Αντικειμενική και υποκειμενική αλήθεια

Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε αν οι αλήθειες μας είναι οι πραγματικές αλήθειες, ή αν η αλήθεια είναι απλά μια ψευδαίσθηση; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αντικειμενικής και υποκειμενικής αλήθειας;

Η αλήθεια μοιάζει με ένα συνεχές και συμβαίνει σε όλα τα μέρη, σε όλες τις καταστάσεις και ανά πάσα στιγμή. Ωστόσο, αυτό που πιστεύει ένα άτομο ότι είναι η αλήθεια μπορεί να μην ισχύει για κάποιον άλλον άνθρωπο. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και άλλες αλήθειες, οι οποίες είναι αποδεκτές από όλους.

Για παράδειγμα, είναι κοινώς αποδεκτή αλήθεια ότι το έτος έχει 12 μήνες ή ότι υπάρχει το διαδίκτυο. Σύμφωνα με αυτήν την παραδοχή, λοιπόν, προκύπτει ότι υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη αλήθειας: η αντικειμενική και η υποκειμενική αλήθεια. Ωστόσο, υπάρχει ένα διάσημο ρητό που λέει ότι σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν τρεις αλήθειες: η αλήθεια μου, η αλήθεια του άλλου και η πραγματική αλήθεια. Αυτό το ρητό υποδεικνύει την απάντηση στο ερώτημα ποια είναι η διαφορά μεταξύ αντικειμενικής και υποκειμενικής αλήθειας.

Ας εξετάσουμε αυτά τα διαφορετικά είδη αλήθειας και τις αυταπάτες στις οποίες μπορεί να πιστεύουμε.

Ποια είναι η αντικειμενική αλήθεια;

Η αντικειμενική αλήθεια είναι κάτι που ισχύει για όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από τον πολιτισμό τους ή τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Αυτές οι αλήθειες είναι οι λεγόμενες θεμελιώδεις αλήθειες. Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να σας πω την ακριβή θερμοκρασία της φωτιάς για να σας πίσω ότι η φωτιά είναι ζεστή. Με τον ίδιο τρόπο, δεν θα αμφιβάλλετε αν σας πω ότι όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί χρειάζονται κάποιου είδους τροφή για να επιβιώσουν. Επομένως, οι αντικειμενικές αλήθειες αναγνωρίζονται από όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το αν το συνειδητοποιούν.

Ποια είναι η υποκειμενική αλήθεια;

Η υποκειμενική αλήθεια βασίζεται στις πεποιθήσεις ενός ατόμου και γι’ αυτό το λόγο δεν συμφωνούν όλοι με αυτήν την αλήθεια. Αυτό το είδος της αλήθειας υπάρχει σε πράγματα όπως η θρησκεία. Ένα άτομο μπορεί να πιστεύει ότι η ύπαρξη του Θεού είναι η αλήθεια, ενώ ένα άλλο άτομο όχι. Επίσης, οι άνθρωποι διαμορφώνουν τις δικές τους κρίσεις για την αλήθεια μιας κατάστασης βασιζόμενοι στις πληροφορίες που έχουν. Έτσι, η κρίση τους μπορεί να αλλάξει σε περίπτωση που λάβουν κάποια νέα στοιχεία. Για παράδειγμα, μπορεί να πιστεύω ότι ο φίλος μου δεν με έχει προσκαλέσει σε μια συνάντηση και να θυμώσω. Ωστόσο, όταν διαπιστώσω ότι απλά ξέχασε να μου στείλει την πρόσκληση, δεν είμαι πλέον θυμωμένη μαζί του, καθώς ήταν ένα απλό λάθος. Επομένως, η υποκειμενική αλήθεια είναι η αλήθεια μου.

Πώς αλληλεπιδρούν οι αντικειμενικές και οι υποκειμενικές αλήθειες;

Καταστάσεις όπως η παρακάτω αποδεικνύουν την ορθότητα του ρητού ότι υπάρχουν τρεις εκδοχές της αλήθειας. Όταν συνομιλώ με έναν φίλο, μπορεί εκείνος να παρερμηνεύσει αυτό που είπα. Ποιες είναι οι τρεις εκδοχές;

1. Η δική μου εκδοχή της αλήθειας που περιέχει την ερμηνεία αυτού που είπα (υποκειμενική αλήθεια μου).

2. Η εκδοχή της αλήθειας του φίλου μου η οποία περιέχει την δική του ερμηνεία σε αυτό που είπα (υποκειμενική αλήθεια του φίλου μου).

Η τρίτη εκδοχή της αλήθειας περιλαμβάνει αυτά που είπα, πώς αυτό σήμαινε για εμένα, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο το είπα, ο οποίος ευθύνεται για την παρερμηνεία του φίλου μου. Αυτή η τρίτη εκδοχή της αλήθειας είναι η πιο αντικειμενική αλήθεια.

Όσο περισσότερες πληροφορίες έχω σχετικά με μια κατάσταση ή τα σχετικά με αυτήν στοιχεία, τόσο πιο κοντά με φέρνουν στην αντικειμενική αλήθεια. Μέχρι να ξέρω ότι όλα είναι γνωστά για μια κατάσταση, δεν μπορώ να πω ότι γνωρίζω την αντικειμενική αλήθεια γι’ αυτήν την κατάσταση. Επομένως, οι μοναδικές αντικειμενικές αλήθειες που έχουμε πραγματικά είναι εκείνες οι θεμελιώδεις αλήθειες τις οποίες δεν αμφισβητεί κανείς κι οι οποίες δεν απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση.

Η ψευδαίσθηση της αλήθειας κι η επαναληψιμότητα

Η αλήθεια είναι πολύ σημαντική για εμάς γιατί συνήθως δεν θέλουμε να κάνουμε λάθος για κάτι. Ωστόσο, το μειονέκτημα αυτού είναι ότι αναζητούμε διαρκώς την αλήθεια. Αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε μια πλάνη της αλήθειας, όπου πιστεύουμε ότι κάτι είναι αληθινό ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι εγκέφαλοί μας είναι επιρρεπείς στο να πιστεύουμε ότι κάτι είναι αληθινό αν το ακούμε αρκετές φορές.

Αυτή η επανάληψη μας δίνει τη γνωστική ευκολία που παίζει σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή. Μας επιτρέπει να αισθανόμαστε πιο ασφαλείς σε αυτό που γνωρίζουμε και στις αλληλεπιδράσεις μας με τον κόσμο.

Για παράδειγμα, πολλοί πιστεύουν ότι το Σινικό Τείχος της Κίνας είναι ορατό από το διάστημα, επειδή το έχουν ακούσει πολλές φορές. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει. Άλλοι πιστεύουν ότι οι ταύροι μισούν το κόκκινο χρώμα κι ότι έχουμε μόνο πέντε αισθήσεις. Κανένα από αυτά δεν είναι αλήθεια, αλλά τα έχουμε ακούσει τόσες φορές που πιστεύουμε ότι είναι.

Ολοκληρώνοντας, θα λέγαμε ότι οι μοναδικές αλήθειες τις οποίες μπορεί κανείς να εμπιστευτεί πραγματικά είναι οι αντικειμενικές αλήθειες, αλλά αυτές χρειάζονται πολλή δουλειά για να βρεθούν. Διαρκώς μαθαίνουμε και η επιδίωξη της γνώσης είναι ζωτικής σημασίας για να κατανοήσουμε τη λεπτή γραμμή που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που πιστεύουμε ότι είναι αληθινό και αυτό που είναι θεμελιωδώς αλήθεια.