[IX] Ἔοικε δέ, καθάπερ ἐν ἀρχῇ εἴρηται, περὶ ταὐτὰ καὶ ἐν τοῖς αὐτοῖς εἶναι ἥ τε φιλία καὶ τὸ δίκαιον. ἐν ἁπάσῃ γὰρ κοινωνίᾳ δοκεῖ τι δίκαιον εἶναι, καὶ φιλία δέ· προσαγορεύουσι γοῦν ὡς φίλους τοὺς σύμπλους καὶ τοὺς συστρατιώτας, ὁμοίως δὲ καὶ τοὺς ἐν ταῖς ἄλλαις κοινωνίαις. καθ᾽ ὅσον δὲ κοινωνοῦσιν, ἐπὶ τοσοῦτόν ἐστι φιλία· καὶ γὰρ τὸ δίκαιον. καὶ ἡ παροιμία «κοινὰ τὰ φίλων,» ὀρθῶς· ἐν κοινωνίᾳ γὰρ ἡ φιλία. ἔστι δ᾽ ἀδελφοῖς μὲν καὶ ἑταίροις πάντα κοινά, τοῖς δ᾽ ἄλλοις ἀφωρισμένα, καὶ τοῖς μὲν πλείω τοῖς δ᾽ ἐλάττω· καὶ γὰρ τῶν φιλιῶν αἳ μὲν μᾶλλον αἳ δ᾽ ἧττον. διαφέρει δὲ καὶ τὰ δίκαια· οὐ γὰρ [1160a] ταὐτὰ γονεῦσι πρὸς τέκνα καὶ ἀδελφοῖς πρὸς ἀλλήλους, οὐδ᾽ ἑταίροις καὶ πολίταις, ὁμοίως δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων φιλιῶν. ἕτερα δὴ καὶ τὰ ἄδικα πρὸς ἑκάστους τούτων, καὶ αὔξησιν λαμβάνει τῷ μᾶλλον πρὸς φίλους εἶναι, οἷον χρήματα ἀποστερῆσαι ἑταῖρον δεινότερον ἢ πολίτην, καὶ μὴ βοηθῆσαι ἀδελφῷ ἢ ὀθνείῳ, καὶ πατάξαι πατέρα ἢ ὁντινοῦν ἄλλον. αὔξεσθαι δὲ πέφυκεν ἅμα τῇ φιλίᾳ καὶ τὸ δίκαιον, ὡς ἐν τοῖς αὐτοῖς ὄντα καὶ ἐπ᾽ ἴσον διήκοντα.
Αἱ δὲ κοινωνίαι πᾶσαι μορίοις ἐοίκασι τῆς πολιτικῆς· συμπορεύονται γὰρ ἐπί τινι συμφέροντι, καὶ ποριζόμενοί τι τῶν εἰς τὸν βίον· καὶ ἡ πολιτικὴ δὲ κοινωνία τοῦ συμφέροντος χάριν δοκεῖ καὶ ἐξ ἀρχῆς συνελθεῖν καὶ διαμένειν· τούτου γὰρ καὶ οἱ νομοθέται στοχάζονται, καὶ δίκαιόν φασιν εἶναι τὸ κοινῇ συμφέρον. αἱ μὲν οὖν ἄλλαι κοινωνίαι κατὰ μέρη τοῦ συμφέροντος ἐφίενται, οἷον πλωτῆρες μὲν τοῦ κατὰ τὸν πλοῦν πρὸς ἐργασίαν χρημάτων ἤ τι τοιοῦτον, συστρατιῶται δὲ τοῦ κατὰ τὸν πόλεμον, εἴτε χρημάτων εἴτε νίκης ἢ πόλεως ὀρεγόμενοι, ὁμοίως δὲ καὶ φυλέται καὶ δημόται. [ἔνιαι δὲ τῶν κοινωνιῶν δι᾽ ἡδονὴν δοκοῦσι γίνεσθαι, θιασωτῶν καὶ ἐρανιστῶν· αὗται γὰρ θυσίας ἕνεκα καὶ συνουσίας.] πᾶσαι δ᾽ αὗται ὑπὸ τὴν πολιτικὴν ἐοίκασιν εἶναι· οὐ γὰρ τοῦ παρόντος συμφέροντος ἡ πολιτικὴ ἐφίεται, ἀλλ᾽ εἰς ἅπαντα τὸν βίον θυσίας τε ποιοῦντες καὶ περὶ ταύτας συνόδους, τιμάς ‹τε› ἀπονέμοντες τοῖς θεοῖς, καὶ αὑτοῖς ἀναπαύσεις πορίζοντες μεθ᾽ ἡδονῆς. αἱ γὰρ ἀρχαῖαι θυσίαι καὶ σύνοδοι φαίνονται γίνεσθαι μετὰ τὰς τῶν καρπῶν συγκομιδὰς οἷον ἀπαρχαί· μάλιστα γὰρ ἐν τούτοις ἐσχόλαζον τοῖς καιροῖς. πᾶσαι δὴ φαίνονται αἱ κοινωνίαι μόρια τῆς πολιτικῆς εἶναι· ἀκολουθήσουσι δὲ αἱ τοιαῦται φιλίαι ταῖς τοιαύταις κοινωνίαις.
***
[9] Φαίνεται πάντως —όπως το είπαμε και στην αρχή της συζήτησής μας— ότι η φιλία και η δικαιοσύνη έχουν ως αντικείμενό τους τα ίδια πράγματα και σχετίζονται με τα ίδια πρόσωπα. Σε κάθε, πράγματι, μορφή συνύπαρξης και συνάφειας ανθρώπων υπάρχει, κατά την κοινή αντίληψη, κάποια μορφή δικαίου, αλλά και φιλία. Ονομάζουν, επιπαραδείγματι, οι άνθρωποι φίλους τους τούς συνταξιδιώτες τους και τους συστρατιώτες τους, καθώς και όλους αυτούς με τους οποίους γενικά συνυπάρχουν και έρχονται σε κάποια άλλη τέτοια συνάφεια. Και όσο κρατάει η συνύπαρξη και η συνάφειά τους, τόσο κρατάει και η φιλία τους· γιατί τόσο κρατάει ανάμεσά τους και η δικαιοσύνη. Και η παροιμία «Όλα των φίλων κοινά» είναι σωστή· γιατί η φιλία έχει για προϋπόθεση τη συνύπαρξη και τη συνάφεια. Τα αδέρφια, τώρα, και οι σύντροφοι έχουν κοινά τα πάντα, ενώ οι άλλοι ορισμένα μόνο πράγματα: κάποιοι περισσότερα, άλλοι λιγότερα — μήπως και από τις φιλίες δεν είναι κάποιες περισσότερο και άλλες λιγότερο φιλίες; Αλλά και η δικαιοσύνη παρουσιάζεται με ποικιλία μορφών. Από την άποψη, πράγματι, αυτή
[1160a] οι σχέσεις των γονιών με τα παιδιά τους και οι σχέσεις των αδελφών μεταξύ τους δεν είναι ίδιες, όπως δεν είναι ίδιες και οι σχέσεις των συντρόφων και των πολιτών μεταξύ τους — το ίδιο ισχύει και στις άλλες μορφές φιλίας. Διαφορετικές είναι, κατά συνέπεια, και οι άδικες πράξεις στην καθεμιά από τις περιπτώσεις αυτές, και η αδικία γίνεται μεγαλύτερη όταν στρέφεται προς κάποιον που είναι περισσότερο φίλος. Παράδειγμα: είναι φοβερότερο να κλέψει κανείς έναν σύντροφο παρά έναν συμπολίτη· είναι φοβερότερο να μη βοηθήσει τον αδερφό του παρά έναν ξένο· είναι φοβερότερο να χτυπήσει τον πατέρα του παρά οποιονδήποτε άλλον. Η φύση έτσι το όρισε, ώστε μαζί με τη φιλία να αυξάνει και το δίκαιο· ο λόγος είναι ότι η φιλία και το δίκαιο υπάρχουν μεταξύ των ίδιων ανθρώπων και απλώνονται σε ίδια έκταση.
Όλες, τώρα, οι μορφές συνύπαρξης και συνάφειας ανθρώπων μοιάζει να είναι μέρη της πολιτικής συνύπαρξης και συνάφειας· συνταξιδεύουν, π.χ., οι άνθρωποι έχοντας κατά νου κάποιο κέρδος, αλλά και για να εξασφαλίσουν κάτι από αυτά που είναι απαραίτητα για τη ζωή· και η πολιτική όμως συνύπαρξη και συνάφεια θεωρείται ότι και άρχισε και εξακολουθεί να υπάρχει για χάρη του συμφέροντος· αυτό δεν έχουν στον νου τους και οι νομοθέτες; δεν λένε, επίσης, ότι δίκαιο είναι αυτό που υπηρετεί το κοινό συμφέρον; Εν πάση περιπτώσει, οι άλλες μορφές συνύπαρξης και συνάφειας ανθρώπων επιδιώκουν κάποιο επιμέρους συμφέρον. Οι ναυτικοί π.χ. επιδιώκουν το κέρδος που σχετίζεται με τα ταξίδια στη θάλασσα (στον νου τους έχουν να κερδίσουν χρήματα ή κάτι τέτοιο)· οι συστρατιώτες επιδιώκουν το κέρδος που σχετίζεται με τον πόλεμο (ό,τι επιθυμούν είναι τα χρήματα, η νίκη ή η εκπόρθηση μιας πόλης)· το ίδιο και τα μέλη μιας φυλής ή ενός δήμου [μερικές μορφές συνύπαρξης και συνάφειας ανθρώπων γεννιούνται, κατά την κοινή αντίληψη, για χάρη της ευχαρίστησης και της απόλαυσης· τέτοιες είναι οι περιπτώσεις των θιασωτών και των ερανιστών: στην πρώτη πρόκειται για ομάδες οργανωμένες για προσφορά θυσίας, ενώ στη δεύτερη για ομάδες παρέας και ευωχίας.] Όλες, πάντως, αυτές οι μορφές φαίνεται ότι κατατάσσονται κάτω από την πολιτική συνύπαρξη και συνάφεια· γιατί αυτή δεν αποβλέπει μόνο σε ό,τι είναι συμφέρον στον παρόντα χρόνο, αλλά στο συμφέρον που εκτείνεται σε ολόκληρη τη ζωή προσφέροντας θυσίες και οργανώνοντας με την ευκαιρία συγκεντρώσεις, από τη μια απονέμοντας τιμές στους θεούς και από την άλλη χαρίζοντας στον εαυτό τους ευχάριστες ευκαιρίες αναψυχής. Γιατί από τα παλιά χρόνια οι θυσίες και οι σχετικές συγκεντρώσεις φαίνεται πως γίνονταν ύστερα από τη συγκομιδή των καρπών, σαν ένα είδος προσφοράς στους θεούς των πρώτων καρπών· ο λόγος είναι ότι σ᾽ αυτές κυρίως τις περιόδους του χρόνου ευκαιρούσε ο κόσμος. Είναι λοιπόν φανερό ότι όλες οι μορφές συνύπαρξης και συνάφειας των ανθρώπων είναι μέρη της πολιτικής συνύπαρξης και συνάφειας — στις επιμέρους λοιπόν μορφές συνύπαρξης και συνάφειας θα ακολουθήσουν και ανάλογες μορφές φιλίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου