Οι άλλοι αντικατοπτρίζουν αυτό που είμαστε

Ο αρχικός προγραμματισμός [ενός παιδιού] είναι δύο ειδών: άμεση διδασκαλία και παραδειγματική επιρροή. Ωστόσο αυτά τα δύο δεν ταιριάζουν πάντα, εφόσον είναι εύκολο να πεις σε κάποιον τι να κάνει, τι είναι σωστό και τι λάθος, αλλά πολύ δύσκολο να εφαρμόσεις αυτές τις θεωρίες στην καθημερινή πράξη. Είμαστε όλοι υποκριτές, σε κάποιο βαθμό, και απέχουμε από το να βάλουμε σε εφαρμογή αυτά που κηρύσσουμε, όσο και αν το προσπαθούμε και όσο και αν διαμαρτυρόμαστε για το αντίθετο.

Παρόλα αυτά, δεν είναι οι πράξεις των γονέων ή οι διδαχές τους αυτές που μας επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά, αλλά οι διάφοροι τρόποι αντίδρασής μας στην συμπεριφορά τους και την μεταχείρισή τους προς εμάς. Ή τους αντιγράψαμε, ή επαναστατήσαμε εναντίον τους, όμως καθώς καμία από τις δύο επιλογές δεν επιτρέπει στον αληθινό εαυτό να εκδηλωθεί, είναι πολύ σημαντικό να δούμε αυτές τις αντιδράσεις πιο καθαρά και να προσπαθήσουμε να τις καταλάβουμε, έτσι ώστε να ανακαλύψουμε ποιοι πραγματικά είμαστε κάτω από την ψεύτικη πρόσοψη των δανεικών απόψεων. Μόνο τότε θα μπορέσουμε συνειδητά να αποφασίσουμε ποια χαρακτηριστικά έχουν αξία και πρέπει να διατηρηθούν και ποια πρέπει να εγκαταλειφθούν.

Οι αντιδράσεις μάς οδηγούν απ’ευθείας σε αξιολογικές κρίσεις: αυτό που βλέπουμε ή βιώνουμε είτε μας αρέσει, είτε όχι. Εάν είμαστε απόλυτα ειλικρινείς με τον εαυτό μας, θα πρέπει να συμφωνήσουμε στο ότι, όταν κρίνουμε τους άλλους με ισχυρή συναισθηματική ένταση, λειτουργεί μια από δύο εναλλακτικές. Η κριτική μας προς τους άλλους μπορεί να αποτελεί προβολή δικών μας λαθών, τα οποία δεν έχουμε συνειδητοποιήσει. Είναι πολύ ευκολότερο να κατακρίνουμε κάποιον άλλον επειδή είναι εγωιστής, ανέντιμος, αγενής, ή εγωκεντρικός, παρά να παραδεχθούμε ότι έχουμε και εμείς τα ίδια ελαττώματα. Όσο περισσότερη συναισθηματική ένταση έχει η κριτική μας, τόσο πιο πιθανό είναι να είμαστε και εμείς ένοχοι για τα ίδια λάθη ή τις αδυναμίες. Η αιτία γι’ αυτό είναι ότι είμαστε πολύ κοντά στις δικές μας αδυναμίες και είτε δεν τις βλέπουμε, είτε είμαστε πολύ τεμπέληδες για να τις παραδεχθούμε και να τις διορθώσουμε.

Αλλά υπάρχει και μια άλλη, κρυφή και μάλλον ανεπαίσθητη αιτία για το λόγο που επικρίνουμε τους άλλους, η οποία συχνά παραβλέπεται. Αυτές οι πράξεις ή τα χαρακτηριστικά των άλλων για τα οποία διαφωνούμε μπορεί να είναι μεγεθυμένα παραδείγματα αυτών ακριβώς των ιδιοτήτων που μας λείπουν, που είτε φοβόμαστε είτε ντρεπόμαστε να εκφράσουμε και που πρέπει να αναπτύξουμε στον εαυτό μας για να αποκτήσουμε περισσότερη ισορροπία. Αισθανόμαστε ένοχοι και ανεπαρκείς, οπότε επικρίνουμε εκείνους που είναι ελεύθεροι να εκφραστούν με ένα ορισμένο, αν και συχνά κραυγαλέο τρόπο, αντί να αναπτύξουμε και εμείς αυτές τις ιδιότητες για να αποκτήσουμε περισσότερη ισορροπία. Για παράδειγμα, συχνά ένα πολύ ντροπαλό άτομο θα κοροϊδέψει κάποιον που είναι πολύ εξωστρεφής και επιθετικός, αντί να τον χρησιμοποιήσει σαν ένα καθρέφτη που θα αποκαλύψει μια έλλειψη που πρέπει να συνειδητοποιηθεί και να δουλευτεί. Σ’ αυτή την περίπτωση, η κριτική καλύπτει μια υποφώσκουσα ζήλια και ένα αίσθημα ανεπάρκειας.

Όσο συνεχίζουμε να λειτουργούμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, δεν μπορούμε να μάθουμε ποιοι πραγματικά είμαστε κάτω από τις αντιδράσεις. Μόνο όταν είμαστε πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουμε κάθε άνθρωπο που συναντάμε σαν ένα καθρέφτη μέσα στον οποίο θα δούμε μια αναλαμπή του εαυτού μας, μόνο τότε θα μπορέσουμε να εγκαταλείψουμε τις άμυνές μας και να κοιτάξουμε μέσα μας για να ανακαλύψουμε ποιοι πραγματικά είμαστε.