ΠΗΓΑΣΟΣ
(αστερισμός)
Τούτου μόνον τὰ ἔμπροσθεν φαίνεται ἕως ὀμφαλοῦ. Ἄρατος μὲν οὖν φησι τὸν ἐπὶ τοῦ Ἑλικῶνος εἶναι ποιήσαντα κρήνην τῇ ὁπλῇ, ἀφ᾽ οὗ καλεῖσθαι Ἵππου κρήνην· ἄλλοι δὲ τὸν Πήγασον εἶναί φασι τὸν εἰς τὰ ἄστρα ἀναπτάντα ὕστερον τῆς Βελλεροφόντου πτώσεως· διὰ δὲ τὸ μὴ ἔχειν πτέρυγας ἀπίθανον δοκεῖ τισι ποιεῖν τὸν λόγον. (Ερατ., Κατ. 1.18.2-8)
Ο Πήγασος είναι φτερωτό άλογο. Η γέννησή του συνδέεται με τον θάνατο της μητέρας του, της Γοργόνας Μέδουσας, από τον Περσέα. Άλλοτε ξεπηδά από τον λαιμό της Γοργόνας, ως γιος του Ποσειδώνα, και άλλοτε από την ίδια τη Γαία που γονιμοποιήθηκε από το αίμα της Γοργόνας, όταν την αποκεφάλισε ο Περσέας. Όσο για το όνομά του, αυτό συνδέεται με τον τόπο κατοικίας της μητέρας του και τον τόπο της δικής του γέννησης. Ο Ησίοδος παραδίδει τα εξής:
και τις Γοργόνες που κατοικούν πέρα απ' τον ξακουστό Ωκεανό
στα έσχατα της Νύχτας, όπου βρίσκονται και οι Εσπερίδες με την καθάρια φωνή,
τη Σθενώ, την Ευρυάλη και τη Μέδουσα που έπαθε πολλά δεινά.
Γιατί αυτή ήταν θνητή ενώ οι άλλες δύο αθάνατες
κι αγέραστες. Και μ' αυτήν πλάγιασε ο Ποσειδώνας ο Κυανοχαίτης
σε μαλακό λιβάδι μέσα σε ανοιξιάτικα λουλούδια.
Όταν ο Περσεύς της έκοψε το κεφάλι [της Γοργόνας Μέδουσας]
ξεπήδησε ο μέγας Χρυσάωρ κι ο Πήγασος ο ίππος.
Κι αυτός [ο Πήγασος] πήρε το όνομα αυτό, επειδή γεννήθηκε
κοντά στις πηγές του Ωκεανού, ενώ ο άλλος επειδή κρατούσε χρυσό σπαθί στα λατρεμένα χέρια του.
Και πέταξε αυτός αφήνοντας τη γη που τρέφει τα πρόβατα
και πήγε στους αθάνατους. Και κατοικεί στο ανάκτορο του Δία
και φέρνει την αστραπή και τη βροντή στον σοφό Δία.
(Ησ., Θεογ. 274-286)
Τον Πήγασο, μόλις ξεπήδησε από το σώμα της Μέδουσας, τον ίππευσε ο Περσέας, για να φτάσει στην Αιθιοπία και να σώσει από τα δόντια του Δράκοντα την όμορφη Ανδρομέδα. Κατόπιν, ο Περσέας τον άφησε ελεύθερο και ο Πήγασος εγκαταστάθηκε στον Όλυμπο και υπηρετούσε τον Δία. Αργότερα η θεά Αθηνά τον προσέφερε στις Μούσες, και από τότε ο Πήγασος κατοικούσε μαζί τους στο όρος Ελικώνας. Συνδέθηκε, λοιπόν, με τις Μούσες και τον ηγήτορά τους Απόλλωνα, αλλά και με την κρήνη Ιπποκρήνη στην περιοχή του ιερού των Μουσών στον Ελικώνα που ανέβλυσε, όταν χτύπησε το έδαφος με την οπλή του. Και τούτο το έκανε με εντολή του Ποσειδώνα. Γιατί, όταν οι Πιερίδες κόρες του Πίερου ανταγωνίζονταν τις Μούσες στο τραγούδι, ο Ελικώνας, όπου γινόταν ο διαγωνισμός, γεμάτος έπαρση, φούσκωνε και απείλησε να φτάσει στον ουρανό. Το χτύπημα με την οπλή έφερε το βουνό ξανά στις φυσιολογικές του διαστάσεις, και εκεί ήταν που ανέβλυσε η Ἵππου κρήνη, όπου ο ποιητής μπορούσε να συναντήσει εκείνες που θα του χάριζαν την έμπνευση (Ησ., Θεογ. 6).
Από το χτύπημα της οπλής του ανέβλυσαν και άλλες πηγές, στον Ακροκόρινθο η Πειρήνη, στον Ελικώνα ακόμη μία πηγή, η Αγανίππη που ως δεύτερο συνθετικό έχει τη λέξη ἵππος, όπως η Ιπποκρήνη την ενέχει ως πρώτο συνθετικό.
Τον Πήγασο κατάφερε να καβαλικέψει ο ήρωας Βελλεροφόντης, ο γιος του βασιλιά της Εφύρας Γλαύκου. Διηγούνταν ότι η Αθηνά οδήγησε το άλογο στον ήρωα με το χαλινάρι -ένα από τα επίθετα της θεάς ήταν Χαλινίτις- ή ο Ποσειδώνας, ο πατέρας του αλόγου, το έδωσε στον ήρωα ή ο ίδιος ο Βελλεροφόντης εκμεταλλεύτηκε τη στιγμή που ο Πήγασος έπινε νερό στην Πειρήνη και με τη βοήθεια του Ποσειδώνα του πέρασε τα χρυσά ηνία που είχε χαρίσει στον ήρωα η Αθηνά. Χάρη στον Πήγασο ο Βελλεροφόντης κατάφερε να σκοτώσει τη Χίμαιρα, ένα άγριο τέρας με κεφάλι λιονταριού, ουρά δράκοντα και ένα κεφάλι κατσίκας στη μέση που έβγαζε φλόγες από τα ρουθούνια του, λεηλατούσε και άρπαζε τα κοπάδια. Γεμάτος έπαρση για το κατόρθωμά του αυτό, αλλά και για άλλους άθλους, θέλησε, καβάλα στο φτερωτό Πήγασο, να πετάξει μέχρι την κατοικία των θεών στον Όλυμπο και να πάρει μια θέση ανάμεσα στους αθανάτους. Ο Δίας θύμωσε και έστειλε οίστρο στον Πήγασο που αφήνιασε από τα τσιμπήματα του εντόμου και έριξε το Βελλεροφόντη στη γη, ενώ ο ίδιος διέσχισε τους αιθέρες και ξαναγύρισε στον Όλυμπο.
Αυτό το άλογο καταστερίστηκε, αν και υπάρχουν πολλές αμφιβολίες γι' αυτό, όπως παραδίδει ο Ερατοσθένης*, γιατί το άλογο του ουρανού, που δεν φαίνεται ολόκληρο, δεν έχει φτερά. Σύμφωνα με τον Άρατο, ο αστερισμός είναι το άλογο που χτύπησε τον Ελικώνα και ξεπήδησε μια πηγή, μόνο που δεν το ταυτίζει με τον Πήγασο· γι' αυτό ονόμαζε τον αστερισμό απλώς Ἵππον ή Ἱερόν Ἵππον. Κατά άλλους ο αστερισμός αυτός είναι η Ίππη ή Ιππώ, η κόρη του Κένταυρου Χείρωνα.
-------------------------------
*Αστερισμός του ίππου
Τούτου μόνον τὰ ἔμπροσθεν φαίνεται ἕως ὀμφαλοῦ. Ἂρατος μὲν οὖν φησι τὸν ἐπὶ τοῦ Ἑλικῶνος εἶναι ποιήσαντα κρήνην τῇ ὁπλῇ, ἀφ' οὗ καλεῖσθαι Ἳππου κρήνην· ἄλλοι δὲ τὸν Πήγασον εἶναί φασι τὸν εἰς τὰ ἄστρα ἀναπτάντα ὕστερον τῆς Βελλεροφόντου πτώσεως· διὰ δὲ τὸ μὴ ἔχειν πτέρυγας ἀπίθανον δοκεῖ τισι ποιεῖν τὸν λόγον. Εὐριπίδης δέ φησιν ἐν Μελανίππῃ Ἳππην εἶναι τὴν τοῦ Χείρωνος θυγατέρα, ὑπ' Αἰόλου δὲ ἀπατηθεῖσαν φθαρῆναι καὶ διὰ τὸν ὄγκον τῆς γαστρὸς φυγεῖν εἰς τὰ ὄρη, κἀκεῖ ὠδινούσης αὐτῆς τὸν πατέρα ἐλθεῖν κατὰ ζήτησιν, τὴν δ' εὔξασθαι καταλαμβανομένην πρὸς τὸ μὴ γνωσθῆναι μεταμορφωθῆναι καὶ γενέσθαι ἵππον. διὰ γοῦν τὴν εὐσέβειαν αὐτῆς τε καὶ τοῦ πατρὸς ὑπ' Ἀρτέμιδος εἰς τὰ ἄστρα τεθῆναι, ὅθεν τῷ Κενταύρῳ οὐχ ὁρατή ἐστιν· Χείρων γὰρ λέγεται εἶναι ἐκεῖνος. τὰ δὲ ὀπίσθια μέρη αὐτῆς ἀφανῆ ἐστι πρὸς τὸ μὴ γινώσκεσθαι θήλειαν οὖσαν.
Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,18
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου