Ο ΖΕΥΣ ΠΑΙΔΙ

Τα θεϊκά παιδιά έχουν συνήθως ταπεινή γέννηση μές σέ σπήλαια, καί περιβάλλονται από εχθρούς, οι οποίοι θέλουν νά τά διαμελίσουν ή να τα εξαφανίσουν, αλλά τελικώς καταπατούν τους παραμονεύοντες κινδύνους, καί βγαίνουν νικητές.

Τα παιδιά θεοί και ήρωες συνήθως εγκαταλείπονται από τήν μητέρα τους, η οποία φοΒάται την αρσενική κυριαρχία. Ο Ζευς, μολονότι θα γίνει ο μελλοντικός «πατήρ θεών τε καί ανθρώπων», γεννιέται τα μεσάνυχτα μες στο άντρον.

Τα περιφρονημένα βρέφη ανατρέφονται από ζώα. Οι γυναίκες, φοβούμενες πατέρες και συζύγους, μηχανεύονται διάφορα σχέδια σωτηρίας. Τα βάζουν σε καλάθια με σημάδια του γένους, τα αφήνουν σε τόπους όπου περνούν ποιμένες, αλλά όλες τα εμπιστεύονται στην Γαία. Η Γαία ήταν η πρώτη πάσχουοα από την παιδοκτονία του Ουρανού, και αυτή βοήθησε την θυγατέρα της Ρέα να σώσει τον Δία. Η γή, είναι η μεγάλη μάνα για τα έκθετα και τα ορφανά. Στον κόσμο της ολύμπιας ανδροκρατικής κυριαρχίας, τον οποίο ουσιαστικώς προετοιμάζει η γυναίκα ώς μητέρα, μετά τον αντιμετωπίζει ώς θυγατέρα και σύζυγος αντίπαλο καί εχθρικό.

Η θεά σύζυγος από ζηλοτυπία τιμωρεί τις θνητές ερωμένες, όπως λόγου χάρη η Ήρα την Σεμέλη, που πέθανε κεραυνοβολημένη και καρβουνιασμένη, ενώ οι αρσενικοί θεοί ενδιαφέρονται να σώσουν τον γόνο τους, αδιαφορώντας για την μοίρα της θνητής μητέρας.

Η γυναικεία φύση δεν προστατεύεται, γι' αυτό και το στερεότυπο του μοναξιασμένου τέκνου οφείλεται στην αδυναμία της γυναίκας.

Ο νεογέννητος Ζευς μένει μόνος· ο πατέρας του θέλει να τον καταβροχθίσει και η μητέρα του τον εγκαταλείπει σε άλλα χέρια.

Πολλές ειναι οι παραδόσεις σχετικώς με την γέννησή του καί διάφορες πόλεις διεκδικούν το θεϊκό βρέφος, που’γινε ο μέγιστος των Θεών. Οι Φρύγες έλεγαν πως γεωέΘηκε στο όρος της Ιδης, οι Βοιωτοί και οι Μεσσήνιοι στον τόπο τους, οι Αργείοι στην Αχαΐα, οι Αιτωλοί στην πόλη Ωλενον, οι Αρκάδες ισχυρίζονταν πως τον γέννησε η Ρέα σε σπήλαιο πάνω στο όρος Λύκαιον, όπου εκεί έμπαιναν μόνον οι ιέρειές της, ενώ οι Κρήτες επέμεναν πως ήταν δικός τους.

Η Ρέα, μετά την γέννα της στο άντρο του όρους Ίδη, ή Δίκτη ή Λύκτου, τον παρέδωσε στην επιστασία της Θέμιδος καί έφερε ώς κουροτρόφους τις νύμφες Αδράστεια καί Ίδη, θυγατέρες τού Μελισσέως, βασιλέως της Κρήτης, ενώ για φύλακες τού παιδιού τούς Κουρήτες.

Μόλις γεννήθηκε ο Ζευς επί επτά ημέρες γελούσε ασταμάτητα.

Στα Ορφικά αποσπάσματα του Κέρν βρίσκεται μία εξήγηση για τα γέλια του θεού:

ΣΧΟΛΙΑ ΠΡΟΚΛΟΥ ΣΕ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1.127, 29

― διόπερ οίμαι καί όταν μέν εις θεούς καί ανθρώπους διαιρώμεν τά δημιουργήματα, τόν μέν γέλωτα
τή γενέσει τών θείων, τά δέ δάκρυα τή συστάσει τών ανθρώπων ή ζώων απονέμομεν.

Οι Κουρήτες γιά νά καλύψουν τις φωνές του Θεϊκού παιδιού χόρευαν ένοπλοι ένα χορό της πολεμικής όρχησης, τόν καλούμενο πρύλιν ή πυρίχιον. Ο Ορφικός ύμνος αποδίδει πλήρως τήν εικόνα τους.

ΟΡΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΚΟΥΡΗΤΩΝ 31

'Ω χοροπηδηχτές Κουρήτες, που ρυθμοπερπατάτε ένοπλοι, ποδοκρούστες, σβουρόστροφοι, ορεινοί, βακχόκραυγοι, λυροκρούστες, έρρυθμοι, βαδιστές ελαφροπάτητοι, οπλοφόροι, φύλακες, οδηγητές, λαμπρόφημοι, σύντροφοι της ορειμανούς μητέρας, όργιοφάντες· προσέλθετε ευρενείς άπ' τα έγκωμιαστικά λόγια, προσηνείς πρός τον ποιμένα πάντοτε μέ χαρούμενη διάθεση.

Οπως πολλοί τόποι διεκδικούν την γέννηση του θεϊκού βρέφους, έτσι ποικίλες ειναι καί οι κουροτρόφες του.

Είναι οί νύμφες πού το έτρεφαν με το γάλα της αιγός Αμάλθειας, χρησιμοποιώντας το κέρατό της σαν θήλαστρο, ή ίδια ή Αμάλ θεια πού ήταν κι εκείνη νύμφη και είχε μία αίγα, οί Πλειάδες οί περιστερές, ο αετός, μία άρκτος, μία γουρούνα ή οι μέλισσες που το τάϊζαν μέλι;

Μια όμορφη παράδοση για τις μέλισσες αναφέρει ο Αντωνίνος Λιβεράλις.

ΑΝΤΩΝΙΝΟΣ ΛΙΒΕΡΑΛΙΣ ΣΥΝΑΓΩΓΗ 19

Στήν Κρήτη υπήρχε ένα ιερό σπήλαιο μελισσών, όπου ή Ρέα γέννησε τον Δία. Μετά την γέννηση του θεϊκού βρέφους δεν έπιτρεπόταν να μπεί εκεί ούτε θεός, ούτε θνητός.

Σέ ορισμένο χρόνο του έτους, σαν σε «γενέθλιο ήμαρ», ένα έντονο φώς έλαμπε στήν σπηλιά. Αυτό συνέΒαινε γιατί έβραζε τό αίμα του Διός από τήν γέννησή του. Τό σπήλαιο ανήκε στις ιερές μέλισσες, που ήταν τροφές του αιδιού.

Κάποτε τέσσερις παράτολμοι νέοι με τα ονόματα Λάϊος Κελός, Κέρβερος και Αιγωλιός καλυμμένοι μέ χαλκό, μπήκαν στήν σπηλιά να πάρουν τό μέλι καί είδαν τά σπάργανα τού Διός. Ο χαλκός έπεσε από τα σώματά τους, ό Ζευς σήκωσε τόν κεραυνό αλλά τόν συγκράτηοαν οί Μοίρες καί η Θέμις, γιατί δέν επιτρεπόταν ό θάνατος μές στό σπήλαιο. Τότε τούς μεταμόρφωσε σέ πουλιά καί από αυτούς κατάγεται τό γένος τών μαντικών πτηνών.

Κατά τον Καλλίμαχο (ύμνος στόν Δία στ. 47) η Αδράστεια τον κοίμιζε σέ χρυσό λίκνο, και κατά τον Απολλώνιο τόν Ρόδιο αυτή η ίδια η καλή του κουροτρόφος του χάρισε μια άμορφη σφαίρα. Αυτήν την σφαίρα-παιχνίδι του Διός υπόσχεται πως θα δώσει η Άφροδίτη στόν γιό της Ερωτα, αν κάνει την Μήδεια να ερωτευθεί κεραυνοβόλως τον Ιάσονα.

ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΡΟΔΙΟΥ, ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ

Είναι μιά σφαίρα όμορφη, καταστρόγγυλη, που τέτοιο δώρο άλλο δέν πρόκειται ποτέ ν' αποχτήσεις, φτιαγμένο από τα χέρια του `Ηφαίστου. Εχει τούς κύκλους της χρυσούς. Γύρω από τον καθένα τους έχει διπλά τόξα, έτσι που να τυλίγονται τριγύρω της. Ραφές δέν φαίνονται καθόλου. Ένας έλικας γυρίζει γύρω φωτεινός. Σαν πάρεις στα χέρια σου εσύ αυτή τήν σφαίρα, θά χύνεται στόν αέρα ένα αυλάκι φλόγινο σάν φωτεινό άστρο.

Δημιουργία του Ηφαίστου το παιχνίδι, σχήμα πρωθύστερον μια καί ο Ζευς προηγήθηκε, αλλά τί σημασία έχει ο συμβατός χρόνος στήν θαυμάσια, μυθολογική αχρονικότητα;

Ο Ησίοδος (Θεογονία στ. 477-479) όπως καί ο Απολλόδωρος (Α, 1,7) ακολουθούν την κρητική παράδοση λέγοντας πώς η Ρέα πήγε στήν Κρήτη σέ μιά σπηλιά τής Δίκτης γιά να γεννήσει.

Ο Παυσανίας στά Μεσσηνιακά [ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 24,4] αναφέρει την παράδοση των Μεσσηνίων για την γέννηση του Διός, πως τον ανέθρεψαν οι νύμφες Ιθώμη, από τήν οποία πήρε το όνομά του τό όρος, καί Νέδα, που έδωσε το όνομά της στον ποταμό.

Οταν οί Κουρήτες έκλεψαν τον Δία εξαιτίας του πατέρα του Κρόνου, καί το έφεραν εκεί οί νύμφες τον έλουσαν στην πηγή Κλεψύδρα, που έλαΒε την Όνομασία της από τήν κλοπή των Κουρήτων.

Στα Αχαϊκά [ΠΑΥΣΑΝΙΑ ΑΧΑΪΚΑ 24.4], ό περιηγητής αναφέρει πως οί Αιγιείς έχουν ένα έργο τού Αργείου γλύπτη Αγελάδα, το οποίο παριστάνει τον Δία σέ παιδική ηλικία, καθώς καί ένα τού αγένειου Ηρακλέους. Για τους δύο αυτούς Θεούς εκλέγονταν δύο Ιερείς ετησίως, όπου ο καθένας κρατούσε στήν οικία του τό ένα άγαλμα. Στούς παλαιότερους χρόνους γινόταν ιερεύς το πιο όμορφο από τα αγόρια, αλλά η θητεία του έπαυε μόλις έβγαζε τον πρώτο ίουλο στό πρόσωπο.

Στά Αρκαδικά [ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ ΑΡΚΑΔΙΚΑ38.3] οι Αρκάδες θέλουν τον Δία να γεννήθηκε στο Λύκαιον όρος. Εδώ οι κουροτρόφες νύμφες έχουν τά ονόματα Θεισόα, Νέδα καί Αγνώ.

'Ο καθηγητής Σπυρίδων Μαρινάτος [ΚΡΗΤΟΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ 1976], κάνει σαφή διάκριση μεταξύ του Νηπίου Διός καί του Διός τών °Ελλήνων.

― Ο Ζεύς των Ελλήνων είναι ο θεός του ουρανού, «πατήρ ανδρών τε θεών τε», ο νεφεληγερέτης, αστεροπητής, Ό προστάτης της εννόμου πολιτείας, της δικαιοσύνης και της ξενίας. Ο Κρητικός Ζεύς ειναι κυρίως και μόνον νήπιος Θεός. Ο,τι γνωρίζομεν είναι τα της γεννήσεως και της ανατροφής του. Είναι ώς να μην ηνδρώθη ποτέ καί νά μη ανέλαΒε ποτέ τά καθήκοντά του, έξαιρουμένω ελαχίστων καί τούτων μεταγενεστέρων μαρτυριών.

Έτσι ό λεγόμενος Κρηταγενής Ζεύς είναι ένας θεός της βλάστησης που αναγεννάται ετησίως. Ενας νήπιος θεός, όπως τον αναφέρει στούς στίχους του ο Σικελιανός, όταν είδε στήν μέση ενός Βράχου, πιο γλιστερού κι από τό φίλντισι:

― Εἶδα στὸ βάθος ἕν᾿ ἀγριομελίσσι νὰ σαλεύει ἀδιάκοπα ὡς πηγή·
ἔτσι κι ἡ κούνια σου στ᾿ ὡραῖο βουνὸ
ἐβούιζεν ὅλη ἀπ᾿ τ᾿ ἀγριοπερίστερα ὅπου Σοῦ ᾿φερναν στὰ ράμφη τους
τὸ μέλι τῶν ἀνθῶν τῆς γῆς!