Πρακτική και ψυχολογική μνήμη

Τι εννοούμε λέγοντας μνήμη;
Πηγαίνεις στο σχολείο και σε γεμίζουν το κεφάλι με γεγονότα, με τεχνικές γνώσεις. Αν είσαι μηχανικός, χρησιμοποιείς τη μνήμη των τεχνικών γνώσεων για να κτίσεις κάποια γέφυρα. Αυτή είναι η πρακτική μνήμη.

Υπάρχει όμως και η ψυχολογική μνήμη.
Μου λες κάτι ευχάριστο ή δυσάρεστο, κι εγώ το συγκρατώ στη μνήμη μου· όταν σε ξανασυναντώ, σου συμπεριφέρομαι με βάση αυτή την ανάμνηση, την ανάμνηση εκείνου που είπες. Η μνήμη έχει δύο πλευρές: την ψυχολογική και την πρακτική. Είναι πάντα αλληλένδετες και επομένως όχι καθαρά ξεχωριστές.

Ξέρουμε ότι η πρακτική μνήμη είναι ουσιαστική σαν ένα μέσο επιβίωσης, αλλά είναι και η ψυχολογική μνήμη το ίδιο ουσιαστική; Ποιος είναι ο παράγοντας που διατηρεί την ψυχολογική μνήμη; Τι είναι εκείνο που κάνει κάποιον να θυμάται ψυχολογικά την προσβολή ή τον έπαινο; Γιατί διατηρεί κανείς ορισμένες αναμνήσεις και σβήνει κάποιες άλλες;

Προφανώς διατηρεί κανείς τις αναμνήσεις που του είναι ευχάριστες και αποφεύγει τις δυσάρεστες. Αν παρατηρήσετε θα δείτε ότι τις οδυνηρές αναμνήσεις τις σβήνουμε πιο γρήγορα από τις ευχάριστες. Ο νους είναι μνήμη, σε οποιοδήποτε επίπεδο και οποιοδήποτε όνομα και αν του δίνετε. Ο νους γεννιέται από το παρελθόν, είναι θεμελιωμένος στο παρελθόν, είναι μνήμη, είναι μια διαμορφωμένη κατάσταση.

Τώρα: μ’ αυτή τη μνήμη ανταμώνουμε τη ζωή, αντιμετωπίζουμε κάθε καινούργια πρόκληση. Η πρόκληση είναι πάντα καινούργια και η αντίδρασή μας είναι πάντα παλιά, γιατί είναι το αποτέλεσμα του παρελθόντος. Έτσι, η μία κατάσταση είναι να βιώνει κανείς εμπειρίες χωρίς να μπαίνει στη μέση η μνήμη και η άλλη είναι να βιώνει τις εμπειρίες γράφοντάς τες στη μνήμη.

Δηλαδή: Η ζωή φέρνει προκλήσεις, που είναι πάντα καινούργιες κι εγώ τις συναντώ με αντιδράσεις διαμορφωμένες από τις παλιές προκλήσεις. Τι συμβαίνει λοιπόν; Απορροφώ το καινούργιο, αλλά δεν το καταλαβαίνω, και το ζήσιμο της εμπειρίας είναι διαμορφωμένο από το παρελθόν. Οπότε υπάρχει μόνο μια μερική κατανόηση του καινούργιου, δεν υπάρχει ποτέ πλήρης κατανόηση. Αλλά μόνο όταν υπάρχει πλήρης κατανόηση οποιουδήποτε πράγματος δεν αφήνει σημάδι στη μνήμη.

Όταν υπάρχει μια πρόκληση, που είναι πάντα καινούργια, αντιδράς με βάση την παλιά. Η παλιά αντίδραση διαμορφώνει την καινούργια κι επομένως τη διαστρεβλώνει, τη φορτώνει με προκατάληψη, οπότε δεν υπάρχει πλήρης κατανόηση του καινούργιου, που γι’ αυτό απορροφιέται από το παλιό και συνεπώς το δυναμώνει. Αυτό μπορεί να μοιάζει αφηρημένο, αλλά δεν είναι δύσκολο να το καταλάβετε αν εμβαθύνετε σ’ αυτό προσεκτικά.

Η σημερινή κατάσταση σε όλο τον κόσμο απαιτεί μια καινούργια προσέγγιση, ένα νέο τρόπο αντιμετώπισης των παγκόσμιων προβλημάτων, που είναι πάντα καινούργια. Είμαστε ανίκανοι να το προσεγγίσουμε με φρέσκο μάτι, σαν κάτι καινούργιο, γιατί τα πλησιάζουμε με τον διαμορφωμένο νου μας, με τις εθνικές, τις τοπικές, τις οικογενειακές και τις θρησκευτικές προκαταλήψεις μας.

Οι προηγούμενες εμπειρίες μας, ενεργούν σαν ένα εμπόδιο στην κατανόηση της καινούργιας πρόκλησης, κι έτσι εξακολουθούμε να καλλιεργούμε και να δυναμώνουμε τη μνήμη, οπότε δεν κατανοούμε ποτέ το καινούργιο, δεν αντιμετωπίζουμε ποτέ με πληρότητα την πρόκληση. Μόνο όταν μπορέσει κανείς να αντικρίσει την πρόκληση από την αρχή, με φρέσκο μάτι, χωρίς το παρελθόν, μόνο τότε δίνει εκείνη τους καρπούς της, τον πλούτο της