Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΝΙΣΟΣ

ΝΙΣΟΣ

(θαλάσσιος αετός)

 

Ο Νίσος ήταν γιος του βασιλιά της Αθήνας Πανδίονα του δεύτερου και της Πυλίας, κόρης του βασιλιά των Μεγάρων, αδελφός του Αιγέα, του Λύκου και του Πάλλαντα.

 

Γεννήθηκε στην πατρίδα της μητέρας του όπου είχε εξοριστεί ο πατέρας του από τα παιδιά του Μητίονα. Μετά τον θάνατο του πατέρα του περιήλθε σε αυτόν ο θρόνος των Μεγάρων. Όμως ήρθε σε αντίθεση με τον Σκίρωνα, γιο του βασιλιά των Μεγάρων Πύλα και γαμπρό του από τον γάμο του με μια του αδελφή. Επειδή η διαφωνία τους έμοιαζε ανεπίλυτη, κατέφυγαν στον Αιακό που πέτυχε την ειρήνευση μεταξύ τους παραχωρώντας στον Νίσο τη βασιλεία και στον Σκίρωνα τη διοίκηση του στρατού.

 

Κόρη του θεωρείται άλλοτε η Ιφινόη, σύζυγος του Μεγαρέα, γιου του Ποσειδώνα και άλλοτε η Σκύλλα που προκάλεσε και τον πατέρα της για την αγάπη ενός ξένου. Πιο συγκεκριμένα:
 

Όταν ο Μίνωας έφτασε στα Μέγαρα και επιχείρησε να καταλάβει την πόλη στην επιχείρηση εκδίκησης για τον θάνατο του γιου του Ανδρόγεου στην Αθήνα, η Σκύλλα τον ερωτεύτηκε ή δελεάστηκε από τον πονηρό ξένο που της πρόσφερε χρυσά κοσμήματα. Και όπως άλλες ερωτευμένες, βοήθησε τον Μίνωα αποσπώντας από το κεφάλι του πατέρα της Νίσου την πορφυρή (ή χρυσή) τρίχα, χάρισμα των θεών, που τον καθιστούσε ανίκητο και αθάνατο. Σε αντάλλαγμα, ο Μίνωας υποσχέθηκε ότι θα την παντρευόταν*. Νιώθοντας όμως, αποτροπιασμό για την πράξη προδοσίας της Σκύλλας απέναντι στον πατέρα της και την πατρίδα της, μετά την επίτευξη του σκοπού του, την έδεσε στην πλώρη του καραβιού του σαν ακρόπρωρο και αυτή πνίγηκε ή την έδεσε από τα πόδια πίσω από την πρύμνη του πλοίου (Απολλόδ. 3.210-211**). Οι θεοί τη λυπήθηκαν και τη μεταμόρφωσαν σε πουλί, ένα είδος ερωδιού (κίρρις). Πίσω της έτρεχε ο Νίσος που και αυτός είχε μεταμορφωθεί σε θαλάσσιο αετό που κυνηγάει παντού το πουλί.

------------------------------

*Ο μύθος του Νίσου και της χρυσής του τρίχας παρουσιάζει δομικές αντιστοιχίες με τον μύθο του Πτερέλαου. Στην τριάδα Νίσος - Σκύλλα - Μίνωας αντιστοιχεί η τριάδα Πτερέλαος - Κομαιθώ - Αμφιτρύωνας. Η Κομαιθώ ερωτεύτηκε τον Αμφιτρύωνα και για χάρη του έκοψε από τον πατέρα της τη χρυσή τρίχα που ο Ποσειδώνας είχε κάνει να φυτρώσει στα μαλλιά του και η οποία του εξασφάλιζε αθανασία. Ο Πτερέλαος πέθανε και η πατρίδα της Κομαιθώς, η Τάφος, έπεσε στα χέρια του Αμφιτρύονα που σκότωσε την Κομαιθώ, όπως ο Μίνωας τη Σκύλλα: «ἐκ Ταφίου δὲ παῖς Πτερέλαος ἐγένετο· τοῦτον ἀθάνατον ἐποίησε Ποσειδῶν, ἐν τῇ κεφαλῇ χρυσῆν ἐνθεὶς τρίχα. ὡς δὲ ἡ Πτερελάου θυγάτηρ Κομαιθὼ ἐρασθεῖσα Ἀμφιτρύωνος τὴν χρυσῆν τρίχα τοῦ πατρὸς ἐκ τῆς κεφαλῆς ἐξείλετο, Πτερελάου τελευτήσαντος ἐχειρώσατο τὰς νήσους ἁπάσας. τὴν μὲν οὖν Κομαιθὼ κτείνει Ἀμφιτρύων.

(Απολλόδ. 2.51.1-5, 2.60.2-6)

 

**Πανδίων, Νίσος, Σκύλλα

 

Βασιλιάς έγινε ο μεγαλύτερος γιος του Ερεχθέα, ο Κέκροπας, ο οποίος παντρεύτηκε τη Μητιάδουσα, κόρη του Ευπάλαμου, και απέκτησε ένα γιο, τον Πανδίονα. Αυτός βασίλεψε μετά τον Κέκροπα αλλά διώχθηκε από τους γιους του Μητίονα που στασίασαν και κατέφυγε στα Μέγαρα, στον Πύλα, και παντρεύτηκε την κόρη του Πυλία. Από αυτήν έγινε σύντομα και βασιλιάς της πόλης· γιατί ο Πύλας σκότωσε τον αδελφό του πατέρα του, τον Βίαντα, παρέδωσε τη βασιλεία στον Πανδίονα, ενώ ο ίδιος με λαό πήγε στην Πελοπόννησο και ίδρυσε την Πύλο.

Όταν ο Πανδίονας ήταν στα Μέγαρα, απέκτησε γιους, τον Αιγέα, τον Πάλλαντα, τον Νίσο και τον Λύκο. Ορισμένοι λένε ότι ο Αιγέας ήταν γιος του Σκύριου, αλλά ότι το ανέλαβε σαν δικό του ο Πανδίονας. Μετά τον θάνατο του Πανδίονα, τα παιδιά του εξεστράτευσαν εναντίον της Αθήνας, έδιωξαν τους γιους του Μητίονα και χώρισαν την επικράτεια στα τέσσερα· το γενικό πρόσταγμα όμως το είχε ο Αιγέας.

[Ο Μίνωας] πολέμησε με στόλο εναντίον της Αθήνας και κυρίευσε τα Μέγαρα, που είχαν τότε βασιλιά τον Νίσο, και σκότωσε τον Μεγαρέα, γιο του Ιππομένη από την Ογχηστό, που είχε έρθει σύμμαχος του Νίσου. Πέθανε και ο Νίσος με προδοσία της κόρης του. Αυτός δηλαδή είχε στην κορυφή του κεφαλιού μια πορφυρή τρίχα που αν του την ξερίζωναν υπήρχε χρησμός ότι θα πεθάνει· αλλά η κόρη του, η Σκύλλα, επειδή ερωτεύτηκε τον Μίνωα, του έβγαλε την τρίχα. Όταν ο Μίνωας κυρίευσε τα Μέγαρα, έδεσε την κόρη από τα πόδια στην πρύμνη και την έπνιξε στη θάλασσα. (Απολλόδωρος 3.210-211)