Salvador Dalí: H κατάκτηση του παράλογου

Το 1926 είναι η χρονιά που ο Σαλβαντόρ Νταλί έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στους εσωτερικούς μηχανισμούς των παρανοϊκών φαινομένων και αντιμετώπισε το ενδεχόμενο μιας πειραματικής μεθόδου βασισμένης στην ξαφνική δύναμη των συστηματικών συνειρμών που χαρακτηρίζουν την παράνοια· η μέθοδος αύτη επρόκειτο να γίνει στη συνέχεια η κριτική-παραληρηματική σύνθεση που είναι γνωστή με το όνομα «κριτική-παρανοϊκή δραστηριότητα».

Παράνοια: παραλήρημα ερμηνευτικού συνειρμού που περιέχει συστηματική δομή.

Κριτική-παρανοϊκή δραστηριότητα: αυθόρμητη μέθοδος παράλογης γνώσης βασισμένη στον κριτικό-ερμηνευτικό συνειρμό των παραληρηματικών φαινομένων η παρουσία των ενεργητικών και συστηματικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν την παράνοια εξασφαλίζει τον εξελικτικό και παραγωγικό χαρακτήρα της κριτικής-παρανοϊκής δραστηριότητας.

Η παρουσία των ενεργητικών και συστηματικών στοιχείων δεν προϋποθέτει μια θεληματικά κατευθυνόμενη σκέψη ούτε και οποιονδήποτε διανοητικό συμβιβασμό, γιατί, όπως ξέρουμε, στην παράνοια, η ενεργητική και συστηματική δομή είναι συνυφασμένη με το ίδιο το παραληρηματικό φαινόμενο — κάθε παραληρηματικό φαινόμενο παρανοϊκού χαρακτήρα, ακόμα κι όταν είναι ξαφνικό και στιγμιαίο, περιέχει ήδη “εξ ολοκλήρου” τη συστηματική δομή και, με την κριτική παρέμβαση, απλώς αντικειμενοποιείτε εκ των υστέρων.

Η κριτική δραστηριότητα επενεργεί αποκλειστικά σαν φωτογραφικό υγρό που εμφανίζει συστηματικές, σοβαρές, και ήδη υπάρχουσες τη στιγμή που συμβαίνει το παραληρηματικό στιγμιαίο εικόνες, συνειρμούς, συνδέσεις, και λεπτομέρειες που μόνο η κριτική-παρανοϊκή δραστηριότητα επιτρέπει, εκείνη τη στιγμή, στο βαθμό αυτό της απτής πραγματικότητας, να έρθουν στο αντικειμενικό φως.

Η κριτική-παρανοϊκή δραστηριότητα είναι μια οργανωτική και παραγωγική δύναμη του αντικειμενικού τυχαίου. Η κριτική-παρανοϊκή δραστηριότητα δεν αντιμετωπίζει πια απομονωμένα τα σουρεαλιστικά φαινόμενα και τις σουρεαλιστικές εικόνες, αλλά αντίθετα όλα αυτά τα βλέπει μέσα στη συνοχή ενός συνόλου συστηματικών και ενδεικτικών σχέσεων. Απέναντι στην παθητική, αμερόληπτη, στοχαστική και αισθητική στάση των παράλογων φαινομένων, ή ενεργητική συστηματική, οργανωτική και συνείδηση στάση των ίδιων αυτών φαινομένων θεωρούμενων σαν συνειρμικών, επιμέρους και ενδεικτικών γεγονότων μέσα στον αυθεντικό χώρο της άμεσης και πρακτικής εμπειρίας της ζωής.


Παρανοϊκά φαινόμενα: οι γνωστές εικόνες διπλής παράστασης (η παράσταση μπορεί θεωρητικά και πρακτικά να πολλαπλασιαστεί)το παν εξαρτάται από την παρανοϊκή ικανότητα του δημιουργού βάση των συνειρμικών μηχανισμών και η ανανέωση των ψυχαναγκαστικών ιδεών επιτρέπουν, όπως συμβαίνει σ’ έναν πίνακα του Σαλβαντόρ Νταλί, την ταυτόχρονη απεικόνιση παραστάσεων χωρίς καμιά απ’ αυτές να υποστεί την παραμικρή εικονική παραμόρφωση (τόρσο αθλητή, κεφάλι λιονταριού, κεφάλι στρατηγού, άλογο, μπούστο βοσκοπούλας, νεκροκεφαλή). Διαφορετικοί θεατές βλέπουν σ’ αυτό το έργο διαφορετικές εικόνες· εννοείται βέβαια, πως η εκτέλεση είναι σχολαστικά ρεαλιστική.