Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: 8. ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

§8.1. Η πρώτη μορφή σύνταξης του προφορικού λόγου των αρχαίων κοινωνιών ήταν η δημιουργία σύντομων και ισοδύναμων προτάσεων που παρατάσσονταν η μια μετά την άλλη. Στη μορφή αυτή ο λόγος παρέθετε ουσιαστικά τα νοήματα ισότιμα, παρόλο που στη λογική ακολουθία που δημιουργούνταν προφανώς κάποια νοήματα κατείχαν δευτερεύουσα θέση σε σχέση με άλλα. Στην εξελικτική πορεία της δομής του λόγου αυτή η νοηματική υπόταξη των νοημάτων καταρχήν εκφράστηκε με τα απαρέμφατα και τις μετοχές και μετά δημιούργησε στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες το πλήθος των δευτερευουσών προτάσεων. Η κατά παράταξη, όμως, σύνταξη εξακολουθεί να είναι ένας δημοφιλής τρόπος δόμησης του λόγου κατά την κλασική περίοδο, ο οποίος προσδίδει ιδιαίτερη ζωντάνια στον λόγο. Όπως είναι γνωστό, επίσης, ήταν ο κατεξοχήν τρόπος με τον οποίο δομήθηκε ο λόγος των ομηρικών επών, γεγονός που υποδηλώνει την αρχαϊκότητα και την προφορικότητα αυτής της ποίησης. Στο παράδειγμα που ακολουθεί από την Ιλιάδα φαίνεται η ισοδυναμία των πράξεων κατά τη χρονική ακολουθία τους:

ΟΜ Ιλ 17.50 δούπησεν δὲ πεσών, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ. αἵματί οἱ δεύοντο κόμαι || και έπεσε κάτω με κρότο, και από πάνω του βρόντηξαν τα όπλα. Και τα μαλλιά του μούσκεψαν με αίμα.

Τρόποι εκφοράς της κατά παράταξη σύνταξης

§8.2. Στην κατά παράταξη σύνταξη ανάμεσα σε όμοιες προτάσεις (κύριες ή δευτερεύουσες) έχουμε δύο τρόπους εκφοράς (α) το ασύνδετο σχήμα και (β) τη σύνδεση με παρατακτικούς συνδέσμους (οι οποίοι ήταν αρχικά απλά μόρια).

§8.3. Το ασύνδετο σχήμα μπορεί να εξυπηρετεί είτε μια απλή παράθεση γεγονότων είτε είναι ένα προμελετημένο υφολογικό στοιχείο που προσδίδει ζωηρότητα στον λόγο. Οι προτάσεις, που παρατίθενται, χωρίζονται με κόμματα:

ΛΥΣ 12.100 παύσομαι κατηγορῶν. ἀκηκόατε, ἑωράκατε, πεπόνθατε, ἔχετε·δικάζετε || θα τελειώσω το κατηγορητήριο. Έχετε ακούσει, έχετε δει, έχετε υποφέρει, τους έχετε: βγάλτε απόφαση.

ΞΕΝ Ελλ 2.4.33 καὶ οἱ μὲν ψιλοὶ εὐθὺς ἐκδραμόντες ἠκόντιζον, ἔβαλλον, ἐτόξευον, ἐσφενδόνων· και οι ελαφρά οπλισμένοι αφού όρμησαν αμέσως άρχισαν να βάλουν με ακόντια, να ρίχνουν πέτρες, να τοξεύουν, να βάλουν με σφενδόνες.

Είναι φανερό από τα παραδείγματα ότι ο Ξενοφώντας ακολουθεί με το ασύνδετο σχήμα τη ροή των πολεμικών πράξεων τις οποίες παραθέτει, ενώ ο Λυσίας προσπαθεί να εντυπώσει στη συνείδηση των ακροατών του τη δύναμη των επιχειρημάτων του και να τους ωθήσει στη λήψη της επιθυμητής απόφασης.

§8.4. Σύνδεση με παρατακτικούς συνδέσμους. Η χρήση των παρατακτικών συνδέσμων δημιουργεί στην ουσία ένα πολυσύνδετο σχήμα, το οποίο υποδηλώνει μια συγκεκριμένη νοηματική σχέση των συνδεόμενων μερών (συμπλοκή, διάζευξη, αντίθεση, συμπέρασμα και αιτιώδης σχέση). Επιπλέον, τα συνδεόμενα μέρη δεν χάνουν τη νοηματική αυτοτέλειά τους που αν συνέβαινε, θα τα είχε "υποβιβάσει" σε δευτερεύουσες προτάσεις:

ΙΣΟΚΡ 1.24 βραδέως μὲν φίλος γίγνου, γενόμενος δὲ πειρῶ διαμένειν || να γίνεσαι με αργούς ρυθμούς φίλος, όταν όμως γίνεις προσπάθησε να διατηρείς τη φιλία.

ΞΕΝ Ελλ 2.1.2 πυθόμενος δὲ τὸ σύνθημα ὁ Ἐτεόνικος, ἀπόρως μὲν εἶχε τί χρῷτο τῷ πράγματι διὰ τὸ πλῆθος τῶν καλαμηφόρων· τό τε γὰρ ἐκ τοῦ ἐμφανοῦς ἐπιχειρῆσαι σφαλερὸν ἐδόκει εἶναι || ο Ετεόνικος, όμως, όταν έμαθε το σύνθημα, βρισκόταν σε αμηχανία πώς να χειριστεί το ζήτημα εξ αιτίας του πλήθους των καλαμηφόρων. Γιατί έκρινε ότι ήταν επικίνδυνο να επιτεθεί εναντίον τους φανερά.

Στο πρώτο παράδειγμα διατυπώνεται μια αντίθεση μολονότι οι προτάσεις διατηρούν την αυτοτέλειά τους· στο δεύτερο υπάρχει μια αιτιώδης σχέση, η οποία, επίσης, δεν αλλοιώνει την νοηματική αυτοτέλεια των προτάσεων.

Σύνδεσμοι παρατακτικοί

§8.5. Οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι συμπλέκουν καταφατικά ή αποφατικά τις προτάσεις. Αυτοί είναι:

• συμπλεκτικοί καταφατικοί: τέ (μπαίνει πάντοτε μετά τη λέξη που συνδέει), καί:

ΞΕΝ Ελλ 1.1.1 καὶ εὐθὺς ἐναυμάχησαν αὖθις Λακεδαιμόνιοι καὶ Ἀθηναῖοι, ἐνίκησαν δὲ Λακεδαιμόνιοι ἡγουμένου Ἀγησανδρίδου || και αμέσως ναυμάχησαν και πάλι οι Λακεδαιμόνιοι και οι Αθηναίοι, νίκησαν μάλιστα οι Λακεδαιμόνιοι με αρχηγό τον Αγησανδρίδη.

ΙΣΑΙΟΣ 1.12 ἔσωσεν ἡμῖν, ἐπεμελεῖτό τε ὁμοίως τῶν ἡμετέρων || μας έσωσε, και φρόντιζε επίσης και τις υποθέσεις μας.

• συμπλεκτικοί αποφατικοί: οὔτε, μήτε, οὐδέ, μηδέ (άρνηση και στις δυο προτάσεις), καὶ οὐ, καὶ μή, οὔτε τε, μήτε τε (άρνηση σε μια μόνο από δυο προτάσεις):

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.2.26 ὁ δ᾽ οὔτε πρότερον οὐδενί πω κρείττονι ἑαυτοῦ εἰς χεῖρας ἐλθεῖν ἔφη οὔτε τότε Κύρῳ ἰέναι ἤθελε || και αυτός είπε ότι ούτε προηγουμένως είχε θέσει ποτέ τον εαυτό του στα χέρια κάποιου δυνατότερού του, ούτε τότε θα τον έθετε στα χέρια του Κύρου.

ΘΟΥΚ 1.86.5 μήτε τοὺς Ἀθηναίους ἐᾶτε μείζους γίγνεσθαι μήτε τοὺς ξυμμάχους καταπροδιδῶμεν || μην αφήνετε τους Αθηναίους να γίνουν ισχυρότεροι και ας μην εγκαταλείψουμε τους συμμάχους!

ΘΟΥΚ 2.5.2 ὁ γὰρ Ἀσωπὸς ποταμὸς ἐρρύη μέγας καὶ οὐ ῥᾳδίως διαβατὸς ἦν ο Ασωπός || γιατί ο Ασωπός ποταμός φούσκωσε και έτσι δεν μπορούσε κανείς να τον διαβεί εύκολα.

ΠΛ Λαχ 201c αὔριον ἕωθεν ἀφίκου οἴκαδε καὶ μὴ ἄλλως ποιήσῃς || αύριο νωρίς το πρωί έλα σπίτι μου και μην το παραμελήσεις!

ΘΟΥΚ 2.1.1 οὔτε ἐπεμείγνυντο ἔτι ἀκηρυκτεὶ παρ᾽ ἀλλήλους καταστάντες τε ξυνεχῶς ἐπολέμουν || τώρα πια δεν επικοινωνούσαν παρά μόνο με κήρυκες και αφού άρχισαν τις εχθροπραξίες πολεμούσαν αδιάκοπα.

• Εμφατική σύνδεση με τους συνδυασμούς: τὲ - καί, καὶ - καί:

ΙΣΑΙΟΣ 2.12 ἐπῄνεσέ τε τοὺς λόγους αὐτοῦ καὶ εἶπεν ὅτι δέοιτο… || και επιδοκίμασε την πρότασή του και συμφώνησε ότι χρειαζόταν…

ΞΕΝ Ελλ 3.1.11 ὁ ἀνήρ σοι ὁ ἐμὸς καὶ τἆλλα φίλος ἦν καὶ τοὺς φόρους ἀπεδίδου. || ο άντρας μου και κατά τα άλλα ήταν φίλος σου και σου πλήρωνε τους φόρους.

•Ειδικές κατηγορίες του συνδέσμου καὶ στην παρατακτική σύνδεση προτάσεων:

Ο σύνδεσμος καὶ αποκτά ποικίλες νοηματικές αποχρώσεις, επειδή αρχικά ήταν επίρρημα και σήμαινε "ακόμη, επίσης, ακόμα και". Από αυτήν τη σημασία απορρέουν όλες οι υπόλοιπες:

• προσθετικός (=ακόμη, επίσης):

ΞΕΝ KΑναβ 1.2.8 ἔστι δὲ καὶ μεγάλου βασιλέως βασίλεια ἐν Κελαιναῖς || υπάρχει επίσης ένα παλάτι του Μεγάλου Βασιλιά στις Κελαινές.

• επιδοτικός (=ακόμη και)·συνήθως βρίσκεται στα οὐ (μὴ) μόνον - ἀλλὰ καί, οὐχ (μὴ) ὅτι - ἀλλὰ καί (πρβ. τις αντίστοιχες εκφράσεις στα Λατινικά: non solum / non tantum / non modo … sed etiam):

ΔΗΜ 2.31 οὐ τὸν εἰπόντα μόνον παραχρῆμ᾽ ἐπαινέσεσθε, ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς αὐτοὺς ὕστερον <ἐπαινέσεσθε> || όχι μόνον τον αγορητή θα επαινέσετε τώρα αμέσως, αλλά αργότερα και εσάς τους ίδιους <θα επαινέσετε>.

Απλός ο σύνδεσμος συναντάται επίσης με επιδοτική έννοια:

γνωμικό: ἀνάγκᾳ καὶ θεοὶ πείθονται || στην ανάγκη ακόμη και οι θεοί υπακούν.

• εναντιωματικός (=αν και, μολονότι), συντάσσεται με μετοχή όπως ο καίπερ

ΞΕΝ Ελλ 3.5.2 Ἀθηναῖοι δὲ καὶ οὐ μεταλαβόντες τούτου τοῦ χρυσίου ὅμως πρόθυμοι ἦσαν εἰς τὸν πόλεμον || οι Αθηναίοι αν και δεν πήραν μερίδιο από αυτά τα χρήματα, ήταν ωστόσο πρόθυμοι να πολεμήσουν.

• μεταβατικός·στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου για να δηλώσει απλή μετάβαση:

ΞΕΝ KΑναβ 1.2.6 ἐνταῦθα ἔμεινεν ἡμέρας ἑπτά· καὶ ἧκε Μένων ὁ Θετταλὸς ὁπλίτας ἔχων χιλίους || εκεί παρέμεινε επτά μέρες∙ και έφτασε ο Μένων ο Θεσσαλός μαζί με χίλιους οπλίτες.

§8.6. Οι διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί σύνδεσμοι συνδέουν διαζευκτικά τις προτάσεις. Οι διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί σύνδεσμοι είναι: ἤ, ἤτοι, εἴτε, ἐάντε, ἄντε, ἤντε:

ΘΟΥΚ 2.40.2 καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα || και εμείς οι ίδιοι είτε αποφασίζουμε για τα πολιτικά ζητήματα ή προσπαθούμε να βρούμε σωστές λύσεις γι' αυτά.

ΠΛ Θεαιτ 210c ὦ Θεαίτητε, ἐάντε γίγνῃ, βελτιόνων ἔσῃ πλήρης διὰ τὴν νῦν ἐξέτασιν, ἐάντε κενὸς ᾖς… || Θεαίτητε, αν πραγματικά συλλάβεις, θα γεμίσεις καλύτερες σκέψεις εξαιτίας της παρούσας έρευνας, αν, από την άλλη, μείνεις κενός…

ΞΕΝ Απομν 2.1.28 ἀλλ᾽ εἴτε τοὺς θεοὺς ἵλεως εἶναί σοι βούλει, […] εἴτε ὑπὸ φίλων ἐθέλεις ἀγαπᾶσθαι || αλλά ή θέλεις τους θεούς να είναι ευμενείς μαζί σου ή επιθυμείς να αγαπιέσαι από τους φίλους.

Η εμφατική διάζευξη δηλώνεται με τον συνδυασμό των συνδέσμων: ἢ - ἤ, ἤτοι - ἤ, ἢ - ἢ καί:

ΑΝΔΟΚ 1.26 ἢ ἐμήνυσα κατά του, ἢ οὐχ ἕκαστοι ἔφυγον κατὰ τὰς μηνύσεις || ή εγώ έκανα μήνυση εναντίον κάποιου από αυτούς ή οι διάφορες ομάδες δεν εξορίστηκαν ως αποτέλεσμα των δικών μου μηνύσεων.

ΑΝΔΟΚ 4.29 ὅσοι δὲ ἢ παρὰ τῶν πολιτῶν ἤκουον ἢ καὶ ἐπεγίγνωσκον τὰ τούτου, κατεγέλων ἡμῶν || όσοι πάλι ή τα άκουγαν από τους πολίτες ή και γνώριζαν τα ζητήματα που τον αφορούν, γελούσαν σε βάρος μας.

§8.7. Οι αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι συνδέουν αντιθετικά τις προτάσεις. Οι αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι είναι: μέν, δέ, μέντοι, ἀλλά, ὅμως, μήν (=όμως), ἀλλὰ μήν (=αλλά όμως), καὶ μήν (=και όμως), οὐ μὴν ἀλλά (=αλλά όμως), καίτοι (=όμως), ἀλλά (ἀλλ' ἤ) (δηλώνεται ισχυρή αντίθεση μεταξύ των μερών):

ΑΝΤΙΦ 1.13 ταῦτα μὲν οὖν μέχρι τούτου· περὶ δὲ τῶν γενομένων πειράσομαι ὑμῖν διηγήσασθαι τὴν ἀλήθειαν || αρκετά λοιπόν με αυτά μέχρις εδώ. Τώρα όμως θα επιχειρήσω να σας διηγηθώ την αλήθεια για τα γεγονότα.

ΑΝΤΙΦ 1.26 ἡ μὲν ἑκουσίως καὶ βουλεύσασα ἀπέκτεινεν, ὁ δ᾽ ἀκουσίως καὶ βιαίως ἀπέθανε || αυτή μεν τον σκότωσε από πρόθεση και αφού το προσχεδίασε, αυτός όμως πέθανε χωρίς τη θέλησή του και με βίαιο τρόπο.

ΘΟΥΚ 2.22.2 ἀπέθανον τῶν Θεσσαλῶν καὶ Ἀθηναίων οὐ πολλοί· ἀνείλοντο μέντοι αὐτοὺς αὐθημερὸν ἀσπόνδους || δεν πέθαναν πολλοί από τους Αθηναίους και τους Θεσσαλούς, αυτούς όμως [τους νεκρούς] τους πήραν την ίδια μέρα από το πεδίο της μάχης χωρίς να γίνει ανακωχή.

ΑΝΤΙΦ 5.75 ὅμως μέντοι καθ᾽ ὅσον ἐγὼ οἶδα, οὐ προδώσω τὸν πατέρα || εγώ όμως θα χρησιμοποιήσω ό,τι γνώση έχω και δεν θα αφήσω ανυπεράσπιστο τον πατέρα μου.

ΙΣΑΙΟΣ 1.37 ὥστ᾽ οὐ χρὴ παρ᾽ ἡμῶν, ἀλλὰ [καὶ] παρ᾽ αὐτῶν τούτων πυνθάνεσθαι τὸ δίκαιον || ώστε όχι τόσο από εμάς, αλλά κυρίως από αυτούς τους ίδιους πρέπει να μάθετε το δίκαιο.

εμφατική αντιθετική σύνδεση προτάσεων: οὐ (μὴ) μόνον - ἀλλὰ καί, οὐχ (μὴ) ὅπως - ἀλλ' οὐδέ, οὐχ ὅπως - ἀλλὰ καί:

ΙΣΟΚΡ 17.1 οὐ γὰρ μόνον περὶ πολλῶν χρημάτων κινδυνεύω, ἀλλὰ καὶ περὶ τοῦ μὴ δοκεῖν ἀδίκως τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμεῖν || γιατί δεν διακυβεύω μόνο ένα μεγάλο ποσό χρημάτων, αλλά και την υπόληψή μου, μη θεωρηθεί δηλαδή ότι εποφθαλμιώ παράνομα αυτά που ανήκουν στους άλλους.

ΙΣΟΚΡ 14.5 οὐχ ὅπως τῆς κοινῆς ἐλευθερίας μετέχομεν, ἀλλ᾽ οὐδὲ δουλείας μετρίας τυχεῖν ἠξιώθημεν || όχι μόνον δεν μετέχουμε στην ελευθερία που απολαμβάνουν όλοι οι άλλοι, αλλά και δεν θεωρηθήκαμε άξιοι ούτε και μιας μετριοπαθούς δουλείας.

ΞΕΝ Ελλ 5.4.34 οἱ Λακεδαιμόνιοι οὐχ ὅπως τιμωρήσαιντο, ἀλλὰ καὶ ἐπαινέσειαν τὸν Σφοδρίαν || οι Λακεδαιμόνιοι όχι μόνον δεν θα τιμωρούσαν, αλλά αντίθετα θα επαινούσαν κιόλας τον Σφοδρία.

§8.8. Με τους συμπερασματικούς συνδέσμους εισάγεται συμπέρασμα που προκύπτει από τα προηγούμενα. Οι συμπερασματικοί σύνδεσμοι είναι: ἄρα, δή, δῆτα, οὖν, γοῦν, τοίνυν, τοιγάρτοι, τοιγαροῦν, οὔκουν (εισάγει αποφατικό συμπέρασμα), οὐκοῦν (εισάγει καταφατικό συμπέρασμα), ὥστε (είναι παρατακτικός στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου):

ΑΝΔΟΚ 1.4 οὗτος ἄρα βουλήσεται περὶ τοῦ σώματος τοῦ ἑαυτοῦ κινδυνεῦσαι; || αυτός λοιπόν θα θελήσει να διακινδυνεύσει τη ζωή του;

ΞΕΝ Ελλ 2.4.37 ἔπεμπον δὴ καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ κοινοῦ ἐκ τοῦ ἄστεως λέγοντας… || έστειλαν λοιπόν και οι δημόσιες αρχές απεσταλμένους να διαμηνύσουν…

ΘΟΥΚ 6.38.5 καὶ δῆτα, ὃ πολλάκις ἐσκεψάμην, τί καὶ βούλεσθε, ὦ νεώτεροι; || και λοιπόν, κάτι που πολλές φορές αναρωτήθηκα, τι ακριβώς επιδιώκετε εσείς οι νεότεροι;

ΙΣΑΙΟΣ 2.44 ἐγὼ οὖν δέομαι ὑμῶν πάντων, ὦ ἄνδρες, καὶ ἀντιβολῶ καὶ ἱκετεύω ἐλεῆσαί με καὶ ἀποψηφίσασθαι τοῦ μάρτυρος τουτουί || σας παρακαλώ, λοιπόν, κύριοι, σας εκλιπαρώ και σας ικετεύω να με λυπηθείτε και να απαλλάξετε αυτόν εδώ τον μάρτυρα.

ΙΣΟΚΡ 21.5 Νικίας τοίνυν Εὐθύνου πλείω μὲν ἔχει, ἧττον δὲ δύναται λέγειν ο Νικίας λοιπόν έχει περισσότερα χρήματα από τον Ευθύνουν, αλλά είναι λιγότερο ικανός ρήτορας.

ΘΟΥΚ 6.38.3 τοιγάρτοι δι᾽ αὐτὰ ἡ πόλις ἡμῶν ὀλιγάκις μὲν ἡσυχάζει, στάσεις δὲ πολλὰς καὶ ἀγῶνας […] ἀναιρεῖται || αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο σπάνια η πολιτεία μας έχει ησυχία και υποφέρει από επαναστάσεις και αγώνες.

ΞΕΝ Απομν 3.5.12 τοιγαροῦν πολλῶν μὲν μεταναστάσεων ἐν τῇ Ἑλλάδι γεγονυιῶν διέμειναν ἐν τῇ ἑαυτῶν || γι' αυτό λοιπόν, μολονότι έγιναν πολλές μετακινήσεις στην Ελλάδα, αυτοί έμειναν στη χώρα τους.

ΑΝΔΟΚ 1.40 οὔκουν ἕλοιτο παρὰ τῆς πόλεως χρήματα λαβεῖν μᾶλλον ἢ παρ᾽ ἡμῶν || θα προτιμούσε, λοιπόν, να πάρει τα χρήματα από εμάς παρά από την πολιτεία.

ΞΕΝ Ελλ 7.1.13 οὐκοῦν οὕτως ἐκεῖνοι μὲν ὑμῶν αὐτῶν γίγνονται ἡγεμόνες, ὑμεῖς δὲ τῶν ἐκείνων δούλων καὶ ἐλαχίστου ἀξίων || έτσι λοιπόν εκείνοι αποκτούν την εξουσία πάνω σε σας τους ίδιους, ενώ εσείς πάνω στους δούλους τους και σε ανθρώπους ανάξιους λόγου.

§8.9. Οι αιτιολογικοί σύνδεσμοι είναι: γάρ, ἐπεί, ὡς. Η παρατακτική αιτιολογική σύνδεση γίνεται κυρίως με τον αιτιολογικό σύνδεσμο γὰρ και σπανιότερα με τους ἐπεὶ και ὡς. Οι σύνδεσμοι αυτοί συνδέουν περιόδους και ημιπεριόδους και εισάγεται νόημα, το οποίο αιτιολογεί ή δικαιολογεί άλλο. Προσοχή: ο σύνδεσμος γὰρ δεν είναι ποτέ η πρώτη λέξη στην πρόταση:

ΑΝΔΟΚ 1.18 κάλει δὲ καὶ Φίλιππον καὶ Ἀλέξιππον· οὗτοι γάρ εἰσιν Ἀκουμενοῦ καὶ Αὐτοκράτορος συγγενεῖς || να καλέσεις τον Φίλιππο και τον Αλέξιππο. Γιατί αυτοί είναι συγγενείς του Ακουμενού και του Αυτοκράτορα.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 4.2.25 ἢν δὲ νικῶμεν […] φυλάξασθαι δεῖ τὸ ἐφ᾽ ἁρπαγὴν τραπέσθαι· ὡς ὁ τοῦτο ποιῶν οὐκέτ᾽ ἀνήρ ἐστιν, ἀλλὰ σκευοφόρος || αν νικήσουμε πρέπει να αποτρέψουμε τη λεηλασία∙γιατί αυτός που το κάνει αυτό δεν είναι στρατιώτης, αλλά αχθοφόρος.

§8.10.Παρατηρήσεις για τις σημασίες του συνδέσμου γάρ. Ο σύνδεσμος γάρ, ο οποίος προέρχεται από τη συγχώνευση των μορίων γε και ἂρ (ἄρα), αρχικά ήταν βεβαιωτικό επίρρημα. Στη συνέχεια, όμως, αποκτά διάφορες σημασίες στην κατά παράταξη σύνδεση των προτάσεων:

• αιτιολογικός:

ΞΕΝ Ελλ 1.1.14 Ἀλκιβιάδης […] παρακελεύετο αὐτοῖς ὅτι ἀνάγκη εἴη καὶ ναυμαχεῖν καὶ πεζομαχεῖν καὶ τειχομαχεῖν· Οὐ γὰρ ἔστιν, ἔφη, χρήματα ἡμῖν, τοῖς δὲ πολεμίοις ἄφθονα παρὰ βασιλέως || ο Αλκιβιάδης τους έλεγε ότι ήταν ανάγκη να επιτεθούν και από θάλασσα και από ξηρά και να προσβάλουν τα τείχη. "Γιατί", είπε, "εμείς δεν έχουμε χρήματα, ενώ οι εχθροί μας έχουν άφθονα από τον Βασιλιά."

• παρενθετικός: όταν διακόπτεται η ροή της πρότασης και παρεμβάλλεται μια παρενθετική πρόταση που εισάγεται με τον γάρ, τότε ο σύνδεσμος έχει αιτιολογική σημασία (καμιά φορά και με βεβαιωτική απόχρωση, γιατί βέβαια). Μπορεί, μάλιστα, τότε να θεωρηθεί ότι ο γὰρ συνδέει καθ' υπόταξη και ισοδυναμεί με αιτιολογικό σύνδεσμο, γιατί διακόπτεται η πρόταση που αιτιολογείται και παρεμβάλλεται η πρόταση που εισάγεται με τον γὰρ:

ΞΕΝ Ελλ 1.7.5 μετὰ ταῦτα δὲ οἱ στρατηγοὶ βραχέως ἕκαστος ἀπελογήσατο (οὐ γὰρ προυτέθη σφίσι λόγος κατὰ τὸν νόμον), καὶ τὰ πεπραγμένα διηγοῦντο || μετά από αυτά οι στρατηγοί απολογήθηκαν σύντομα (γιατί βέβαια δεν τους παραχωρήθηκε ο οριζόμενος προς απολογία από τον νόμο χρόνος) και εξιστόρησαν αυτά που έκαναν.

ΞΕΝ Ελλ 3.2.27 τὴν δὲ πόλιν (ἀτείχιστος γὰρ ἦν) ἐνόμισαν αὐτὸν μὴ βούλεσθαι μᾶλλον ἢ μὴ δύνασθαι ἑλεῖν || τη δε πόλη (γιατί βέβαια ήταν ατείχιστη) νόμισαν ότι μάλλον δεν θέλησε παρά δεν μπόρεσε να την καταλάβει.

• βεβαιωτικός: διατηρείται η αρχική βεβαιωτική σημασία του συνδέσμου:

ΠΛ Φαιδ 69a τοῦτο δ᾽ ὅμοιόν ἐστιν ᾧ νυνδὴ ἐλέγετο, τῷ τρόπον τινὰ δι᾽ ἀκολασίαν αὐτοὺς σεσωφρονίσθαι. Ἔοικε γάρ. || αυτό είναι όμοιο με τούτο που λεγόταν μόλις τώρα, ότι γίνονται φρόνιμοι περνώντας κατά κάποιον τρόπο μέσα από την αποχαλίνωση. Πράγματι, έτσι φαίνεται.

Συχνά συναντάται με τον σύνδεσμο ἀλλά (ἀλλὰ γάρ= βέβαια, πραγματικά):

ΙΣΟΚΡ 19.1 Ἀλλὰ γὰρ ἴσως ἀνάξιος ἦν υἱὸς εἰσποιηθῆναι Θρασυλόχῳ καὶ λαβεῖν αὐτοῦ τὴν ἀδελφήν || πραγματικά ίσως να ήταν ανάξιος ο γιος του να συγγενέψει με τον Θρασύλοχο και να παντρευτεί την αδελφή του.

Πολύ συχνά εμφανίζεται σε απαντήσεις στους πλατωνικούς λ.χ. διαλόγους:

ΠΛ Πολ 376b Ἀλλὰ μέντοι, εἶπον ἐγώ, τό γε φιλομαθὲς καὶ φιλόσοφον ταὐτόν; Ταὐτὸν γάρ, ἔφη. || Άραγε, όμως, είπα εγώ, η αγάπη για τη μάθηση και η αγάπη για τη φιλοσοφία ταυτίζονται; Ταυτίζονται, ναι, είπε.

• επεξηγηματικός-διασαφητικός: εισάγει επεξήγηση ή διασάφηση των προηγούμενων· συχνά ακολουθεί φράσεις, όπως σημεῖον δέ, τεκμήριον δέ, τὸ μέγιστον:

ΙΣΟΚΡ 9.17 Σημεῖον δὲ μέγιστον· περὶ μὲν γὰρ ἄλλων πολλῶν καὶ παντοδαπῶν λέγειν τολμῶσιν οἱ περὶ τὴν φιλοσοφίαν ὄντες, περὶ δὲ τῶν τοιούτων οὐδεὶς πώποτ᾽ αὐτῶν συγγράφειν ἐπεχείρησεν || αυτό είναι η μεγαλύτερη απόδειξη: ότι δηλαδή για πολλά άλλα και διάφορα πράγματα τολμούν να μιλήσουν αυτοί που ασχολούνται με τη φιλοσοφία, αλλά γι' αυτά κανείς ποτέ από αυτούς δεν προσπάθησε να γράψει.

• καὶ γάρ: ο σύνδεσμος καὶ σε αυτήν την περίπτωση είναι επιδοτικός και αναφέρεται στη λέξη που ακολουθεί το γάρ. Ο συνδυασμός των δύο συνδέσμων μεταφράζεται γιατί και … ή και μάλιστα…:

ΣΟΦ Αντ 488 αὐτή τε χἠ ξύναιμος οὐκ ἀλύξετον μόρου κακίστου· καὶ γὰρ οὖν κείνην ἴσον ἐπαιτιῶμαι τοῦδε βουλεῦσαι τάφου || αυτή και η αδελφή της δεν θα διαφύγουν τον αθλιότατο θάνατο. Γιατί και κείνη την κατηγορώ εξίσου ότι σχεδίασε αυτήν την ταφή.

ΙΣΑΙΟΣ 5.13 καὶ ἡμεῖς μὲν καταψευδομαρτυρηθέντες ἀπωλέσαμεν τὰ ὄντα· καὶ γὰρ ὁ πατὴρ οὐ πολλῷ χρόνῳ ὕστερον μετὰ τὴν δίκην ἐτελεύτησε || και εμείς χάσαμε την περιουσία μας επειδή μάρτυρες κατέθεσαν ψευδώς εναντίον μας∙ και μάλιστα λίγο καιρό μετά τη δίκη ο πατέρας μου πέθανε.