ΞΕΝ Απομν 4.2.25–4.2.29
Η αξία της αυτογνωσίας
Ο Σωκράτης ελέγχει και επιχειρεί να οδηγήσει στην αυτογνωσία τον Ευθύδημο, έναν φιλόδοξο αλλά δοκησίσοφο νέο. Ακολουθεί μικρό απόσπασμα από τον εκτενή διάλογό τους.
[4.2.25] Πότερα δέ σοι δοκεῖ
γιγνώσκειν ἑαυτόν, ὅστις τοὔνομα τὸ ἑαυτοῦ μόνον οἶδεν, ἢ
ὅστις, ὥσπερ οἱ τοὺς ἵππους ὠνούμενοι οὐ πρότερον οἴονται
γιγνώσκειν ὃν ἂν βούλωνται γνῶναι, πρὶν ἂν ἐπισκέψωνται
πότερον εὐπειθής ἐστιν ἢ δυσπειθής, καὶ πότερον ἰσχυρὸς ἢ
ἀσθενής, καὶ πότερον ταχὺς ἢ βραδύς, καὶ τἆλλα τὰ πρὸς
τὴν τοῦ ἵππου χρείαν ἐπιτήδειά τε καὶ ἀνεπιτήδεια ὅπως
ἔχει, οὕτως ἑαυτὸν ἐπισκεψάμενος, ὁποῖός ἐστι πρὸς τὴν
ἀνθρωπίνην χρείαν, ἔγνωκε τὴν αὑτοῦ δύναμιν; Οὕτως
ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη, ὁ μὴ εἰδὼς τὴν αὑτοῦ δύναμιν ἀγνοεῖν
ἑαυτόν. [4.2.26] Ἐκεῖνο δὲ οὐ φανερόν, ἔφη, ὅτι διὰ μὲν τὸ εἰδέναι
ἑαυτοὺς πλεῖστα ἀγαθὰ πάσχουσιν ἄνθρωποι, διὰ δὲ τὸ
ἐψεῦσθαι ἑαυτῶν πλεῖστα κακά; οἱ μὲν γὰρ εἰδότες ἑαυτοὺς
τά τε ἐπιτήδεια ἑαυτοῖς ἴσασι καὶ διαγιγνώσκουσιν ἅ τε
δύνανται καὶ ἃ μή· καὶ ἃ μὲν ἐπίστανται πράττοντες πορί-
ζονταί τε ὧν δέονται καὶ εὖ πράττουσιν, ὧν δὲ μὴ ἐπίστανται
ἀπεχόμενοι ἀναμάρτητοι γίγνονται καὶ διαφεύγουσι τὸ κακῶς
πράττειν· διὰ τοῦτο δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους δυνάμενοι
δοκιμάζειν καὶ διὰ τῆς τῶν ἄλλων χρείας τά τε ἀγαθὰ πορί-
ζονται καὶ τὰ κακὰ φυλάττονται. [4.2.27] οἱ δὲ μὴ εἰδότες, ἀλλὰ
διεψευσμένοι τῆς ἑαυτῶν δυνάμεως, πρός τε τοὺς ἄλλους
ἀνθρώπους καὶ τἆλλα ἀνθρώπινα πράγματα ὁμοίως διάκεινται,
καὶ οὔτε ὧν δέονται ἴσασιν οὔτε ὅ τι πράττουσιν οὔτε οἷς
χρῶνται, ἀλλὰ πάντων τούτων διαμαρτάνοντες τῶν τε ἀγαθῶν
ἀποτυγχάνουσι καὶ τοῖς κακοῖς περιπίπτουσι. [4.2.28] καὶ οἱ μὲν
εἰδότες ὅ τι ποιοῦσιν, ἐπιτυγχάνοντες ὧν πράττουσιν, εὔδοξοί
τε καὶ τίμιοι γίγνονται· καὶ οἵ τε ὅμοιοι τούτοις ἡδέως
χρῶνται, οἵ τε ἀποτυγχάνοντες τῶν πραγμάτων ἐπιθυμοῦσι
τούτους ὑπὲρ αὑτῶν βουλεύεσθαι, καὶ προΐστασθαί γε αὑτῶν
τούτους, καὶ τὰς ἐλπίδας τῶν ἀγαθῶν ἐν τούτοις ἔχουσι, καὶ
διὰ πάντα ταῦτα πάντων μάλιστα τούτους ἀγαπῶσιν. [4.2.29] οἱ δὲ
μὴ εἰδότες ὅ τι ποιοῦσι, κακῶς τε αἱρούμενοι καὶ οἷς ἂν
ἐπιχειρήσωσιν ἀποτυγχάνοντες, οὐ μόνον ἐν αὐτοῖς τούτοις
ζημιοῦνταί τε καὶ κολάζονται, ἀλλὰ καὶ ἀδοξοῦσι διὰ ταῦτα
καὶ καταγέλαστοι γίγνονται καὶ καταφρονούμενοι καὶ ἀτιμα-
ζόμενοι ζῶσιν. ὁρᾷς δὲ καὶ τῶν πόλεων ὅτι ὅσαι ἂν ἀγνοή-
σασαι τὴν ἑαυτῶν δύναμιν κρείττοσι πολεμήσωσιν, αἱ μὲν
ἀνάστατοι γίγνονται, αἱ δ’ ἐξ ἐλευθέρων δοῦλαι.
***
Ποίον δε από τα δύο φρονείς, ότι γνωρίζει τον εαυτόν του εκείνος που μόνον το όνομά του γνωρίζει, ή εκείνος, ο οποίος, καθώς αυτοί που αγοράζουν άλογα δεν νομίζουν, ότι ηξεύρουν το άλογον, το οποίον θέλουν να ηξεύρουν, πριν το εξετάσουν, ποίον από τα δύο, πείθεται εύκολα ή δεν πείθεται, και ποίον από τα δύο, είναι δυνατόν ή άρρωστον, και ποίον από τα δύο, είναι γρήγορον ή αργόν, και πώς είναι κατά τας άλλας ιδιότητας τας καταλλήλους ή ακαταλλήλους διά την χρησιμοποίησιν του αλόγου, τοιουτοτρόπως εξετάσας τον εαυτόν του, δηλ. τι είδους είναι ως προς την χρήσιν του υπό των ανθρώπων, τότε γνωρίζει την αξίαν του; ― Έτσι, είπεν, εγώ τω όντι φρονώ, ότι δηλαδή εκείνος που δεν ηξεύρει την αξίαν του, δεν ηξεύρει τον εαυτόν του. ― Το εξής δε δεν είναι αναμφισβήτητον, είπεν, ότι οι άνθρωποι, αφ' ενός μεν επειδή ηξεύρουν τον εαυτόν τους πάρα πολλά καλά επιτυγχάνουν, επειδή δε αφ' ετέρου δεν έχουν γνώσιν του εαυτού των, παθαίνουν πάρα πολλά κακά; Διότι εκείνοι μεν που ηξεύρουν τον εαυτόν των, και τα συμφέροντα εις τον εαυτόν των ηξεύρουν και διακρίνουν και όσα ημπορούν και όσα δεν ημπορούν να εκτελέσουν· και επειδή μεν κάμνουν όσα ηξεύρουν, και εξοικονομούν όσα τους χρειάζονται και ευτυχούν, επειδή δε απέχουν από όσα δεν τα ηξεύρουν, και σφάλματα δεν κάμνουν και αποφεύγουν την δυστυχίαν· δι' αυτό δε επειδή ημπορούν να δοκιμάζουν και τους άλλους ανθρώπους διά της χρησιμοποιήσεως των άλλων και τα ωφέλιμα πορίζονται και από τα βλαβερά προφυλάσσονται. Εκείνοι, δε που δεν ηξεύρουν τον εαυτόν τους, αλλ' είναι απατημένοι ως προς την ατομικήν των αξίαν, και διά τους άλλους ανθρώπους και διά τα άλλα ανθρώπινα πράγματα ομοίως απατώνται, και ούτε όσα τους χρειάζονται τα ηξεύρουν, ούτε τι κάμνουν, ούτε ποία πράγματα χρησιμοποιούν, αλλ' επειδή κάμνουν σφάλματα εις όλα αυτά και εις τα ωφέλιμα αποτυγχάνουν και εις τα κακά περιπίπτουν. Και εκείνοι μεν, που ηξεύρουν τι κάμνουν, επειδή επιτυγχάνουν εις αυτά που κάμνουν, και καλήν υπόληψιν και τιμήν αποκτούν· και οι όμοιοί των ευχαρίστως τους χρησιμοποιούν και εκείνοι που αποτυγχάνουν εις τας υποθέσεις των, επιθυμούν να σκέπτωνται ούτοι διά το ιδικόν των συμφέρον, και μάλιστα ούτοι να τους διευθύνουν, και απ' αυτούς κρεμούν τας ελπίδας της ευτυχίας των και δι' αυτό τους αγαπούν περισσότερον από όλους. Εκείνοι δε, που δεν ηξεύρουν τι πράττουν και κάμνουν κακήν εκλογήν έργων και αποτυγχάνουν εις ό,τι και αν επιχειρήσουν, όχι μόνον ζημιώνονται και τιμωρούνται εις τα έργα των αλλ' αποκτούν και κακήν υπόληψιν και γίνονται καταγέλαστοι και ζουν περιφρονούμενοι και χωρίς τιμήν. Βλέπεις δε, ότι και από τας πόλεις, όσαι, αγνοούσαι την δύναμίν των, πολεμήσουν με ισχυροτέρους απ' αυτάς, άλλαι μεν καταστρέφονται εκ θεμελίων, άλλαι δε γίνονται από ελεύθεραι δούλαι.
Ποίον δε από τα δύο φρονείς, ότι γνωρίζει τον εαυτόν του εκείνος που μόνον το όνομά του γνωρίζει, ή εκείνος, ο οποίος, καθώς αυτοί που αγοράζουν άλογα δεν νομίζουν, ότι ηξεύρουν το άλογον, το οποίον θέλουν να ηξεύρουν, πριν το εξετάσουν, ποίον από τα δύο, πείθεται εύκολα ή δεν πείθεται, και ποίον από τα δύο, είναι δυνατόν ή άρρωστον, και ποίον από τα δύο, είναι γρήγορον ή αργόν, και πώς είναι κατά τας άλλας ιδιότητας τας καταλλήλους ή ακαταλλήλους διά την χρησιμοποίησιν του αλόγου, τοιουτοτρόπως εξετάσας τον εαυτόν του, δηλ. τι είδους είναι ως προς την χρήσιν του υπό των ανθρώπων, τότε γνωρίζει την αξίαν του; ― Έτσι, είπεν, εγώ τω όντι φρονώ, ότι δηλαδή εκείνος που δεν ηξεύρει την αξίαν του, δεν ηξεύρει τον εαυτόν του. ― Το εξής δε δεν είναι αναμφισβήτητον, είπεν, ότι οι άνθρωποι, αφ' ενός μεν επειδή ηξεύρουν τον εαυτόν τους πάρα πολλά καλά επιτυγχάνουν, επειδή δε αφ' ετέρου δεν έχουν γνώσιν του εαυτού των, παθαίνουν πάρα πολλά κακά; Διότι εκείνοι μεν που ηξεύρουν τον εαυτόν των, και τα συμφέροντα εις τον εαυτόν των ηξεύρουν και διακρίνουν και όσα ημπορούν και όσα δεν ημπορούν να εκτελέσουν· και επειδή μεν κάμνουν όσα ηξεύρουν, και εξοικονομούν όσα τους χρειάζονται και ευτυχούν, επειδή δε απέχουν από όσα δεν τα ηξεύρουν, και σφάλματα δεν κάμνουν και αποφεύγουν την δυστυχίαν· δι' αυτό δε επειδή ημπορούν να δοκιμάζουν και τους άλλους ανθρώπους διά της χρησιμοποιήσεως των άλλων και τα ωφέλιμα πορίζονται και από τα βλαβερά προφυλάσσονται. Εκείνοι, δε που δεν ηξεύρουν τον εαυτόν τους, αλλ' είναι απατημένοι ως προς την ατομικήν των αξίαν, και διά τους άλλους ανθρώπους και διά τα άλλα ανθρώπινα πράγματα ομοίως απατώνται, και ούτε όσα τους χρειάζονται τα ηξεύρουν, ούτε τι κάμνουν, ούτε ποία πράγματα χρησιμοποιούν, αλλ' επειδή κάμνουν σφάλματα εις όλα αυτά και εις τα ωφέλιμα αποτυγχάνουν και εις τα κακά περιπίπτουν. Και εκείνοι μεν, που ηξεύρουν τι κάμνουν, επειδή επιτυγχάνουν εις αυτά που κάμνουν, και καλήν υπόληψιν και τιμήν αποκτούν· και οι όμοιοί των ευχαρίστως τους χρησιμοποιούν και εκείνοι που αποτυγχάνουν εις τας υποθέσεις των, επιθυμούν να σκέπτωνται ούτοι διά το ιδικόν των συμφέρον, και μάλιστα ούτοι να τους διευθύνουν, και απ' αυτούς κρεμούν τας ελπίδας της ευτυχίας των και δι' αυτό τους αγαπούν περισσότερον από όλους. Εκείνοι δε, που δεν ηξεύρουν τι πράττουν και κάμνουν κακήν εκλογήν έργων και αποτυγχάνουν εις ό,τι και αν επιχειρήσουν, όχι μόνον ζημιώνονται και τιμωρούνται εις τα έργα των αλλ' αποκτούν και κακήν υπόληψιν και γίνονται καταγέλαστοι και ζουν περιφρονούμενοι και χωρίς τιμήν. Βλέπεις δε, ότι και από τας πόλεις, όσαι, αγνοούσαι την δύναμίν των, πολεμήσουν με ισχυροτέρους απ' αυτάς, άλλαι μεν καταστρέφονται εκ θεμελίων, άλλαι δε γίνονται από ελεύθεραι δούλαι.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου