ΤΟ ΒΑΒΥΛΩΝΙΑΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

Βαβυλώνα ~2000 Π.Χ και τα πρώτα χρέη

Οι αρχαιολόγοι των αρχαίων ναών στη Βαβυλωνία έχουν φέρει στο φως πάρα πολλά στοιχεία για το οικονομικό σύστημα που εφάρμοζαν οι ιερείς του Βαάλ. Αντί για χρήματα (ή νομίσματα), όπως εμείς τα ξέρουμε τις περισσότερες φορές βρίσκουν πλάκες πηλού που αντιπροσωπεύουν ή υποσχέσεις πληρωμής ή χρεωστικά έγγραφα. Μαζί με τις πήλινες πλάκες έχει έρθει στο φως το μυστικό του οικονομικού τους συστήματος, που σε μερικές του πλευρές ήταν αποτελεσματικότερο απο σήμερα.

Οι άνθρωποι κατεφευγαν στο δανεισμό μόνο σε δύο περιπτώσεις:
Όταν είχαν ανάγκη, ή από απληστία. Στη Βαβυλωνία ύστερα από ένα χρόνο με κακή σοδειά, αναγκάζονταν να αποταθούν στους ιερείς του Βαάλ για να δανειστούν όσα χρειάζονταν για το σπόρο της επόμενης χρονιάς.
Ας πούμε λ.χ ότι ένας αγρότης με το όνομα Σεθ ήταν ένας απ’ αυτούς που χρειάζονταν χρήματα για το σπόρο. Οι ιερείς του ναού ήταν εξυπηρετικότατοι και με μεγαλοθυμία έδωσαν στον Σεθ δάνειο 10 ταλάντων υπό τον όρο να επιστρέψει 11.
Η εγγύησή ηταν…η γη του, τα ζώα του, η γυναίκα του, τα παιδιά του και αυτός ο ίδιος.
Εκείνη την εποχή κυκλοφορούσαν πολύ λίγα χρήματα στην αγορά. Η ξαφνική εμφάνιση των 10 ταλάντων στην κυκλοφορία έδωσε τη δυνατότητα στον Σεθ και όλους τους άλλους αγρότες να αγοράσουν σπόρο και να καλλιεργήσουν μεγάλες εκτάσεις δημητριακών. Επίσης αγόρασαν πρόβατα, βόδια και άλλα απαραίτητα είδη. Εδώ έχουμε μια κατάσταση όπου έληγε η προθεσμία ενός χρέους 11 ταλάντων, ενώ σ’ ολόκληρη την αγορά κυκλοφορούσαν μόνο 10 τάλαντα για την εξόφληση του.
Μπορούμε να φανταστούμε τον Σεθ να έχει ξεχρεώσει τα 10 τάλαντα και να συνειδητοποιεί πανικόβλητος ότι χρωστάει ακόμα ένα. Αυτό δεν μπορούσε να το βρει πουθενά, αφού δεν υπήρχαν άλλα χρήματα στην αγορά.
Μπορούσε να δώσει για το χρέος του στους ιερείς τόνους ολόκληρους δημητριακών, αλλά το συμβόλαιο που είχε υπογράψει όριζε ρητά ότι έπρεπε να εξοφληθεί σε… ΤΑΛΑΝΤΑ – όχι σε δημητριακά! Μήπως σε βόδια; Ο Σεθ είχε κοπάδια με βόδια, χοίρους και πρόβατα. Και αυτά όμως δεν έγιναν δεκτά. Το συμβόλαιο όριζε την εξόφληση σε ΤΑΛΑΝΤΑ – και όχι σε πρόβατα και χοίρους. Ο Σεθ είχε μαζέψει για το χρέος του – των 11 ταλάντων – μόνο τα 10 που κυκλοφορούσαν στην αγορά και τώρα δεν μπορούσε να βρει άλλα. Χωράφια, χοίροι, βόδια, καλαμπόκι και πρόβατα δεν είχαν καμία αξία ως μέσα αποπληρωμής του χρέους του. Το συμβόλαιο που είχε υπογράψει όριζε ότι έπρεπε να πληρώσει μόνο σε “τάλαντα”, και δεν μπορούσε να βρει άλλα στην αγορά.
Αθέτηση πληρωμών και απαγόρευση τοκογλυφίας
Και τώρα έφτασε η ώρα της αλήθειας. Αθέτηση πληρωμής – πτώχευση. Εφόσον ο Σεθ δε μπορούσε να εξοφλήσει το χρέος των 11 ταλάντων μια και κυκλοφορούσαν μόνο 10, έπρεπε να χάσει την εγγύηση. Πρώτα έχασε τα ζωντανά του, έπειτα τα χωράφια του, μετά τα παιδιά του και η γυναίκα του πουλήθηκαν ως δούλοι και τέλος έγινε κι αυτός δούλος. Από εκεί προέρχονταν οι περισσότεροι δούλοι -από τα χρέη.
Εκτός από τον Σεθ και την οικογένεια του υπήρχαν δεκάδες χιλιάδες Βαβυλώνιοι που δε μπορούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους επειδή τα χρήματα που κυκλοφορούσαν στην αγορά ήταν λίγα. Εξανδραποδίζονταν κατά χιλιάδες. Οι ιερείς του Βαάλ οδηγούσαν ένα μεγάλο μέρος των συμπατριωτών τους (Σ.Α: Ηταν τελικά συμπατριώτες τους; Υπάρχει μια ιστορία που λέει οτι οι ιερείς στο Ναό του Βαάλ ήταν Χαλδαίοι. Η ιστορία λέει οτι οι Χαλδαίοι κατάγοταν απο την Ατλαντίδα και μετανάστευσαν στην περιοχή αφού ηττήθηκαν στον πόλεμο Ελλήνων-Ατλάντων) στη δουλεία και το σύστημα τους, ο “τοκισμός” διαδιδόταν όπου προέλαυνε ο Βαβυλωνιακός στρατός και όπου ασκούσαν και διέδιδαν τη λατρεία τους οι ιερείς του Βαάλ.

Αρχαίες τράπεζες και τραπεζίτες
Οι τράπεζες και οι τραπεζίτες υπάρχουν από τα αρχαιότατα χρόνια. Ο κοινωνικά αποδεκτός τύπος τράπεζας ήταν εκείνος που λειτουργούσε ως το σημείο επαφής κάποιου που διέθετε χρήματα και ενός ατόμου που δεν τα είχε αλλά τα χρειαζόταν, για τη δημιουργία ενός συνεταιρισμού ,μιας επιχείρησης. Για την υπηρεσία αυτή οι τράπεζες έπαιρναν το ποσοστό τους.
Ο άλλος, ο μη αποδεκτός, τύπος τράπεζας λειτουργούσε με βάση το Βαβυλωνιακό Δόγμα του δανεισμού ενός ποσού και της είσπραξης ενός μεγαλύτερου. Η πρώτη κατηγορία τραπεζών λειτουργούσε με τρόπο ωφέλιμο για το κοινωνικό σύνολο και αποτελούσε έναν οργανισμό αναγκαίο, φυσικό και σωστό.
Η δεύτερη κατηγορία λειτουργούσε με τρόπο αφύσικο, ανορθόδοξο και προξενούσε μεγάλα προβλήματα. Οι λόγοι για τους οποίους το ανορθόδοξο αυτό σύστημα “τοκισμού” απαγορεύτηκε στους πιστούς Χριστιανούς (και τους Μουσουλμάνους) είναι προφανείς. Αν δανειστείς 10 και αναγκαστείς να πληρώσεις 11, αργά ή γρήγορα, ο δανειστής ή καλύτερα ο τοκογλύφος θα σου πάρει την περιουσία.

Αρχαία σύμβολα πιστώσεων
Το παράδειγμα του Σεθ, αυτό του δανεισμού των 10 και της επιστροφής των 11 ταλάντων είναι απλό και εύκολα κατανοητό. Ας το κάνουμε όμως λίγο πιο σύνθετο:
Ας υποθέσουμε ότι ο Σεθ πηγαίνει ξανά στο δανειστή και δανείζεται 10 χρυσά τάλαντα, κάνοντας μια συμφωνία να καταβάλει κάθε χρόνο τόκο 3,3 τάλαντα και να πληρώσει τα 10 χρυσά τάλαντα οποτεδήποτε του το ζητήσουν οι ιερείς του Βαάλ. Για τα επόμενα 3 χρόνια ο Σεθ είναι υποχρεωμένος να καταβάλει 3,3 τάλαντα στην αρχή του κάθε έτους. Στο τέλος των 3 ετών δεν υπάρχει πια άλλος χρυσός στην αγορά και ο Σεθ πρέπει να ζητήσει κι άλλο δάνειο για να πληρώσει τον τόκο του προηγούμενου δανείου (ή να χάσει τη γη του, τα παιδιά του, την ελευθερία του κλπ.).

Ο δανειστής τότε έχει την εξής επιλογή:
Μπορεί να δανείσει στον Σεθ χρυσά τάλαντα για να πληρώσει τον τόκο ή μπορεί να του δώσει μία πηλινη πλάκα που αντιπροσωπεύει αξία 3,3 ταλάντων κα να κρατήσει το χρυσό του. Η κατάνόηση της λειτουργίας του χρήματος είναι ζήτημα κοινής λογικής. Εσείς τ θα κάνατε; Θα δίνατε βέβαια στον Σεθ την πήλινη πλάκα και θα κρατούσατε το χρυσό. Αυτός ήταν ο λόγος της ύπαρξης των πήλινων πλακών που αναφέραμε προηγουμένως. Ήταν ενα υποκατάστατο του δανείου σε ΧΡΥΣΟ.
Οι πολίτες της Βαβυλώνας φύλαγαν τις πήλινες πλάκες σαν τα μάτια τους. Σήμερα βρισκονται σε μεγάλες ποσότητες, κάθε φορά που γίνονται ανασκαφές στα ερείπια της Βαβυλώνας.
Οι τράπεζες των ναών ήταν πάρα πολύ μεγάλες. Επίσης υπήρχαν κρατικές και ιδιωτικές τράπεζες, όπως η Τράπεζα “Ιγκίμπι” που γνώρισε μεγάλη ακμή το 575 π.Χ. Αυτές οι τράπεζες προσέφεραν σχεδόν όλες τις υπηρεσίες που προσφέρουν και συγχρονες τράπεζες, όπως η έκδοση επιταγών, η αποταμίευση, η ΕΚΔΟΣΗ πιστωτικών εγγράφων και η Βαβυλωνιακή εκδοχή του χαρτονομίσματος – η πήλινη πλάκα. Οι τράπεζες βέβαια κρατούσαν το χρυσό.
Στην αρχαία Αίγυπτο είχε γίνει η διάνοιξη ενός καναλιού που ξεκινούσε από το Νείλο και έφτανε μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα. Τα πλοία που έρχονταν από την Ινδία μπορούσαν να σταματήσουν δίπλα στις φορτηγίδες που ήταν δεμένες στην άκρη του καναλιού και να πάρουν δάνειο. Σε εικοσιτετράωρη βάση. Τη νύχτα, αυτές οι φορτηγίδες ήταν τόσο έντονα φωταγωγημένες που μπορούσε να τις διακρίνει κανείς από πολύ μακριά. Είναι οι πρόγονοι των σημερινών τραπεζών.

Όταν η Περσία κατέκτησε την Βαβυλώνα
Οι σχέσεις των εθνών ακολουθούν σχεδόν πιστά τις σχέσεις των ανθρώπων. Αν ένα έθνος επιθυμήσει κάτι που έχει ένα άλλο και δεν έχει τά χρήματα για να το αποκτήσει, μπορεί να τά δανειστεί; Αν βέβαια του ζητηθεί και τόκος, όπως γίνεται συνήθως, τότε οι επιπλοκές και τα προβλήματα είναι απλά θέμα χρόνου.
Η Βαβυλώνα στα βόρεια σύνορα τής είχε έναν γείτονα. Την Περσία. Όσον αφορά στο εμπόριο η Βαβυλώνα έδινε αφειδώς δάνεια στην Περσία. Αυτό έδινε την δυνατότητα στην Περσία να κάνει αγορές, που σε κανονικές συνθήκες δεν θα πραγματοποιούνταν. Τα δάνεια συνάπτονταν με το πάγιο επιτόκιο της εποχής, που ήταν 33,3% πληρωτέο σε χρυσό. Η Περσία τηρούσε το δικό της μέρος της συμφωνίας όσο καλύτερα μπορούσε. Δανειζόταν συνεχώς και όφειλε να επιστρέφει πόσον διπλάσιο του αρχικού δανείου σε διάστημα τριών ετων. Μετά από την εξόφληση του αρχικού δανείου, η Περσια όπως προηγουμένως ο Σεθ, ανακάλυψε ότι δεν κυκλοφορούσαν άλλα χρήματα και ότι χρωστούσε ακόμα στους τραπεζίτες της Βαβυλώνας τους τόκους των δανείων.

Το Βαβυλωνιακό δάνειο δημιούργησε και άλλα προβλήματα στον βασιλιά της Περσίας. Οι τόκοι των δανείο απομυζούσαν τους πόρους της Περσίας. Το εμπόριο κυριολεκτικά πάγωσε, εκτός από τις ανταλλαγές προϊόντων.

Δεν υπήρχε χρυσός για την πληρωμή των φόρων, με αποτέλεσμα ο ίδιος ο βασιλιάς να αδυνατεί να συντηρήσει τους ακόλουθους του. Ο Βασιλιάς της Περσίας, ο Κύρος, χρειαζόταν χρυσό. Η Βαβυλώνα είχε το χρυσό που ήθελε η Περσία. Η Περσία κήρυξε πόλεμο εναντίον του δανειστή της, κατέκτησε την Βαβυλωνα το 536 π.Χ. και κατάσχεσε το χρυσό της. Επίσης υίοθετησε, το Βαβυλωνιακό τοκογλυφικό σύστημα. Η τοκογλυφία ανάμεσα στα έθνη οδηγεί αναπόφευκτα στον πόλεμο.

Όταν η Ελλάδα κατέκτησε την Περσία
Καθώς η Περσία σπαταλούσε το χρυσό που είχε κατασχέσει από τη Βαβυλώνα, σημειώθηκε απότομη ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας. Χτίστηκαν νέες πόλεις, χρηματοδοτήθηκαν βιοτεχνίες, εξοπλίστηκαν στρατοί και χτίστηκαν παλάτια. Η οικονομική ακμή και ο πλούτος έστειλε τους Πέρσες εμπόρους στην Ελλάδα. Οι Έλληνες χρειάζονταν τα Περσικά εμπορεύματα και έτσι δανείστηκαν με τόκο.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:
Το 412 π.Χ. η Σπάρτη δανείστηκε 5.000 τάλαντα από την Περσία για να ναυπηγήσει πολεμικά πλοία. Αυτό το δάνειο όπως και όλα τα υπόλοιπα είχε το γνωστό σταθερό επιτόκιο. Επτά χρόνια αργότερα, το 405 π.Χ ο Λύσανδρος ο Σπαρτιάτης χρησιμοποίησε αυτά τα πλοία για να καταστρέψει ολόκληρο τον Αθηναϊκό στόλο πόυ δέχτηκε αιφνιδιαστική επίθεση στους Αιγός ποταμούς. Αυτό το γεγονός έκανε τη Σπάρτη “Νο.1″ στην Ελλάδα – και όλα αυτά με δανεικά λεφτά.
Αν οι Σπαρτιάτες εξοφλούσαν με μηνιαίες δόσεις το Περσικό δάνειο, οι δόσεις θα ανέρχονταν σε 153,19 τάλαντα το μήνα για 7 χρόνια. Με βάση το 33,3%, το συνολικό ποσό που χρειαζόταν για την εξόφληση του δανείου θά έφτανε τα 12.857,96 τάλαντα.
Είναι ένα σημαντικό ποσόν, αν βέβαια μπορούσε να μαζευτεί μια και δεν κυκλοφορούσε τόσο πολύ ρευστό που να επαρκεί για την εξόφληση των δόσεων. Το πιθανότερο είναι ότι οι Σπαρτιάτες χρειάζονταν και τα 5.000 τάλαντα και οποιοδήποτε άλλο ποσό μπορούσαν να συγκεντρώσουν για να προετοιμαστούν για τον επερχόμενο πόλεμο. Αν όντως συνέβη κάτι τέτοιο η εξέλιξη της οφειλής θα ήταν κάπως έτσι:
Η οφειλή της Σπάρτης στην Περσία με επιτόκιο 33,3% και κεφαλαιοποίηση των τόκων λόγω της μη καταβολής των δόσεων:
Απο Δάνειο 5.000 ταλάντων
6.666,65 τάλαντα στο τέλος του 1ου έτους
8.888,84 τάλαντα στο τέλος του 2ου έτους
11.851,79 τάλαντα στο τέλος του 3ου έτους
15.802,39 τάλαντα στο τέλος του 4ου έτους
21.069,85 τάλαντα στο τέλος του 5ου έτους
28.093,13 τάλαντα στο τέλος του 6ου έτους
37.457,51 τάλαντα στο τέλος του 7ου έτους
Εκείνη την εποχή ένα τάλαντο ήταν ένα σημαντικό ποσό. 5.000 τάλαντα αρκούσαν για την αγορά ενός ολόκληρου στόλου. 37.000 τάλαντα ήταν ένα αστρονομικό ποσό.

“Ό δανειζόμενος είναι υπηρέτης του δανειστή”.
Η Σπάρτη αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει το στόλο για την αγορά του οποίου είχε δανειστεί και δεν μπορούσε να αφήσει το απλήρωτο χρέος να μγαλώνει κι άλλο. Όταν κέρδισε τον πόλεμο μετέφερε την υποχρέωση της αποπληρωμής αυτού του γιγαντιαίου χρέους στην Αθηνά, που έγινε με τη σειρά της(αντι για τη Σπάρτη) ο υπηρέτης της Περσίας.
Οι Πέρσες ένιωθαν σίγουρα οι κερδισμένοι της υπόθεσης.
Οι Έλληνες αλληλοσκοτώνονταν, και το δάνειο των 5.000 ταλάντων είχε αποφέρει σττην Περσια αμύθητα πλούτη.
Αυτά τα δάνεια ήταν που άφαίμαζαν τον πλούτο της Ελλάδας και άνοιγαν το δρόμο ενός ατελείωτου πολέμου.

Ο Φίλιππος ο δεύτερος ο Μακεδών είναι πια νεκρός. Ο Φίλιππος είχε κατακτήσει όλες τις υπόλοιπες Ελληνικές πόλεις και είχε επιβάλλει την κυριαρχία του σ’ ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια.
Ο διάδοχος του θρόνου ήταν ο γιος του, ο Αλέξανδρος. Αφού χειρίστηκε με επιτυχία τη δυσφορία του στρατού, επιθεώρησε το θησαυροφυλάκιο. Το περιεχόμενο του ήταν μόλις 120.000 τάλαντα. Το ποσόν άυτο δεν έφτανε καν για τα έξοδα της συντήρησης του στρατού.
Χρωστούσε επίσης 1.500.000 τάλαντα. Ο Αλέξανδρος δεν είχε άλλη επιλογή. Έπρεπε να βρει χρήματα για να πληρώσει το στρατό και να εξοφλήσει τα χρέη του. Η Ελλάδα ήταν “στεγνή” από χρήματα. Η Περσία ήταν πλούσια.
Είχε τα χρήματα που είχε κατασχέσει από την Βαβυλώνα, και τις δόσεις που της κατέβαλε η Αθήνα και οι άλλες Ελληνικές πόλεις για τους τόκους των δανείων που τους χορηγούσε τόσον καιρό. Η πιεστική ανάγκη για χρήματα ήταν ακόμη ένας από τους λόγους που ώθησαν τον Αλέξανδρο να επίτεθεί και να κατακτήσει την Περσία.
Οδηγώντας την πανίσχυρη Ελληνική φάλαγγα εναντίον των Περσών πέτυχε εκπληκτικές νίκες και κέρδισε μια αυτοκρατορία – και 440.000.000 χρυσά τάλαντα από τις τράπεζες και “τους ναούς του Δαρειου.

Όταν η Ρώμη κατέκτησε την Ελλάδα
Η Ελληνική αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου καταλάμβανε σχεδόν ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Μια υποδειγματική Ελληνική πόλη χτιζόταν σε κάθε κατακτημένη χώρα για να διατρανώσει την ανωτερότητα του Ελληνικού πολιτισμού. Κάθε πόλη είχε και ένα ναό. Κάθε ναός ήταν και τράπεζα που χορηγούσε δάνεια με τόκο.
Σταδιακά ο χρυσός ως μέσο πληρωμής τόκων συσσωρεύτηκε στους Ελληνικούς ναούς που βρίσκονταν σ’ ολόκληρη την έκταση της αυτοκρατορίας. Αυτό προκάλεσε οικονομική ύφεση. Οι Έλληνες έμποροι ίδρυσαν πόλεις στη Βόρεια και Νότια Ιταλία. Στην Κεντρική Ιταλία υπήρχε μια νέα ρωμαλέα Ρωμαϊκή Ομοσπονδία.
Οι Έλληνες έμποροι είχαν στενές εμπορικές σχέσεις με τους Ρωμαίους γείτονες τους. Οι περισσότερες συναλλαγές γίνοταν με το σύστημα του τοκισμού. Οι Ρωμαίοι βρίσκονταν σε δύσκολη θέση, αφού έπρεπε να “τακτοποιήσουν” τις ολοένα και αυξανόμενες οφειλές τους στους Έλληνες, και ταυτόχρονα να συντηρούν τα στρατεύματα τους, που ήταν απαραίτητα για τη διεξαγωγή των ατελείωτων πολεμικών τους επιχειρήσεων. Η Ρώμη αποφάσισε να κερδίσει με πόλεμο ό,τι δεν μπορούσε να κερδίσει με την ειρήνη. Στράφηκε λοιπόν εναντίον της Ελλάδας, την κυρίευσε, και κατάσχεσε τον πλούτο που είχαν συγκεντρώσει οι ναοί, οι δημοτικές και οι ιδιωτικές τράπεζες.
Κανένας άνθρωπος και κανένα έθνος δεν θέλει τη σκλαβιά. Όταν γίνει αντιληπτό οτι ο δανεισμός είναι ένα “κόλπο” και ότι δεν υπάρχει τρόπος να εξοφληθεί το χρέος, τότε και οι, άνθρωποι και τα έθνη θα στραφούν εναντίον των δανειστών τους.
Ένα δάνειο πρέπει να συνοδεύεται από δωροδοκίες για να εξευμενίσει τους ηγέτες του ισχυρότερου έθνους.
Η Βαβυλώνα έπαιζε ενεργό ρόλο στις εσωτερικές υποθέσεις των γειτόνων της. Η Περσία επίσης επενέβαινε πάντοτε στα εσωτερικά της Ελλάδας. Παρά τις δωροδοκίες και τα “λαδώματα”, με την πάροδο του χρόνου, το “σύστημα” γεννά τόσο μεγάλη δυσαρέσκεια και απόγνωση που δεν μπορεί να κατασταλεί με τέτοιου είδους μέσα.
------
πηγή…
…βιβλιογραφία “Η ιστορία των τραπεζών”