§ 374. Το ελληνικό ρηματικό αφηρημένο επίθημα -τύ- αντιστοιχεί ως προς τη λειτουργία του τόσο πολύ με τον ινδοευρωπαϊκό τύπο που διατηρήθηκε στο λατ. - tus (ex - i - tus 'έξοδος' κτλ.), που πρέπει να σχετίζεται μ' αυτόν, παρότι η κλίση του αποκλίνει σημαντικά και το αρσενικό γένος υποχώρησε μπροστά στο θηλυκό, που θεωρήθηκε χαρακτηριστικό των αφηρημένων [1]. Η διάκριση του -τυ- από το - ti - προκαλεί μεγάλες δυσκολίες· γι' αυτό και το -τυ- αναγκάστηκε τελικά να υποχωρήσει. Έτσι ο Όμηρος σχηματίζει ακόμη από τους νεότερους μετονοματικούς τύπους τα αφηρημένα με το -τυ-: ἀλαωτύς 'τύφλωση' από το ἀλαοῦν 'τυφλώνω' (ἀλαός 'τυφλός'), ἀκοντιστύς 'το ρίξιμο του ακόντιου' από το ἀκοντίζειν 'ρίχνω το ακόντιο (ἄκων, ἄκοντ-ος)' ενώ αργότερα εμφανίζονται κανονικά τα -ωσις και -ισις (ἀκόντισις Ξεν.). Η προτίμηση του Ομήρου για το -τυ- φαίνεται να προέρχεται από την ιωνική διάλεκτο, και, ακριβώς επειδή οι άλλες διάλεκτοι είχαν απολέσει λίγο-πολύ το επίθημα, ήταν κατάλληλο ως μέσο ποιητικής έκφρασης.
§ 375. Άλλα παραδείγματα:
γραπτύς 'αμυχή (του δέρματος)' (Όμ.) από το γράφειν 'χαράζω',
κλειτύς 'πλαγιά' (Όμ.) από το κλι- 'κλίνω',
φλεγμαντύς 'φλεγμονή' (Ιπποκρ.) από το φλεγμαίνειν 'πρήζομαι από φλεγμονή',
ἀσπαστύς 'χαιρετισμός' (Καλλίμ.) από το ἀσπάζεσθαι 'χαιρετώ',
ῥυστακτύς 'κακοποίηση' (Όμ.) από το ῥυστάζειν 'σέρνω πέρα δώθε'.
§ 376. Το επίθημα -τύ- χρησιμεύει επίσης στο σχηματισμό αριθμητικών ουσιαστικών:
τρικτύς 'τριάδα', αττ. τριττύς (αφομοίωση του -κτ- σε -ττ- ή προσαρμογή στο τριττός 'τριπλός') 'το ένα τρίτο μιας φυλής' από τα τρίχα 'τριπλά', τριττός τρισσός·
πεντηκοστύς 'σώμα 50 αντρών' (Ξεν.) από το πεντήκοντα, πρβ. πεντηκοστός.
---------------------------
[1] Τα ουδέτερα θέματα σε tuήταν ανέκαθεν πολύ σπάνια: ἄστυ 'πόλη', φῖτυ 'γόνος'. Το μακρόχρονο -ū- φαίνεται ότι ήδη στην προελληνική περίοδο θεωρήθηκε χαρακτηριστικό του θηλυκού σε αντίθεση με το αρσενικό και ουδέτερο -ŭ-.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου