Ναί, ἔφην, ὡς ἐν παιδιᾶς γε μέρει καὶ ὡς κακὸν οὐδὲν ἐργαζομένη.
Οὐδὲ γὰρ ἐργάζεται, ἔφη, ἄλλο γε ἢ κατὰ σμικρὸν εἰσοικισαμένη ἠρέμα ὑπορρεῖ πρὸς τὰ ἤθη τε καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα· ἐκ δὲ τούτων εἰς τὰ πρὸς ἀλλήλους συμβόλαια μείζων ἐκβαίνει, ἐκ δὲ δὴ τῶν συμβολαίων ἔρχεται ἐπὶ [424e] τοὺς νόμους καὶ πολιτείας σὺν πολλῇ, ὦ Σώκρατες, ἀσελγείᾳ, ἕως ἂν τελευτῶσα πάντα ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ ἀνατρέψῃ.
Εἶεν, ἦν δ᾽ ἐγώ· οὕτω τοῦτ᾽ ἔχει;
Δοκεῖ μοι, ἔφη.
Οὐκοῦν, ὃ ἐξ ἀρχῆς ἐλέγομεν, τοῖς ἡμετέροις παισὶν ἐννομωτέρου εὐθὺς παιδιᾶς μεθεκτέον, ὡς παρανόμου γιγνομένης αὐτῆς καὶ παίδων τοιούτων ἐννόμους τε καὶ σπουδαίους [425a] ἐξ αὐτῶν ἄνδρας αὐξάνεσθαι ἀδύνατον ὄν;
Πῶς δ᾽ οὐχί; ἔφη.
Ὅταν δὴ ἄρα καλῶς ἀρξάμενοι παῖδες παίζειν εὐνομίαν διὰ τῆς μουσικῆς εἰσδέξωνται, πάλιν τοὐναντίον ἢ ᾽κείνοις εἰς πάντα συνέπεταί τε καὶ αὔξει, ἐπανορθοῦσα εἴ τι καὶ πρότερον τῆς πόλεως ἔκειτο.
Ἀληθῆ μέντοι, ἔφη.
Καὶ τὰ σμικρὰ ἄρα, εἶπον, δοκοῦντα εἶναι νόμιμα ἐξευρίσκουσιν οὗτοι, ἃ οἱ πρότερον ἀπώλλυσαν πάντα.
‹Τὰ› ποῖα;
[425b] Τὰ τοιάδε· σιγάς τε τῶν νεωτέρων παρὰ πρεσβυτέροις ἃς πρέπει, καὶ κατακλίσεις καὶ ὑπαναστάσεις καὶ γονέων θεραπείας, καὶ κουράς γε καὶ ἀμπεχόνας καὶ ὑποδέσεις καὶ ὅλον τὸν τοῦ σώματος σχηματισμὸν καὶ τἆλλα ὅσα τοιαῦτα. ἢ οὐκ οἴει;
Ἔγωγε.
Νομοθετεῖν δ᾽ αὐτὰ οἶμαι εὔηθες· οὔτε γάρ που γίγνεται οὔτ᾽ ἂν μείνειεν λόγῳ τε καὶ γράμμασιν νομοθετηθέντα.
Πῶς γάρ;
Κινδυνεύει γοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ Ἀδείμαντε, ἐκ τῆς [425c] παιδείας ὅποι ἄν τις ὁρμήσῃ, τοιαῦτα καὶ τὰ ἑπόμενα εἶναι. ἢ οὐκ ἀεὶ τὸ ὅμοιον ὂν ὅμοιον παρακαλεῖ;
Τί μήν;
Καὶ τελευτῶν δὴ οἶμαι φαῖμεν ἂν εἰς ἕν τι τέλεον καὶ νεανικὸν ἀποβαίνειν αὐτὸ ἢ ἀγαθὸν ἢ καὶ τοὐναντίον.
Τί γὰρ οὔκ; ἦ δ᾽ ὅς.
Ἐγὼ μὲν τοίνυν, εἶπον, διὰ ταῦτα οὐκ ἂν ἔτι τὰ τοιαῦτα ἐπιχειρήσαιμι νομοθετεῖν.
Εἰκότως γ᾽, ἔφη.
Τί δέ, ὦ πρὸς θεῶν, ἔφην, τάδε τὰ ἀγοραῖα, συμβολαίων τε πέρι κατ᾽ ἀγορὰν ἕκαστοι ἃ πρὸς ἀλλήλους [425d] συμβάλλουσιν, εἰ δὲ βούλει, καὶ χειροτεχνικῶν περὶ συμβολαίων καὶ λοιδοριῶν καὶ αἰκίας καὶ δικῶν λήξεως καὶ δικαστῶν καταστάσεως, καὶ εἴ που τελῶν τινες ἢ πράξεις ἢ θέσεις ἀναγκαῖοί εἰσιν ἢ κατ᾽ ἀγορὰς ἢ λιμένας, ἢ καὶ τὸ παράπαν ἀγορανομικὰ ἄττα ἢ ἀστυνομικὰ ἢ ἐλλιμενικὰ ἢ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα, τούτων τολμήσομέν τι νομοθετεῖν;
Ἀλλ᾽ οὐκ ἄξιον, ἔφη, ἀνδράσι καλοῖς κἀγαθοῖς ἐπιτάττειν· [425e] τὰ πολλὰ γὰρ αὐτῶν, ὅσα δεῖ νομοθετήσασθαι, ῥᾳδίως που εὑρήσουσιν.
Ναί, ὦ φίλε, εἶπον, ἐάν γε θεὸς αὐτοῖς διδῷ σωτηρίαν τῶν νόμων ὧν ἔμπροσθεν διήλθομεν.
Εἰ δὲ μή γε, ἦ δ᾽ ὅς, πολλὰ τοιαῦτα τιθέμενοι ἀεὶ καὶ ἐπανορθούμενοι τὸν βίον διατελοῦσιν, οἰόμενοι ἐπιλήψεσθαι τοῦ βελτίστου.
Λέγεις, ἔφην ἐγώ, βιώσεσθαι τοὺς τοιούτους ὥσπερ τοὺς κάμνοντάς τε καὶ οὐκ ἐθέλοντας ὑπὸ ἀκολασίας ἐκβῆναι πονηρᾶς διαίτης.
Πάνυ μὲν οὖν.
***
[424d] Εδώ λοιπόν, στη μουσική επάνω, καθώς φαίνεται πρέπει να χτίσομε την ακρόπολη που να φυλάγουν οι φρουροί μας.Ναι βέβαια, γιατί απ᾽ αυτή τη μεριά τρυπώνει εύκολα η παρανομία χωρίς να το πάρει κανείς είδηση.
Πραγματικώς, σαν ένα τάχα παιγνίδι, που δεν μπορεί να κάμει και τίποτα κακό.
Γιατί και τίποτ᾽ άλλο αλήθεια δεν κάνει, παρά αφού λίγο λίγο σπιτωθεί μια φορά μέσα, έπειτα αρχίζει αθόρυβα σαν νερό να περνά από κάτω και να διαποτίζει τα ήθη και τις ενασχολήσεις· κι απ᾽ αυτά πια, αφού μεγαλώσει περισσότερο, ξεσπά καταπάνω και στις μεταξύ των συναλλαγές κι απ᾽ αυτές προχωρεί κι απάνω [424e] στους νόμους και στους πολιτικούς θεσμούς με μεγάλη, Σωκράτη, ακολασία, ώσπου στο τέλος αναποδογυρίσει όλα τα πάντα, και κράτος και ιδιώτες.
Αυτό αλήθεια να συμβαίνει;
Έτσι μου φαίνεται εμένα.
Δεν πρέπει λοιπόν, όπως ελέγαμε και απαρχής, και τα παιγνίδια των παιδιών να είναι από την πρώτη στιγμή όσο μπορεί συμφωνότερα με το νόμο, γιατί όταν και το παιγνίδι γίνεται έξω από το νόμο, και τα ίδια τα παιδιά γίνουν τέτοια, [425a] είναι αδύνατο να μεγαλώσουν απ᾽ αυτά άντρες σπουδαίοι και νομιμόφρονες;
Πώς όχι;
Όταν λοιπόν τα παιδιά από τα πρώτα τους παιγνίδια δεχτούν στην ψυχή τους την ευνομία με το μέσο της μουσικής, τότε, αντίθετα με κείνα τ᾽ άλλα παιδιά, αυτή πάλι τα παρακολουθεί σε όλα και τα μεγαλώνει, διορθώνοντας αν τυχόν και ήταν τίποτ᾽ από πριν πεσμένο χάμω μες στην πόλη.
Αυτό είναι βέβαια η αλήθεια.
Ξέρουν λοιπόν να βρίσκουν μόνοι τους και τις νόμιμες εκείνες διατάξεις, που τις θεωρούν συνήθως ασήμαντα μικρολογήματα, και που οι προκάτοχοί τους τις άφησαν όλες να πέσουν σ᾽ αχρηστία.
Σαν ποιές;
[425b] Νά, παραδείγματος χάρη: να σιωπούν οι νεότεροι, καθώς ταιριάζει, μπρος στους γεροντότερους, να τους παραχωρούν τη θέση τους και να τους προσηκώνονται, να σέβονται και να περιποιούνται τους γονείς των, το πώς να ντύνονται και να ποδένονται και να κόβουν τα μαλλιά, ποιό, γενικά, να είναι το παρουσιαστικό τους και όλα τ᾽ άλλα τα τέτοια. Ή δεν το παραδέχεσαι;
Και βέβαια το παραδέχομαι.
Να τα υποβάλει όμως αυτά κανείς σε νομοθετικές διατάξεις το νομίζω ανόητο· γιατί ούτε που γίνονται αυτά, ούτε και αν νομοθετηθούν, είτε προφορικά είτε γραπτά, θα μπορούσαν να διατηρηθούν για πάντα.
Πώς βέβαια;
Καταντά λοιπόν, φίλε μου Αδείμαντε, όλ᾽ αυτά να είναι [425c] φυσική συνέπεια από το πρώτο ξεκίνημα που θα πάρει η εκπαίδευση. Ή μη δεν τραβά πάντα πίσω του το όμοιο εκείνο που του μοιάζει;
Πώς όχι;
Και στο τέλος λοιπόν, θα μπορούσαμε, νομίζω, να πούμε πως καταντά αυτό σε κάτι τέλειο και ολοκληρωμένο, ή καλό ή και το ενάντιο;
Και πώς όχι;
Εγώ λοιπόν για όλους αυτούς τους λόγους δεν θα επιχειρούσα πια να τα βάλω σε νόμο όλα τα τέτοια.
Και πολύ φυσικά.
Αλλά μήπως θα τολμήσουμε, για όνομα του θεού, να κάμουμε ιδιαίτερους νόμους για όλες αυτές τις αγοραίες υποθέσεις, για τις συναλλαγές που κάνουν αναμεταξύ τους οι άνθρωποι της αγοράς [425d] ή, αν θέλεις, και για τα συμφωνητικά εργομισθίας, τις βρισιές και τους τσακωμούς μεταξύ των, για τις κληρώσεις του δικαστηρίου και των δικαστών που θα τους κρίνουν, ή αν είναι ανάγκη να οριστούν πουθενά είτε στην αγορά είτε στους λιμένες εισπράξεις ή καταθέσεις τελωνειακών δασμών, ή και για όλα γενικά τα τέτοια αγορανομικά ή αστυνομικά ή λιμενικά ζητήματα;
Μα και βέβαια δεν αξίζει να προστάζομε τίποτ᾽ απ᾽ αυτά σε ανθρώπους τέλειους σε όλα τους· [425e] γιατί τα περισσότερ᾽ απ᾽ όσα πρέπει να νομοθετήσουν για τους εαυτούς των, εύκολα βέβαια θα τα βρούνε και οι ίδιοι.
Ναι, φίλε μου, αν τουλάχιστο τους αξιώνει ο θεός να διατηρούν τους νόμους που αναφέραμε πριν.
Ειδεμή, θα περνούν τη ζωή τους όλο για να ψηφίζουν και πάλι να διορθώνουν πολλούς τέτοιους νόμους, με την ιδέα πως θα μπορέσουν να πετύχουν μια φορά τον καλύτερο.
Λες δηλαδή πως θα ζουν οι τέτοιοι σαν τους αρρώστους που, από την ακολασία τους, δε θέλουν να παρατήσουν την κακή τους δίαιτα.
Ακριβώς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου