Πλάτων: Η μεγαλύτερη νίκη κάθε ανθρώπου

Κυβερνητική επί του εαυτού μας: οδός προς την Ελευθερία!

«Θεωρώ πιο γενναίο εκείνον που κυριαρχεί στα πάθη του από εκείνον που κυριαρχεί στους εχθρούς του. Η δυσκολότερη νίκη είναι εκείνη ενάντια στον ίδιο σου τον εαυτό» - Αριστοτέλης

Γράφει ο Πλάτων στους Νόμους:

«Κλεινίας: Η πρώτη και μεγαλύτερη νίκη από όλες για κάθε άνθρωπο είναι εκείνη που μπορεί να πετύχει πάνω στον εαυτό του. Αντίθετα, πολύ χειρότερο και ταπεινωτικό είναι να νικιέται κανείς από τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτό δείχνει ότι μέσα στον κάθε άνθρωπο γίνεται ένας πόλεμος ενάντια στον εαυτό του[1].

Κλεινίας: Κἀνταῦθα, ὦ ξένε, τὸ νικᾶν αὐτὸν αὑτὸν πασῶν νικῶν πρώτη τε καὶ ἀρίστη, τὸ δὲ ἡττᾶσθαι αὐτὸν ὑφ᾽ ἑαυτοῦ πάντων αἴσχιστόν τε ἅμα καὶ κάκιστον. ταῦτα γὰρ ὡς πολέμου ἐν ἑκάστοις ἡμῶν ὄντος πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς σημαίνει».
(Βλ. Πλάτων «Νόμοι, 626.e. 2 – 5»).

Έχοντας, όμως, κατά νου ότι “Ελεύθερον τὸ ἄρχον αὑτοῦ – Ελεύθερον ότι εξουσιάζει τον εαυτό του”[2], συμπεραίνουμε ότι η προαναφερόμενη νίκη είναι το πρώτο και το μεγαλύτερο βήμα μας προς την Ελευθερία, έτσι όπως την ορίζει ο Πλάτων στους «Όρους, 413.d. 2 – 4»: “Ελευθερία. κυριαρχία του βίου. Επικράτηση μας επί των πάντων. Εξουσία σε ότι μας αφορά. Έλλειψη περιορισμού στη χρήση και απόκτηση ουσίας — Ελευθερία ἡγεμονία βίου· αὐτοκράτεια ἐπὶ παντί· ἐξουσία τοῦ καθ᾽ ἑαυτὸν ἐν βίῳ· ἀφειδία ἐν χρήσει καὶ ἐν κτήσει οὐσίας[3]”.
-----------------
[1] Τούτη η τελευταία φράση μας παραπέμπει το δίχως άλλο στο Δελφικό απόφθεγμα «Μηδέν Άγαν», με αυτή την φράση ο Χίλωνας ο Λακεδαιμόνιος, ένας από τους επτά Σοφούς, δήλωνε έναν μεγάλο «οντολογικής» υφής νόμο της ζωής : ο άνθρωπος οφείλει να εξαρτά την ευδαιμονία του από τον εαυτό του. «Πράγματι το απόφθεγμα Μηδέν Άγαν λεγόμενο επί τόσους αιώνες θεωρείται λόγος ορθός. Και αλήθεια εκφράζει μια λαμπρή σκέψη. Διότι ο άνθρωπος, ο οποίος έχει εξαρτήσει από τον εαυτό του όλους τους συντελεστές, που οδηγούν εις την ευδαιμονία ή κοντά εις την ευδαιμονία, και δεν αφήνει να ταλαντεύονται εις άλλους ανθρώπους, των οποίων η ατυχία ή η δυστυχία κατ’ ανάγκη επηρεάζει και την ιδικήν του διάθεση, αυτός είναι έτοιμος να ζήσει πολύ καλά, αυτός είναι ο σώφρον και αυτός είναι ο ανδρείος και ο φρόνιμος — πάλαι γὰρ δὴ τὸ Μηδὲν ἄγαν λεγόμενον καλῶς δοκεῖ λέγεσθαι· τῷ γὰρ ὄντι εὖ λέγεται. ὅτῳ γὰρ ἀνδρὶ εἰς ἑαυτὸν ἀνήρτηται πάντα τὰ πρὸς εὐδαιμονίαν φέροντα ἢ ἐγγὺς τούτου, καὶ μὴ ἐν ἄλλοις ἀνθρώποις αἰωρεῖται ἐξ ὧν ἢ εὖ ἢ κακῶς πραξάντων πλανᾶσθαι ἠνάγ κασται καὶ τὰ ἐκείνου, τούτῳ ἄριστα παρεσκεύασται ζῆν, οὗτός ἐστιν ὁ σώφρων καὶ οὗτος ὁ ἀνδρεῖος καὶ φρόνιμος» λέγει ο Πλάτων στον «Μενέξενο, 247.e.5 – 248.a.4».

[2] Βλ. Πλάτων «Όροι, 415.a.3».

[3] Βλ. και Πλάτων «Όροι, 411.a.5 – 6»:

“Γένεσις κίνηση προς την ουσία. Μετάληψη ουσίας. Πορεία προς το Είναι – Γένεσις κίνησις εἰς οὐσίαν· μετάληψις οὐσίας· πόρευσις εἰς τὸ εἶναι”,

όπως επίσης και «Παρμενίδης, 156.a. 4 – 6»

“Δεν ονομάζεις γένεση το να μετέχει στην ουσία;

– Ναι.

Δεν ονομάζεις απώλεια το να αποχωρίζεται από την ουσία;

– Και πολύ μάλιστα.

– Τὸ δὴ οὐσίας μεταλαμβάνειν ἆρά γε οὐ γίγνεσθαι καλεῖς;

— Ἔγωγε.

— Τὸ δὲ ἀπαλλάττεσθαι οὐσίας ἆρα οὐκ ἀπόλλυσθαι;

— Καὶ πάνυ γε.”.