Η σιωπή είναι η αρχή της σοφίας

Η σκέψη είναι απλώς συσσώρευση μνήμης, συναισθημάτων, εμπειριών και γνώσεων κι έτσι δεν μπορεί ποτέ να υπάρχει στη σκέψη αληθινή σοφία. Σοφία υπάρχει μόνον όταν υπάρχει σταμάτημα της διαδικασίας της σκέψης χωρίς να έχει άμεσο, πρακτικό λόγο να το κάνει· και μπορεί να υπάρξει αυτό το σταμάτημα της σκέψης, μόνον όταν πάρει τέλος η διαδικασία της συσσώρευσης όσων αναγνωρίζονται από το «εγώ», ως «εγώ» και «δικό» μου. Όσο ο νους λειτουργεί μέσα στο πεδίο του «εγώ» και του «δικού μου», που είναι απλώς αντίδραση της συσσωρευμένης μνήμης, δεν μπορεί να υπάρξει σοφία. Σοφία είναι μια κατάσταση αυθορμητισμού όπου δεν έχει κέντρο, όπου δεν υπάρχει καμιά οντότητα που να συσσωρεύει.

Για ν’ ανακαλύψει κανείς την αλήθεια ενός ερωτήματος, ενός προβλήματος, η μηχανική διαδικασία σκέψης που ξέρουμε, πρέπει να πάρει τέλος. Οπότε, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει απόλυτη εσωτερική σιωπή και μόνο τότε θα γνωρίσεις εκείνη τη δημιουργικότητα που δεν είναι μηχανική, που δεν είναι απλώς μηχανική αντίδραση. Η σιωπή, λοιπόν, είναι η αρχή της σοφίας.

Όταν έχεις κάποιο πρόβλημα, η πρώτη σου αντίδραση είναι να σκεφτείς γι’ αυτό· να το αποφύγεις ή να το αρνηθείς, να το αποδεχτείς όπως είναι ή να το εξηγήσεις εντελώς, έτσι δεν είναι;

Πάρτε όποιο πρόβλημα σας εμφανιστεί και θα δείτε ότι η άμεση αντίδρασή σας είναι είτε να του αντισταθείτε ή να το αποδεχτείτε· και αν δεν κάνετε κανένα από τα δύο, το δικαιολογείτε ή το ξεφορτώνεστε με μια εξήγηση. Όταν λοιπόν μπαίνει ένα ερώτημα, ο νους σας μπαίνει αμέσως σε κίνηση· αντιδρά αυτόματα σαν μηχανή. Αν, όμως, θέλετε να λύσετε πραγματικά το πρόβλημα, τότε η άμεση αντίδραση είναι σιωπή, όχι σκέψη. Όταν εμφανίζεται το πρόβλημα και η αντίδρασή σου είναι σιωπή, απόλυτη σιωπή, όντας σιωπηλός βλέπεις αμέσως ότι όπου υπάρχει συσσώρευση γνώσης και εμπειρίας, μνήμη, δεν μπορεί να υπάρξει σοφία.

Σοφία σημαίνει αυθορμητισμός και δεν μπορεί να υπάρξει αυθορμητισμός ή εσωτερική ελευθερία, όσο υπάρχει συσσώρευση γνώσης, μνήμης. Ένας άνθρωπος, λοιπόν, με συσσωρευμένες εμπειρίες στη μνήμη του, δεν μπορεί ποτέ να είναι ένας σοφός άνθρωπος, ένας απλός άνθρωπος. Αλλά ο άνθρωπος που είναι ελεύθερος από τη διαδικασία της συσσώρευσης είναι σοφός· ξέρει τι σημαίνει σιωπή και ό,τι έρχεται μέσα από αυτή τη σιωπή είναι αληθινό.

Αυτή η σιωπή δεν είναι κάτι που μπορεί να καλλιεργηθεί· δεν τη φέρνει κάποια μέθοδος, δεν υπάρχει μονοπάτι γι’ αυτήν, δεν υπάρχει «πώς». Το να ρωτάει κανείς «πώς» σημαίνει να την καλλιεργήσει, πράγμα που είναι απλώς μια μηχανική αντίδραση, μια ανταπόκριση στην επιθυμία να συσσωρεύσουμε σιωπή. Όταν, όμως, κατανοήσεις ολόκληρη τη διαδικασία της συσσώρευσης, που είναι διαδικασία της σκέψης, τότε θα γνωρίσεις εκείνη τη σιωπή από την οποία πηγάζει δράση, που δεν είναι απλώς αντίδραση· και μπορεί να ζει κανείς σ’ αυτή τη σιωπή όλη την ώρα, δεν είναι δώρο, δεν είναι ικανότητα — δεν έχει να κάνει τίποτα με ικανότητες.

Είναι γεγονός ότι προσπαθούμε – ο καθένας μας με διαφορετικό τρόπο- να γίνουμε κάτι, όχι μόνο στην κοινωνία, στον εξωτερικό κόσμο, αλλά πρώτα-πρώτα μέσα μας, ψυχολογικά· κι αυτή η ψυχολογική εσωτερική κίνηση επιδρά απόλυτα στην εξωτερική και όχι αντίστροφα. Οι ιδέες είναι ό,τι πιο καταστροφικό, όχι τα γεγονότα. Το γεγονός, λοιπόν, είναι αυτό: η σκέψη έχει χτίσει αυτό το ψυχολογικό οικοδόμημα που βασίζεται στο να γίνει κανείς κάτι άλλο απ’ αυτό που είναι, και ρωτάμε: μήπως αυτή είναι η αιτία της δυστυχίας του ανθρώπου;

Αν, λοιπόν, αυτή είναι η αιτία, μπορείς να ζεις σ’ αυτόν τον κόσμο χωρίς ψυχολογικά να γίνεσαι κάτι; Δεν κάνετε τίποτε άλλο από το να «γίνεστε κάτι», από μικρά παιδιά. Αναρωτιέμαι αν το βλέπετε αυτό.

Τώρα: ίσως να μου πείτε: «Κι αν δεν γίνω κάτι, τι θα είμαι; Να είμαι σαν φυτό, να μην κάνω τίποτα»; Αλλά έχετε ποτέ ερευνήσει, έχετε εμβαθύνει σ’ αυτό το ερώτημα του να μην γίνετε ψυχολογικά τίποτα – που έχει αντίκρισμα κι εξωτερικά – και να μείνετε αυτό που είστε; Σημαίνει το πλήρες ψυχολογικό τέλος της σύγκρισης, της μίμησης, της συμμόρφωσης.

Αν αυτή είναι η αιτία της δυστυχίας όλων των ανθρώπων – το ότι ο κάθε άνθρωπος σ’ ολόκληρο τον κόσμο ακολουθεί ακόμα το ίδιο μοντέλο, που έχει θεσπιστεί εδώ και χιλιετίες, είτε ζει σε κάποιο μικρό χωριό ή σε κάποιο ρετιρέ πολυτελείας – αν αυτή είναι η αιτία, τότε μπορεί φυσικά και να τελειώσει. Τότε τι είναι ο άνθρωπος; Είναι απλώς τίποτα; Παρακολουθήστε το αυτό προσεκτικά: μήπως είστε κάτι μέσα στη διαδικασία της προσπάθειας να γίνετε αυτό το κάτι; Στο τέλος της προσπάθειας να γίνετε ψυχολογικά κάτι, δεν είστε τίποτα. Αναρωτιέμαι αν το συνειδητοποιείτε αυτό. Αλλά αυτό φοβόμαστε.

Αν, λοιπόν, αυτή η προσπάθεια να γίνω ψυχολογικά κάτι είναι η αιτία της δυστυχίας, μήπως αυτή η προσπάθεια «να γίνω» είναι η κίνηση της σκέψης; Για παράδειγμα: Θέλω να έχω «αυτογνωσία», θέλω να γνωρίσω τον εαυτό μου. Δείτε την πλάνη όλου αυτού του πράγματος που θέλω να γίνω. Θέλω να γίνω κάποιος που γνωρίζει το «εγώ» του. Θέλω να μάθω τον εαυτό μου και αρχίζω να αναλύω, να παρατηρώ, αρχίζω να αμφισβητώ. Αυτή η ίδια η παρατήρηση, η ίδια η αμφισβήτηση, η ίδια η κίνηση εσωτερικά, εξακολουθεί να είναι η κίνηση του «να γίνω κάτι».

Αναρωτιέμαι αν το βλέπετε αυτό, γιατί ερχόμαστε τώρα σε κάτι βασικό: Οποιαδήποτε κίνηση του νου να μη γίνει ή να γίνει κάτι είναι το ίδιο. Το «να γίνω κάτι» είναι κίνηση της σκέψης που λέει: «Αυτό που βλέπω ότι είμαι πρέπει να το σταματήσω και να γίνω κάτι άλλο». Εξακολουθεί, λοιπόν, να είναι πάντα η κίνηση της σκέψης προς μία άλλη κατεύθυνση. Λοιπόν: μπορεί αυτή η κίνηση της σκέψης να τελειώσει; Μπορεί η σκέψη να μην κινείται προς καμιά κατεύθυνση και να μείνει ακίνητη;