Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΡΟΔΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΔΗΜ 15.1–4

(ΔΗΜ 15) Προοίμιον (§1–2): Είναι ανάγκη να αξιοποιηθεί η ευκαιρία που παρουσιάστηκε – Πρόθεσις (§3–4): Τι θα αποδείξει η βοήθεια προς τους Ροδίους

Ο δυνάστης της Καρίας Μαύσωλος εκμεταλλεύτηκε τη δυσαρέσκεια των Ροδίων απέναντι στους Αθηναίους και κατά τη διάρκεια του "Συμμαχικού πολέμου" (357–355 π.Χ.) εγκατέστησε καρικές φρουρές στη Ρόδο. Σημειώνεται ότι οι Αθηναίοι κήρυξαν τον πόλεμο αυτόν στους πάλαι ποτέ συμμάχους τους, τους Βυζαντίους, Ροδίους, Χίους και Κώους, οι οποίοι αρνήθηκαν να τους καταβάλουν τις συμμαχικές εισφορές, τις "συντάξεις". Όταν το 353/2 πέθανε ο Μαύσωλος, οι Ρόδιοι δημοκρατικοί προσπάθησαν να αποτινάξουν την καρική κυριαρχία και να καταλάβουν την Αλικαρνασσό, πρωτεύουσα της Καρίας, συνάντησαν όμως απέναντί τους μια αποφασιστική γυναίκα, τη χήρα του Αρτεμισία, και ηττήθηκαν. Έτσι το 351 π.Χ. Ρόδιοι δημοκρατικοί φυγάδες ζήτησαν τη βοήθεια των Αθηναίων. Ο Δημοσθένης εκφώνησε τότε στην Εκκλησία του Δήμου τον λόγο που ακολουθεί, καλώντας τους συμπολίτες του να ανταποκριθούν στην έκκληση των δημοκρατικών Ροδίων για παροχή βοήθειας.

[1] Οἶμαι δεῖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, περὶ τηλικούτων βου-
λευομένους διδόναι παρρησίαν ἑκάστῳ τῶν συμβουλευόντων.
ἐγὼ δ’ οὐδεπώποθ’ ἡγησάμην χαλεπὸν τὸ διδάξαι τὰ βέλτισθ’
ὑμᾶς (ὡς γὰρ εἰπεῖν ἁπλῶς, ἅπαντες ὑπάρχειν ἐγνωκότες
μοι δοκεῖτε), ἀλλὰ τὸ πεῖσαι πράττειν ταῦτα· ἐπειδὰν
γάρ τι δόξῃ καὶ ψηφισθῇ, τότ’ ἴσον τοῦ πραχθῆναι
ἀπέχει ὅσονπερ πρὶν δόξαι. [2] ἔστι μὲν οὖν ἓν ὧν ἐγὼ
νομίζω χάριν ὑμᾶς τοῖς θεοῖς ὀφείλειν, τὸ τοὺς διὰ τὴν
αὑτῶν ὕβριν ὑμῖν πολεμήσαντας οὐ πάλαι νῦν ἐν ὑμῖν
μόνοις τῆς αὑτῶν σωτηρίας ἔχειν τὰς ἐλπίδας. ἄξιον δ’
ἡσθῆναι τῷ παρόντι καιρῷ· συμβήσεται γὰρ ὑμῖν, ἐὰν ἃ χρὴ
βουλεύσησθ’ ὑπὲρ αὐτοῦ, τὰς παρὰ τῶν διαβαλλόντων τὴν
πόλιν ἡμῶν βλασφημίας ἔργῳ μετὰ δόξης καλῆς ἀπολύσα-
σθαι. [3] ᾐτιάσαντο μὲν γὰρ ἡμᾶς ἐπιβουλεύειν αὑτοῖς Χῖοι καὶ
Βυζάντιοι καὶ Ῥόδιοι, καὶ διὰ ταῦτα συνέστησαν ἐφ’ ἡμᾶς
τὸν τελευταῖον τουτονὶ πόλεμον· φανήσεται δ’ ὁ μὲν πρυτα-
νεύσας ταῦτα καὶ πείσας Μαύσωλος, φίλος εἶναι φάσκων
Ῥοδίων, τὴν ἐλευθερίαν αὐτῶν ἀφῃρημένος, οἱ δ’ ἀποδείξαντες
ἑαυτοὺς συμμάχους Χῖοι καὶ Βυζάντιοι τοῖς ἀτυχήμασιν αὐ-
τῶν οὐ βεβοηθηκότες, [4] ὑμεῖς δ’, οὓς ἐφοβοῦντο, μόνοι τῶν
πάντων τῆς σωτηρίας αὐτοῖς αἴτιοι. ἐκ δὲ τοῦ ταῦθ’ ὑφ’
ἁπάντων ὀφθῆναι ποιήσετε τοὺς πολλοὺς ἐν ἁπάσαις ταῖς
πόλεσι τοῦτο ποιεῖσθαι σύμβολον τῆς αὑτῶν σωτηρίας, ἐὰν
ὑμῖν ὦσι φίλοι· οὗ μεῖζον οὐδὲν ἂν ὑμῖν γένοιτ’ ἀγαθόν, ἢ
παρὰ πάντων ἑκόντων ἀνυπόπτου τυχεῖν εὐνοίας.

***
[1] Νομίζω, ω άνδρες Αθηναίοι, ότι πρέπει, εν ω σκέπτεσθε περί τόσων σοβαρών ζητημάτων, να δίδετε την ελευθερίαν εις έκαστον των συμβουλευόντων να λέγη ό,τι σκέπτεται. Εγώ δε ουδέποτε έως τώρα ενόμισα, ότι είναι δύσκολον να σας αναπτύξω τα άριστα ―διότι διά να ομιλήσω γενικώς όλοι μου φαίνεσθε, ότι γνωρίζετε αυτά―, αλλά δύσκολον εθεώρησα το να σας πείσω να πράττετε ταύτα· διότι, όταν τι αποφασισθή και ψηφισθή, τότε απέχει ίσον της εκτελέσεως, όσον και πριν αποφασισθή.

[2] Συμβαίνει λοιπόν το εξής, διά το οποίον εγώ νομίζω, ότι χρεωστείτε ευγνωμοσύνην εις τους θεούς, το ότι δηλαδή εκείνοι, οι οποίοι ουχί προ πολλού επολέμησαν εναντίον σας εξ αιτίας της αλαζονείας των, τώρα εξαρτούν τας ελπίδας της σωτηρίας των από σας μόνον. Είναι δε άξιον να ευχαριστηθήτε διά την παρουσιαζομένην ευκαιρίαν· διότι θα συμβή εις σας αν σκεφθήτε όσα πρέπει περί αυτής της ευκαιρίας, να διαλύσετε εμπράκτως τας κατηγορίας των διαβαλλόντων την πόλιν ημών και να αποκτήσετε την γενικήν συμπάθειαν.

[3] Διότι κατηγόρησαν μεν ημάς οι Χίοι και οι Βυζάντιοι και οι Ρόδιοι ότι έχομεν απέναντί των εχθρικάς διαθέσεις και διά τούτο από κοινού εκήρυξαν εναντίον μας τον τελευταίον τούτον πόλεμον· θα αποδειχθή δε, ότι ο μεν εισηγηθείς ταύτα και πείσας Μαύσωλος, ο οποίος ισχυρίζεται, ότι είναι φίλος των Ροδίων, ότι έχει αφαιρέσει την ελευθερίαν αυτών, οι δε Χίοι και οι Βυζάντιοι, οι διακηρύξαντες τους εαυτούς των ως συμμάχους ότι δεν τους εβοήθησαν εις τας ατυχίας των· [4] σεις δε τους οποίους εφοβούντο, θα αποδειχθήτε, ότι μόνοι από όλους είσθε αίτιοι της σωτηρίας των. Όταν δε όλοι ίδουν ταύτα, θα έχετε ως αποτέλεσμα το δημοκρατικόν κόμμα εις όλας τας πόλεις να θεωρή την φιλίαν σας ως εχέγγυον της ασφαλείας του· τούτου δε ουδέν αγαθόν ήθελε γίνει εις σας μεγαλύτερον παρά να τυγχάνετε εκ μέρους όλων αυθορμήτως συμπαθείας απηλλαγμένης πάσης υποψίας.