Κριτήριο αξιολόγησης ενός ατόμου, μιας κοινωνίας, ενός λαού ή Έθνους συνιστά ο τρόπος αντίδρασης απέναντι στα σοβαρά προβλήματα, στα αδιέξοδα και στις πολυποίκιλες κρίσεις. Αναντίρρητα η αγωνιστικότητα, η ανάληψη πρωτοβουλιών και ο υψηλός βαθμός αυτοεκτίμησης – αυτοπεποίθησης χαρακτηρίζουν εκείνα τα άτομα ή λαούς που αναζητούν διέξοδο και λύσεις όχι σε κάποια υπερβατική δύναμη ή πρόσωπο αλλά στη δική τους δράση. Ωστόσο υπάρχουν στιγμές που ένας Θεός, ένα πρόσωπο (πολιτικός, στρατηγός…) ή μια ιδεολογία προβάλλει ως «υπόσχεση» ή προσδοκία για επίλυση των προβλημάτων (ατομικών – εθνικών). Σε αυτό το πλαίσιο συναθροίζονται όλα τα στοιχεία που συνυφαίνουν το φαινόμενο του Μεσσιανισμού. Αυτός ως φαινόμενο βαδίζει παράλληλα με τον άνθρωπο και την ιστορία των Εθνών.
Η ερμηνεία του μεσσιανισμού
Το φαινόμενο του Μεσσιανισμού – όχι μόνο στη θρησκευτική του έκφραση – απασχόλησε πολλούς μελετητές της ανθρώπινης ψυχολογίας αλλά και της ψυχολογίας του όχλου (κοινωνιοψυχολογία). Για το μεσσιανισμό και τις παράλληλες ανθρώπινες συμπεριφορές ο Έριχ Φρομ επισημαίνει: «Η εκμηδένιση του ατομικού εγώ και η προσπάθεια να υπερνικηθεί με αυτόν τον τρόπο το ανυπόφορο αίσθημα της αδυναμίας, είναι μια μόνο πλευρά των μαζοχιστικών τάσεων. Η άλλη πλευρά είναι η προσπάθεια του ατόμου να αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου και ισχυρότερου συνόλου έξω από τον εαυτό του, να διαλυθεί και να συμμετέχει σε αυτό. Τη δύναμη αυτή μπορεί να αναζητήσει σε ένα πρόσωπο, σε ένα θεσμό, στο Θεό, στο Έθνος, στη συνείδηση ή σε ένα φυσικό καταναγκασμό. Με το να γίνει μέρος μιας δύναμης που τη θεωρεί αδιατάραχτη, πανίσχυρη, αιώνια και ένδοξη συμμερίζεται τη δύναμη και τη δόξα της, παραδίδει το ατομικό του εγώ και απαρνείται κάθε δύναμη και υπερηφάνεια που συνδέεται με αυτό, χάνει την ακεραιότητά του σαν άτομο και εγκαταλείπει την ελευθερία. Εξασφαλίζει, όμως, μια νέου είδους σιγουριά και μια νέα υπερηφάνεια, συμμετέχοντας στη δύναμη μέσα στην οποία διαλύθηκε. Εξασφαλίζει, επίσης, βεβαιότητα για να αντιμετωπίσει το βασανιστήριο της αμφιβολίας». Συνεχίζοντας ο Γερμανός διανοητής τονίζει πως «το πρόσωπο απαλλάσσεται από την αμφιβολία του ποιο είναι το νόημα της ζωής του και ποιος είναι «αυτός». Στα ερωτήματα αυτά δίνει απαντήσεις η σχέση του προς την εξουσία στην όποια έχει προσκολληθεί. Το νόημα της ζωής του και η ταυτότητά του καθορίζονται από το ευρύτερο σύνολο μέσα στο οποίο έχει διαλυθεί». Όλα αυτά, επομένως, τρέφουν και οξύνουν προφητείες και όνειρα με έντονα σωτηριολογικό χαρακτήρα. Όσο κι αν ο μεσσιανισμός καταγράφεται ως μια αρνητική στάση ζωής πολλές φορές λειτούργησε θεραπευτικά στην ψυχολογία του απλού ανθρώπου, αφύπνισε τις μάζες και πυροδότησε τη λαϊκή οργή και δυσαρέσκεια. Αναγκαία, όμως, κρίνεται η παρακολούθηση της ιστορικής διαδρομής του Μεσσιανισμού αλλά και η καταγραφή των διαφόρων μορφών που αυτός έλαβε. Ετυμολογικά ο όρος προέρχεται από την Εβραϊκή λέξη Μεσσίας και σημαίνει Σωτήρας. Παραπέμπει στην πίστη, στην ύπαρξη ενός Σωτήρα ή στην προσδοκία της έλευσης ενός Λυτρωτή. Αν και ως φαινόμενο ταυτίστηκε με τη θρησκεία και ιδιαίτερα με τις ανατολικές θρησκείες γρήγορα εξαπλώθηκε ως ψυχολογική αντίδραση και συμπεριφορά και σε άλλους χώρους.
Οι μορφές του μεσσιανισμού
Ειδικότερα οι μορφές του Μεσσιανισμού είναι:
α. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ: Η πίστη στην ύπαρξη ενός Θεού μεσσία που η έλευσή του θα σώσει τους πιστούς. Μεσσιανικές αντιλήψεις εκφράστηκαν σε όλες τις θρησκείες: Χριστιανισμός, Ιουδαϊσμός, Ισλαμισμός. Η μορφή αυτή του μεσσιανισμού συνοδεύτηκε κι από ανάλογες λατρευτικές εκδηλώσεις.
β. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ – ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ: Στο χώρο αυτό προβλήθηκαν ή λατρεύτηκαν πολιτικά πρόσωπα ως μεσσίες – σωτήρες σε λαούς με έντονα οικονομικά, κοινωνικά, ψυχολογικά ή και εθνικά προβλήματα. Επίσης, ιδεολογίες κοινωνικο – πολιτικές εμπεριείχαν στοιχεία μεσσιανισμού παρασέρνοντας τις μάζες σε μια άκριτη αποδοχή. Κορυφαίο παράδειγμα τέτοιας μορφής μεσσιανισμού η κομμουνιστική θεωρία που θεμελιώθηκε πάνω στη βάση της Μαρξιστικής Σκέψης. Ανάλογα φαινόμενα μεσσιανικών προσδοκιών καταγράφηκαν και στην ιδεολογία του Ναζισμού και του Φασισμού.
γ. ΕΘΝΙΚΟΣ – ΙΣΤΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ: Πολλά Έθνη έκτισαν μύθους για να αιτιολογήσουν – δικαιολογήσουν την κυριαρχία του εις βάρος άλλων εθνών. Οι μύθοι αυτοί αποτέλεσαν κίνητρο ψυχολογικό για λαούς που υπεράσπισαν με τυφλό πάθος την ιδέα για την ανωτερότητα – καθαρότητα του Έθνους τους. Δίπλα στον Εθνικό μεσσιανισμό γεννήθηκε και ο Ρατσιστικός μεσσιανισμός (αν και είναι δύσκολος ο διαχωρισμός τους) που πρόβαλε με έμφαση την ανωτερότητα μιας φυλής έναντι των άλλων. Αντιπρόσωπος του Ρατσιστικού μεσσιανισμού ο Γερμανός Χιούστον Τσάμπερλεν που υποστήριζε την υπεροχή της Αρείας Φυλής και του γερμανικού στοιχείου έναντι των άλλων. Το ρατσιστικό αυτό ιδεολόγημα οδήγησε εκατομμύρια Εβραίους στην εξόντωση. Απότοκα φαινόμενα αυτής της μορφής μεσσιανισμού ο ναζισμός, ο σιωνισμός, τα αποικιοκρατικά ρεύματα (Ισπανοί, Πορτογάλοι) και κάποια εθνικιστικά κινήματα του 20ού αιώνα.
δ. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ: Η εκρηκτική ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας τρέφει τη νέα αυτή μορφή του μεσσιανισμού. Οι άνθρωποι επενδύουν τις ελπίδες τους στις δυνατότητες της τεχνολογίας για πραγμάτωση όλων των επιθυμιών τους. Εδώ ο Μεσσίας δεν είναι κάποιο πρόσωπο αλλά ένα ανθρώπινο δημιούργημα, η τεχνολογία. Προνομιακό χώρο σε αυτόν τον τομέα κατέχει η Γενετική αλλά και οι Η/Υ. Όλοι προσδοκούν στη δημιουργία ενός νέου τύπου ανθρώπου, του «μετανθρώπου».
Στις παραπάνω μορφές μεσσιανισμού μπορεί να προστεθεί και ο Φονταμενταλισμός. Αυτός το ιδιαίτερο είδος – sui generis – του μεσσιανισμού σημαίνει την απόλυτη και κατά γράμμα προσήλωση στα θεμελιώδη δόγματα μιας θρησκείας, όπως αυτά ορίζονται στα ιερά κείμενα. Οι Φονταμενταλιστές πιστεύουν ότι οι λέξεις του ιερού βιβλίου της θρησκείας τους αντιπροσωπεύουν την απόλυτη αλήθεια και ότι αυτές πρέπει να ερμηνεύονται μόνο κυριολεκτικά. Για τους φονταμενταλιστές η σωτηρία του ατόμου και των λαών πηγάζει από την πιστή τήρηση όσων επιτάσσουν τα ιερά κείμενα.
Η στάση μας με όποια μορφή κι αν εμφανίζεται ο μεσσιανισμός οι συνέπειές του τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο είναι εμφανείς και ανησυχητικές. Κυριαρχεί ο ανορθολογισμός, το άτομο αδυνατεί να αυτοπροσδιοριστεί ψυχολογικά, το πλήθος χειραγωγείται και ακολουθεί τυφλά τους κανόνες της «αγέλης». Ανθοφορεί η προσωπολατρία και η μοιρολατρία. Οι κοινωνίες διαποτίζονται από ιδεοληψίες και αναζητούν τη «φαντασιακή διαφυγή» μέσα από τη λατρεία του Μεσσία.
Η αντιμετώπιση, λοιπόν, του Μεσσιανισμού και η εξάλειψη των παρενεργειών του προϋποθέτουν σε ατομικό επίπεδο έναν υψηλό βαθμό αυτογνωσίας κα αυτοπεποίθησης. Σε συλλογικό επίπεδο αναγκαία κρίνεται η συνειδητοποίησή πως η πορεία ενός λαού προδιαγράφεται και καθορίζεται μόνο από τη δική του δράση. Οι «σωτήρες» είναι κατασκευάσματα της ανασφάλειας και της πνευματικής έκπτωσης ατόμων και λαών. Μόνο όσοι αισθάνονται δυνατοί και σίγουροι για τον εαυτό τους μπορούν να διαβούν τα δύσβατα μονοπάτια της ιστορίας.
«Η ιδέα ενός ιστορικού νόμου, εγγυητή μιας ιδανικής κοινωνίας, είναι ιδέα άγνωστη στους Έλληνες, όπως άγνωστος είναι ο μεσσιανισμός ή η δυνατότητα εξωκοσμικής φυγής. Η θεώρηση αυτή εμπνέει μια στάση, σύμφωνα με την οποία ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει εδώ» (Καστοριάδης).
Χριστός, Μεσσίας και Μεσσιανισμός
Το όνομα ‘Μεσσίας’ σημαίνει τον ‘κεχρισμένο’ υπό τού Θεού. Στα εβραϊκά είναι ‘χαμμασείαχ’, στα αραμαικά ‘μεσειχά’, στην Καινή Διαθήκη ‘Μεσσίας’. Στα Ελληνικά μεταφράζεται «ο Χριστός», οι ελληνόφωνοι Ιουδαίοι τής χριστιανικής εποχής όμως προτιμούσαν τον όρο ‘Ηλειμμένος’.
Πότε ξεκινάει όμως ο «Μύθος του Μεσσία» και από που; Το σίγουρο είναι ότι στο άκουσμα της λέξης Μεσσίας όλοι φέρνουμε στο μυαλό μας ακαριαία το χριστό. Στη πραγματικότητα όμως υπάρχουν αναφορές για περίπου 70 μεσσίες που γεννήθηκαν 25 Δεκεμβρίου, πέθαναν και σε 3 μέρες αναστήθηκαν. Για παράδειγμα το 3000 π.Χ. υπήρχε ο Γκορ, ο γιος του Θεού Ήλιου Ra. Τον Γκορ συνέλαβε θαυματουργά, η παρθένα Ίσιδα. Γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου, ένα μεγάλο αστέρι φώτιζε την σπηλιά που γεννήθηκε και εκεί τον επισκέφτηκαν 3 άτομα με δώρα. Στην ηλικία των 12, μίλησε σε ιερείς που έμειναν άναυδοι με τη σοφία του. Στην ηλικία των 30, άρχισε να διδάσκει στα πλήθη και πήρε το όνομα Anub. Ο Γκορ είχε 12 μαθητές, με τους οποίους έκανε θαύματα, θεράπευε τους αρρώστους, περπάτησε πάνω στο νερό. Ήταν επίσης γνωστός και με το όνομα Horus -«Υιός του Θεού». Προδομένος απ’τον Τυφώνα, ο Ώρος σταυρώθηκε, θάφτηκε για 3 μέρες και μετά αναστήθηκε. Ας ξεχάσουμε όμως για την ώρα τον Άνουβι και ας ασχοληθούμε με τη πιο γνωστή στις μέρες μας εκπροσώπηση του μεσσιανισμού, τον Μεσσία των Ιουδαίων (τον Ιησού δηλαδή, η μήπως δεν είναι το ίδιο πρόσωπο;).
Οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι ο Μεσσίας θα ήταν ένας άνθρωπος με εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες, που θα οδηγήσει τον εβραϊκό λαό και όλη την ανθρωπότητα στην «μεσσιανική περίοδο», μια εποχή ευημερίας, «παγκόσμιας ειρήνης» και «θαυμάτων». Στο σύνολό του ο Ιουδαϊκός λαός όμως ως γνωστόν, απέρριψε τον Ιησού Χριστό ως Μεσσία. (Το Ταλμούδ, περιέχει πλήθος απαξιωτικών και δυσφημιστικών αναφορών για τον Χριστό, τον οποίον ονομάζει μάγο, αμαρτωλό κλπ). Οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Ιησούς ήταν θεάνθρωπος, Υιός του Θεού ή ο Μεσσίας που ήταν προφητευμένος στις εβραϊκές γραφές. Τον θεωρούν «ψεύδο Μεσσία». Σύμφωνα με τις εβραϊκές γραφές και το ιουδαϊκό πιστεύω, ο αληθινός Μεσσίας, πρέπει να πληρεί τις ακόλουθες απαιτήσεις:
Να ένας οξυδερκής Εβραίος με καταγωγή απ’ τον οίκο του βασιλιά Δαβίδ. – Να είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο ον (και όχι «Υιός του Θεού»)- Να φέρει την ειρήνη στον κόσμο. – Να συγκεντρώσει όλους τους Εβραίους πίσω στο Ισραήλ. – Να ξανακτίσει τον αρχαίο Ναό στην Ιερουσαλήμ. – Να ενώσει την ανθρωπότητα στη λατρεία του εβραϊκού Θεού και τη τήρηση της Τορά. Επειδή ο Ιησούς δεν πληρούσε αυτές τις απαιτήσεις, σύμφωνα με τους Εβραίους, δεν ήταν ο Μεσσίας.
Τα πρώτα δόγματα του χριστιανισμού φαινόταν πιο κοντά σε εκείνα των παγανιστών πολυθεϊστών παρά σε εκείνα των Εβραίων. Όσο περνούσε ο καιρός, όλο και περισσότερο, ο Χριστιανισμός απορρίπτονταν απ’ τους Εβραίους και γινόταν αποδεκτός απ’ τους πολυθεϊστές. «Αν οι Χριστιανοί απλώς πίστευαν ότι ο Ιησούς ήταν ο δικός τους Μεσσίας, αυτή η πεποίθηση λίγο θα μας απασχολούσε, ως Εβραίους. Ο ισχυρισμός τους, ωστόσο, δεν είναι ότι είναι ο χριστιανικός Μεσσίας, αλλά ο δικός μας Μεσσίας, ο Μεσσίας των Εβραίων, που προφητεύτηκε απ’ τους Εβραίους Προφήτες. Οι χριστιανοί επιχειρούν να αποδείξουν αυτήν την πεποίθηση, παραθέτοντας την δική μας Αγία Γραφή», λέει ο Αμερικανο-Εβραίος ραβίνος Aryeh Kaplan.
Ας δούμε όμως γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Χριστός είναι ο Μεσσίας.
Ο εβραϊκός Μεσσίας πρέπει να είναι ένας άνθρωπος γεννημένος φυσιολογικά από έναν άντρα και μια γυναίκα. Δεν θα είναι ένας θεός, ούτε ένας άνθρωπος που γεννήθηκε υπερφυσικά από παρθενογένεση, όπως αξιώνουν οι χριστιανοί. Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν λέει ότι ο Μεσσίας θα είναι θεός ή σαν Θεός. Η ιδέα ότι ο Θεός θα πάρει ανθρώπινη μορφή είναι αποκρουστική για τους Εβραίους. Οι Εβραίοι πιστεύουν ότι ο Θεός είναι ο μόνος που πρέπει να λατρεύεται, και όχι κάποιο άλλο δημιούργημά του, άγγελος, άγιος, ακόμα και ο ίδιος ο Μεσσίας.
Πουθενά η Αγία Γραφή δεν προβλέπει ότι ο Μεσσίας θα γεννηθεί από παρθένα. Αυτή η ιδέα βρίσκεται μόνο στην ειδωλολατρική μυθολογία. Για τους Εβραίους η ιδέα ότι ο Θεός θα φυτεύσει ένα σπόρο σε μια γυναίκα είναι περιττή και αφύσικη. Η όλη ιδέα της παρθενογένεσης δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό, παρά μόνο για να προσελκύσει ειδωλολάτρες στον χριστιανισμό.
Ο εβραϊκός Μεσσίας αναμένεται να επιστρέψει τους Εβραίους στη γη τους. Ο Ιησούς γεννήθηκε, ενώ οι Εβραίοι ζούσαν ακόμη στη χώρα τους, πριν φύγουν στην εξορία. Δεν μπορούσε να τους επαναφέρει στη γη τους, επειδή εξακολουθούσαν να ζουν σε αυτή! Ο αληθινός Μεσσίας θα ανοικοδομήσει το Ναό στην Ιερουσαλήμ, αλλά ο Ιησούς έζησε, ενώ ο ναός ήταν ακόμα όρθιος. Η εβραϊκή Βίβλος λέει ότι ο Μεσσίας θα λυτρώσει τον Ισραήλ. Στην περίπτωση του Ιησού, ακριβώς το αντίθετο συνέβη. Λίγο καιρό μετά το θάνατό του, ο Ιερός Ναός στην Ιερουσαλήμ καταστράφηκε, η Ιερουσαλήμ έγινε συντρίμμια, οι Εβραίοι πήραν τον δρόμο της εξορίας
Ίσιδα και Μαρία σε συγκλονιστική ομοιότητα
Ο αληθινός Μεσσίας θα βασιλεύει ως βασιλιάς των Ιουδαίων. Η σταδιοδρομία του Ιησού, όπως περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη κράτησε όλα κι όλα τρία έτη, στο τέλος των οποίων σταυρώθηκε απ’ τους Ρωμαίους ως κοινός εγκληματίας. Ποτέ δεν λειτούργησε ως τίποτα περισσότερο από ένας περιπλανώμενος ιεροκήρυκας και «θεραπευτής». Επίσης ένα απ’τα σημαντικότερα καθήκοντα του Μεσσία είναι να φέρει την ειρήνη σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην εποχή του Μεσσία, δεν θα υπάρχουν πόλεμοι, και η κατασκευή των όπλων θα σταματήσει. Ωστόσο, χριστιανικά έθνη συνεχώς διεξάγουν πολέμους που δεν έχουν σταματήσει απ’ την εποχή του Ιησού μέχρι σήμερα.
Πουθενά στην εβραϊκή Αγία Γραφή δεν λέει ότι ο Μεσσίας θα έρθει, θα σκοτωθεί και θα επιστρέψει πάλι σε μία «δεύτερη έλευση». Η ιδέα του δεύτερου ερχομού είναι ένας καθαρός εξορθολογισμός της αποτυχίας του Ιησού να λειτουργήσει καθ‘ οιονδήποτε τρόπο ως Μεσσίας ή να εκπληρώσει οποιαδήποτε απ’ τις προφητείες της Τορά και των Προφητών. Η ιδέα είναι μια καθαρά χριστιανική εφεύρεση, χωρίς θεμέλια στην Αγία Γραφή. Επιπλέον πουθενά δεν λέει η Τορά ότι ο θάνατος κάποιου άλλου μπορεί να φέρει συγχώρεση αμαρτιών. Αντίθετα, κάθε άνθρωπος πρέπει να τιμωρηθεί για τις αμαρτίες του και κάθε άνθρωπος πρέπει να μετανοήσει για τις αμαρτίες του και μόνο. Η ιδέα ότι ο θάνατος κάποιου πριν 1.900 χρόνια μπορεί να φέρει συγχώρεση απ’ τον Θεό, είναι παράλογη.
Οι παραπάνω λόγοι είναι τα βασικά σημεία διαφοροποίησεις των Εβραίων απ΄ τους χριστιανούς και η εξήγηση του γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Χριστός είναι ο πραγματικός Μεσσίας, με βάσει τά όσα είχαν γραφτεί στην Παλαιά Διαθήκη. Έχει όμως η Παλαιά Διαθήκη κάποια έγκυρη ιστορική σημασία για να προσεγγίσουμε εκεί τη γένεση του μύθου του Μεσσία ή αποτελεί αναμάσημα παλαιότερων ειδωλολατρικών μύθων;
«Όποιος μελετήσει την Παλαιά Διαθήκη, θα δει, πως υπάρχουν ένα σωρό αντιφάσεις, αναχρονισμοί, μυθολογικές παραδόσεις, ασυναρτησίες, κενά και -το σπουδαιότερο- στο εβραϊκό κείμενο αλλού μεν υπάρχει ο τύπος Ελωχείμ, που σημαίνει θεοί κι αλλού ο τύπος Γιαχβέ. Μέσα στα ίδια κεφάλαια τής Βίβλου υπάρχει διπλοτυπία σχετικά με το όνομα τού θεού των Εβραίων, αλλού δηλαδή γίνεται λόγος για θεούς κι αλλού για ένα θεό. Δε χρειάζεται πολύ μυαλό, για να καταλάβει κανείς, πως αν ένας έγραφε την Πεντάτευχο και υπήρχε μια μόνη παράδοση, δε θα είχαμε αυτή την ανωμαλία και παντού θα χρησιμοποιούνταν η ονομασία Ελωχείμ (θεοί) ή ο τύπος Γιαχβέ». (Αποσπάσματα απ’ το βιβλίου «Παλαιά Διαθήκη στο φως τής κριτικής» του Γιάννη Κορδάτου).
Ένα παράδειγμα του πως η Παλαιά Διαθήκη αποτελεί αντιγραφή αρχαιότερων μύθων είναι η ιστορία για το κατακλυσμό του Νώε. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε περιληπτικά το μύθο του Δευκαλίωνα. Κατά τον μύθο, την εποχή που στη Φθία και τη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας, ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει όλη την γενιά των ανθρώπων με κατακλυσμό. Τότε ο Προμηθέας συμβούλεψε το γιο του, τον Δευκαλίωνα, να κατασκευάσει μια κιβωτό για να σωθεί αυτός και η γυναίκα του. Ο Δευκαλίωνας κατασκεύασε την κιβωτό και έβαλε μέσα τα απαραίτητα εφόδια. Η κιβωτός του Δευκαλίωνα έπλεε πάνω στα νερά για εννιά μέρες και εννιά νύχτες και ύστερα κάθισε στην κορφή της Όθρης, ή κατά άλλους στον Παρνασσό, τον Άθω ή τη Δωδώνη. Όταν η βροχή σταμάτησε και τραβήχτηκαν τα νερά, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα, βγήκαν απ’ την κιβωτό και έκαναν θυσία στον Δία για να τον ευχαριστήσουν για τη σωτηρία τους. Ο Θεός δέχτηκε την προσφορά τους και τους είπε να ζητήσουν όποια χάρη θέλουν. Αυτοί ζήτησαν να δώσει και πάλι ζωή ο Δίας στο ανθρώπινο γένος.
Ασχέτως όμως απ’ την αυθεντικότητα της Παλαιάς Διαθήκης, αυτό που προκύπτει αδιαμφισβήτητα απ’ τις έρευνες των μελετητών είναι ότι ο «Μύθος του Μεσσία» έχει αφετηρία πολύ παλαιότερη και υπάρχει διασκορπισμένος σε πολλές αρχαίες θρησκείες. Παραδείγματα που αναδεικνύουν τις ομοιότητες μεταξύ του Χριστιανισμού και προγενέστερων παγανιστικών θρησκειών θα δούμε παρακάτω.
Αν και σήμερα είναι άγνωστες οι ομοιότητες μεταξύ των Χριστιανικών πρακτικών και των παγανιστικών μυστηρίων, εντούτοις τα πρώτα χριστιανικά χρόνια αποτελούσαν συχνά αντικείμενο διαμάχης μεταξύ Χριστιανών και παγανιστών. Οι παγανιστές έβλεπαν παμπάλαια στοιχεία της λατρείας τους να σφετερίζονται από μια νέα θρησκεία. Κυρίως τους εξόργιζε το γεγονός ότι οι Χριστιανοί παρουσίαζαν ως νέο έναν παμπάλαιο μύθο.
«Ίσως, το μόνο διαφορετικό στην Χριστιανική πίστη ήταν η πεποίθηση των πιστών, ότι αυτός ο παμπάλαιος συμβολικός μύθος δεν είναι συμβολικός αλλά απτή πραγματικότητα» υποστηρίζουν ιστορικοί μελετητές. Αντιθέτως, στα παγανιστικά μυστήρια είχαν την επίγνωση των συμβολισμών που έκρυβαν απλές τελετουργικές πράξεις, όπως η βάπτιση και η κοινωνία, και τα αντιμετώπιζαν ως τέτοια. Οι χριστιανοί όμως αναγνώριζαν ως πραγματικότητα τα γεγονότα της ζωής του Ιησού, ενώ κατηγορούσαν τις παραδόσεις των παγανιστικών μυστηρίων ως «ολοφάνερη» μυθοπλασία.
«Είναι αυτά τα ξεχωριστά συμβάντα μοναδικά στους χριστιανούς- κι αν είναι έτσι, πως είναι μοναδικά; Μήπως είναι οι δικοί μας μύθοι που εκείνοι τους πίστεψαν; Ποιες αποδείξεις δίνουν οι χριστιανοί για το ξεχωριστό της πίστης τους; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα το ασυνήθιστο σε αυτά που πιστεύουν οι χριστιανοί, εκτός του ότι πιστεύουν πως αυτοί έχουν την αποκλειστικότητα της γνώσης της αλήθειας για τον Θεό». Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κέλσος (Έλληνας φιλόσοφος, κατά τον 2ο αι. μ.Χ.).
Ίσιδα (2100 π.χ. και 800 π.χ.) – Μαρία (500 μ.χ. και 1100 μ.χ.)
Ο Ιησούς μας πληροφορούν οι Χριστιανικές πηγές είναι «ο μονογενής Υιός του Θεού» και «Θεός εκ Θεού Αληθινού», κάτι που συναντάμε αιώνες πριν στην Διονυσιακή παράδοση. Στις ‘Βάκχες' του Ευριπίδη ο Διόνυσος αποκαλούνταν «Υιός του Δία, εν πλήρει φύση Θεός» και «Θεός Κύριος γεννηθείς εκ Θεού». Από ιστορικής άποψης περιττό να αναφέρουμε ότι ο μύθος του Διονύσου προηγείται αρκετούς αιώνες. Μια ακόμα πιο πρωτοφανή συγγένεια είναι η φύση της μητέρας του Μεσσία. Ό Χριστός γεννήθηκε από γυναίκα παρθένα. Αρκετοί Θεοί όμως γεννήθηκαν από θνητή παρθένα, μας πληροφορούν παλαιότερες παραδόσεις αρκετών λαών. Για τον Ιησού ήταν η Μαρία, για τον Άττι της Μικράς Ασίας η Κυβέλη, για τον Αδώνιδο της Συρίας η Μύρρα και για τον Διόνυσο η Σεμέλη.
Ακόμα και η πασίγνωστη περιγραφή της γέννησης του Ιησού σε σπηλιά με την παρουσία τριών βοσκών, συναντάται ήδη σε πολλούς παγανιστικούς θεούς. Αν και σήμερα έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Ιησούς γεννήθηκε σε στάβλο, στα ευαγγέλια αναφέρεται ως κατάλυμα και ο ερευνητής I. Wilson μας λέει ότι ως κατάλυμα στην ακρίβεια εννοείται σπηλιά. Ο Πέρσης Θεός Μίθρας γεννήθηκε σε σπηλιά, το ίδιο και ο Διόνυσος που μάλιστα κατά τους ορφικούς ύμνους αμέσως ανέβηκε στον θρόνο του ως «Βασιλεύς του Κόσμου». Οι τρεις βοσκοί που επισκέπτονται το θείο βρέφος εμφανίζονται και στη γέννηση του θεού Μίθρα, παλαιότερου κρίκου της αλυσίδας του «Μύθου του Μεσσία».
Οι Χριστιανικές πηγές μιλάνε για τρεις μάγους που έφεραν στο βρέφος σμύρνα, χρυσό και λιβάνι. Ο Εμπεδοκλής μας πληροφορεί ότι κατά τη λατρεία του Θεού χρησιμοποιούσαν «αμιγή σμύρνα και λίβανο, σκορπίζοντας επίσης στο έδαφος σπονδές από χρυσό μέλι». Οι πυθαγόρειοι ως γνωστό δεν δέχονταν τις θυσίες ζώων και το παραπάνω ήταν το εναλλακτικό τελετουργικό που πρότεινε ο Εμπεδοκλής. Η Βηθλεέμ, τόπος γέννησης του Χριστού, σημαίνει «Οίκος του Άρτου». Ο άγιος Ιερώνυμος, παρατηρεί ότι την Βηθλεέμ σκίαζε απ’ τον ήλιο μια σπηλιά καθαγιασμένη απ’τα μυστήρια του Θεού Αδώνιδος, ο οποίος ήταν και ο Θεός του Άρτου. Έτσι, το όνομα Βηθλεέμ δόθηκε στην πόλη συμβολικά, «Οίκος του Άρτου»- «Οίκος του Θεού του Άρτου» και το όνομα δεν άλλαξε όταν η λατρεία αυτή πέρασε σε δεύτερη μοίρα.
Κάποια απ’τα θαύματα που έκανε ο Ιησούς συναντιόνται σε αρκετές παλαιότερες περιγραφές. Ένα απ’τα θαύματα του Πυθαγόρα ήταν «το καταλάγιασμα των κυμάτων των ποταμών και των θαλασσών ώστε να περνούν οι μαθητές του εύκολα πάνω απ’ αυτά». Ένα θαύμα που καταγράφεται απ’ τον Πορφύριο και που κατά το Μάρκον Ευαγγέλιο έκανε ο Ιησούς για τους μαθητές του στη θάλασσα της Γαλιλαίας. Επίσης, ο Εμπεδοκλής ανέστησε μια γυναίκα σε 30 μέρες αφ’ ότου είχε πεθάνει όπως ακριβώς είχε κάνει και ο Χριστός με τον Λάζαρο 500 χρόνια μετά τον Έλληνα φιλόσοφο.
Κατά τη τελετή της μύησης στα Μυστήρια του Μίθρα ο θεός συνοδευόταν από 12 μαθητές, ντυμένοι όπως τα 12 ζώδια. Όμως, 12 γνωρίζουμε ότι ήταν και οι μαθητές του Ιησού. Επίσης μια «διαβολική» μίμηση που βάζει σε υποψίες ακόμα και τους ίδιους τους Χριστιανούς.
Άλλα στην εξωτερική εμφάνιση ο Ιησούς παρέπεμπε στον Διόνυσο. «Ένας ξένος με μακριά μαλλιά που έφερνε μια ξένη θρησκεία» ήταν στα Ιεροσόλυμα ο Ιησούς κ κατηγορήθηκε με πλαστές κατηγορίες ώστε να θανατωθεί. Στις Βάκχες του Ευριπίδη, 5 αιώνες πριν, βρίσκουμε την ίδια ακριβώς περιγραφή για τον Έλληνα Θεό. Είναι το μοτίβο του «αποδιοπομπαίου τράγου», του μάρτυρα που τιμωρείται για τα αμαρτήματα των ανθρώπων και εμφανίζεται τόσο στον Ιησού όσο και στον Διόνυσο.
Στην τελετή της θείας κοινωνίας καλούμαστε να φάμε το σώμα και να πιούμε το αίμα του Κυρίου. Μια επιθυμία του ίδιου του Ιησού που ζήτησε απ’ τους πιστούς του το συμβολικό αυτό τελετουργικό. «Όποιος δεν φάει το σώμα μου και δεν πιει το αίμα μου, ώστε να γίνει ένα μαζί μου κι εγώ ένα με αυτόν, δεν θα γνωρίσει τη σωτηρία». Αν και το παραπάνω θυμίζει χωρίο της Βίβλου, εντούτοις αυτός που μιλάει είναι ο Μίθρας. Αποτελεί κομμάτι επιγραφής του ιερού του Πέρση Θεού.
Ακόμα και ο σταυρός όμως ως σύμβολο δεν ήταν κάτι πρωτοεμφανιζόμενο στην ιστορία του Χριστιανισμού. Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι δεν έχουμε αναπαραστάσεις του εσταυρωμένου Ιησού πριν από το 5ο αιώνα μ.Χ.. Αντιθέτως έχει βρεθεί ένα φυλακτό του 2ου ή 3ου αιώνα που δείχνει έναν εσταυρωμένο άντρα στον οποίο λανθασμένα κανείς αναγνωρίζει τον Ιησού. Όμως, από κάτω αναγράφεται «Ορφέας Βακχικός», δηλαδή «ο Ορφέας γίνεται Βακχείος». Γνωρίζουμε ότι ο Ορφέας ήταν προφήτης του Διονύσου, μάλιστα για πολλούς ήταν και ο ίδιος θεός. Το φυλακτό αυτό αναπαριστάνει «τον Διόνυσο θνήσκοντα επί του σταυρού και συμβολίζει τον μυστικιστικό θάνατο της κατώτερης φύσης του μυημένου και την αναγέννηση του ως θεό».
Τέλος, μπορούμε να αναφέρουμε ότι αυτό που γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα με «κατάνυξη» είναι η πιο παλιά απ’ τις θεότητες της ανθρωπότητας: ο ζωοδότης Ήλιος, που, με διάφορες μορφές και ονομασίες, λατρεύεται απ’τον άνθρωπο εδώ και τουλάχιστον 50 αιώνες. Στην πράξη, αυτό που γιορτάζεται κοντά στο τέλος του έτους είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Δεκεμβρίου), η τελευταία «μεγάλη νύχτα» της χρονιάς στο Βόρειο Ημισφαίριο, η μέρα κατά την οποία ο ήλιος σταματά την «πτώση» του και απ’ την επομένη, αρχίζει να ανατέλλει από ολοένα και ψηλότερο σημείο. Από τις 21 Δεκεμβρίου και μετά, έως το θερινό ηλιοστάσιο του Ιουνίου, η μέρα αρχίζει και μεγαλώνει, κερδίζει τη μάχη απέναντι στο σκοτάδι και γι’ αυτό όλοι οι λαοί του κόσμου είχαν κάθε λόγο να πανηγυρίζουν.
Οι Σουμέριοι (που μετάγγισαν τη θρησκευτική μυθολογία τους, πρακτικώς σε όλους τους λαούς του κόσμου) είχαν ως θεό του ήλιου τον Σαμάς και ως δευτερεύουσα θεότητα τον Μαρντούκ. Σύμβολό του ήταν ένας κύκλος που χωριζόταν σε τέσσερα τεταρτημόρια από τέσσερις χοντρές ακτίνες σε σχήμα σταυρού (αν αυτό σας λέει κάτι) και ενίοτε, τέσσερις πιο λεπτές. (Οι Μακεδόνες προχώρησαν κι άλλο τη διαίρεση αυτή).
Ο «Μύθος του Μεσσία» ξεκινάει απ’ την λατρεία του Όσιρη, θεού των Αιγυπτίων. Συνεχίζεται με τη γένεση του Ινδού θεού Κρίσνα και με κάποιον παράξενο τρόπο γεννάει τον θεό των Περσών Μίθρα. Απ’ τον Όσιρη βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην Ελληνική πολυθεϊστική θρησκεία και τον έως τότε άγνωστο θεό Διόνυσο. Και από εκεί; Ο επόμενος μεσσίας που εμφανίζεται και συμπλέει με τον Μύθο, είναι ο Ιησούς. Οι κραυγαλέες ομοιότητες του με παλαιότερους κρίκους, οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Αποτελεί όντως μέρος του Μύθου, τον τελευταίο κρίκο της μυστικής και άγνωστης αυτής αλυσίδας. Είναι ο κρίκος που ακολουθεί τον Διόνυσο. Έτσι, ο συμβολικός «Μύθο του Μεσσία» επιβίωσε στο πέρασμα των αιώνων και συντροφεύει το άνθρωπο απ’τα πρώτα βήματα του στην ιστορία. Συναντάται σε πληθώρα λατρευτικών παραδόσεων και σύγχρονος αντιπρόσωπος του είναι ο Ναζωραίος Ιησούς.
Ας δούμε όμως τώρα μια κοινωνιολογική προσέγγιση του μύθου. Ο Μεσσιανισμός σαν τάση αναφέρεται στη δουλική αναμονή λύτρωσης από εξωτερικούς παράγοντες. Ειδικότερα, πρόκειται για την εσφαλμένη εντύπωση του λαού σχετικά με την έλευση ενός ‘χαρισματικού’ ηγέτη – σωτήρα, ο οποίος, ως δια μαγείας θα απαλλάξει την κοινωνία απ’τα προβλήματά της. Παρουσιάζεται με τις εξής μορφές:
Πολιτικός: παρατηρείται τόσο στον αναπτυγμένο όσο και στον υπανάπτυκτο κόσμο. – Θρησκευτικός: επικρατεί ιδιαίτερα σε θεοκρατικές κοινωνίες και καθεστώτα. – Οικονομικός / πολιτιστικός: παρουσιάζεται όπου επικρατεί η ξενομανία. – Αθλητικός: προκαλεί την καταστρατήγηση του φίλαθλου πνεύματος και τη δημιουργία οπαδών.
Ιδιαίτερα διαδεδομένος ήταν στους λαούς της Ανατολής, καθώς η ιδιοσυγκρασία και η παράδοσή τους καλλιεργούσε πρόσφορο έδαφος για το Μεσσιανισμό. Ο θεοκρατισμός και ο δεσποτισμός που επικρατούσαν σ’ αυτούς τους λαούς, η πνευματική δουλεία, η μοιρολατρεία, η παθητικότητα, ο σκοταδισμός και η βαρβαρότητα εξέθρεφαν την προσδοκία του Μεσσία. Αντίθετα, τα γνωρίσματα της αρχαίας Ελλάδας με τα δημοκρατικά ιδεώδη, τη στροφή στον ανθρωποκεντρισμό, τον ορθολογισμό και την επιδίωξη του μέτρου και του ήθους και τη συνολική φιλοσοφική θεώρηση της ζωής δεν καθιστούσαν τον Έλληνα ευάλωτο στη δουλοπρέπεια του μεσσιανισμού. Καθώς ο μεσσιανισμός αποτελεί ένα εκφυλιστικό, αλλοτριωτικό φαινόμενο και συνιστά υποσύνολο του λαϊκισμού, παρουσιάζει αντίστοιχες μ’ αυτόν αιτίες.
Συγκεκριμένα, φαινόμενα Μεσσιανισμού οφείλονται:
Στην έντονη μοιρολατρεία, τη μειωμένη αυτοεκτίμηση, την εσωτερική ανελευθερία, την αδράνεια και την παθητικότητα στην πολιτική και κοινωνική ζωή – μ’ ένα λόγο, στην έλλειψη παιδείας και πνευματικής καλλιέργειας. Στα αστικά πολιτικά κόμματα που δημιουργούν πόλωση με μικροπολιτικές και κομματικές επιδιώξεις, που προωθούν μια συγκεντρωτική δομή της εξουσία με κόμματα προσωποπαγή και ισχυρά αρχηγικά πρότυπα. Στις θρησκευτικές αιρέσεις που προβάλλουν ως η ‘μόνη’ αλήθεια. Στην επιστήμη και την τεχνολογία, που παρουσιάζουν τον εκσυγχρονισμό και τα επιτεύγματά τους ως την πανάκεια για όλα τα προβλήματα του ανθρώπου. Και τέλος σε οποιονδήποτε παράγοντα ευαγγελίζεται τη ‘λύση’ χωρίς προσπάθεια.
Αποτελέσματα του Μεσσιανισμού είναι:
Επικράτηση ιδεοληψιών και ιδεολογημάτων που διαταρράσσουν την ψυχική ηρεμία της κοινωνίας και προκαλούν φαινόμενα φανατισμού. Καλλιέργεια φαινομένων ολοκληρωτισμού και δεσποτισμού με θεοκρατικό Χαρακτήρα. Πνευματική υποδούλωση και διαμόρφωση ετερόφωτων πολιτών, μισαλλόδοξων και φανατικών που γίνονται υποχείρια σε πολιτικά ή θρησκευτικά συμφέροντα. Παθητικοποίηση και αδρανοποίηση μπροστά στα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα
Λύσεις για την απαλλαγή από το Μεσσιανισμό:
Για τον αγωνιζόμενο άνθρωπο δεν υπάρχει δουλική αναμονή μιας έξωθεν σωτηρίας. Αντίθετα, ο ελεύθερος άνθρωπος δεν επαιτεί τη σωτηρία, αλλά τη διεκδικεί. Απαιτείται όμως: Ανθρωποκεντρική παιδεία, ολόπλευρη καλλιέργεια, κριτική ματιά, γόνιμη αμφισβήτηση. Κατάκτηση αυτογνωσίας, Αγωνιστικό φρόνημα, συμμετοχή στα κοινά και συνεργατικό πνεύμα.
Ο Μεσσιανισμός ευνοείται όταν οι ασκούμενες πολίτικες αποδεικνύονται ανίκανες ν’ αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της κοινωνίας, όταν οι δημοκρατικές ματαιώσεις είναι μεγάλες. Ο Μεσσιανισμός, ως νοοτροπία και πρακτική, εκτός του ότι ευθύνεται για μεγάλα δεινά, αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη απελπισίας έναντι των θεσμών και των φορέων που αδυνατούν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Όταν οι λαοί δυσκολεύονται να βρουν αγωνιστική λύση για τα αδιέξοδα της κοινωνικής πραγματικότητας τότε επικρατούν μεσσιανικές αντιλήψεις και χιμαιρικές ελπίδες πως κάποιος χαρισματικός ηγέτης θα αναδειχθεί για να τους σώσει.
Το όνομα ‘Μεσσίας’ σημαίνει τον ‘κεχρισμένο’ υπό τού Θεού. Στα εβραϊκά είναι ‘χαμμασείαχ’, στα αραμαικά ‘μεσειχά’, στην Καινή Διαθήκη ‘Μεσσίας’. Στα Ελληνικά μεταφράζεται «ο Χριστός», οι ελληνόφωνοι Ιουδαίοι τής χριστιανικής εποχής όμως προτιμούσαν τον όρο ‘Ηλειμμένος’.
Πότε ξεκινάει όμως ο «Μύθος του Μεσσία» και από που; Το σίγουρο είναι ότι στο άκουσμα της λέξης Μεσσίας όλοι φέρνουμε στο μυαλό μας ακαριαία το χριστό. Στη πραγματικότητα όμως υπάρχουν αναφορές για περίπου 70 μεσσίες που γεννήθηκαν 25 Δεκεμβρίου, πέθαναν και σε 3 μέρες αναστήθηκαν. Για παράδειγμα το 3000 π.Χ. υπήρχε ο Γκορ, ο γιος του Θεού Ήλιου Ra. Τον Γκορ συνέλαβε θαυματουργά, η παρθένα Ίσιδα. Γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου, ένα μεγάλο αστέρι φώτιζε την σπηλιά που γεννήθηκε και εκεί τον επισκέφτηκαν 3 άτομα με δώρα. Στην ηλικία των 12, μίλησε σε ιερείς που έμειναν άναυδοι με τη σοφία του. Στην ηλικία των 30, άρχισε να διδάσκει στα πλήθη και πήρε το όνομα Anub. Ο Γκορ είχε 12 μαθητές, με τους οποίους έκανε θαύματα, θεράπευε τους αρρώστους, περπάτησε πάνω στο νερό. Ήταν επίσης γνωστός και με το όνομα Horus -«Υιός του Θεού». Προδομένος απ’τον Τυφώνα, ο Ώρος σταυρώθηκε, θάφτηκε για 3 μέρες και μετά αναστήθηκε. Ας ξεχάσουμε όμως για την ώρα τον Άνουβι και ας ασχοληθούμε με τη πιο γνωστή στις μέρες μας εκπροσώπηση του μεσσιανισμού, τον Μεσσία των Ιουδαίων (τον Ιησού δηλαδή, η μήπως δεν είναι το ίδιο πρόσωπο;).
Οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι ο Μεσσίας θα ήταν ένας άνθρωπος με εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες, που θα οδηγήσει τον εβραϊκό λαό και όλη την ανθρωπότητα στην «μεσσιανική περίοδο», μια εποχή ευημερίας, «παγκόσμιας ειρήνης» και «θαυμάτων». Στο σύνολό του ο Ιουδαϊκός λαός όμως ως γνωστόν, απέρριψε τον Ιησού Χριστό ως Μεσσία. (Το Ταλμούδ, περιέχει πλήθος απαξιωτικών και δυσφημιστικών αναφορών για τον Χριστό, τον οποίον ονομάζει μάγο, αμαρτωλό κλπ). Οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Ιησούς ήταν θεάνθρωπος, Υιός του Θεού ή ο Μεσσίας που ήταν προφητευμένος στις εβραϊκές γραφές. Τον θεωρούν «ψεύδο Μεσσία». Σύμφωνα με τις εβραϊκές γραφές και το ιουδαϊκό πιστεύω, ο αληθινός Μεσσίας, πρέπει να πληρεί τις ακόλουθες απαιτήσεις:
Να ένας οξυδερκής Εβραίος με καταγωγή απ’ τον οίκο του βασιλιά Δαβίδ. – Να είναι ένα συνηθισμένο ανθρώπινο ον (και όχι «Υιός του Θεού»)- Να φέρει την ειρήνη στον κόσμο. – Να συγκεντρώσει όλους τους Εβραίους πίσω στο Ισραήλ. – Να ξανακτίσει τον αρχαίο Ναό στην Ιερουσαλήμ. – Να ενώσει την ανθρωπότητα στη λατρεία του εβραϊκού Θεού και τη τήρηση της Τορά. Επειδή ο Ιησούς δεν πληρούσε αυτές τις απαιτήσεις, σύμφωνα με τους Εβραίους, δεν ήταν ο Μεσσίας.
Τα πρώτα δόγματα του χριστιανισμού φαινόταν πιο κοντά σε εκείνα των παγανιστών πολυθεϊστών παρά σε εκείνα των Εβραίων. Όσο περνούσε ο καιρός, όλο και περισσότερο, ο Χριστιανισμός απορρίπτονταν απ’ τους Εβραίους και γινόταν αποδεκτός απ’ τους πολυθεϊστές. «Αν οι Χριστιανοί απλώς πίστευαν ότι ο Ιησούς ήταν ο δικός τους Μεσσίας, αυτή η πεποίθηση λίγο θα μας απασχολούσε, ως Εβραίους. Ο ισχυρισμός τους, ωστόσο, δεν είναι ότι είναι ο χριστιανικός Μεσσίας, αλλά ο δικός μας Μεσσίας, ο Μεσσίας των Εβραίων, που προφητεύτηκε απ’ τους Εβραίους Προφήτες. Οι χριστιανοί επιχειρούν να αποδείξουν αυτήν την πεποίθηση, παραθέτοντας την δική μας Αγία Γραφή», λέει ο Αμερικανο-Εβραίος ραβίνος Aryeh Kaplan.
Ας δούμε όμως γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Χριστός είναι ο Μεσσίας.
Ο εβραϊκός Μεσσίας πρέπει να είναι ένας άνθρωπος γεννημένος φυσιολογικά από έναν άντρα και μια γυναίκα. Δεν θα είναι ένας θεός, ούτε ένας άνθρωπος που γεννήθηκε υπερφυσικά από παρθενογένεση, όπως αξιώνουν οι χριστιανοί. Πουθενά στην Αγία Γραφή δεν λέει ότι ο Μεσσίας θα είναι θεός ή σαν Θεός. Η ιδέα ότι ο Θεός θα πάρει ανθρώπινη μορφή είναι αποκρουστική για τους Εβραίους. Οι Εβραίοι πιστεύουν ότι ο Θεός είναι ο μόνος που πρέπει να λατρεύεται, και όχι κάποιο άλλο δημιούργημά του, άγγελος, άγιος, ακόμα και ο ίδιος ο Μεσσίας.
Πουθενά η Αγία Γραφή δεν προβλέπει ότι ο Μεσσίας θα γεννηθεί από παρθένα. Αυτή η ιδέα βρίσκεται μόνο στην ειδωλολατρική μυθολογία. Για τους Εβραίους η ιδέα ότι ο Θεός θα φυτεύσει ένα σπόρο σε μια γυναίκα είναι περιττή και αφύσικη. Η όλη ιδέα της παρθενογένεσης δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό, παρά μόνο για να προσελκύσει ειδωλολάτρες στον χριστιανισμό.
Ο εβραϊκός Μεσσίας αναμένεται να επιστρέψει τους Εβραίους στη γη τους. Ο Ιησούς γεννήθηκε, ενώ οι Εβραίοι ζούσαν ακόμη στη χώρα τους, πριν φύγουν στην εξορία. Δεν μπορούσε να τους επαναφέρει στη γη τους, επειδή εξακολουθούσαν να ζουν σε αυτή! Ο αληθινός Μεσσίας θα ανοικοδομήσει το Ναό στην Ιερουσαλήμ, αλλά ο Ιησούς έζησε, ενώ ο ναός ήταν ακόμα όρθιος. Η εβραϊκή Βίβλος λέει ότι ο Μεσσίας θα λυτρώσει τον Ισραήλ. Στην περίπτωση του Ιησού, ακριβώς το αντίθετο συνέβη. Λίγο καιρό μετά το θάνατό του, ο Ιερός Ναός στην Ιερουσαλήμ καταστράφηκε, η Ιερουσαλήμ έγινε συντρίμμια, οι Εβραίοι πήραν τον δρόμο της εξορίας
Ίσιδα και Μαρία σε συγκλονιστική ομοιότητα
Ο αληθινός Μεσσίας θα βασιλεύει ως βασιλιάς των Ιουδαίων. Η σταδιοδρομία του Ιησού, όπως περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη κράτησε όλα κι όλα τρία έτη, στο τέλος των οποίων σταυρώθηκε απ’ τους Ρωμαίους ως κοινός εγκληματίας. Ποτέ δεν λειτούργησε ως τίποτα περισσότερο από ένας περιπλανώμενος ιεροκήρυκας και «θεραπευτής». Επίσης ένα απ’τα σημαντικότερα καθήκοντα του Μεσσία είναι να φέρει την ειρήνη σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην εποχή του Μεσσία, δεν θα υπάρχουν πόλεμοι, και η κατασκευή των όπλων θα σταματήσει. Ωστόσο, χριστιανικά έθνη συνεχώς διεξάγουν πολέμους που δεν έχουν σταματήσει απ’ την εποχή του Ιησού μέχρι σήμερα.
Πουθενά στην εβραϊκή Αγία Γραφή δεν λέει ότι ο Μεσσίας θα έρθει, θα σκοτωθεί και θα επιστρέψει πάλι σε μία «δεύτερη έλευση». Η ιδέα του δεύτερου ερχομού είναι ένας καθαρός εξορθολογισμός της αποτυχίας του Ιησού να λειτουργήσει καθ‘ οιονδήποτε τρόπο ως Μεσσίας ή να εκπληρώσει οποιαδήποτε απ’ τις προφητείες της Τορά και των Προφητών. Η ιδέα είναι μια καθαρά χριστιανική εφεύρεση, χωρίς θεμέλια στην Αγία Γραφή. Επιπλέον πουθενά δεν λέει η Τορά ότι ο θάνατος κάποιου άλλου μπορεί να φέρει συγχώρεση αμαρτιών. Αντίθετα, κάθε άνθρωπος πρέπει να τιμωρηθεί για τις αμαρτίες του και κάθε άνθρωπος πρέπει να μετανοήσει για τις αμαρτίες του και μόνο. Η ιδέα ότι ο θάνατος κάποιου πριν 1.900 χρόνια μπορεί να φέρει συγχώρεση απ’ τον Θεό, είναι παράλογη.
Οι παραπάνω λόγοι είναι τα βασικά σημεία διαφοροποίησεις των Εβραίων απ΄ τους χριστιανούς και η εξήγηση του γιατί οι Εβραίοι δεν πιστεύουν ότι ο Χριστός είναι ο πραγματικός Μεσσίας, με βάσει τά όσα είχαν γραφτεί στην Παλαιά Διαθήκη. Έχει όμως η Παλαιά Διαθήκη κάποια έγκυρη ιστορική σημασία για να προσεγγίσουμε εκεί τη γένεση του μύθου του Μεσσία ή αποτελεί αναμάσημα παλαιότερων ειδωλολατρικών μύθων;
«Όποιος μελετήσει την Παλαιά Διαθήκη, θα δει, πως υπάρχουν ένα σωρό αντιφάσεις, αναχρονισμοί, μυθολογικές παραδόσεις, ασυναρτησίες, κενά και -το σπουδαιότερο- στο εβραϊκό κείμενο αλλού μεν υπάρχει ο τύπος Ελωχείμ, που σημαίνει θεοί κι αλλού ο τύπος Γιαχβέ. Μέσα στα ίδια κεφάλαια τής Βίβλου υπάρχει διπλοτυπία σχετικά με το όνομα τού θεού των Εβραίων, αλλού δηλαδή γίνεται λόγος για θεούς κι αλλού για ένα θεό. Δε χρειάζεται πολύ μυαλό, για να καταλάβει κανείς, πως αν ένας έγραφε την Πεντάτευχο και υπήρχε μια μόνη παράδοση, δε θα είχαμε αυτή την ανωμαλία και παντού θα χρησιμοποιούνταν η ονομασία Ελωχείμ (θεοί) ή ο τύπος Γιαχβέ». (Αποσπάσματα απ’ το βιβλίου «Παλαιά Διαθήκη στο φως τής κριτικής» του Γιάννη Κορδάτου).
Ένα παράδειγμα του πως η Παλαιά Διαθήκη αποτελεί αντιγραφή αρχαιότερων μύθων είναι η ιστορία για το κατακλυσμό του Νώε. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε περιληπτικά το μύθο του Δευκαλίωνα. Κατά τον μύθο, την εποχή που στη Φθία και τη Θεσσαλία βασίλευε ο Δευκαλίωνας, ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει όλη την γενιά των ανθρώπων με κατακλυσμό. Τότε ο Προμηθέας συμβούλεψε το γιο του, τον Δευκαλίωνα, να κατασκευάσει μια κιβωτό για να σωθεί αυτός και η γυναίκα του. Ο Δευκαλίωνας κατασκεύασε την κιβωτό και έβαλε μέσα τα απαραίτητα εφόδια. Η κιβωτός του Δευκαλίωνα έπλεε πάνω στα νερά για εννιά μέρες και εννιά νύχτες και ύστερα κάθισε στην κορφή της Όθρης, ή κατά άλλους στον Παρνασσό, τον Άθω ή τη Δωδώνη. Όταν η βροχή σταμάτησε και τραβήχτηκαν τα νερά, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα, βγήκαν απ’ την κιβωτό και έκαναν θυσία στον Δία για να τον ευχαριστήσουν για τη σωτηρία τους. Ο Θεός δέχτηκε την προσφορά τους και τους είπε να ζητήσουν όποια χάρη θέλουν. Αυτοί ζήτησαν να δώσει και πάλι ζωή ο Δίας στο ανθρώπινο γένος.
Ασχέτως όμως απ’ την αυθεντικότητα της Παλαιάς Διαθήκης, αυτό που προκύπτει αδιαμφισβήτητα απ’ τις έρευνες των μελετητών είναι ότι ο «Μύθος του Μεσσία» έχει αφετηρία πολύ παλαιότερη και υπάρχει διασκορπισμένος σε πολλές αρχαίες θρησκείες. Παραδείγματα που αναδεικνύουν τις ομοιότητες μεταξύ του Χριστιανισμού και προγενέστερων παγανιστικών θρησκειών θα δούμε παρακάτω.
Αν και σήμερα είναι άγνωστες οι ομοιότητες μεταξύ των Χριστιανικών πρακτικών και των παγανιστικών μυστηρίων, εντούτοις τα πρώτα χριστιανικά χρόνια αποτελούσαν συχνά αντικείμενο διαμάχης μεταξύ Χριστιανών και παγανιστών. Οι παγανιστές έβλεπαν παμπάλαια στοιχεία της λατρείας τους να σφετερίζονται από μια νέα θρησκεία. Κυρίως τους εξόργιζε το γεγονός ότι οι Χριστιανοί παρουσίαζαν ως νέο έναν παμπάλαιο μύθο.
«Ίσως, το μόνο διαφορετικό στην Χριστιανική πίστη ήταν η πεποίθηση των πιστών, ότι αυτός ο παμπάλαιος συμβολικός μύθος δεν είναι συμβολικός αλλά απτή πραγματικότητα» υποστηρίζουν ιστορικοί μελετητές. Αντιθέτως, στα παγανιστικά μυστήρια είχαν την επίγνωση των συμβολισμών που έκρυβαν απλές τελετουργικές πράξεις, όπως η βάπτιση και η κοινωνία, και τα αντιμετώπιζαν ως τέτοια. Οι χριστιανοί όμως αναγνώριζαν ως πραγματικότητα τα γεγονότα της ζωής του Ιησού, ενώ κατηγορούσαν τις παραδόσεις των παγανιστικών μυστηρίων ως «ολοφάνερη» μυθοπλασία.
«Είναι αυτά τα ξεχωριστά συμβάντα μοναδικά στους χριστιανούς- κι αν είναι έτσι, πως είναι μοναδικά; Μήπως είναι οι δικοί μας μύθοι που εκείνοι τους πίστεψαν; Ποιες αποδείξεις δίνουν οι χριστιανοί για το ξεχωριστό της πίστης τους; Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα το ασυνήθιστο σε αυτά που πιστεύουν οι χριστιανοί, εκτός του ότι πιστεύουν πως αυτοί έχουν την αποκλειστικότητα της γνώσης της αλήθειας για τον Θεό». Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κέλσος (Έλληνας φιλόσοφος, κατά τον 2ο αι. μ.Χ.).
Ίσιδα (2100 π.χ. και 800 π.χ.) – Μαρία (500 μ.χ. και 1100 μ.χ.)
Ο Ιησούς μας πληροφορούν οι Χριστιανικές πηγές είναι «ο μονογενής Υιός του Θεού» και «Θεός εκ Θεού Αληθινού», κάτι που συναντάμε αιώνες πριν στην Διονυσιακή παράδοση. Στις ‘Βάκχες' του Ευριπίδη ο Διόνυσος αποκαλούνταν «Υιός του Δία, εν πλήρει φύση Θεός» και «Θεός Κύριος γεννηθείς εκ Θεού». Από ιστορικής άποψης περιττό να αναφέρουμε ότι ο μύθος του Διονύσου προηγείται αρκετούς αιώνες. Μια ακόμα πιο πρωτοφανή συγγένεια είναι η φύση της μητέρας του Μεσσία. Ό Χριστός γεννήθηκε από γυναίκα παρθένα. Αρκετοί Θεοί όμως γεννήθηκαν από θνητή παρθένα, μας πληροφορούν παλαιότερες παραδόσεις αρκετών λαών. Για τον Ιησού ήταν η Μαρία, για τον Άττι της Μικράς Ασίας η Κυβέλη, για τον Αδώνιδο της Συρίας η Μύρρα και για τον Διόνυσο η Σεμέλη.
Ακόμα και η πασίγνωστη περιγραφή της γέννησης του Ιησού σε σπηλιά με την παρουσία τριών βοσκών, συναντάται ήδη σε πολλούς παγανιστικούς θεούς. Αν και σήμερα έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Ιησούς γεννήθηκε σε στάβλο, στα ευαγγέλια αναφέρεται ως κατάλυμα και ο ερευνητής I. Wilson μας λέει ότι ως κατάλυμα στην ακρίβεια εννοείται σπηλιά. Ο Πέρσης Θεός Μίθρας γεννήθηκε σε σπηλιά, το ίδιο και ο Διόνυσος που μάλιστα κατά τους ορφικούς ύμνους αμέσως ανέβηκε στον θρόνο του ως «Βασιλεύς του Κόσμου». Οι τρεις βοσκοί που επισκέπτονται το θείο βρέφος εμφανίζονται και στη γέννηση του θεού Μίθρα, παλαιότερου κρίκου της αλυσίδας του «Μύθου του Μεσσία».
Οι Χριστιανικές πηγές μιλάνε για τρεις μάγους που έφεραν στο βρέφος σμύρνα, χρυσό και λιβάνι. Ο Εμπεδοκλής μας πληροφορεί ότι κατά τη λατρεία του Θεού χρησιμοποιούσαν «αμιγή σμύρνα και λίβανο, σκορπίζοντας επίσης στο έδαφος σπονδές από χρυσό μέλι». Οι πυθαγόρειοι ως γνωστό δεν δέχονταν τις θυσίες ζώων και το παραπάνω ήταν το εναλλακτικό τελετουργικό που πρότεινε ο Εμπεδοκλής. Η Βηθλεέμ, τόπος γέννησης του Χριστού, σημαίνει «Οίκος του Άρτου». Ο άγιος Ιερώνυμος, παρατηρεί ότι την Βηθλεέμ σκίαζε απ’ τον ήλιο μια σπηλιά καθαγιασμένη απ’τα μυστήρια του Θεού Αδώνιδος, ο οποίος ήταν και ο Θεός του Άρτου. Έτσι, το όνομα Βηθλεέμ δόθηκε στην πόλη συμβολικά, «Οίκος του Άρτου»- «Οίκος του Θεού του Άρτου» και το όνομα δεν άλλαξε όταν η λατρεία αυτή πέρασε σε δεύτερη μοίρα.
Κάποια απ’τα θαύματα που έκανε ο Ιησούς συναντιόνται σε αρκετές παλαιότερες περιγραφές. Ένα απ’τα θαύματα του Πυθαγόρα ήταν «το καταλάγιασμα των κυμάτων των ποταμών και των θαλασσών ώστε να περνούν οι μαθητές του εύκολα πάνω απ’ αυτά». Ένα θαύμα που καταγράφεται απ’ τον Πορφύριο και που κατά το Μάρκον Ευαγγέλιο έκανε ο Ιησούς για τους μαθητές του στη θάλασσα της Γαλιλαίας. Επίσης, ο Εμπεδοκλής ανέστησε μια γυναίκα σε 30 μέρες αφ’ ότου είχε πεθάνει όπως ακριβώς είχε κάνει και ο Χριστός με τον Λάζαρο 500 χρόνια μετά τον Έλληνα φιλόσοφο.
Κατά τη τελετή της μύησης στα Μυστήρια του Μίθρα ο θεός συνοδευόταν από 12 μαθητές, ντυμένοι όπως τα 12 ζώδια. Όμως, 12 γνωρίζουμε ότι ήταν και οι μαθητές του Ιησού. Επίσης μια «διαβολική» μίμηση που βάζει σε υποψίες ακόμα και τους ίδιους τους Χριστιανούς.
Άλλα στην εξωτερική εμφάνιση ο Ιησούς παρέπεμπε στον Διόνυσο. «Ένας ξένος με μακριά μαλλιά που έφερνε μια ξένη θρησκεία» ήταν στα Ιεροσόλυμα ο Ιησούς κ κατηγορήθηκε με πλαστές κατηγορίες ώστε να θανατωθεί. Στις Βάκχες του Ευριπίδη, 5 αιώνες πριν, βρίσκουμε την ίδια ακριβώς περιγραφή για τον Έλληνα Θεό. Είναι το μοτίβο του «αποδιοπομπαίου τράγου», του μάρτυρα που τιμωρείται για τα αμαρτήματα των ανθρώπων και εμφανίζεται τόσο στον Ιησού όσο και στον Διόνυσο.
Στην τελετή της θείας κοινωνίας καλούμαστε να φάμε το σώμα και να πιούμε το αίμα του Κυρίου. Μια επιθυμία του ίδιου του Ιησού που ζήτησε απ’ τους πιστούς του το συμβολικό αυτό τελετουργικό. «Όποιος δεν φάει το σώμα μου και δεν πιει το αίμα μου, ώστε να γίνει ένα μαζί μου κι εγώ ένα με αυτόν, δεν θα γνωρίσει τη σωτηρία». Αν και το παραπάνω θυμίζει χωρίο της Βίβλου, εντούτοις αυτός που μιλάει είναι ο Μίθρας. Αποτελεί κομμάτι επιγραφής του ιερού του Πέρση Θεού.
Ακόμα και ο σταυρός όμως ως σύμβολο δεν ήταν κάτι πρωτοεμφανιζόμενο στην ιστορία του Χριστιανισμού. Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι δεν έχουμε αναπαραστάσεις του εσταυρωμένου Ιησού πριν από το 5ο αιώνα μ.Χ.. Αντιθέτως έχει βρεθεί ένα φυλακτό του 2ου ή 3ου αιώνα που δείχνει έναν εσταυρωμένο άντρα στον οποίο λανθασμένα κανείς αναγνωρίζει τον Ιησού. Όμως, από κάτω αναγράφεται «Ορφέας Βακχικός», δηλαδή «ο Ορφέας γίνεται Βακχείος». Γνωρίζουμε ότι ο Ορφέας ήταν προφήτης του Διονύσου, μάλιστα για πολλούς ήταν και ο ίδιος θεός. Το φυλακτό αυτό αναπαριστάνει «τον Διόνυσο θνήσκοντα επί του σταυρού και συμβολίζει τον μυστικιστικό θάνατο της κατώτερης φύσης του μυημένου και την αναγέννηση του ως θεό».
Τέλος, μπορούμε να αναφέρουμε ότι αυτό που γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα με «κατάνυξη» είναι η πιο παλιά απ’ τις θεότητες της ανθρωπότητας: ο ζωοδότης Ήλιος, που, με διάφορες μορφές και ονομασίες, λατρεύεται απ’τον άνθρωπο εδώ και τουλάχιστον 50 αιώνες. Στην πράξη, αυτό που γιορτάζεται κοντά στο τέλος του έτους είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Δεκεμβρίου), η τελευταία «μεγάλη νύχτα» της χρονιάς στο Βόρειο Ημισφαίριο, η μέρα κατά την οποία ο ήλιος σταματά την «πτώση» του και απ’ την επομένη, αρχίζει να ανατέλλει από ολοένα και ψηλότερο σημείο. Από τις 21 Δεκεμβρίου και μετά, έως το θερινό ηλιοστάσιο του Ιουνίου, η μέρα αρχίζει και μεγαλώνει, κερδίζει τη μάχη απέναντι στο σκοτάδι και γι’ αυτό όλοι οι λαοί του κόσμου είχαν κάθε λόγο να πανηγυρίζουν.
Οι Σουμέριοι (που μετάγγισαν τη θρησκευτική μυθολογία τους, πρακτικώς σε όλους τους λαούς του κόσμου) είχαν ως θεό του ήλιου τον Σαμάς και ως δευτερεύουσα θεότητα τον Μαρντούκ. Σύμβολό του ήταν ένας κύκλος που χωριζόταν σε τέσσερα τεταρτημόρια από τέσσερις χοντρές ακτίνες σε σχήμα σταυρού (αν αυτό σας λέει κάτι) και ενίοτε, τέσσερις πιο λεπτές. (Οι Μακεδόνες προχώρησαν κι άλλο τη διαίρεση αυτή).
Ο «Μύθος του Μεσσία» ξεκινάει απ’ την λατρεία του Όσιρη, θεού των Αιγυπτίων. Συνεχίζεται με τη γένεση του Ινδού θεού Κρίσνα και με κάποιον παράξενο τρόπο γεννάει τον θεό των Περσών Μίθρα. Απ’ τον Όσιρη βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην Ελληνική πολυθεϊστική θρησκεία και τον έως τότε άγνωστο θεό Διόνυσο. Και από εκεί; Ο επόμενος μεσσίας που εμφανίζεται και συμπλέει με τον Μύθο, είναι ο Ιησούς. Οι κραυγαλέες ομοιότητες του με παλαιότερους κρίκους, οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Αποτελεί όντως μέρος του Μύθου, τον τελευταίο κρίκο της μυστικής και άγνωστης αυτής αλυσίδας. Είναι ο κρίκος που ακολουθεί τον Διόνυσο. Έτσι, ο συμβολικός «Μύθο του Μεσσία» επιβίωσε στο πέρασμα των αιώνων και συντροφεύει το άνθρωπο απ’τα πρώτα βήματα του στην ιστορία. Συναντάται σε πληθώρα λατρευτικών παραδόσεων και σύγχρονος αντιπρόσωπος του είναι ο Ναζωραίος Ιησούς.
Ας δούμε όμως τώρα μια κοινωνιολογική προσέγγιση του μύθου. Ο Μεσσιανισμός σαν τάση αναφέρεται στη δουλική αναμονή λύτρωσης από εξωτερικούς παράγοντες. Ειδικότερα, πρόκειται για την εσφαλμένη εντύπωση του λαού σχετικά με την έλευση ενός ‘χαρισματικού’ ηγέτη – σωτήρα, ο οποίος, ως δια μαγείας θα απαλλάξει την κοινωνία απ’τα προβλήματά της. Παρουσιάζεται με τις εξής μορφές:
Πολιτικός: παρατηρείται τόσο στον αναπτυγμένο όσο και στον υπανάπτυκτο κόσμο. – Θρησκευτικός: επικρατεί ιδιαίτερα σε θεοκρατικές κοινωνίες και καθεστώτα. – Οικονομικός / πολιτιστικός: παρουσιάζεται όπου επικρατεί η ξενομανία. – Αθλητικός: προκαλεί την καταστρατήγηση του φίλαθλου πνεύματος και τη δημιουργία οπαδών.
Ιδιαίτερα διαδεδομένος ήταν στους λαούς της Ανατολής, καθώς η ιδιοσυγκρασία και η παράδοσή τους καλλιεργούσε πρόσφορο έδαφος για το Μεσσιανισμό. Ο θεοκρατισμός και ο δεσποτισμός που επικρατούσαν σ’ αυτούς τους λαούς, η πνευματική δουλεία, η μοιρολατρεία, η παθητικότητα, ο σκοταδισμός και η βαρβαρότητα εξέθρεφαν την προσδοκία του Μεσσία. Αντίθετα, τα γνωρίσματα της αρχαίας Ελλάδας με τα δημοκρατικά ιδεώδη, τη στροφή στον ανθρωποκεντρισμό, τον ορθολογισμό και την επιδίωξη του μέτρου και του ήθους και τη συνολική φιλοσοφική θεώρηση της ζωής δεν καθιστούσαν τον Έλληνα ευάλωτο στη δουλοπρέπεια του μεσσιανισμού. Καθώς ο μεσσιανισμός αποτελεί ένα εκφυλιστικό, αλλοτριωτικό φαινόμενο και συνιστά υποσύνολο του λαϊκισμού, παρουσιάζει αντίστοιχες μ’ αυτόν αιτίες.
Συγκεκριμένα, φαινόμενα Μεσσιανισμού οφείλονται:
Στην έντονη μοιρολατρεία, τη μειωμένη αυτοεκτίμηση, την εσωτερική ανελευθερία, την αδράνεια και την παθητικότητα στην πολιτική και κοινωνική ζωή – μ’ ένα λόγο, στην έλλειψη παιδείας και πνευματικής καλλιέργειας. Στα αστικά πολιτικά κόμματα που δημιουργούν πόλωση με μικροπολιτικές και κομματικές επιδιώξεις, που προωθούν μια συγκεντρωτική δομή της εξουσία με κόμματα προσωποπαγή και ισχυρά αρχηγικά πρότυπα. Στις θρησκευτικές αιρέσεις που προβάλλουν ως η ‘μόνη’ αλήθεια. Στην επιστήμη και την τεχνολογία, που παρουσιάζουν τον εκσυγχρονισμό και τα επιτεύγματά τους ως την πανάκεια για όλα τα προβλήματα του ανθρώπου. Και τέλος σε οποιονδήποτε παράγοντα ευαγγελίζεται τη ‘λύση’ χωρίς προσπάθεια.
Αποτελέσματα του Μεσσιανισμού είναι:
Επικράτηση ιδεοληψιών και ιδεολογημάτων που διαταρράσσουν την ψυχική ηρεμία της κοινωνίας και προκαλούν φαινόμενα φανατισμού. Καλλιέργεια φαινομένων ολοκληρωτισμού και δεσποτισμού με θεοκρατικό Χαρακτήρα. Πνευματική υποδούλωση και διαμόρφωση ετερόφωτων πολιτών, μισαλλόδοξων και φανατικών που γίνονται υποχείρια σε πολιτικά ή θρησκευτικά συμφέροντα. Παθητικοποίηση και αδρανοποίηση μπροστά στα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα
Λύσεις για την απαλλαγή από το Μεσσιανισμό:
Για τον αγωνιζόμενο άνθρωπο δεν υπάρχει δουλική αναμονή μιας έξωθεν σωτηρίας. Αντίθετα, ο ελεύθερος άνθρωπος δεν επαιτεί τη σωτηρία, αλλά τη διεκδικεί. Απαιτείται όμως: Ανθρωποκεντρική παιδεία, ολόπλευρη καλλιέργεια, κριτική ματιά, γόνιμη αμφισβήτηση. Κατάκτηση αυτογνωσίας, Αγωνιστικό φρόνημα, συμμετοχή στα κοινά και συνεργατικό πνεύμα.
Ο Μεσσιανισμός ευνοείται όταν οι ασκούμενες πολίτικες αποδεικνύονται ανίκανες ν’ αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της κοινωνίας, όταν οι δημοκρατικές ματαιώσεις είναι μεγάλες. Ο Μεσσιανισμός, ως νοοτροπία και πρακτική, εκτός του ότι ευθύνεται για μεγάλα δεινά, αποτελεί μια ισχυρή ένδειξη απελπισίας έναντι των θεσμών και των φορέων που αδυνατούν να εκπληρώσουν την αποστολή τους. Όταν οι λαοί δυσκολεύονται να βρουν αγωνιστική λύση για τα αδιέξοδα της κοινωνικής πραγματικότητας τότε επικρατούν μεσσιανικές αντιλήψεις και χιμαιρικές ελπίδες πως κάποιος χαρισματικός ηγέτης θα αναδειχθεί για να τους σώσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου