Όταν ο άνθρωπος ανακάλυψε τη φωτιά, τα πάντα στη ζωή του άλλαξαν. Ένας δρόμος γεμάτος εκπληκτικές δυνατότητες ανοιγόταν μπροστά του αν μόνο ήξερε πώς να χρησιμοποιήσει αυτό το θαυματουργό στοιχείο προς όφελός του. Αν μόνο κάποιος μπορούσε να τον διδάξει.
Εκείνη την εποχή φαίνεται πως γεννήθηκε ο Ήφαιστος, το νεώτερο παιδί του Δία και της Ήρας. Υπάρχει και η εκδοχή πως η Ήρα τον απέκτησε μόνη της, χωρίς την συμβολή κάποιου αρσενικού θεού, αλλά αυτό δεν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει πως ο Ήφαιστος ήταν τόσο άσχημο μωρό, που μόλις το αντίκρισε η Ήρα το πέταξε από τον Όλυμπο χωρίς δεύτερη σκέψη κι εκείνο κατέληξε στα βάθη του ωκεανού. Ευτυχώς, τον περιμάζεψαν η Θέτις (κόρη του Τιτάνα Νηρέα και μητέρα του ήρωα Αχιλλέα) και η Ευρυνόμη (κόρη του Τιτάνα Ωκεανού) οι οποίες και τον ανέθρεψαν. Σε ηλικία εννέα ετών, ο Ήφαιστος έστησε ένα εργαστήριο στον βυθό του Αιγαίου, όπου κατασκεύαζε υπέροχα κοσμήματα για τις θεές που τον ανέθρεψαν. Όταν η Ήρα είδε τα κοσμήματα που φορούσε η Θέτις κι έμαθε ότι τα φτιάχνει ο γιος που είχε απορρίψει, τον κάλεσε πίσω στον Όλυμπο, του έφτιαξε ένα πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο και του έδωσε την πανέμορφη θεά του έρωτα Αφροδίτη ως σύζυγο.
Άλλοι λένε πως ο Ήφαιστος έστειλε στη μητέρα του έναν πανέμορφο, χρυσό θρόνο που έφτιαξε ο ίδιος. Όταν εκείνη κάθισε επάνω, παγιδεύτηκε με αόρατα δεσμά και αναγκάστηκε να καλέσει τον Ήφαιστο να την ελευθερώσει. Εκείνος δέχτηκε και έμεινε από τότε στον Όλυμπο. Όποια εκδοχή και αν δεχτούμε, ο Ήφαιστος κέρδισε με την αξία του την θέση του ανάμεσα στους Ολύμπιους.
Τα βάσανα του θεού, όμως, δεν τελείωσαν. Λίγο καιρό αργότερα, ο Ζευς και η Ήρα τσακώθηκαν άσχημα, όπως το συνήθιζαν. Η Ήρα είχε στείλει μία καταιγίδα σε μία προσπάθεια να ξεφορτωθεί τον παράνομο γιο του άντρα της, τον γνωστό Ηρακλή και ο Ζευς θύμωσε τόσο πολύ που την κρέμασε στον ουράνιο θόλο. Ο Ήφαιστος έσπευσε να την απελευθερώσει, αλλά ο Ζευς δεν ανεχόταν την ανυπακοή. Έτσι ο Ήφαιστος εκσφενδονίστηκε για δεύτερη φορά από τον Όλυμπο και προσγειώθηκε σ’ ένα νησί του Β. Αιγαίου, στη Λήμνο. Μόνο που τώρα, εκτός από άσχημος ήταν και κουτσός, γιατί με την πτώση έσπασε και τα δύο του πόδια. Ωστόσο, οι φτωχοί κάτοικοι του νησιού τον περιέθαλψαν και τον φιλοξένησαν με μεγάλη ευχαρίστηση, και ο Ήφαιστος δεν ήθελε πια να φύγει από εκεί.
Έφτιαξε ένα νέο εργαστήριο στο βουνό Μόσυχλον, όπου κατασκεύασε τα πιο διάσημα έργα του, για θεούς και ανθρώπους. Δικά του έργα ήταν η αιγίδα του Δία και η Αθηνάς, το φτερωτό κράνος και τα σανδάλια του Ερμή, τη ζώνη της Αφροδίτης, το άρμα του Ήλιου, η πανοπλία του Αχιλλέα και το σκήπτρο του Αγαμέμνονα, το τόξο και τα βέλη του Έρωτα και πολλά άλλα.
Ο Ήφαιστος ήταν εργασιομανής και όλοι σχεδόν οι μύθοι που τον αφορούν σχετίζονται με το έργο του. Ακόμα και τότε που η γυναίκα του η Αφροδίτη τον απάτησε με τον Άρη, εκείνος έφτιαξε με τα χέρια του το χρυσό, σχεδόν αόρατο δίχτυ με το οποίο τους παγίδευσε. Ύστερα τους εξέθεσε μπροστά στους υπόλοιπους θεούς και αυτό ήταν! Ήταν φανερό πως η γυναίκα του δεν τον είχε και σε μεγάλη εκτίμηση, κι έτσι δεν είναι παράξενο που κι εκείνος ερωτεύτηκε κάποτε μιαν άλλη θεά, την Αθηνά.
Δεν γνωρίζουμε αν την αγαπούσε πολύ καιρό ή αν ήταν μία στιγμιαία επιθυμία, πάντως μια μέρα που εκείνη πήγε στο εργαστήριό του να παραγγείλει όπλα, εκείνος δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τις ορμές του. Η Αθηνά ήταν παρθένα από άποψη και δεν είχε σκοπό να πάψει να είναι. Αντιστάθηκε σθεναρά κι έγινε μεγάλος καυγάς, που όμως δεν αποθάρρυνε τον Ήφαιστο. Έτσι, λίγο από το σπέρμα του κατέληξε στο πόδι της θεάς, η οποία αηδιασμένη το σκούπισε μ’ ένα μάλλινο πανί και το πέταξε στη γη. Έτσι γεννήθηκε ο Ερεχθέας ή Εριχθόνιος. Στην Ακρόπολη υπάρχει ναός αφιερωμένος σε αυτόν τον γιο του Ήφαιστου που γεννήθηκε χωρίς μητέρα.
Ο Όμηρος και ο Ησίοδος αναφέρουν ως σύζυγό του την Αγλαΐα, μία από τις τρεις Χάριτες. Με αυτήν απέκτησε τέσσερις κόρες, οι οποίες λατρεύονταν επίσης ως Χάριτες. Κάποια στιγμή ζήτησε σε γάμο και την Περσεφόνη, αλλά δεν τα κατάφερε. Στη Λήμνο στάθηκε πιο τυχερός. Γνώρισε την Καβειρώ (κόρη του αρχέγονου θαλάσσιου θεού, του Πρωτέα), με την οποία απέκτησε τους Καβείρους, χθόνιες θεότητες που λατρεύονταν στα μυστήρια της Λήμνου, της Σαμοθράκης και των Θηβών.
Τόποι και Λατρεία
Ο πιο γνωστός ναός του Ηφαίστου είναι αυτός που βρίσκεται στην αρχαία αγορά και αποκαλείται Θησείο. Δωρικός, εξάστηλος ναός από πεντελικό μάρμαρο, πιθανότητα έργο του διάσημου αρχιτέκτονα Ικτίνου, ολοκληρώθηκε το 415 π.Κ.Χ (μετά από τριάντα χρόνια εργασιών, παράλληλα με τον Παρθενώνα και τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο) και αφιερώθηκε στον Ήφαιστο και την Αθηνά Εργάνη. Στο εσωτερικό του υπήρχαν κατά την αρχαιότητα χάλκινα αγάλματα των δύο θεοτήτων που είχε φιλοτεχνήσει ο Αλκαμένης. Παλαιότερα πίστευαν πως ο ναός ήταν αφιερωμένος στον ήρωα Θησέα και από αυτή την παρανόηση ο ναός και όλη η περιοχή ονομάστηκε (και ονομάζεται μέχρι σήμερα) Θησείο. Στην περιοχή αυτή μέχρι και σήμερα υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που σχετίζονται με την μεταλλουργία.
Οπωσδήποτε, ο αγαπημένος τόπος του θεού είναι η Λήμνος, το νησί σταθμός στη θαλάσσια διαδρομή προς τον Εύξεινο Πόντο, προς αναζήτηση μεταλλευμάτων. Μπορείτε να επισκεφτείτε την Ηφαιστία (η σημερινή Παλαιόπολη), την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού που πήρε το όνομά της προς τιμήν του θεού. Εκτός από το αμφιθέατρο και τα ερείπια της πόλης, μπορείτε να δείτε πολλά αντικείμενα που ανασκάφτηκαν από το νεκροταφείο της προϊστορικής εποχής και εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού. Μπορείτε και σήμερα να περπατήσετε ανάμεσα στα υπολείμματα του ιερού των Καβείρων.
Όλοι οι τεχνίτες της Λήμνου, μεταλλουργοί, κεραμοποιοί, ξυλουργοί, ετοίμαζαν πληθώρα αγαθών για τη μεγάλη γιορτή του θεού, τα Ηφαίστεια, στα οποία τιμούσαν τον θεό μαζί με τη σύζυγό του, την Αφροδίτη.
Προς τιμήν του Ήφαιστου και της Αθηνάς Εργάνης διεξάγονταν τα Χαλκεία στην Αθήνα την τελευταία μέρα του μήνα Πυανεψίωνα (τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου). Ήταν μία γιορτή των εργατών, ειδικά των μεταλλοτεχνιτών.
Η απόδοση τιμής προς τον θεό γινόταν συχνότερα με ιδιωτικές τελετές που περιλάμβαναν λαμπαδηφορίες και προσφορές σε ιερά που ήταν διάσπαρτα στην Ελλάδα.
Ο Ήφαιστος κι εσείς
Το χαρακτηριστικό σύμβολο του Ηφαίστου είναι βέβαια το σφυρί του. Μικρά αγαλματίδια που απεικονίζουν τον θεό με το σφυρί του, έβρισκε κανείς κοντά στα τζάκια των αρχαίων και φαίνεται πως αυτή ήταν μία αρχαιότατη πρακτική. Στους κλασικούς χρόνους αναπαρίσταται ως δυνατός άντρας με πλούσια γενειάδα, κρατώντας, αν όχι σφυρί ή τσεκούρι κάποιο άλλο εργαλείο.
Ο Ήφαιστος αποκαλείται Πολύφρων, Χαλκεύς, Πολυτέχνης, Κλυτόμητις και Αγάκλυτος. Τίποτα δεν τον ευχαριστεί περισσότερο από τα έργα των χεριών σας.
Ο ορφικός ύμνος 66 είναι αφιερωμένος στον Ήφαιστο.
Εμπιστευτείτε την συμπαντική του δύναμη, επικεντρωθείτε στην γιγάντια και έμπειρη μορφή του και νιώστε την ασφάλεια που χαρίζει καθώς ελέγχει τη δύναμη της φωτιάς. Απολαύστε την ορμή της δημιουργίας καθώς ο θεός σφυρηλατεί τα όπλα και τα εργαλεία που προστατεύουν την ευημερία της ανθρωπότητας. Απορροφήστε αυτή τη δύναμη για να ενδυναμώσετε την εσωτερική σας φωτιά, να εξαγνίσετε το μυαλό σας και να κάνετε χώρο στην έμπνευση. Δεν έχει σημασία αν αισθάνεστε ελλιπής ή απαξιωμένος ή ασήμαντος ούτε αν σας εμποδίζουν φυσικές ατέλειες. Ο Ήφαιστος θα σας δείξει τον τρόπο να υπερβείτε κάθε δυσκολία. Κοντά του θα μάθετε να μην επιτρέπετε σε κανέναν να σας αποδυναμώσει με την εχθρότητα ή την αδιαφορία του. Μην ξεχνάτε πως ο Ήφαιστος, ο άσχημος και χωλός, δεν υπέκυψε στη θλίψη από την απόρριψη της ίδιας του της μητέρας. Την μετέτρεψε σε δημιουργική δύναμη κι έγινε ο κυρίαρχος της φωτιάς, κερδίζοντας με την αξιοσύνη του τη θέση του στον Όλυμπο!
Διαλογιστείτε μέσα σ’ ένα περιβάλλον με φαιούς και ασημένιους χρωματισμούς και πινελιές από χάλκινες λάμψεις. Χρησιμοποιήστε μεταλλικά καντηλάκια και απολαύστε την θαλπωρή της αληθινής φωτιάς. Κατάλληλα διακοσμητικά είναι τα ομοιώματα αλόγων και δελφινιών, αλλά και το σφυρί, το τσεκούρι και η τανάλια, από τα οποία μπορείτε να εμπνευστείτε πρωτότυπες κατασκευές. Γεμίστε τα βάζα και τις γλάστρες σας με πολύχρωμες μαργαρίτες.
Διαβάστε τον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή, μία ιστορία που διαδραματίζεται στο αγαπημένο νησί του Ηφαίστου.
Εξοικειωθείτε με τη φιλοσοφία του Ηράκλειτου, του «Σκοτεινού φιλοσόφου» που κατανοεί τον κόσμο ως αείζωον πυρ.
Μάθετε τα πάντα για τα ηφαίστεια και τη δύναμη της φωτιάς. Μην ξεχνάτε πως η ελληνική λέξη ηφαίστειο προήλθε από το όνομα του θεού. Όπως και το λατινικό volcano, από το λατινικό του όνομα Vulcanus.
