περιεχόμενο, όλα όσα αντιλαμβανόμαστε έρχονται μετά. Καταρχήν λοιπόν αντιλαμβανόμαστε την Ύπαρξη σαν ένα όλο, συγκεχυμένο όλο.
2) Μέσα στην «Δεδομένη Συνείδηση» εκδηλώνεται συναίσθηση, νόηση, αντίληψη, διανοητικές λειτουργίες, αισθήματα (δηλαδή ερεθίσματα από κάπου έξω από το εγώ) κι ένας ολόκληρος κόσμος απέναντί μας (που θεωρείται αντικειμενικός). Έτσι θεμελιώνεται η διάκριση μεταξύ Υποκειμένου κι αντικειμενικού κόσμου και παγιώνεται η αντίληψη ότι είμαστε μέσα σε αυτό τον αντικειμενικό κόσμο. Η απορρόφηση στο υποκείμενο οδηγεί στην προανθρώπινη, παιδιάστικη αντίληψη, ότι ελέγχουμε τα πάντα (οδηγεί σε ένα συνειδησιακό αυτισμό), ενώ η απορρόφηση στο αντικειμενικό μας στερεί το ανθρώπινο χαρακτηριστικό μας που είναι η αυτεξουσιότητα και μας κάνει να τρέχουμε πίσω από τα φαινόμενα (και τελικά μας αποκτηνώνει).
3) Αντιλαμβανόμαστε ότι Υποκείμενο, αντικειμενικό, είναι διαφορετικά. Επεξεργαζόμενοι διανοητικά αυτές τις δύο αρχές μπορούμε να ακολουθήσουμε ή τον ένα δρόμο του υποκειμένου ή τον άλλο του αντικειμενικού και να θεμελιώσουμε φιλοσοφικές θεωρίες και αντιλήψεις που θα δίνουν προτεραιότητα είτε στο ένα είτε στο άλλο. Αυτός είναι ο διανοητικός δρόμος που ακολούθησαν οι πρώιμοι και ανώριμοι διανοητές κι έτσι θεμελίωσαν φιλοσοφίες, μεταφυσικές δοξασίες για την Πραγματικότητα που στα εγχειρίδια της φιλοσοφίας διαχωρίζονται σε ιδεαλιστικές και ρεαλιστικές. Όλα αυτά είναι διανοητικές κατασκευές, προσπάθειες να συλλάβουμε με την σκέψη την Πραγματικότητα. Είναι όμως τελείως διαφορετικό πράγμα να βιώνουμε την Πραγματικότητα από το να σκεφτόμαστε την Πραγματικότητα. Μία τέτοια στάση παραμένει ανώριμη και παιδιάστικη κι ας παίρνει την μορφή φιλοσοφικής θεωρίας.
4) Ο Δρόμος που ακολούθησαν οι ώριμοι φιλόσοφοι (συχνά μυστικιστές και αντι-διανοητικοί φιλόσοφοι) είναι άλλος, είναι ο Δρόμος του Βιώματος. Για να αντιληφθούμε την Αληθινή Φύση της Ύπαρξής μας, της Συνείδησης σαν Συνείδησης και της σχέσης μας με τον αντικειμενικό κόσμο θα πρέπει να υπερβούμε και την διανόηση κι όλες τις δευτερεύουσες δραστηριότητες της Συνείδησης. Στον χώρο της σκέψης (αν και φανταστικός, τεχνητός) ο άνθρωπος αισθάνεται ασφάλεια. Εδώ όμως καλείται να εγκαταλείψει όλες αυτές τις δραστηριότητες και να ξανοιχτεί στο Άπειρο της Καθαρής Συνείδησης, στον Ωκεανό της Αληθινής Ύπαρξης. Μία τέτοια ενέργεια είναι ασφαλώς προσωπική, μη ελεγχόμενη και συνεπώς αμφιλεγόμενη και αμφισβητούμενη. Βεβαίως, στην πραγματικότητα, το Υποκείμενο εγκαταλείποντας όλες αυτές τις δευτερεύουσες δραστηριότητες βυθίζεται στην Αντικειμενική Φύση Του, σε Αυτό που Είναι Πραγματικά, αλλά αυτό το Βιώνει προσωπικά, σαν Υποκείμενο. Η Αλήθεια που ανακαλύπτει λοιπόν το Υποκείμενο είναι Αντικειμενική, αλλά είναι μία προσωπική αντίληψη της Αντικειμενικής Φύσης. Στην πραγματικότητα, σε Αυτή την Κατάσταση Υποκείμενο, Αντικειμενική Φύση, «διαλύονται» και η Πραγματικότητα Αποκαλύπτεται σαν Μία Ενότητα, σαν Ένας Ωκεανός Ύπαρξης που συμπεριλαμβάνει τα πάντα: και το Υποκείμενο που Υπερβαίνει τον εαυτό του και ταυτίζεται με την Αντικειμενική Ύπαρξη και όλο τον φαινομενικό αντικειμενικό κόσμο. Σε Αυτή την Κατάσταση το Υποκείμενο που Ταυτίστηκε με το Σύνολο της Ύπαρξης μεταβάλλεται σε Παγκόσμιο Πνεύμα που περικλείνει την «αντικειμενική φύση». Σε Αυτή την Κατάσταση το Υποκείμενο έχει αντιστρέψει τελείως την θέση του, δεν αισθάνεται ότι είναι μέσα στον «αντικειμενικό κόσμο», αντιλαμβάνεται ότι Μέσα Του περικλείνεται όλος ο «αντικειμενικός κόσμος». Συμβαίνει μία Πλήρης Πνευματική Ανατροπή κι έτσι ο «άνθρωπος» «γίνεται» «Θεός», ό,τι ήταν πάντα.
5) Μία Συνείδηση που Πραγματοποίησε την Πλήρη Αυτογνωσία, που έφτασε στην Έλλαμψη, στην Φώτιση, στην Σωτηρία (όπως κι αν το πούμε είναι το ίδιο), Αντιλαμβάνεται ότι στην πραγματικότητα η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, η ΥΠΑΡΞΗ, η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ, ότι ποτέ δεν αποχωρίστηκε από την ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ κι ότι όλη η πορεία της μέσα στον φαινομενικό κόσμο δεν ήταν παρά μία «συνειδησιακή παραζάλη», που την οδήγησε στο να αντιλαμβάνεται όλα τα φαινόμενα που παράγονται μέσα της σαν ανεξάρτητα από αυτήν και ότι βρέθηκε στην παράδοξη θέση να αισθάνεται ότι ζει μέσα σε αυτό το κοσμικό όνειρο. Είναι δύσκολο να κατανοήσει Αυτή την Κατάσταση μία συνείδηση που δεν την Βίωσε.
Το ίδιο μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε άνθρωπος που μπορεί να είναι εξίσου σοφός με όλους αυτούς. Να διερευνήσει την «Δεδομένη Συνείδηση» που τυχαίνει να είναι. Σε αυτή την έρευνα θα περάσει από όλα τα στάδια που πέρασε το ανθρώπινο είδος στην πολλών χιλιετηρίδων ιστορία του. Τυπολογικά υπάρχουν πέντε στάδια προς την Αλήθεια (όπως κι αν την εννοούμε αυτή), πέντε βήματα που πρέπει να κάνουμε.
1) Το πρώτο και ασφαλές θεμέλιο, η βάση από την οποία μπορούμε να ξεκινήσουμε είναι η ίδια μας η Συνείδηση (η «Δεδομένη Συνείδηση» όποια κι αν είναι αυτή). Αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχουμε και προβληματιζόμαστε κι αναζητούμε την Αλήθεια. Αν δεν υπήρχαμε (αν δεν είχαμε «συνείδηση» της ύπαρξής μας) δεν θα ετίθετο καν το πρόβλημα. Πρέπει να διερευνήσουμε λοιπόν καταρχήν τι «είναι» «συνείδηση», τι είναι σταθερό και τι είναι δευτερεύουσα δραστηριότητα στην λειτουργία της. Ασφαλώς η «συναίσθηση» είναι το σταθερό στοιχείο, ενώ το περιεχόμενο, όλα όσα αντιλαμβανόμαστε έρχονται μετά. Καταρχήν λοιπόν αντιλαμβανόμαστε την Ύπαρξη σαν ένα όλο, συγκεχυμένο όλο.
2) Μέσα στην «Δεδομένη Συνείδηση» εκδηλώνεται συναίσθηση, νόηση, αντίληψη, διανοητικές λειτουργίες, αισθήματα (δηλαδή ερεθίσματα από κάπου έξω από το εγώ) κι ένας ολόκληρος κόσμος απέναντί μας (που θεωρείται αντικειμενικός). Έτσι θεμελιώνεται η διάκριση μεταξύ Υποκειμένου κι αντικειμενικού κόσμου και παγιώνεται η αντίληψη ότι είμαστε μέσα σε αυτό τον αντικειμενικό κόσμο. Η απορρόφηση στο υποκείμενο οδηγεί στην προανθρώπινη, παιδιάστικη αντίληψη, ότι ελέγχουμε τα πάντα (οδηγεί σε ένα συνειδησιακό αυτισμό), ενώ η απορρόφηση στο αντικειμενικό μας στερεί το ανθρώπινο χαρακτηριστικό μας που είναι η αυτεξουσιότητα και μας κάνει να τρέχουμε πίσω από τα φαινόμενα (και τελικά μας αποκτηνώνει).
3) Αντιλαμβανόμαστε ότι Υποκείμενο, αντικειμενικό, είναι διαφορετικά. Επεξεργαζόμενοι διανοητικά αυτές τις δύο αρχές μπορούμε να ακολουθήσουμε ή τον ένα δρόμο του υποκειμένου ή τον άλλο του αντικειμενικού και να θεμελιώσουμε φιλοσοφικές θεωρίες και αντιλήψεις που θα δίνουν προτεραιότητα είτε στο ένα είτε στο άλλο. Αυτός είναι ο διανοητικός δρόμος που ακολούθησαν οι πρώιμοι και ανώριμοι διανοητές κι έτσι θεμελίωσαν φιλοσοφίες, μεταφυσικές δοξασίες για την Πραγματικότητα που στα εγχειρίδια της φιλοσοφίας διαχωρίζονται σε ιδεαλιστικές και ρεαλιστικές. Όλα αυτά είναι διανοητικές κατασκευές, προσπάθειες να συλλάβουμε με την σκέψη την Πραγματικότητα. Είναι όμως τελείως διαφορετικό πράγμα να βιώνουμε την Πραγματικότητα από το να σκεφτόμαστε την Πραγματικότητα. Μία τέτοια στάση παραμένει ανώριμη και παιδιάστικη κι ας παίρνει την μορφή φιλοσοφικής θεωρίας.
4) Ο Δρόμος που ακολούθησαν οι ώριμοι φιλόσοφοι (συχνά μυστικιστές και αντι-διανοητικοί φιλόσοφοι) είναι άλλος, είναι ο Δρόμος του Βιώματος. Για να αντιληφθούμε την Αληθινή Φύση της Ύπαρξής μας, της Συνείδησης σαν Συνείδησης και της σχέσης μας με τον αντικειμενικό κόσμο θα πρέπει να υπερβούμε και την διανόηση κι όλες τις δευτερεύουσες δραστηριότητες της Συνείδησης. Στον χώρο της σκέψης (αν και φανταστικός, τεχνητός) ο άνθρωπος αισθάνεται ασφάλεια. Εδώ όμως καλείται να εγκαταλείψει όλες αυτές τις δραστηριότητες και να ξανοιχτεί στο Άπειρο της Καθαρής Συνείδησης, στον Ωκεανό της Αληθινής Ύπαρξης. Μία τέτοια ενέργεια είναι ασφαλώς προσωπική, μη ελεγχόμενη και συνεπώς αμφιλεγόμενη και αμφισβητούμενη. Βεβαίως, στην πραγματικότητα, το Υποκείμενο εγκαταλείποντας όλες αυτές τις δευτερεύουσες δραστηριότητες βυθίζεται στην Αντικειμενική Φύση Του, σε Αυτό που Είναι Πραγματικά, αλλά αυτό το Βιώνει προσωπικά, σαν Υποκείμενο. Η Αλήθεια που ανακαλύπτει λοιπόν το Υποκείμενο είναι Αντικειμενική, αλλά είναι μία προσωπική αντίληψη της Αντικειμενικής Φύσης. Στην πραγματικότητα, σε Αυτή την Κατάσταση Υποκείμενο, Αντικειμενική Φύση, «διαλύονται» και η Πραγματικότητα Αποκαλύπτεται σαν Μία Ενότητα, σαν Ένας Ωκεανός Ύπαρξης που συμπεριλαμβάνει τα πάντα: και το Υποκείμενο που Υπερβαίνει τον εαυτό του και ταυτίζεται με την Αντικειμενική Ύπαρξη και όλο τον φαινομενικό αντικειμενικό κόσμο. Σε Αυτή την Κατάσταση το Υποκείμενο που Ταυτίστηκε με το Σύνολο της Ύπαρξης μεταβάλλεται σε Παγκόσμιο Πνεύμα που περικλείνει την «αντικειμενική φύση». Σε Αυτή την Κατάσταση το Υποκείμενο έχει αντιστρέψει τελείως την θέση του, δεν αισθάνεται ότι είναι μέσα στον «αντικειμενικό κόσμο», αντιλαμβάνεται ότι Μέσα Του περικλείνεται όλος ο «αντικειμενικός κόσμος». Συμβαίνει μία Πλήρης Πνευματική Ανατροπή κι έτσι ο «άνθρωπος» «γίνεται» «Θεός», ό,τι ήταν πάντα.
5) Μία Συνείδηση που Πραγματοποίησε την Πλήρη Αυτογνωσία, που έφτασε στην Έλλαμψη, στην Φώτιση, στην Σωτηρία (όπως κι αν το πούμε είναι το ίδιο), Αντιλαμβάνεται ότι στην πραγματικότητα η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, η ΥΠΑΡΞΗ, η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ, ότι ποτέ δεν αποχωρίστηκε από την ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ κι ότι όλη η πορεία της μέσα στον φαινομενικό κόσμο δεν ήταν παρά μία «συνειδησιακή παραζάλη», που την οδήγησε στο να αντιλαμβάνεται όλα τα φαινόμενα που παράγονται μέσα της σαν ανεξάρτητα από αυτήν και ότι βρέθηκε στην παράδοξη θέση να αισθάνεται ότι ζει μέσα σε αυτό το κοσμικό όνειρο. Είναι δύσκολο να κατανοήσει Αυτή την Κατάσταση μία συνείδηση που δεν την Βίωσε.
Είναι εκείνο το «δε σ’ αγαπώ πια» που δε χωνεύεται
Χώρισες. Μόλις βίωσες μια ερωτική απογοήτευση. Ανάμεσα στους δύο σας, πήρες τη δεύτερη θέση. Μόλις τσαλαπατήθηκε το «εγώ» σου, η ιδιοσυγκρασία σου, η αυτοεκτίμησή σου. Οι έρωτες, όμως, θα ξέρεις πως έρχονται και παρέρχονται. Και ναι, έρχομαι να σου επιβεβαιώσω πως ο έρωτας με έρωτα περνάει αλλά δε σε νοιάζει και πολύ σε αυτή την φάση της ζωής σου να το διαβάσεις αυτό. Ισχύει, ωστόσο, αλλά δεν είναι η ώρα του να το αναλύσουμε, αφού εσύ έχεις ήδη στιγματιστεί από τον ερωτά σου.
Επιπλέον είσαι ο καλύτερος συμβουλάτορας του κόσμου- όταν πρόκειται για τον χωρισμό των άλλων- όχι όμως για τον δικό σου χωρισμό. Εκεί όλο πέφτεις και πέφτεις ψυχολογικά και προσπαθείς από κάπου να πιαστείς, κι ανατρέχεις σε κάποιον για να σου πει ότι αυτός ο χωρισμός είναι ένας εφιάλτης όπου σε λίγο θα ξυπνήσεις και θα είναι όλα όπως πριν. Μέχρι τότε, εσύ συνεχίζεις να πέφτεις και συνειδητοποιείς αργά και βασανιστικά πως δεν πρόκειται για εφιάλτη, δεν πρόκειται για ψέμα, αλλά για την ίδια σου την πραγματικότητα.
Άραγε θα έχεις ξανά νορμάλ ερωτική ζωή, αναρωτιέσαι. Πώς γίνεται να σταματάει η αγάπη από τον έναν, πώς έμεινες ν’ αγαπάς μόνο εσύ; Υπάρχει κάποιος διακόπτης, άραγε, που τον πατάει κανείς και «σβήνει» η σχέση; Γιατί σου έχει φανεί πως η άλλη πλευρά τον «πάτησε» σχετικά εύκολα αυτόν τον διακόπτη. Πώς γίνεται να μιλάς γι’ αγάπη, να συγκατοικείς με κάποιον, να του δείχνεις πως όλα είναι τέλεια, να τον κάνεις να νιώθει ασφάλεια και ξαφνικά να τον διώχνεις από τη ζωή σου, να του λες πως «ως εδώ ήμασταν, υπάρχει ημερομηνία λήξης». Ακόμα χειρότερα, δεν μπορείς να πιστέψεις πως εσύ έδωσες κατάθεση ψυχής και σώματος, αλλά η άλλη πλευρά απλώς χρησιμοποίησε για λίγο αυτά που πρόσφερες και μετά είπε «ως εδώ». Εσύ με τι δύναμη θα ξαναχαρίσεις το σώμα σου και την ψυχή σου στον επόμενο έρωτα, χωρίς να θεωρήσεις πως προσφέρεις υπηρεσίες;
Κάπου εκεί, έρχονται όλα τα κλισέ στο μυαλό σου: δεν είσαι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος, υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια, συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες. Αλλά καταλαβαίνεις ότι είναι μόνο κουβέντες παρηγορητικές, για να ικανοποιηθεί το εγώ σου, να ηρεμήσεις το είναι σου. Έπειτα, ακολουθούν όλες οι καλές σας κι οι μοναδικές σας στιγμές κι η φάση γίνεται ολοένα και χειρότερη για σένα. Δεν πρόκειται να ξαναέχεις νορμάλ ερωτική ζωή, σκέφτεσαι. Ποτέ ξανά δε θα είναι ίδια τα πράγματα για σένα.
Θες να σκεφτείς τις λύσεις τις οποίες απορρίπτεις τη μία μετά την άλλη και προσπαθείς να θέσεις κάποια χρονικά περιθώρια συγχώρεσης. Αν σε πάρει σε μια ώρα τηλέφωνο και σου πει πως μετάνιωσε, αν σε συναντήσει τυχαία αύριο και σου πει να προσπαθήσετε ξανά, αν ένας φίλος πλησιάσει έναν δικό σου για να μάθει πώς είσαι και δείξει ενδιαφέρον, τότε τι; Κάπου εκεί συνειδητοποιείς πως η βεντάλια της συγχώρεσής σου έχει ανοίξει αρκετά, τόσο που ξεχείλωσε.
Έπειτα, πιάνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται γιατί χωρίσατε. Σε ενδιαφέρει πια η αιτία; Δε θα ξαναείστε μαζί, δε θα σε ξαναγγίξει ερωτικά, δε θα αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς σου, δε θα σου μιλήσει τρυφερά. Αισθάνεσαι σαν να πηγαίνατε μαζί σε κάποιο προορισμό με το τρένο αλλά επέλεξε να σε αφήσει σε κάποια συγκεκριμένη στάση, συνεχίζοντας σόλο την πορεία και το ταξίδι των ονείρων σας. Έχεις μείνει μετέωρος, σε ένα κωλοσημείο, χωρίς να μπορείς να δεις πως από αύριο είναι μια καινούργια μέρα και πως θα καθαρίσει το τοπίο κάποια στιγμή.
Ποτέ ένας χωρισμός δεν επιφέρει το τέλος. Είναι απλώς το κομβικό σημείο που αποφασίζεις να προχωρήσεις που πονάει τόσο, που πρέπει να παραιτηθείς από μια ιδέα που έκανες καιρό να χτίσεις. Δεν είναι όμως αυτό ένα τέλος, μα η επόμενη σελίδα. Κι αν δεν το βλέπεις σήμερα, ίσως φανεί από αύριο.
Επιπλέον είσαι ο καλύτερος συμβουλάτορας του κόσμου- όταν πρόκειται για τον χωρισμό των άλλων- όχι όμως για τον δικό σου χωρισμό. Εκεί όλο πέφτεις και πέφτεις ψυχολογικά και προσπαθείς από κάπου να πιαστείς, κι ανατρέχεις σε κάποιον για να σου πει ότι αυτός ο χωρισμός είναι ένας εφιάλτης όπου σε λίγο θα ξυπνήσεις και θα είναι όλα όπως πριν. Μέχρι τότε, εσύ συνεχίζεις να πέφτεις και συνειδητοποιείς αργά και βασανιστικά πως δεν πρόκειται για εφιάλτη, δεν πρόκειται για ψέμα, αλλά για την ίδια σου την πραγματικότητα.
Άραγε θα έχεις ξανά νορμάλ ερωτική ζωή, αναρωτιέσαι. Πώς γίνεται να σταματάει η αγάπη από τον έναν, πώς έμεινες ν’ αγαπάς μόνο εσύ; Υπάρχει κάποιος διακόπτης, άραγε, που τον πατάει κανείς και «σβήνει» η σχέση; Γιατί σου έχει φανεί πως η άλλη πλευρά τον «πάτησε» σχετικά εύκολα αυτόν τον διακόπτη. Πώς γίνεται να μιλάς γι’ αγάπη, να συγκατοικείς με κάποιον, να του δείχνεις πως όλα είναι τέλεια, να τον κάνεις να νιώθει ασφάλεια και ξαφνικά να τον διώχνεις από τη ζωή σου, να του λες πως «ως εδώ ήμασταν, υπάρχει ημερομηνία λήξης». Ακόμα χειρότερα, δεν μπορείς να πιστέψεις πως εσύ έδωσες κατάθεση ψυχής και σώματος, αλλά η άλλη πλευρά απλώς χρησιμοποίησε για λίγο αυτά που πρόσφερες και μετά είπε «ως εδώ». Εσύ με τι δύναμη θα ξαναχαρίσεις το σώμα σου και την ψυχή σου στον επόμενο έρωτα, χωρίς να θεωρήσεις πως προσφέρεις υπηρεσίες;
Κάπου εκεί, έρχονται όλα τα κλισέ στο μυαλό σου: δεν είσαι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος, υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια, συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες. Αλλά καταλαβαίνεις ότι είναι μόνο κουβέντες παρηγορητικές, για να ικανοποιηθεί το εγώ σου, να ηρεμήσεις το είναι σου. Έπειτα, ακολουθούν όλες οι καλές σας κι οι μοναδικές σας στιγμές κι η φάση γίνεται ολοένα και χειρότερη για σένα. Δεν πρόκειται να ξαναέχεις νορμάλ ερωτική ζωή, σκέφτεσαι. Ποτέ ξανά δε θα είναι ίδια τα πράγματα για σένα.
Θες να σκεφτείς τις λύσεις τις οποίες απορρίπτεις τη μία μετά την άλλη και προσπαθείς να θέσεις κάποια χρονικά περιθώρια συγχώρεσης. Αν σε πάρει σε μια ώρα τηλέφωνο και σου πει πως μετάνιωσε, αν σε συναντήσει τυχαία αύριο και σου πει να προσπαθήσετε ξανά, αν ένας φίλος πλησιάσει έναν δικό σου για να μάθει πώς είσαι και δείξει ενδιαφέρον, τότε τι; Κάπου εκεί συνειδητοποιείς πως η βεντάλια της συγχώρεσής σου έχει ανοίξει αρκετά, τόσο που ξεχείλωσε.
Έπειτα, πιάνεις τον εαυτό σου να σκέφτεται γιατί χωρίσατε. Σε ενδιαφέρει πια η αιτία; Δε θα ξαναείστε μαζί, δε θα σε ξαναγγίξει ερωτικά, δε θα αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς σου, δε θα σου μιλήσει τρυφερά. Αισθάνεσαι σαν να πηγαίνατε μαζί σε κάποιο προορισμό με το τρένο αλλά επέλεξε να σε αφήσει σε κάποια συγκεκριμένη στάση, συνεχίζοντας σόλο την πορεία και το ταξίδι των ονείρων σας. Έχεις μείνει μετέωρος, σε ένα κωλοσημείο, χωρίς να μπορείς να δεις πως από αύριο είναι μια καινούργια μέρα και πως θα καθαρίσει το τοπίο κάποια στιγμή.
Ποτέ ένας χωρισμός δεν επιφέρει το τέλος. Είναι απλώς το κομβικό σημείο που αποφασίζεις να προχωρήσεις που πονάει τόσο, που πρέπει να παραιτηθείς από μια ιδέα που έκανες καιρό να χτίσεις. Δεν είναι όμως αυτό ένα τέλος, μα η επόμενη σελίδα. Κι αν δεν το βλέπεις σήμερα, ίσως φανεί από αύριο.
Η Φροϋδική θεωρία για τον ανθρώπινο ψυχισμό - Δεύτερη Τοπική Θεωρία
Ανά τους αιώνες, πολλά μοντέλα προτάθηκαν για να εξηγήσουν και να σχηματοποιήσουν τις ψυχικές δυνάμεις και τα κίνητρα που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και να προσεγγίσουν τη φύση της ψυχικής λειτουργίας του ανθρώπου.
Εντούτοις, ο Sigmund Freud (1856-1939) ήταν αυτός που ανέπτυξε ίσως την πιο ολοκληρωμένη και κλινικά χρήσιμη θεωρία για την κατανόηση της ψυχικής δομής και λειτουργίας.
Επιχειρούμε να προσεγγίσουμε την Δεύτερη Τοπική θεωρία του Freud, αναλύοντας τις θεμελιακές διακρίσεις του ανθρώπινου ψυχισμού που εισήγαγε σε αυτήν, δηλαδή το Αυτό, το Εγώ, το Υπερεγώ και το οιδιπόδειο σύμπλεγμα και να εντοπίσουμε τους λόγους για τους οποίους θεωρεί πως ο πολιτισμός είναι πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας.
Η Φροϋδική θεωρία για τον ανθρώπινο ψυχισμό
Κεντρικός άξονας της ψυχαναλυτικής θεώρησης του ατόμου είναι ο άνθρωπος ως σύστημα ενεργειών. Η ενέργεια ρέει μέσα στον άνθρωπο και διοχετεύεται σε κάποια κανάλια, δηλαδή συμπεριφορές. Στόχος του ανθρώπου είναι η ηδονή, δηλαδή η μείωση της έντασης ή η απελευθέρωση της ενέργειας.
Κατά τον Freud, οι άνθρωποι, αναζητώντας την ηδονή, σκοντάφτουν στις απαιτήσεις της πολιτισμένης κοινωνίας. Έτσι, είτε διοχετεύουν την ενέργεια σε άλλο κανάλι (τόσο οι επιστημονικές, όσο και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες, είναι σεξουαλική και επιθετική ενέργεια που εκφράζεται με άλλο τρόπο), είτε οδηγούνται στη δυστυχία και τη νεύρωση.
Η ψυχαναλυτική θεωρία υποστηρίζει ότι, ο άνθρωπος δεν έχει πλήρη επίγνωση των συναισθημάτων και ενστίκτων του.
Ο Freud επεξεργάσθηκε δύο βασικά μοντέλα για την κατανόηση της ψυχικής δομής και λειτουργίας, το τοπογραφικό μοντέλο και το δομικό μοντέλο. Το τοπογραφικό μοντέλο ή Πρώτη Τοπική Θεωρία που αναπτύσσεται περισσότερο στα μεταψυχολογικά κείμενα του Freud το 1915, προτείνει τρία επίπεδα ψυχικής λειτουργίας του ατόμου, το συνειδητό, το προσυνειδητό και το ασυνείδητο.
Αυτά που έχουμε επίγνωση βρίσκονται στο συνειδητό, αυτά που μπορούμε να αντιληφθούμε αν τους δώσουμε προσοχή βρίσκονται στο προσυνειδητό και αυτά που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, φωλιάζουν στο ασυνείδητο. Τα τελευταία μπορούμε να τα παρατηρήσουμε έμμεσα, μελετώντας τα όνειρα, τις γλωσσικές παραδρομές, τις νευρώσεις, τις ψυχώσεις, κ.α. ή με την χρήση φαρμάκων όπως το LSD για παράδειγμα.
Στο ασυνείδητο εξάλλου, κατά τον Freud, φωλιάζουν όλες οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής μας -και όχι μόνο- ζωής, για λόγους άμυνας. Αναγκάζουμε, δηλαδή, τον εαυτό μας να απωθήσει τις εμπειρίες, για να αποφύγουμε τον πόνο που τις συνοδεύει. Τα προαναφερθέντα επίπεδα της πρώτης τοπικής θεωρίας του Freud, δεν αποτελούν πραγματικούς χώρους στον εγκέφαλο, αλλά σχηματικές έννοιες ψυχικής λειτουργίας - ο βαθμός δηλαδή στον οποίο σκέψεις, συναισθήματα, φαντασίες κτλ. είναι προσιτά στη συνείδηση μας.
Η βασική προσφορά της Πρώτης Τοπικής Θεωρίας είναι η ανακάλυψη του ασυνειδήτου. Στο κείμενο που θεμελιώνει αυτή την ανακάλυψη, την Ερμηνεία των Ονείρων, ο Freud δείχνει πώς οι διαδικασίες του ονείρου μάς δίνουν τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τις εκδηλώσεις του ασυνειδήτου, ενός ασυνειδήτου αιχμαλωτισμένου μέσα στις γλωσσικές δομές μέσω των μηχανισμών του π.χ της μετάθεσης[1], της συμπύκνωσης[2] κ.α.
Στα 1923, ο Freud ανέπτυξε ένα πιο μεθοδικό δομικό μοντέλο της ψυχανάλυσης, το οποίο αναγνωρίζεται ως Δεύτερη Τοπική Θεωρία, παρουσιάζοντας τις έννοιες «Αυτό», «Εγώ», «Υπερεγώ» και του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Τα τρία ψυχικά τμήματα Αυτό, Εγώ, Υπερεγώ (όπως συμβαίνει και με τα συστήματα της Πρώτης Τοπικής) είναι κατά βάση σχηματικά και επομένως δεν θεωρούνται ως συγκεκριμένες ανεξάρτητες ενότητες που έχουν πραγματική υπόσταση, αλλά ως συστήματα λειτουργιών στενά διασυνδεδεμένα μεταξύ τους.
Δεύτερη Τοπική Θεωρία: Αυτό
Το Αυτό είναι μια συλλογική ονομασία για τις βιολογικές ανάγκες και ενορμήσεις του ατόμου, είναι απαιτητικό, παράλογο, αντικοινωνικό και αγαπά τις απολαύσεις. Αποτελεί την εγγενή πλευρά της προσωπικότητας και περιλαμβάνει βασικά τις ενστικτώδεις ανάγκες για αέρα, τροφή, νερό και λοιπά στοιχεία διατροφής, για διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, καθώς και για αναπαραγωγή. Προοδευτικά, οι ενστικτώδεις αυτές ανάγκες διαφοροποιούνται σε ενορμήσεις που έχουν ψυχική αναπαράσταση, όπως ενορμήσεις εξάρτησης, επιθετικές τάσεις, τάσεις φυγής και σεξουαλικές ενορμήσεις. Οι ενορμήσεις εξορμούν από το ασυνείδητο και όταν επενδυθούν από το Εγώ με τη λειτουργία της αντίληψης και της νόησης γίνονται συναισθήματα, που μπορεί να είναι όπως και οι ιδέες που σχηματίζει πάλι το Εγώ συνειδητά ή ασυνείδητα.
Σύμφωνα με τον Freud, υπάρχουν δύο βασικές ενορμήσεις: η σεξουαλική ενόρμηση (ένστικτο της ζωής ή Έρως) και η επιθετική ενόρμηση (ένστικτο θανάτου ή θάνατος). Η σεξουαλική ενόρμηση λειτουργεί με βάση την αρχή της ευχαρίστησης και κύριος σκοπός της είναι η προστασία και η διατήρηση της ζωής, σε αντίθεση με την επιθετική ενόρμηση που σκοπός της είναι η διάλυση και ο θάνατος. Η ασυνείδητη ψυχική ενέργεια που τροφοδοτεί τη σεξουαλική ενόρμηση λέγεται libido.
Η βασική δύναμη που καθοδηγεί το Αυτό είναι η αρχή της ευχαρίστησης, δηλαδή η τάση να ζητά άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών, άμεση ευχαρίστηση και αποφυγή του πόνου. Το Αυτό θεωρείται από τον Freud η κυριότερη παρακαταθήκη της ψυχικής ενέργειας, έρχεται σε διαπλοκή με το Εγώ και το Υπερεγώ, τα οποία, κατά την γενετική άποψη, αποτελούν διαφοροποιήσεις του.
Δεύτερη Τοπική Θεωρία: Υπερεγώ
Το Υπερεγώ έχει ορισθεί από τον Freud ως ένα είδος ψυχικού εισαγγελέα προκειμένου να μετριασθούν οι ενορμήσεις του Αυτό, οι οποίες, πολλές φορές, είναι παράλογες. Το Υπερεγώ αρχίζει να σχηματίζεται ήδη στον πρώτο χρόνο της ζωής του ατόμου, παρουσιάζει τη βασική του ανάπτυξη στην οιδιπόδεια περίοδο (3-6 χρόνια), κατά την διάρκεια της οποίας, το Εγώ του παιδιού αναγνωρίζει ως εμπόδιο για την επίτευξη των επιθυμιών του τον πατέρα και ορθώνει μέσα του ένα εμπόδιο. Με άλλα λόγια, το Εγώ αναγνωρίζει ασυνείδητα την ερωτική επιθυμία προς την μητέρα ως κάτι κακό και την απωθεί με την δημιουργία αυτού του ψυχικού εισαγγελέα. O Freud ισχυρίζεται ότι, όσο πιο έντονο είναι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, τόσο πιο έντονη θα είναι η κυριαρχία του Υπερεγώ πάνω στο Εγώ ως ηθική δύναμη.
Το Υπερεγώ δημιουργείται βαθμιαία, από την εσωτερίκευση με τον μηχανισμό της ενδοβολής των παροτρύνσεων και απαγορεύσεων ή τιμωριών των γονέων και αργότερα των δασκάλων, συγγενών κτλ. Προοδευτικά με τον μηχανισμό της ταυτοποίησης προσλαμβάνει και αφομοιώνει τις σταθερές της συμπεριφοράς, αλλά και τα ιδεώδη και τις αξίες των γονέων και των ανθρώπων που εξασκούν σημαντική επιρροή στο άτομο καθώς αναπτύσσεται.
Το Υπερεγώ, επομένως, αποτελείται από δύο υποθετικά τμήματα: το καθαυτό Υπερεγώ ή συνείδηση, που αποτελεί τον κριτικό έλεγχο του ατόμου και το ιδεώδες του Εγώ, που περιλαμβάνει τις ηθικές, θρησκευτικές, κοσμοθεωριακές και λοιπές αξίες του ατόμου, τα ιδεώδη, τα ιδανικά και τις φιλοδοξίες του.
Αν τα κοινωνικά πρέπει εσωτερικεύονται υπέρμετρα, ενισχύουν το Υπερεγώ και ασκείται τρομερή πίεση στο ασυνείδητο που ωθούν το άτομο να είναι καταπιεσμένο, με μειωμένη αυτοεκτίμηση. Τα θέλω και οι επιθυμίες στην περίπτωση αυτή καταπιέζονται από το «πρέπει» και το άτομο κινείται στα πλαίσια επιταγών και κανόνων, γίνεται θεματοφύλακας τους, αλλά οι κανόνες αυτοί το καταπιέζουν.
Δεύτερη Τοπική Θεωρία: Εγώ
Ανάμεσα στα δύο αυτά επίπεδα του ψυχισμού, σύμφωνα με τον Freud, υπάρχει και ένα τρίτο επίπεδο, που είναι το Εγώ και αποτελεί το σύνολο των ψυχικών λειτουργιών που διαμορφώνουν τη σχέση μας με το περιβάλλον. Εμφανίζεται στον άνθρωπο ενιαίο, αυτόματο, ευδιάκριτο από κάθε τι άλλο. Η ψυχαναλυτική έρευνα του Freud απέδειξε πως το Εγώ επεκτείνεται, μάλλον, προς τα μέσα χωρίς καθαρά σύνορα από την ασυνείδητη ψυχική ουσία του Αυτό (Sigmund Freud,1994:15). Το Εγώ είναι η έδρα της συνείδησης, και πλησιάζει, κατ' Αυτό, την έννοια της προσωπικότητας. Το Εγώ οικοδομείται, για να εξασφαλίσει τη σταθερότητα του προσώπου, να στηρίξει την ταυτότητά του, είναι ένα είδος «συνταγματικού μονάρχη», λέει ο Freud, ταγμένου στον «διπλωματικό ελιγμό», επιφορτισμένου να αμύνεται ενάντια στους «τρεις τυράννους», δηλαδή το Αυτό, το Υπερεγώ και τον εξωτερικό κόσμο.
Με άλλα λόγια, το Εγώ προσπαθεί να ισορροπήσει τις πιέσεις που δέχεται από τις επιθυμίες και τις ορμές του ασυνειδήτου «Αυτό», αλλά και τις πιέσεις τις εξωτερικής πραγματικότητας, μέσω των «πρέπει», που εσωτερικεύονται στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης, δηλαδή του Υπερεγώ. Η λειτουργία του, επομένως, είναι προσαρμοστική. Αν το Εγώ κατορθώνει αυτήν την ισορροπία ανάμεσα στο «θέλω» και το «πρέπει» το άτομο είναι υγιές και έχει ισχυρή αυτοεκτίμηση . Αν κυριαρχούν οι ορμές και οι επιθυμίες, ενάντια στα κοινωνικά πρέπει, γίνεται ασυμβίβαστο με τους άλλους, καθώς δεν μπορεί να δεχτεί συμβιβασμούς στα πλαίσια της κοινωνίας που ζει.
Η οργάνωση του Εγώ αρχίζει από τη γέννηση του ατόμου και μολονότι συνεχίζεται σ' όλη τη ζωή, οι βασικές του λειτουργίες έχουν αναπτυχθεί μέχρι το τέλος των τριών χρόνων, οπότε το παιδί έχει σαφή αίσθηση του Εγώ ή εαυτού του. Το Εγώ περιλαμβάνει βασικές λειτουργίες, όπως είναι η εκτίμηση των διαφόρων καταστάσεων, ο έλεγχος της πραγματικότητας, η κρίση, η συμβιβαστικότητα, η ανεύρεση λύσεων στα διάφορα προβλήματα, η δημιουργία αμυντικών μηχανισμών κ.ά. και έρχεται σε επαφή με το περιβάλλον με τις λειτουργίες της αντίληψης, της σκέψης, του συναισθήματος και της πράξης. Σε σημαντικό βαθμό οι λειτουργίες του Εγώ επιτελούνται και σε ασυνείδητο επίπεδο.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τις ενορμήσεις του Αυτό, που πιέζουν για άμεση ικανοποίηση και διέπονται από την αρχή της ευχαρίστησης, οι λειτουργίες του Εγώ διέπονται από την αρχή της πραγματικότητας, δηλαδή λαμβάνουν υπόψη τους περιορισμούς της πραγματικότητας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, το Εγώ αναβάλλει την άμεση ικανοποίηση και υπολογίζει την κάθε πράξη ανάλογα με την άμεση και μελλοντική πραγματικότητα, οπότε εξασφαλίζει τελικά τη μεγαλύτερη δυνατή ευχαρίστηση και ικανοποίηση για το άτομο.
Η αντίληψη για το Εγώ παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζει αντίστοιχα η ενόρμηση στο Αυτό. Ο Freud ισχυρίζεται ότι η διάκριση αυτή του Εγώ και του Αυτό συνιστά την αντίθεση μεταξύ λογικής και πάθους.
Στάδια του Εγώ
Η ανάπτυξη του Εγώ περνά από διάφορα στάδια μέχρι να φθάσει στην ωριμότητα, που αποτελεί και την ωριμότητα του ατόμου. Ο Freud αναφέρει:
Η αρμονική συνεργασία του Αυτό, Εγώ και Υπερεγώ χαρακτηρίζει τη λειτουργία του καλά προσαρμοσμένου ανθρώπου. Αντίθετα, η συμπεριφορά του νευρωτικού, ψυχωτικού ή διαταραγμένου στον χαρακτήρα ή προσωπικότητα ατόμου μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα της διαταραχής της δυναμικής ισορροπίας των τμημάτων αυτών της προσωπικότητας.
Ο Πολιτισμός ως πηγή δυστυχίας
Σκοπός της ζωής του ανθρώπου είναι η διαρκής επιδίωξη για την απόκτηση και διατήρηση της ευτυχίας. Ωστόσο, κατά τον Freud, οι δυνατότητες της ανθρώπινης ευτυχίας είναι περιορισμένες, λόγω της ιδιοσυστασίας του ανθρώπου και εξαρτώμενες από τον παράγοντα πόνο που προέρχεται από τρεις πηγές.
Πολιτισμός, κατά τον Freud, «είναι το σύνολο των επιτευγμάτων και των θεσμών, με τα οποία ο τρόπος ζωής μας απομακρύνεται από αυτόν των ζωωδών προγόνων μας και τα οποία εξυπηρετούν τους δύο σκοπούς: την προστασία του ανθρώπου απέναντι στη φύση και τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων» (Sigmund Freud,1994:46).
Ο δαμασμός της φωτιάς και η δημιουργία κατοικίας αποτελούν κατά τον Freud τις πρώτες πολιτισμικές δραστηριότητες, ενώ η δυνατότητα όλο και μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων να ζουν σε κοινότητα αποτέλεσε την πρώτη πολιτισμική επιτυχία. Η ομορφιά, η καθαριότητα και κυρίως η τάξη την οποία ο άνθρωπος υιοθέτησε μιμούμενος τη φύση, κατέχουν θέση υψηλών αξιών σε μια πολιτισμένη κοινωνία.
Ωστόσο, θεμέλιο πολιτισμικό λίθο αποτελεί η καλλιέργεια των ανώτερων ψυχικών δραστηριοτήτων π.χ οι καλλιτεχνικές, διανοητικές και επιστημονικές επιδόσεις, στις οποίες παρατηρείται ο κυρίαρχος ρόλος των ιδεών στον άνθρωπο (Sigmund Freud,1994:52).
Σημαντικότατο χαρακτηριστικό μιας πολιτισμένης κοινωνίας ο Freud θεωρεί τις ρυθμισμένες σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και αποφασιστικό πολιτισμικό βήμα θεωρεί την αντικατάσταση της δύναμης του ξεχωριστού ανθρώπου από αυτή της κοινότητας.
Η ουσία της κοινοτικής δύναμης έγκειται στο ότι τα μέλη της κοινότητας περιορίζουν τις δυνατότητες ικανοποίησης τους, ενώ ταυτόχρονα το ξεχωριστό άτομο δεν γνωρίζει κανένα περιορισμό (Sigmund Freud,1994:53). Κατά τον Freud, ένα μεγάλο μέρος του αγώνα της ανθρωπότητας συγκεντρώνεται στο μοναδικό σκοπό της ανεύρεσης μιας ισορροπίας, ανάμεσα στις μαζικές και τις ατομικές πολιτισμικές απαιτήσεις, καθόσον θεωρεί ότι, όσοι είναι ικανοί για κοινοτική ζωή έχουν συμβάλει στην δημιουργία της με ορμικές θυσίες.
Η διασφάλιση της πολιτισμικής ισορροπίας επιτυγχάνεται με την δημιουργία και εφαρμογή ενός δικαίου, το οποίο δεν επιτρέπει να γίνει κάποιος θύμα ωμής βίας. Το πρώτο πολιτισμικό δίκαιο ανιχνεύεται στον τοτεμικό πολιτισμό. Ωστόσο, παράλληλα με την διασφάλιση της σιγουριάς, επέβαλε περιορισμούς στο κοινωνικό σύνολο, με την απαγόρευση της αιμομικτικής εκλογής του αντικειμένου. Κατά τον Freud, η απαγόρευση αυτή συνιστά τον σημαντικότερο ίσως ακρωτηριασμό που δέχθηκε η ανθρώπινη σεξουαλικότητα στην πορεία του χρόνου (Sigmund Freud,1994:66).
Στις πιο σύγχρονες πολιτισμικές κοινωνίες επιβλήθηκαν άλλοι παρόμοιοι περιορισμοί των σεξουαλικών ορμών, όπως για παράδειγμα: η εκλογή αντικειμένου του σεξουαλικά ώριμου ατόμου να περιορίζεται αυστηρά στο άλλο φύλλο και να απαγορεύονται ως διαστροφές οι περισσότερες εξωγεννητικές ικανοποιήσεις, καθώς επίσης και περιορισμοί που προέρχονται από την επιβεβλημένη νομιμοποίηση των σεξουαλικών σχέσεων και την μονογαμία. Κατά συνέπεια, οι περιορισμοί αυτοί στερούν από τον άνθρωπο μία από τις πηγές ευτυχίας (Sigmund Freud,1994:67).
Επιπλέον, ο πολιτισμένος τρόπος διαβίωσης απασχολεί το άτομο με δραστηριότητες που το αναγκάζουν να λειτουργήσει εις βάρος της σεξουαλικής του ζωής και αυτό συμβαίνει διότι ο άνθρωπος δεν διαθέτει απεριόριστες ποσότητες ψυχικής ενέργειας και, ως εκ τούτου, πρέπει να εκτελέσει τα καθήκοντά του με κατάλληλη κατανομή της σεξουαλικής του ενέργειας (Sigmund Freud,1994:65).
Όπως προαναφέρθηκε, ο Freud αναγνωρίζει ότι το ασυνείδητο του ανθρώπινου ψυχισμού κυριαρχείται από δύο είδη ορμών τις σεξουαλικές και τις επιθετικές.
Ο πολιτισμός, κατά την άποψή του, είναι πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας διότι περιορίζει, τόσο τις σεξουαλικές, όσο και τις επιθετικές ορμές του ανθρώπου.
Εφαρμόζοντας την δεύτερη τοπική θεωρία του για τον ανθρώπινο ψυχισμό έξω από τα όρια του ξεχωριστού ατόμου, ο Freud, θεωρεί ότι σε κάθε πολιτισμένη κοινωνία διαμορφώνεται ένα Υπερεγώ, το οποίο έχει όμοια προέλευση με αυτό του ξεχωριστού ατόμου. Ενώ δε, το ατομικό Υπερεγώ δημιουργείται από τον συνδυασμό οικογένεια-σχολείο-κοινωνία, το πολιτισμικό Υπερεγώ στηρίζεται «στην εντύπωση που έχουν αφήσει μεγάλες προσωπικότητες, άνθρωποι υπέρτατης πνευματικής δύναμης…» (Sigmund Freud,1994:116). Σημαντικότατο ρόλο στην διαμόρφωση του κοινωνικού Υπερεγώ διαδραμάτισε η θρησκεία με την επιβολή ηθικών κανόνων αλλά και το οργανωμένο κράτος με την επιβολή πολιτικών και άλλων απαιτήσεων.
Το κοινωνικό Υπερεγώ, όπως και αυτό του ξεχωριστού ατόμου, θέτει συγκεκριμένες και ιδανικές απαιτήσεις που περιορίζουν ή καταστέλλουν τις ορμές και που όταν δεν εκπληρώνονται (οι απαιτήσεις), προκαλούν αύξηση του αισθήματος ενοχής, με αποτέλεσμα «συνειδησιακό άγχος» (Sigmund Freud,1994:112). Τα παραπάνω διατυπώνονται στην γενική πρόταση του Freud ότι «όταν μια ορμή υπόκειται σε απώθηση, τα λιμπιντικά της μέρη μετατρέπονται σε συμπτώματα νευρώσεων και τα επιθετικά της στοιχεία σε αίσθημα ενοχής» (Sigmund Freud,1994:113). Κατά συνέπεια, το τίμημα για την πολιτισμική πρόοδο πληρώνεται με απώλεια της ευτυχίας προερχόμενη από την αύξηση του αισθήματος ενοχής.
Ο Sigmund Freud στόχευσε στην δημιουργία μιας διαχρονικής θεωρίας, που βασίστηκε αποκλειστικά στην παρατήρηση η οποία γινόταν πάνω σε ασθενείς αλλά και υγιείς ανθρώπους της μέσης και ανώτερης Βικτοριανής τάξης της Ευρώπης του τέλους του 19ου και αρχών 20ού αιώνα. Ο Freud έδειξε στο έργο του παθολογικές ορμές που προκύπτουν από τον οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το ένστικτο του θανάτου, την παγίδευση σε στάδια της παιδικής συναισθηματικής ανάπτυξης κ.α
Από την Δεύτερη Τοπική Θεωρία του προκύπτει ότι, τα επίπεδα του ψυχισμού τόσο του ξεχωριστού ατόμου, όσο και κοινωνικού συνόλου είναι τρία: Αυτό, Υπερεγώ, Εγώ, η μεταξύ των οποίων αρμονία προάγει την υγιή και όσο το δυνατόν ευτυχισμένη ξεχωριστή ή συλλογική προσωπικότητα.
Το έργο του Freud ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας ολοκληρώνεται:
α) με την διαπίστωση ότι στο βωμό της πολιτισμικής ανάπτυξης ο άνθρωπος θυσίασε το μεγαλύτερο μέρος της δυνατότητας για ευτυχίας και
β) με το ερώτημα αν τελικά και σε ποιο βαθμό θα καταφέρει η πολιτισμική εξέλιξη της ανθρωπότητας να προφυλάξει την κοινωνία από την ανθρώπινη ορμή της επιθετικότητας και της αυτοκαταστροφής.
Η πραγματικότητα, σχεδόν έναν αιώνα μετά, μας αποδεικνύει πόσο εύστοχη υπήρξε η διαπίστωση του επιστήμονα ορόσημου, του πεδίου της ψυχικής υγείας. Αναφορικά, βέβαια, με το ερώτημα μένει στις νέες γενεές να διαπιστώσουν, αν τελικά θα αναχαιτισθεί και σε πιο βαθμό η ανθρώπινη επιθετικότητα και η αυτοκαταστροφική της ορμή, διότι κάθε άλλο παρά αισιοδοξία προκαλούν τα μέχρι σήμερα δείγματα.-----------------------
[1] Μηχανισμός με τον οποίο ο τονισμός, το ενδιαφέρον και η ένταση ορισμένων αναπαραστάσεων αποσπώνται και μεταφέρονται σε άλλες λιγότερο έντονες, οι οποίες συνδέονται με τις πρώτες μέσω συνειρμικών αλυσίδων.
[2] Ένας από τους βασικότερους τρόπους λειτουργίας των ασυνείδητων διεργασιών:μια και μόνη αναπαράσταση μπορεί να αντιπροσωπεύει πολλές συνειρμικές αλυσίδες στο σημείο διασταύρωσης των οποίων βρίσκεται.
Εντούτοις, ο Sigmund Freud (1856-1939) ήταν αυτός που ανέπτυξε ίσως την πιο ολοκληρωμένη και κλινικά χρήσιμη θεωρία για την κατανόηση της ψυχικής δομής και λειτουργίας.
Επιχειρούμε να προσεγγίσουμε την Δεύτερη Τοπική θεωρία του Freud, αναλύοντας τις θεμελιακές διακρίσεις του ανθρώπινου ψυχισμού που εισήγαγε σε αυτήν, δηλαδή το Αυτό, το Εγώ, το Υπερεγώ και το οιδιπόδειο σύμπλεγμα και να εντοπίσουμε τους λόγους για τους οποίους θεωρεί πως ο πολιτισμός είναι πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας.
Η Φροϋδική θεωρία για τον ανθρώπινο ψυχισμό
Κεντρικός άξονας της ψυχαναλυτικής θεώρησης του ατόμου είναι ο άνθρωπος ως σύστημα ενεργειών. Η ενέργεια ρέει μέσα στον άνθρωπο και διοχετεύεται σε κάποια κανάλια, δηλαδή συμπεριφορές. Στόχος του ανθρώπου είναι η ηδονή, δηλαδή η μείωση της έντασης ή η απελευθέρωση της ενέργειας.
Κατά τον Freud, οι άνθρωποι, αναζητώντας την ηδονή, σκοντάφτουν στις απαιτήσεις της πολιτισμένης κοινωνίας. Έτσι, είτε διοχετεύουν την ενέργεια σε άλλο κανάλι (τόσο οι επιστημονικές, όσο και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες, είναι σεξουαλική και επιθετική ενέργεια που εκφράζεται με άλλο τρόπο), είτε οδηγούνται στη δυστυχία και τη νεύρωση.
Η ψυχαναλυτική θεωρία υποστηρίζει ότι, ο άνθρωπος δεν έχει πλήρη επίγνωση των συναισθημάτων και ενστίκτων του.
Ο Freud επεξεργάσθηκε δύο βασικά μοντέλα για την κατανόηση της ψυχικής δομής και λειτουργίας, το τοπογραφικό μοντέλο και το δομικό μοντέλο. Το τοπογραφικό μοντέλο ή Πρώτη Τοπική Θεωρία που αναπτύσσεται περισσότερο στα μεταψυχολογικά κείμενα του Freud το 1915, προτείνει τρία επίπεδα ψυχικής λειτουργίας του ατόμου, το συνειδητό, το προσυνειδητό και το ασυνείδητο.
Αυτά που έχουμε επίγνωση βρίσκονται στο συνειδητό, αυτά που μπορούμε να αντιληφθούμε αν τους δώσουμε προσοχή βρίσκονται στο προσυνειδητό και αυτά που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, φωλιάζουν στο ασυνείδητο. Τα τελευταία μπορούμε να τα παρατηρήσουμε έμμεσα, μελετώντας τα όνειρα, τις γλωσσικές παραδρομές, τις νευρώσεις, τις ψυχώσεις, κ.α. ή με την χρήση φαρμάκων όπως το LSD για παράδειγμα.
Στο ασυνείδητο εξάλλου, κατά τον Freud, φωλιάζουν όλες οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής μας -και όχι μόνο- ζωής, για λόγους άμυνας. Αναγκάζουμε, δηλαδή, τον εαυτό μας να απωθήσει τις εμπειρίες, για να αποφύγουμε τον πόνο που τις συνοδεύει. Τα προαναφερθέντα επίπεδα της πρώτης τοπικής θεωρίας του Freud, δεν αποτελούν πραγματικούς χώρους στον εγκέφαλο, αλλά σχηματικές έννοιες ψυχικής λειτουργίας - ο βαθμός δηλαδή στον οποίο σκέψεις, συναισθήματα, φαντασίες κτλ. είναι προσιτά στη συνείδηση μας.
Η βασική προσφορά της Πρώτης Τοπικής Θεωρίας είναι η ανακάλυψη του ασυνειδήτου. Στο κείμενο που θεμελιώνει αυτή την ανακάλυψη, την Ερμηνεία των Ονείρων, ο Freud δείχνει πώς οι διαδικασίες του ονείρου μάς δίνουν τη δυνατότητα να αντιληφθούμε τις εκδηλώσεις του ασυνειδήτου, ενός ασυνειδήτου αιχμαλωτισμένου μέσα στις γλωσσικές δομές μέσω των μηχανισμών του π.χ της μετάθεσης[1], της συμπύκνωσης[2] κ.α.
Στα 1923, ο Freud ανέπτυξε ένα πιο μεθοδικό δομικό μοντέλο της ψυχανάλυσης, το οποίο αναγνωρίζεται ως Δεύτερη Τοπική Θεωρία, παρουσιάζοντας τις έννοιες «Αυτό», «Εγώ», «Υπερεγώ» και του οιδιπόδειου συμπλέγματος. Τα τρία ψυχικά τμήματα Αυτό, Εγώ, Υπερεγώ (όπως συμβαίνει και με τα συστήματα της Πρώτης Τοπικής) είναι κατά βάση σχηματικά και επομένως δεν θεωρούνται ως συγκεκριμένες ανεξάρτητες ενότητες που έχουν πραγματική υπόσταση, αλλά ως συστήματα λειτουργιών στενά διασυνδεδεμένα μεταξύ τους.
Δεύτερη Τοπική Θεωρία: Αυτό
Το Αυτό είναι μια συλλογική ονομασία για τις βιολογικές ανάγκες και ενορμήσεις του ατόμου, είναι απαιτητικό, παράλογο, αντικοινωνικό και αγαπά τις απολαύσεις. Αποτελεί την εγγενή πλευρά της προσωπικότητας και περιλαμβάνει βασικά τις ενστικτώδεις ανάγκες για αέρα, τροφή, νερό και λοιπά στοιχεία διατροφής, για διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος, καθώς και για αναπαραγωγή. Προοδευτικά, οι ενστικτώδεις αυτές ανάγκες διαφοροποιούνται σε ενορμήσεις που έχουν ψυχική αναπαράσταση, όπως ενορμήσεις εξάρτησης, επιθετικές τάσεις, τάσεις φυγής και σεξουαλικές ενορμήσεις. Οι ενορμήσεις εξορμούν από το ασυνείδητο και όταν επενδυθούν από το Εγώ με τη λειτουργία της αντίληψης και της νόησης γίνονται συναισθήματα, που μπορεί να είναι όπως και οι ιδέες που σχηματίζει πάλι το Εγώ συνειδητά ή ασυνείδητα.
Σύμφωνα με τον Freud, υπάρχουν δύο βασικές ενορμήσεις: η σεξουαλική ενόρμηση (ένστικτο της ζωής ή Έρως) και η επιθετική ενόρμηση (ένστικτο θανάτου ή θάνατος). Η σεξουαλική ενόρμηση λειτουργεί με βάση την αρχή της ευχαρίστησης και κύριος σκοπός της είναι η προστασία και η διατήρηση της ζωής, σε αντίθεση με την επιθετική ενόρμηση που σκοπός της είναι η διάλυση και ο θάνατος. Η ασυνείδητη ψυχική ενέργεια που τροφοδοτεί τη σεξουαλική ενόρμηση λέγεται libido.
Η βασική δύναμη που καθοδηγεί το Αυτό είναι η αρχή της ευχαρίστησης, δηλαδή η τάση να ζητά άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών, άμεση ευχαρίστηση και αποφυγή του πόνου. Το Αυτό θεωρείται από τον Freud η κυριότερη παρακαταθήκη της ψυχικής ενέργειας, έρχεται σε διαπλοκή με το Εγώ και το Υπερεγώ, τα οποία, κατά την γενετική άποψη, αποτελούν διαφοροποιήσεις του.
Δεύτερη Τοπική Θεωρία: Υπερεγώ
Το Υπερεγώ έχει ορισθεί από τον Freud ως ένα είδος ψυχικού εισαγγελέα προκειμένου να μετριασθούν οι ενορμήσεις του Αυτό, οι οποίες, πολλές φορές, είναι παράλογες. Το Υπερεγώ αρχίζει να σχηματίζεται ήδη στον πρώτο χρόνο της ζωής του ατόμου, παρουσιάζει τη βασική του ανάπτυξη στην οιδιπόδεια περίοδο (3-6 χρόνια), κατά την διάρκεια της οποίας, το Εγώ του παιδιού αναγνωρίζει ως εμπόδιο για την επίτευξη των επιθυμιών του τον πατέρα και ορθώνει μέσα του ένα εμπόδιο. Με άλλα λόγια, το Εγώ αναγνωρίζει ασυνείδητα την ερωτική επιθυμία προς την μητέρα ως κάτι κακό και την απωθεί με την δημιουργία αυτού του ψυχικού εισαγγελέα. O Freud ισχυρίζεται ότι, όσο πιο έντονο είναι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, τόσο πιο έντονη θα είναι η κυριαρχία του Υπερεγώ πάνω στο Εγώ ως ηθική δύναμη.
Το Υπερεγώ δημιουργείται βαθμιαία, από την εσωτερίκευση με τον μηχανισμό της ενδοβολής των παροτρύνσεων και απαγορεύσεων ή τιμωριών των γονέων και αργότερα των δασκάλων, συγγενών κτλ. Προοδευτικά με τον μηχανισμό της ταυτοποίησης προσλαμβάνει και αφομοιώνει τις σταθερές της συμπεριφοράς, αλλά και τα ιδεώδη και τις αξίες των γονέων και των ανθρώπων που εξασκούν σημαντική επιρροή στο άτομο καθώς αναπτύσσεται.
Το Υπερεγώ, επομένως, αποτελείται από δύο υποθετικά τμήματα: το καθαυτό Υπερεγώ ή συνείδηση, που αποτελεί τον κριτικό έλεγχο του ατόμου και το ιδεώδες του Εγώ, που περιλαμβάνει τις ηθικές, θρησκευτικές, κοσμοθεωριακές και λοιπές αξίες του ατόμου, τα ιδεώδη, τα ιδανικά και τις φιλοδοξίες του.
Αν τα κοινωνικά πρέπει εσωτερικεύονται υπέρμετρα, ενισχύουν το Υπερεγώ και ασκείται τρομερή πίεση στο ασυνείδητο που ωθούν το άτομο να είναι καταπιεσμένο, με μειωμένη αυτοεκτίμηση. Τα θέλω και οι επιθυμίες στην περίπτωση αυτή καταπιέζονται από το «πρέπει» και το άτομο κινείται στα πλαίσια επιταγών και κανόνων, γίνεται θεματοφύλακας τους, αλλά οι κανόνες αυτοί το καταπιέζουν.
Δεύτερη Τοπική Θεωρία: Εγώ
Ανάμεσα στα δύο αυτά επίπεδα του ψυχισμού, σύμφωνα με τον Freud, υπάρχει και ένα τρίτο επίπεδο, που είναι το Εγώ και αποτελεί το σύνολο των ψυχικών λειτουργιών που διαμορφώνουν τη σχέση μας με το περιβάλλον. Εμφανίζεται στον άνθρωπο ενιαίο, αυτόματο, ευδιάκριτο από κάθε τι άλλο. Η ψυχαναλυτική έρευνα του Freud απέδειξε πως το Εγώ επεκτείνεται, μάλλον, προς τα μέσα χωρίς καθαρά σύνορα από την ασυνείδητη ψυχική ουσία του Αυτό (Sigmund Freud,1994:15). Το Εγώ είναι η έδρα της συνείδησης, και πλησιάζει, κατ' Αυτό, την έννοια της προσωπικότητας. Το Εγώ οικοδομείται, για να εξασφαλίσει τη σταθερότητα του προσώπου, να στηρίξει την ταυτότητά του, είναι ένα είδος «συνταγματικού μονάρχη», λέει ο Freud, ταγμένου στον «διπλωματικό ελιγμό», επιφορτισμένου να αμύνεται ενάντια στους «τρεις τυράννους», δηλαδή το Αυτό, το Υπερεγώ και τον εξωτερικό κόσμο.
Με άλλα λόγια, το Εγώ προσπαθεί να ισορροπήσει τις πιέσεις που δέχεται από τις επιθυμίες και τις ορμές του ασυνειδήτου «Αυτό», αλλά και τις πιέσεις τις εξωτερικής πραγματικότητας, μέσω των «πρέπει», που εσωτερικεύονται στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης, δηλαδή του Υπερεγώ. Η λειτουργία του, επομένως, είναι προσαρμοστική. Αν το Εγώ κατορθώνει αυτήν την ισορροπία ανάμεσα στο «θέλω» και το «πρέπει» το άτομο είναι υγιές και έχει ισχυρή αυτοεκτίμηση . Αν κυριαρχούν οι ορμές και οι επιθυμίες, ενάντια στα κοινωνικά πρέπει, γίνεται ασυμβίβαστο με τους άλλους, καθώς δεν μπορεί να δεχτεί συμβιβασμούς στα πλαίσια της κοινωνίας που ζει.
Η οργάνωση του Εγώ αρχίζει από τη γέννηση του ατόμου και μολονότι συνεχίζεται σ' όλη τη ζωή, οι βασικές του λειτουργίες έχουν αναπτυχθεί μέχρι το τέλος των τριών χρόνων, οπότε το παιδί έχει σαφή αίσθηση του Εγώ ή εαυτού του. Το Εγώ περιλαμβάνει βασικές λειτουργίες, όπως είναι η εκτίμηση των διαφόρων καταστάσεων, ο έλεγχος της πραγματικότητας, η κρίση, η συμβιβαστικότητα, η ανεύρεση λύσεων στα διάφορα προβλήματα, η δημιουργία αμυντικών μηχανισμών κ.ά. και έρχεται σε επαφή με το περιβάλλον με τις λειτουργίες της αντίληψης, της σκέψης, του συναισθήματος και της πράξης. Σε σημαντικό βαθμό οι λειτουργίες του Εγώ επιτελούνται και σε ασυνείδητο επίπεδο.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τις ενορμήσεις του Αυτό, που πιέζουν για άμεση ικανοποίηση και διέπονται από την αρχή της ευχαρίστησης, οι λειτουργίες του Εγώ διέπονται από την αρχή της πραγματικότητας, δηλαδή λαμβάνουν υπόψη τους περιορισμούς της πραγματικότητας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, το Εγώ αναβάλλει την άμεση ικανοποίηση και υπολογίζει την κάθε πράξη ανάλογα με την άμεση και μελλοντική πραγματικότητα, οπότε εξασφαλίζει τελικά τη μεγαλύτερη δυνατή ευχαρίστηση και ικανοποίηση για το άτομο.
Η αντίληψη για το Εγώ παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζει αντίστοιχα η ενόρμηση στο Αυτό. Ο Freud ισχυρίζεται ότι η διάκριση αυτή του Εγώ και του Αυτό συνιστά την αντίθεση μεταξύ λογικής και πάθους.
Στάδια του Εγώ
Η ανάπτυξη του Εγώ περνά από διάφορα στάδια μέχρι να φθάσει στην ωριμότητα, που αποτελεί και την ωριμότητα του ατόμου. Ο Freud αναφέρει:
- το «στοματικό» στάδιο στο οποίο βρίσκεται το Εγώ από την στιγμή της γέννησης μέχρι την συμπλήρωση του πρώτου χρόνου ζωής του ανθρώπου. Το στάδιο Αυτό παίρνει το όνομα του από το γεγονός ότι το βασικό κέντρο διέγερσης κι ευαισθησίας του παιδιού είναι το στόμα.
- Το «πρωκτικό» στάδιο που αφορά το χρονικό διάστημα από τα δύο ή τρία χρόνια μέχρι τα έξι ,ονομάζεται έτσι γιατί η διέγερση είναι στον πρωκτό και
- το γεννητικό στάδιο που αφορά στο χρονικό διάστημα από την έναρξη της εφηβείας κατά την διάρκεια του οποίου, ξαναξυπνούν οι σεξουαλικές ορμές. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου υφίσταται και η «φαλλική» φάση, όταν το παιδί έχει τις πρώτες του στήσεις. Το αγόρι συνειδητοποιεί ότι έχει πέος, ενώ το κορίτσι όχι. Κατά την διάρκεια αυτού του σταδίου εκδηλώνεται, κατά τον Freud, το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα που αφορά στο «μίσος που νιώθει το παιδί (αγόρι) για τον πατέρα, επειδή είναι αντίζηλός του στη σχέση με την μητέρα» (Sigmund Freud,1978:163).
Η αρμονική συνεργασία του Αυτό, Εγώ και Υπερεγώ χαρακτηρίζει τη λειτουργία του καλά προσαρμοσμένου ανθρώπου. Αντίθετα, η συμπεριφορά του νευρωτικού, ψυχωτικού ή διαταραγμένου στον χαρακτήρα ή προσωπικότητα ατόμου μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα της διαταραχής της δυναμικής ισορροπίας των τμημάτων αυτών της προσωπικότητας.
Ο Πολιτισμός ως πηγή δυστυχίας
Σκοπός της ζωής του ανθρώπου είναι η διαρκής επιδίωξη για την απόκτηση και διατήρηση της ευτυχίας. Ωστόσο, κατά τον Freud, οι δυνατότητες της ανθρώπινης ευτυχίας είναι περιορισμένες, λόγω της ιδιοσυστασίας του ανθρώπου και εξαρτώμενες από τον παράγοντα πόνο που προέρχεται από τρεις πηγές.
- Η πρώτη πηγή πόνου είναι το προορισμένο για διάλυση ανθρώπινο σώμα.
- Η δεύτερη πηγή ανιχνεύεται στο φυσικό περιβάλλον το οποίο χρησιμοποιώντας τις πανίσχυρες και καταστρεπτικές δυνάμεις του μπορεί να στραφεί κατά του ανθρώπου.
- Η τρίτη πηγή πόνου εντοπίζεται στην ατέλεια των μέτρων που ρυθμίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις, ξεκινώντας από την οικογένεια και καταλήγοντας στο κράτος και την κοινωνία.
Πολιτισμός, κατά τον Freud, «είναι το σύνολο των επιτευγμάτων και των θεσμών, με τα οποία ο τρόπος ζωής μας απομακρύνεται από αυτόν των ζωωδών προγόνων μας και τα οποία εξυπηρετούν τους δύο σκοπούς: την προστασία του ανθρώπου απέναντι στη φύση και τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων» (Sigmund Freud,1994:46).
Ο δαμασμός της φωτιάς και η δημιουργία κατοικίας αποτελούν κατά τον Freud τις πρώτες πολιτισμικές δραστηριότητες, ενώ η δυνατότητα όλο και μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων να ζουν σε κοινότητα αποτέλεσε την πρώτη πολιτισμική επιτυχία. Η ομορφιά, η καθαριότητα και κυρίως η τάξη την οποία ο άνθρωπος υιοθέτησε μιμούμενος τη φύση, κατέχουν θέση υψηλών αξιών σε μια πολιτισμένη κοινωνία.
Ωστόσο, θεμέλιο πολιτισμικό λίθο αποτελεί η καλλιέργεια των ανώτερων ψυχικών δραστηριοτήτων π.χ οι καλλιτεχνικές, διανοητικές και επιστημονικές επιδόσεις, στις οποίες παρατηρείται ο κυρίαρχος ρόλος των ιδεών στον άνθρωπο (Sigmund Freud,1994:52).
Σημαντικότατο χαρακτηριστικό μιας πολιτισμένης κοινωνίας ο Freud θεωρεί τις ρυθμισμένες σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και αποφασιστικό πολιτισμικό βήμα θεωρεί την αντικατάσταση της δύναμης του ξεχωριστού ανθρώπου από αυτή της κοινότητας.
Η ουσία της κοινοτικής δύναμης έγκειται στο ότι τα μέλη της κοινότητας περιορίζουν τις δυνατότητες ικανοποίησης τους, ενώ ταυτόχρονα το ξεχωριστό άτομο δεν γνωρίζει κανένα περιορισμό (Sigmund Freud,1994:53). Κατά τον Freud, ένα μεγάλο μέρος του αγώνα της ανθρωπότητας συγκεντρώνεται στο μοναδικό σκοπό της ανεύρεσης μιας ισορροπίας, ανάμεσα στις μαζικές και τις ατομικές πολιτισμικές απαιτήσεις, καθόσον θεωρεί ότι, όσοι είναι ικανοί για κοινοτική ζωή έχουν συμβάλει στην δημιουργία της με ορμικές θυσίες.
Η διασφάλιση της πολιτισμικής ισορροπίας επιτυγχάνεται με την δημιουργία και εφαρμογή ενός δικαίου, το οποίο δεν επιτρέπει να γίνει κάποιος θύμα ωμής βίας. Το πρώτο πολιτισμικό δίκαιο ανιχνεύεται στον τοτεμικό πολιτισμό. Ωστόσο, παράλληλα με την διασφάλιση της σιγουριάς, επέβαλε περιορισμούς στο κοινωνικό σύνολο, με την απαγόρευση της αιμομικτικής εκλογής του αντικειμένου. Κατά τον Freud, η απαγόρευση αυτή συνιστά τον σημαντικότερο ίσως ακρωτηριασμό που δέχθηκε η ανθρώπινη σεξουαλικότητα στην πορεία του χρόνου (Sigmund Freud,1994:66).
Στις πιο σύγχρονες πολιτισμικές κοινωνίες επιβλήθηκαν άλλοι παρόμοιοι περιορισμοί των σεξουαλικών ορμών, όπως για παράδειγμα: η εκλογή αντικειμένου του σεξουαλικά ώριμου ατόμου να περιορίζεται αυστηρά στο άλλο φύλλο και να απαγορεύονται ως διαστροφές οι περισσότερες εξωγεννητικές ικανοποιήσεις, καθώς επίσης και περιορισμοί που προέρχονται από την επιβεβλημένη νομιμοποίηση των σεξουαλικών σχέσεων και την μονογαμία. Κατά συνέπεια, οι περιορισμοί αυτοί στερούν από τον άνθρωπο μία από τις πηγές ευτυχίας (Sigmund Freud,1994:67).
Επιπλέον, ο πολιτισμένος τρόπος διαβίωσης απασχολεί το άτομο με δραστηριότητες που το αναγκάζουν να λειτουργήσει εις βάρος της σεξουαλικής του ζωής και αυτό συμβαίνει διότι ο άνθρωπος δεν διαθέτει απεριόριστες ποσότητες ψυχικής ενέργειας και, ως εκ τούτου, πρέπει να εκτελέσει τα καθήκοντά του με κατάλληλη κατανομή της σεξουαλικής του ενέργειας (Sigmund Freud,1994:65).
Όπως προαναφέρθηκε, ο Freud αναγνωρίζει ότι το ασυνείδητο του ανθρώπινου ψυχισμού κυριαρχείται από δύο είδη ορμών τις σεξουαλικές και τις επιθετικές.
Ο πολιτισμός, κατά την άποψή του, είναι πηγή της ανθρώπινης δυστυχίας διότι περιορίζει, τόσο τις σεξουαλικές, όσο και τις επιθετικές ορμές του ανθρώπου.
Εφαρμόζοντας την δεύτερη τοπική θεωρία του για τον ανθρώπινο ψυχισμό έξω από τα όρια του ξεχωριστού ατόμου, ο Freud, θεωρεί ότι σε κάθε πολιτισμένη κοινωνία διαμορφώνεται ένα Υπερεγώ, το οποίο έχει όμοια προέλευση με αυτό του ξεχωριστού ατόμου. Ενώ δε, το ατομικό Υπερεγώ δημιουργείται από τον συνδυασμό οικογένεια-σχολείο-κοινωνία, το πολιτισμικό Υπερεγώ στηρίζεται «στην εντύπωση που έχουν αφήσει μεγάλες προσωπικότητες, άνθρωποι υπέρτατης πνευματικής δύναμης…» (Sigmund Freud,1994:116). Σημαντικότατο ρόλο στην διαμόρφωση του κοινωνικού Υπερεγώ διαδραμάτισε η θρησκεία με την επιβολή ηθικών κανόνων αλλά και το οργανωμένο κράτος με την επιβολή πολιτικών και άλλων απαιτήσεων.
Το κοινωνικό Υπερεγώ, όπως και αυτό του ξεχωριστού ατόμου, θέτει συγκεκριμένες και ιδανικές απαιτήσεις που περιορίζουν ή καταστέλλουν τις ορμές και που όταν δεν εκπληρώνονται (οι απαιτήσεις), προκαλούν αύξηση του αισθήματος ενοχής, με αποτέλεσμα «συνειδησιακό άγχος» (Sigmund Freud,1994:112). Τα παραπάνω διατυπώνονται στην γενική πρόταση του Freud ότι «όταν μια ορμή υπόκειται σε απώθηση, τα λιμπιντικά της μέρη μετατρέπονται σε συμπτώματα νευρώσεων και τα επιθετικά της στοιχεία σε αίσθημα ενοχής» (Sigmund Freud,1994:113). Κατά συνέπεια, το τίμημα για την πολιτισμική πρόοδο πληρώνεται με απώλεια της ευτυχίας προερχόμενη από την αύξηση του αισθήματος ενοχής.
Ο Sigmund Freud στόχευσε στην δημιουργία μιας διαχρονικής θεωρίας, που βασίστηκε αποκλειστικά στην παρατήρηση η οποία γινόταν πάνω σε ασθενείς αλλά και υγιείς ανθρώπους της μέσης και ανώτερης Βικτοριανής τάξης της Ευρώπης του τέλους του 19ου και αρχών 20ού αιώνα. Ο Freud έδειξε στο έργο του παθολογικές ορμές που προκύπτουν από τον οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το ένστικτο του θανάτου, την παγίδευση σε στάδια της παιδικής συναισθηματικής ανάπτυξης κ.α
Από την Δεύτερη Τοπική Θεωρία του προκύπτει ότι, τα επίπεδα του ψυχισμού τόσο του ξεχωριστού ατόμου, όσο και κοινωνικού συνόλου είναι τρία: Αυτό, Υπερεγώ, Εγώ, η μεταξύ των οποίων αρμονία προάγει την υγιή και όσο το δυνατόν ευτυχισμένη ξεχωριστή ή συλλογική προσωπικότητα.
Το έργο του Freud ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας ολοκληρώνεται:
α) με την διαπίστωση ότι στο βωμό της πολιτισμικής ανάπτυξης ο άνθρωπος θυσίασε το μεγαλύτερο μέρος της δυνατότητας για ευτυχίας και
β) με το ερώτημα αν τελικά και σε ποιο βαθμό θα καταφέρει η πολιτισμική εξέλιξη της ανθρωπότητας να προφυλάξει την κοινωνία από την ανθρώπινη ορμή της επιθετικότητας και της αυτοκαταστροφής.
Η πραγματικότητα, σχεδόν έναν αιώνα μετά, μας αποδεικνύει πόσο εύστοχη υπήρξε η διαπίστωση του επιστήμονα ορόσημου, του πεδίου της ψυχικής υγείας. Αναφορικά, βέβαια, με το ερώτημα μένει στις νέες γενεές να διαπιστώσουν, αν τελικά θα αναχαιτισθεί και σε πιο βαθμό η ανθρώπινη επιθετικότητα και η αυτοκαταστροφική της ορμή, διότι κάθε άλλο παρά αισιοδοξία προκαλούν τα μέχρι σήμερα δείγματα.
[1] Μηχανισμός με τον οποίο ο τονισμός, το ενδιαφέρον και η ένταση ορισμένων αναπαραστάσεων αποσπώνται και μεταφέρονται σε άλλες λιγότερο έντονες, οι οποίες συνδέονται με τις πρώτες μέσω συνειρμικών αλυσίδων.
[2] Ένας από τους βασικότερους τρόπους λειτουργίας των ασυνείδητων διεργασιών:μια και μόνη αναπαράσταση μπορεί να αντιπροσωπεύει πολλές συνειρμικές αλυσίδες στο σημείο διασταύρωσης των οποίων βρίσκεται.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις
(
Atom
)