Μετά την περίοδο των εσωτερικών και εξωτερικών ταραχών της βασιλείας του Καλιγούλα, η Αυτοκρατορία, υπό τον Κλαύδιο, επεκτείνει τα όριά της και αποσαφηνίζει τον ρωμαϊκό χαρακτήρα της. Ωστόσο, αν ο τελευταίος αυτός αυτοκράτορας μετά θάνατον θεοποιήθηκε, ο διάδοχός του Νέρων γνώρισε την damnatio memoriae, την επίσημη καταδίκη της μνήμης του και τη διαγραφή του ονόματός του από τα κρατικά αρχεία.
Κατά το λεγόμενο «έτος των τεσσάρων αυτοκρατόρων», το ταραχώδες 69 μ.Χ., οπότε την εξέγερση εναντίον του Νέρωνα ακολούθησαν τα μικρά διαστή ματα της αρχής του Γάλβα, του Όθωνα και του Αύλου Βιτέλλιου, η εξουσία περιέρχεται στον εκλεκτό των στρατευμάτων της Ανατολής, τον Βεσπασιανό, διοικη τη της Ιουδαίας, ιδρυτή της δυναστείας των Φλαβίων. Διάδοχός του στον θρόνο και στη σταθερή πολιτική της ανασυγκρότησης ήταν ο γιος του Τίτος, αυτός που πριν από λίγα χρόνια είχε καταστρέψει την Ιερουσαλήμ. Οι δύο πρώτοι Φλάβιοι θεοποιήθηκαν, αλλά ο τρίτος και τελευταίος, ο μικρότερος γιος του Βεσπασιανού Δομιτιανός, δολοφονήθηκε και μεταθανατίως καταδικάστηκε. Με τους Φλαβίους, τους πρώτους αυτοκράτορες που δεν προέρχονταν από τη ρωμαϊκή αριστοκρατία, οι κοινωνικές και οργανωτικές δομές του κράτους αλλάζουν: νέα άρχουσα τάξη που αντικαθιστά την προηγούμενη, η πιο «λαϊκή» και με πίστη σε «ηθικές» αξίες, επιβάλλει κλίμα μετριοπάθειας. Οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις οχυρώνουν την Αυτοκρατορία από τον Ρήνο έως τα ανατολικά του Ευφράτη και αποθαρρύνουν τους εξωτερικούς εχθρούς.
Εν συνεχεία την εξουσία πήρε ο Νέρβας, ο οποίος την κληροδότησε στον Τραϊανό, τον πρώτο άνθρωπο που έφτασε στον θρόνο της Ρώμης προερχόμενος από τις επαρχίες. Με αυτόν εγκαινιάζεται η σχεδόν εκατονταετής περίοδος των Αντωνίνων, αυτοκρατόρων που, σε γενικές γραμμές, υπήρξαν μετριοπαθείς, φιλοπρόοδοι και αγαπητοί στον λαό, αν και όχι εντελώς απαλλαγμένοι από πνεύμα αυταρχισμού. Από τον Τραϊανό έως τον Μάρκο Αυρήλιο την κληρονομική διαδοχή στον θρόνο υποκατέστησε η διαδοχή εξ υιοθεσίας, επειδή οι αυτοκράτορες δεν είχαν άμεσους κληρονόμους. Έτσι ο Τραϊανός υιοθέτησε τον Αδριανό, ο οποίος απέφυγε τους πολέμους και επιδίωξε την αναδιάρθρωση της Αυτοκρατορίας με διοικητικές και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Ο Αδριανός, κι αυτός χωρίς για να τον διαδεχτεί, επέλεξε, λίγο προτού πεθάνει, ως νέο αυτοκράτορα τον, γόνο οικογένειας καταγόμενης από τη Νότια Γαλατία, συγκλητικό Αυρήλιο Αντωνίνο, με τον όρο ο τελευταίος, που επίσης δεν είχε αρσενικά παιδιά, να υιοθετήσει έναν δεκαεφτάχρονο έφηβο κι ένα εφτάχρονο παιδί: τον ανεψιό της γυναίκας του Αντωνίνου και τον γιο του υιοθετημένου από τον Αδριανό Λεύκιου Κόμμοδου (Αίλιου Καίσαρα) αντίστοιχα -τον Μάρκο Αυρήλιο και τον Λούκιο Βέρο.
Η βασιλεία του Αντωνίνου Πίου, όπως επονομάστηκε (pius ευσεβής), ήταν περίοδος ειρήνης και ευημερίας. Κοντά του μαθήτευσε προετοιμαζόμενος για τα μελλοντικά του καθήκοντα ο Μάρκος Αυρήλιος. Αυτός ανήλθε στον θρόνο το 161 μ.Χ., σε ηλικία σαράντα ετών. Στα πρώτα χρόνια της αρχής του είχε συναυτοκράτορα τον Λούκιο Βέρο και στα τελευταία τον Κόμμοδο, ο οποίος και τον διαδέχτηκε το 180. Με αυτόν οι Αντωνίνοι συναγωνίστηκαν σε άδοξο επίλογο τους προ κατόχους τους Φλαβίους και, ακόμα περισσότερο, τους Ιουλιοκλαυδίους. Ευνοιοκρατία, διαφθορά, συνωμοσίες, δολοφονίες, σπατάλες συνέθεσαν το σκηνικό της βασιλείας του Κόμμοδου, που, δολοφονούμενος ο ίδιος το 192, οριοθετούσε την πρότερη περίοδο της Αυτοκρατορίας, διακόσια είκοσι χρόνια περίπου αφότου ο Αύγουστος εγκαθίδρυσε τον Principatus. Οι δύο πρώτοι αιώνες της Αυτοκρατορίας κρίνονται ως η εποχή της μεγαλύτερης ίσως ακμής στην πολιτική ιστορία της Ρώμης. Περίοδος γενικά εσωτερικής και εξωτερικής ειρήνης, έφερε το ρωμαϊκό Imperium στην πιο μεγάλη εδαφική εξάπλωση (με περισσότερες από χίλιες πόλεις και πληθυσμό που, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, πλησίαζε ίσως και τα ογδόντα εκατομμύρια), προσδίδοντάς του επίσης ικανό βαθμό ενότητας με την αφομοίωση από την κοινωνία της Ρώμης μεγάλων μαζών και την επέκταση των πολιτικών θεσμών και του οικονομικού συστήματος σε όλη σχεδόν την επικράτεια. Παράλληλα ωστόσο ήταν εποχή όπου οι κοινωνικές αντιθέσεις και ανισότητες παρέμειναν ισχυρές -αν δεν ενισχύθηκαν κι άλλο-, με συγκέντρωση της γαιοκτησίας και με τεράστια χάσματα (οικονομικά , κοινωνικά και πολιτικά) ανάμεσα στα ανώτερα και στα κατώτερα στρώματα (τους honestiores και τους humiliores).
Η εποχή αυτή, όσο αφορά τα περισσότερα θετικά γνωρίσματά της τουλάχιστον, φαίνεται πως έκλεισε με τον Μάρκο Αυρήλιο -ο θάνατός του σήμανε το τέλος μιας χρυσής εποχής, υποστήριξε ο Δίων Κάσσιος. Αλλά ακόμα κι αν δεν ήταν ακριβώς έτσι, γεγονός είναι πως οι πόλεμοι με τα βαρβαρικά φύλα, οι πολιτικές κρίσεις μετά το 180 και η εμφύλια βία που συνόδευε την άνοδο (και την κάθοδο) των αυτοκρατόρων στον θρόνο απο σταθεροποίησαν την κατάσταση, φέρνοντας στο προσκήνιο μια κρίση, που σοβούσε ίσως και επί των προ κατόχων του Μάρκου Αυρηλίου αλλά που είχε σταθεί μέχρι τότε δυνατό να μην έρθει στην επιφάνεια παρά την ανάκαμψη προς τα τέλη του 3ου αιώνα, φαίνεται πως τα πράγματα δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ ξανά στα μέτρα του παρελθόντος.
ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, ΤΑ ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου