Χώρος, χρόνος και Εγώ

Ό,τι βιώνουμε συμβαίνει πάντα στο παρόν. Δεν υπάρχει τίποτα που να έγινε στο παρελθόν ή που θα γίνει στο μέλλον. Και μ' αυτό εννοούμε ότι όσα έγιναν στο παρελθόν έγιναν όταν το παρελθόν το βίωναν οι άνθρωποι ως παρόν, και όσα θα γίνουν στο μέλλον θα γίνουν όταν αυτό που λέμε μέλλον το βιώσουν οι άνθρωποι ως παρόν.

Με το χρόνο μετράμε τις μεταβολές που συμβαίνουν στο χώρο. Αν και ούτε οι φυσικοί έχουν καταλήξει για το αν ο χρόνος υπάρχει τελικά ή όχι, στον ψυχολογικό τομέα είναι σίγουρο ότι ο χρόνος δεν χρειάζεται να υφίσταται ως ξεχωριστή διάσταση ή μέγεθος. Μάλιστα, οι αρνητικές συνέπειες ενός νου που "ταξιδεύει" συνέχεια με σκέψεις που αφορούν κάτι άλλο πέρα από το παρόν, είναι πολλές: από την απλή αφηρημάδα στην πρόκληση ατυχημάτων και από την κατάθλιψη (σκέψεις για το παρελθόν) στο άγχος (σκέψεις για το μέλλον).

Για να γίνει κατανοητή η σχέση μας με το χρόνο σκεφτείτε το εξής: ο άνθρωπος δεν γερνάει επειδή περνάνε τα χρόνια, αλλά επειδή το σώμα του αλλάζει. Συγκεκριμένα, το γήρας προκαλείται κυρίως εξαιτίας των κυτταρικών διαιρέσεων, κατά τις οποίες, από διαίρεση σε διαίρεση, χάνεται ένα ελάχιστο κομμάτι των άκρων των χρωμοσωμάτων, που ονομάζονται τελομερή. Σε κάθε διαίρεση, ένα μικρό τμήμα των τελομερών δεν αντιγράφεται, με αποτέλεσμα μετά από πολλές διαιρέσεις ο οργανισμός να μην παράγει εξίσου αποτελεσματικά τις πρωτεΐνες που παρήγαγε τα προηγούμενα χρόνια. Έτσι, εμφανίζονται τα συμπτώματα του γήρατος, όπως είναι η εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, η μείωση της ελαστικότητας του δέρματος, η εμφάνιση ασθενειών, κ.ά.

Αυτό που είναι σημαντικό να καταλάβουμε είναι ότι ο άνθρωπος είναι ένα σύστημα που είναι προγραμματισμένο να γεράσει και ότι τα γηρατειά δεν έρχονται επειδή περνάνε τα χρόνια, αλλά επειδή τα σώματα αποτελούν συστήματα που μεταβάλλονται στο χώρο (οι κυτταρικές διαιρέσεις συμβαίνουν στο χώρο). Το ίδιο ισχύει και για όλες τις άλλες ενεργειακές μορφές. Όλα έχουν ημερομηνία λήξης, ακόμα και ο ήλιος ο οποίος υπολογίζεται ότι έχει φτάσει το μέσον του προσδόκιμου ζωής του και του απομένουν άλλα 4-4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Δηλαδή κάποια μέρα θα σβήσει, όχι επειδή θα έχουν περάσει τα χρόνια, αλλά επειδή θα έχει καταναλώσει όλο του το υδρογόνο. Και η διαδικασία μετατροπής τού υδρογόνου σε ήλιο συμβαίνει στο χώρο.

Ο χώρος κατέχει έναν καθοριστικό ρόλο και στην ψυχική και πνευματική μας ισορροπία. Με τον ίδιο τρόπο που χωρίς το χώρο δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν οι διάφορες ενεργειακές μορφές (αφού θα ήταν όλα συμπυκνωμένα σε ένα σημείο), έτσι και ο χώρος που συνοδεύει την επίγνωση επιτρέπει στις σκέψεις και τα συναισθήματα να γίνουν αντιληπτά ως μεμονωμένα παροδικά φαινόμενα χωρίς να υπάρξει ταύτιση. Αυτό που ονομάζουμε Εγώ είναι ουσιαστικά η ταύτιση του "είμαι" με κάποια ενεργειακή μορφή (όπως σκέψη, συναίσθημα ή αντικείμενο). Η ταύτιση όμως δεν μπορεί να συμβεί όταν κάποιος ζει συνειδητά στο παρόν, γιατί η συνειδητή βίωση του παρόντος περιλαμβάνει την επίγνωση, η οποία δημιουργεί μια απόσταση από τη μορφή, ένα χώρο που διαλύει την ταύτιση.

Με άλλα λόγια, όταν κάποιος ζει στο εδώ και τώρα, έχει απλά επίγνωση των φαινομένων που συμβαίνουν μέσα του, χωρίς να αισθάνεται την ανάγκη να τα κρίνει ή να τα ερμηνεύσει. Απλά τα παρατηρεί απρόσωπα και τα αφήνει να εξελιχθούν με τον τρόπο που εξελίσσονται.

Το Εγώ έχει ανάγκη από έναν νου που δραπετεύει συνεχώς από το παρόν και είτε ανατρέχει στις αναμνήσεις του (κυρίως τις αρνητικές), είτε χρησιμοποιεί τη φαντασία του για να δημιουργεί σενάρια και υποθέσεις για γεγονότα που μπορεί να συμβούν μελλοντικά (είτε αυτά είναι αρνητικά, είτε βασίζονται στο "θα γίνω, θα κάνω, θα αποκτήσω"). Όταν κάποιος ευθυγραμμίζεται συνειδητά με τη ζωή που ξετυλίγεται πάντα στο παρόν, το Εγώ δεν μπορεί να τροφοδοτηθεί. Η επίγνωση έχει την ιδιότητα να αγκαλιάζει όλα τα φαινόμενα και να τους δίνει το χώρο που χρειάζονται για να εξελιχθούν όπως θέλουν, χωρίς να δημιουργεί περαιτέρω αντιδράσεις ή αντιστάσεις απέναντί τους, όπως θα έκανε ο νους με την κριτική και τις ερμηνείες του. Αυτός ο χώρος είναι που μας επιτρέπει να αποδεχόμαστε τη ζωή όπως είναι στο παρόν.