Οι μυθολογικές παραδόσεις αναμφίβολα καταλαμβάνουν μία τεράστια έκταση από απόψεως περιεχομένου συμβολισμού και μηνυμάτων, στην αρχαία ελληνική πολιτιστική παρακαταθήκη. Παρά την επίδραση του χρόνου, αρκετές από αυτές παρέμειναν αναλλοίωτες, επιτρέποντας στο σύγχρονο ερευνητή ο οποίος θα προβεί στον αποσυμβολισμό τους, να σχηματίσει μία πλήρη εικόνα για το γνωστικό υπόβαθρο των αρχαίων προγόνων μας. Οι σύγχρονες κοινωνίες εκτιμούν εσφαλμένα το μύθο ως μία εξωπραγματική, δηλαδή ανυπόστατη διήγηση, χωρίς καμία πρακτική ωφέλεια. Ασφαλώς, η θεώρηση αυτή είναι όχι μόνο εσφαλμένη στη βάση της, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και μία αντίληψη,η οποία απέχει από την πραγματικότητα. Ο Μύθος, σε τελευταία ανάλυση, δε συνιστά μία φανταστική επινόηση. Αποτελεί μία έκφραση της Αλήθειας, ενδυομένης των συμβόλων και της αλληγορίας, είναι η συμπύκνωση και κωδικοποίηση της πραγματικότητας, προκειμένου αυτή να διασωθεί κατά τη μακραίωνη διαδρομή της ανθρωπότητας. Η διαπίστωση αυτή παρέχει πειστική εξήγηση στο γεγονός ότι, αφ' ενός οι Μύθοι προσέλαβαν μία διαχρονική θεώρηση, αφ'ετέρου ότι παραλλαγές τους εμφανίζονται σε παγκόσμια έκταση. Ο σταθερός άξονας προσανατολισμού των Ελληνικών Μύθων συνίσταται στο συμβολισμό είτε του Ήρωα, είτε του απλού θνητού, ο οποίος θέτει τον εαυτό του στην αναζήτηση της θεϊκής του υποστάσεως. Αναζητεί δηλαδή το «Θείον Αρχον», το οποίο εμφωλεύει στα μύχια της εσωτέρας του υπάρξεως. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίμονης όσο και επίπονης προσπάθειας ο αναζητητής υπόκειται σε μία σειρά από σκληρές δοκιμασίες, διέρχεται ανυπέρβλητες, για τα κοινά δεδομένα, αντιξοότητες, η υπέρβαση των οποίων τον οδηγεί στην επίτευξη του ευγενούς του σκοπού. Αυτές ακριβώς οι έμπρακτες δοκιμασίες τις οποίες βιώνει, αποκτούν το χαρακτήρα διαδοχικών προσωπικών μυήσεων, δοκιμασίες οι οποίες παρουσιάζονται ως κατορθώματα ή άθλοι.Οι επιτυχίες του ήρωα που βρίσκεται αντιμέτωπος με μυθικά τέρατα και γενικά με αρνητικές δυνάμεις δεν αλληγορούν τίποτε άλλο, παρά την τεράστια εκείνη προσπάθεια,η οποία έχει ως τελική απόληξη της την επανένωση του Ήρωα με τη θεϊκή πηγή. Οι μυθολογικές παραδόσεις, ωστόσο, επεκτείνονται και στον τομέα εκείνο που αφορά τα συμπαντικά δρώμενα. Σύμφωνα με τον Πελασγικό μύθο δημιουργίας, η Ευρυνόμη, η Θεά των πάντων, αναδύθηκε από το Χάος κι επιδόθηκε στο θαυμαστό έργο της Δημιουργίας. Συνευρισκόμενη με τον Οφίωνα εκκολάπτοντας το αυγό, συνετέλεσε στην ωρίμανση του και από τη διάρρηξη του εξήλθαν όλα όσα ενυπάρχουν στο Σύμπαν.
Έπεται ο Ολύμπιος Μύθος για την Κοσμογονική Δημιουργία, η οποία περιγράφεται λεπτομερώς στο έργο του Ησιόδου «Θεογονία», χωρίς βέβαια οι κοσμογονικές παραδόσεις να εξαντλούνται σε αυτή.
Η Ελληνική Μυθολογία συνιστά έναν αλληγορικό μυητικό μίτο της Αριάδνης κι αυτό γίνεται πληρέστερα κατανοητό όσο εμβαθύνουμε στις αθάνατες πηγές της. Οι πρόγονοι μας κάλυψαν όλες τις πτυχές της ζωής από εξαιρετικής σημασίας μύθους οι οποίοι εξηγούν τα πάντα εάν κατορθώσουμε να τους αποσυμβολίσουμε. Αρχής γενομένης από τον συμβολισμό των Θεών. Οπωσδήποτε, η αναγωγή των Ολυμπίων Θεών σε δώδεκα δεν ήταν τυχαία. Δώδεκα είναι και οι διαιρέσεις του ζωδιακού κύκλου, δώδεκα είναι και οι μήνες του έτους. Οι Θεοί δε συνιστούν παρά τις πολλαπλές εκφράσεις εκδηλώσεως του Ενός, της μίας δηλαδή και μοναδικής αρχής, η οποία ενυπάρχει στο Σύμπαν. Οι φυσιογνωμίες των Θεοτήτων εκφράζουν απλά ενεργειακές δυνάμεις, δια των οποίων πραγματώνεται η εκδήλωση της μίας Αρχής. Άλλωστε, οι προγονοί μας είχαν εμπεδώσει την αρχή: «Εν το Παν», εκ της οποίας απορρέει και η προηγούμενη διαπίστωση.
Επιχειρώντας να κατατάξουμε τους μύθους, σύμφωνα πάντοτε με το θεματικό τους επίκεντρο, θα διακρίνουμε τις ακόλουθες μορφές παραδόσεων:
α) μύθοι με φιλοσοφικές αλληγορίες, με αντιπροσωπευτικότερη την Ησιόδεια Θεογονία,
β) μύθοι οι οποίοι εγκλείουν ηθικό περιεχόμενο,
γ) συναισθηματικοί μύθοι, καθώς κι εκείνοι με ηρωικό περιεχόμενο.
Ο κόσμος της Μυθολογίας είναι ένας κόσμος που διέπεται από την υπέρτατη αρχή δικαιοσύνης.
Γι' αυτό η Ελληνική φρόνηση κατέστησε τη Νέμεση θεματοφύλακα των υφισταμένων παραδόσεων δικαίου, ενώ οι αρχαιοέλληνες μύστες προνόησαν κι έπλασαν με τη δημιουργική σκέψη τους τις Ερινύες, οι οποίες ήταν επιφορτισμένες με την απόδοση δικαιοσύνης και με την καταδίωξη των ενόχων συνειδήσεων στο διηνεκές του χρόνου. Σύμφωνα με τις μυθολογικές κοσμογονικές απόψεις, το ανθρώπινο είδος είχε από καταβολών κόσμου συγκεκριμένες δυνατότητες και δικαιοδοσίες. Η
υπέρβαση των θεμιτών ορίων και η διάπραξη ασεβών ενεργειών συνιστούσε την ύβρη, γεγονός που επέφερε ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση του νόμου της ανταποδοτικής δικαιοσύνης, έναντι των βέβηλων και των ασεβών. Δεν υπάρχει μυθική αφήγηση η οποία να μην εκπροσωπεί μία συμβολική απεικόνιση της πραγματικότητας. Κατά την αρχαιότητα, άλλωστε, κυριαρχούσε, και δικαίως, η αντίληψη ότι η Γνώση, με όλα τα επακόλουθα της, θα πρέπει να προσφέρεται μόνο στους άξιους, κατόπιν υποβολής τους σε πολυποίκιλες δοκιμασίες. Έτσι οι Μύθοι, οι οποίοι συνιστούσαν τη συγκεκαλυμμένη διαιώνιση της Αλήθειας, λειτουργούσαν σε δύο επίπεδα: Αυτό της κυριολεξίας, που απευθυνόταν τους αμύητους και οι οποίοι είχαν πρόσβαση μόνο στην επίφαση του Μύθου και σε εκείνο της Αλληγορίας, το οποίο υπερείχε καταφανώς και ανταποκρινόταν στους λίγους, στους μυημένους, οι οποίοι μέσα από τη μαθητεία τους στις φιλοσοφικές ατραπούς των μυστηριακών σχολών αποκτούσαν πρόσβαση στην ερμητικά «κλειστή» αλήθεια κι επετύγχαναν τη συνειδησιακή
διεύρυνση.
Ο πλήρης αποσυμβολισμός των όσων περιέκλειαν οι πανάρχαιοι μύθοι γινόταν στα πλαίσια των Μυστηρίων. Κατά τη διάρκεια των Ιερών μυσταγωγικών τελετών, επήρχετο η επεξήγηση του μεστού νοήματος των μύθων, όχι όμως δια λόγων, φραστικά,αλλά δια της χρήσεως καταλλήλων συμβόλων, προκειμένου να επιτευχθεί η διαισθητική αποσαφήνιση τους και το περιεχόμενο τους να εντυπωθεί στη διάνοια του μυουμένου. Επιγραμματικά, ο μύθος συνιστά μία συμπύκνωση και κωδικοποίηση της πραγματικότητας. Υπό αυτήν την ερμηνεία, επόμενο ήταν να κατέχει μία σημαντική θέση εντός των αρχαίων μυστηρίων. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η Μυθολογία εμπεριέχει, κατά τρόπο συμπυκνωμένο, όλα τα κοσμοϊστορικά γεγονότα. Ενδεικτικά θα αναφερθεί ότι η ανύψωση της ανθρωπότητας προς μία ανώτερη βαθμίδα γνώσεως περιγράφεται με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο από την Ελληνική Μυθολογία. Ο Προμηθέας, που ετυμολογικά σημαίνει «προνοητικός», προσέφερε στους ανθρώπους το δώρο της φωτιάς, κυριολεκτικά και αλληγορικά. Τους κατέστησε γνώστες του στοιχείου του πυρός, σε φυσικό επίπεδο, αλλά ταυτόχρονα τους κατέστησε κοινωνούς του Γνωστικού Φωτός, σε επίπεδο συμβολικό.
Ο Προμηθέας υπεβλήθη για την ύβρη που διέπραξε σε ένα διαρκές μαρτύριο, έως ότου απελευθερώθηκε από τον ημίθεο Ηρακλή. Το μαρτύριο του Προμηθέα ανταποκρίνεται στα χρέη που επωμίζεται ο άνθρωπος, στα πλαίσια της Ανταποδοτικής Δικαιοσύνης. Η λύτρωση του δε από τον Ηρακλή συμβολίζει τη δυνατότητα του εξαγνισμού και του απεγκλωβισμού από τα συσσωρευμένα
χρέη που βαρύνουν την ψυχική προσωπικότητα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παράδοση που αναφέρεται στους κατακλυσμούς. Πρώτον, καταγράφεται ο κατακλυσμός του Ωγύγου. Ο Ωγύγης, μυθικός βασιλιάς της Θήβας, ηγεμόνευσε αρκετές δεκαετίες π.Χ. Ακολούθως, ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνος, αλληγορεί τις τεράστιες γεωλογικές αναστατώσεις και καταστροφές
οι οποίες επήλθαν στη γη 9.600 χρόνια π.Χ. και που ελάχιστα απείχαν από την εξάλειψη του ανθρωπίνου γένους, όταν βασιλιάς ήταν ο μυθικός Κραναός. Εν κατακλείδι, αναφέρουμε το μύθο της Περσεφόνης. Η κάθοδος της στον Κάτω Κόσμο για έξι μήνες αλληγορεί την έλευση του Χειμώνα. Η άνοδος της και πάλι στη Γη αλληγορεί την έλευση της Ανοίξεως και γενικότερα την εναλλαγή των εποχών και συνακόλουθα την εναλλαγή της ζωής και του θανάτου. Κι αυτό διότι ο μύθος αντιπροσωπεύει μία μορφή επικοινωνίας, η πραγμάτωση της οποίας επιτυγχάνεται δια της χρήσεως των συμβόλων. Για τα μυστήρια, λοιπόν, η λειτουργία των οποίων στηρίζεται στα σύμβολα και τις αλληγορίες, ο μύθος αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, προκειμένου να επιτευχθεί η μετάδοση κρυμμένων αληθειών στους μυούμενους.
Ο πυρήνας του μύθου ενέχει μία καλά κρυμμένη αλήθεια, η οποία απορρέει από την αρχέγονη παράδοση, παρέχοντας στον αναζητητή τη δυνατότητα της πορεύσεως σε μία ατραπό, διαμέσου της οποίας θα επιτύχει την επικοινωνία με το θεϊκό στοιχείο, στο οποίο άλλωστε ανάγεται και η προέλευση του. Ο μύθος στα Μυστήρια αναδεικνύεται σε ένα ηθικό πρότυπο, το οποίο ο μυούμενος θα πρέπει να εμπεδώσει, στην προσπάθεια του να επιτύχει την τελειοποίηση του χαρακτήρα του και να ανελιχθεί. Κατάμεστος από διάσπαρτους συμβολισμούς, ο μύθος έχει ανάγκη από μία ερμηνεία, προκειμένου να γίνει αντιληπτός, να αποτελέσει αντικείμενο προβληματισμού και μελέτης. Η ερμηνεία του μύθου δινόταν μέσα από τις επεξηγήσεις που παρείχε το Ιερατείο των μυστηριακών θεσμών. Όταν, ωστόσο, η ερμηνεία του μύθου έπαυσε να γίνεται εντός των μυστηριακών Ναών και κατέπεσε στο επίπεδο της λαϊκής ερμηνείας, υπέστη μία πρωτοφανή κακοποίηση, με αποτέλεσμα η υποκειμενική θεώρηση των μυθολογικών στοιχείων να καταστήσει το μύθο, στα μάτια πάντοτε των αμαθών, αναξιόπιστη πηγή και, κατ' επέκταση, ανάξια αναφοράς.
Οι στήλες του Ηρακλέους που αναφέρει η μυθολογική παράδοση, αποτελούν τις πρώτες μυστηριακές στήλες τις οποίες ανύψωσε ο ήρωας Ηρακλής. Ηρακλής ετυμολογικά σημαίνει το Κλέος της Ήρας, όπου εδώ η Ήρα ταυτίζεται με τη Δήμητρα. Ηρακλής,επομένως, σημαίνει το κλέος, η δόξα της Γης. Οι άθλοι τους οποίους επιτέλεσε συνιστούν τη μακρά κι εξελικτική εκείνη διαδρομή που διανύει ο άνθρωπος, προκειμένου να αποκτήσει τη γνώση, να καταστεί μυσταγωγός. Είναι γνωστό ότι ο Ηρακλής, πριν κατέλθει στο βασίλειο του Άδη, μυήθηκε στις προαιώνιες μυστηριακές παραδόσεις. Όλοι οι άθλοι του Ηρακλή ενέχουν το στοιχείο της αλληγορίας, όπως λ.χ. η κάθαρση του κόπρου του Αυγείου, η οποία συμβολίζει την αποκάθαρση από τους φυσικούς και νοητικούς εκείνους ρύπους, που εμποδίζουν την εύρυθμη λειτουργία του νου και της οράσεως.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου