Γιατί μπορεί να τρώμε χωρίς να πεινάμε;

Ένα παράδοξο της ανθρώπινης συμπεριφοράς απέναντι στο φαγητό είναι ότι ενδέχεται κάποιος να μην καταλαβαίνει πότε πεινάει. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους.

Δεν καταλαβαίνει λοιπόν πότε πεινάει, επειδή:

-τρώει πριν αρχίσει να πεινάει (τσιμπολήγημα, δοκιμές στο μαγείρεμα κτλ.), οπότε το γεύμα ακολουθεί μηχανικά

-τρώει επειδή τρώνε και οι άλλοι

-διακατέχεται από συναισθήματα που θολώνουν την κρίση του (άγχος, χαρά, λύπη, μοναξιά) και δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στην αξιολόγηση της πείνας

-διακατέχεται από συναισθήματα, αλλά δεν μπορεί να τα εντοπίσει, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αμηχανία, ένα κενό μέσα του, το οποίο καταλήγει να γεμίζει με φαγητό, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να μην πεινούσε πραγματικά

-ερεθίστηκε έντονα η αίσθηση της όσφρησης από ελκυστικές μυρωδιές (π.χ. το άτομο πέρασε έξω από ένα μοσχοβολιστό αρτοποιείο)

-είναι ώρα για φαγητό

-νιώθει χοντρός και αυτό του φέρνει απελπισία, γι’ αυτό θέλει να αυτοτιμωρηθεί και να επιβεβαιώσει στον εαυτό του ότι δεν έχει έλεγχο πάνω στο φαγητό του

-νιώθει πλήξη και ψάχνει τρόπους για να βρει κάτι ενδιαφέρον

Πως όμως μπορεί κανείς να καταλάβει αν πραγματικά πεινάει ή αν αναζητά τροφή για να καλύψει συναισθηματικά κενά; Η αναγνώριση της πραγματικής πείνας προϋποθέτει αρκετή εξάσκηση καθώς και καλλιέργεια της ικανότητας της αναγνώρισης των συναισθημάτων. Όταν δηλαδή κάποιος θα αισθανθεί μια έντονη ανάγκη για φαγητό, θα πρέπει να αναρωτηθεί αν πραγματικά πεινάει βιολογικά ή αν εκείνη την στιγμή προσπαθεί να αντιμετωπίσει κάποια συναισθηματική ανάγκη. Ένας πρακτικός τρόπος να διαχωριστεί η συναισθηματική πείνα από την βιολογική είναι να γίνουν κατανοητές οι διαφορές μεταξύ τους.

Η σωματική πείνα:

Αυξάνεται σταδιακά

Δεν υπάρχει επείγουσα αίσθηση βιασύνης

Συμβαίνει αρκετές ώρες ύστερα από ένα γεύμα

Είναι γενική (είναι σχετική με οποιοδήποτε τρόφιμο)

Σταματάει όταν το άτομο χορτάσει

Οδηγεί σε αίσθημα ικανοποίησης

Η συναισθηματική πείνα:

Εμφανίζεται συνέχεια

Παρουσιάζεται ως επείγουσα ανάγκη για κατανάλωση τροφής

Δε σχετίζεται με την ώρα που πέρασε από το τελευταίο γεύμα

Εστιάζεται σε συγκεκριμένα φαγητά

Επιμένει να υπάρχει, ακόμα κι αν το άτομο νιώθει χορτάτο

Οδηγεί σε ενοχή και ντροπή

Εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες ένα άτομο τρώει ακόμα και αν δεν πεινάει πραγματικά, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες ένα άτομο έχει ανάγκη το φαγητό, αλλά δεν ανταποκρίνεται στην αίσθηση της πείνας ή νιώθει υπερβολική πείνα. Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, βιολογικής ή ψυχολογικής προέλευσης, τους ακόλουθους:

-σπάνια παθολογική δυσλειτουργία του κέντρου του εγκεφάλου που ρυθμίζει την πείνα, με αποτέλεσμα το άτομο να μην νιώθει πείνα

-σύνδρομο Prader-Willi, οφείλεται σε μια γενική ανωμαλία και ένα από τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι η ακατάσχετη όρεξη

-διαταραχές του μεταβολικού συστήματος, όπως είναι ο υποθυρεοειδισμός

-υπογλυκαιμία λόγω σακχαρώδους διαβήτη

-παράσιτα στο πεπτικό σύστημα, όπως είναι η ταινία

-αγχώδεις διαταραχές: όταν κάποιος βιώνει άγχος, το πεπτικό σου σύστημα υπολειτουργεί, για να προετοιμάσει το άτομο να αντιμετωπίσει μια έκτακτη κρίση

-διαταραχές της διάθεσης, όπως είναι η κατάθλιψη: κατά την κατάθλιψη το άτομο εμφανίζει είτε υπερφαγικές συμπεριφορές είτε μείωση της όρεξης

-διπολική διαταραχή: αυξημένη όρεξη κατά την διάρκεια των επεισοδίων μανίας και μειωμένη όρεξη κατά το καταθλιπτικό επεισόδιο

-προβλήματα στο πεπτικό σύστημα (π.χ. καρκίνος στο ήπαρ, έλκος στομάχου κτλ.).

Οποιαδήποτε πάντως μεταβολή της όρεξης θα πρέπει να ελεγχθεί ιατρικά, καθώς μπορεί να αποτελεί ένδειξη για κάποιο επείγον πρόβλημα της σωματικής ή ψυχικής της υγείας.