Γιατί τα όνειρά μας δεν έχουν μυρωδιά;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ για ποιον λόγο τα όνειρά μας δεν έχουν... μυρωδιά;

 

Σας πληροφορούμε ότι πολλοί έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με αυτό το ερώτημα και ήδη από το 1896 μια ερευνητική εργασία έδειξε ποιες αισθητηριακές εμπειρίες επικρατούν κατά τη διάρκεια των ονείρων. Προέκυψαν λοιπόν τα εξής ενδιαφέροντα συμπεράσματα (ποσοστό % των ονείρων στα οποία εμφανίζεται η κάθε αίσθηση)

• Όνειρα στα οποία επικρατεί η όραση: 85%

• Όνειρα στα οποία επικρατεί η ακοή: 69%

• Όνειρα στα οποία επικρατεί η αφή: 11%

• Όνειρα στα οποία επικρατεί η όσφρηση: 7%

• Όνειρα στα οποία επικρατεί η γεύση: 6%

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι οι οπτικές εμπειρίες είναι αυτές που «βασιλεύουν» στα όνειρά μας ενώ η αφή, η όσφρηση και η γεύση έχουν πολύ μικρά ποσοστά... κυριαρχίας. Για ποιον λόγο; Κανένας δεν έχει στην πραγματικότητα προσπαθήσει να δώσει μια απάντηση πειραματικά. Μπορούμε όμως να δώσουμε κάποιες πιθανές εξηγήσεις με βάση τα όσα γνωρίζει η επιστήμη για τον εγκέφαλο.

 

Όραση και ακοή είναι θέμα του φλοιού

Η επεξεργασία των οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων αποτελεί πολύ περισσότερο θέμα του φλοιού. Ως και τα δύο τρίτα του εγκεφαλικού φλοιού, του κύριου τμήματος του εγκεφάλου που αφορά την αντίληψη και τη γνωστική ικανότητα, εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στην όραση. Ετσι, δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι η όραση κυριαρχεί συχνά στα όνειρα.

Η επεξεργασία των ακουστικών ερεθισμάτων πάλι συνδέεται στενά με τη γλώσσα και η γλώσσα παίζει κεντρικό ρόλο τόσο σε ό,τι αφορά την αντίληψή μας για τον εαυτό μας και τη ζωή όσο και σε ό,τι αφορά την επικοινωνία μας με τα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα. Η επεξεργασία της γλώσσας γίνεται στο σύνολό της στον εγκεφαλικό φλοιό.

Η όσφρηση και η γεύση αντιθέτως αλληλεπιδρούν με τον εγκεφαλικό φλοιό ελάχιστα ως καθόλου. Η όσφρηση θεωρείται ως το πιο πρωτόγονο σύστημα αντίληψης του εγκεφάλου. Σε αντίθεση με τις άλλες αισθήσεις, συνδέεται άμεσα με τα συστήματα της μνήμης και των συναισθημάτων - για τον λόγο αυτόν άλλωστε μια μυρωδιά μάς φέρνει αμέσως τόσο ζωντανά στον νου μια ανάμνηση. 

 
Η γεύση και η αφή δεν αφήνονται στη φαντασία

Ισως όμως το πιο σημαντικό είναι ότι η όσφρηση, η γεύση και η αφή δεν είναι πολύ «ευάλωτες» στη φαντασία. Τι εννοούμε; Είναι πολύ εύκολο να κλείσετε τα μάτια σας και να φανταστείτε την όψη ενός ανθρώπου ή ενός πράγματος, ή να «παίξετε» ξανά στο μυαλό σας μια συνομιλία «ακούγοντας» τους συνομιλητές.

Δεν είναι όμως εύκολο κλείνοντας τα μάτια να φανταστείτε μια μυρωδιά, μια γεύση ή ένα άγγιγμα. Και αυτό ίσως συμβαίνει επειδή αυτές οι αισθήσεις είναι λιγότερο «παραγωγικές», αναφέρει ο ειδικός στην υπολογιστική νευροεπιστήμη Πολ Κινγκ. Η όραση και η ακοή απαιτούν από τον εγκέφαλο να παραγάγει ένα εσωτερικό μοντέλο αντίληψης και να το χαρτογραφήσει επάνω σε μοντέλα πληροφοριών που προέρχονται από τους αισθητικούς υποδοχείς.

Αυτό μεταφράζεται σε πολύ μεγάλη επεξεργασία «κάθετου» τύπου. Η όσφρηση πάλι αποτελεί μια ευθεία «οριζόντια» μέτρηση της χημικής σύστασης του αέρα ενώ η αφή αποτελεί μια ευθεία μέτρηση της πίεσης που δέχεται το δέρμα. Με δεδομένο ότι υπάρχει μικρότερη φαντασία σε ό,τι αφορά την αντίληψη της όσφρησης, πιθανότατα η αίσθηση αυτή επηρεάζει λιγότερο τη δραστηριότητα του εγκεφάλου που λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια των ονείρων.

Τέλος, κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα όνειρα αποτελούν παρενέργεια της διαδικασίας που ακολουθεί ο εγκέφαλος για να οργανώνει τις πληροφορίες - πρόκειται για την αποκαλούμενη εδραίωση της μνήμης.

Οι πληροφορίες με την πιο πολύπλοκη δομή, οι οποίες είναι επόμενο ότι χρειάζονται τη μεγαλύτερη οργάνωση, είναι συνήθως οπτικές και χωρικές, καθώς και ακουστικές ενώ αφορούν τη γνώση γεγονότων, εννοιών αλλά και ανθρώπινων σχέσεων. Συμπτωματικά, αυτά είναι και τα κύρια «σενάρια» των ονείρων μας.

7 αναπάντητα ερωτήματα της Φυσικής

Σε συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Μινεσότα των Ηνωμένων Πολιτειών από 28 Ιουλίου έως 6 Αυγούστου 2013, συναντήθηκαν σχεδόν 700 φυσικοί από περίπου 100 πανεπιστήμια και εργαστήρια, για να καθορίσουν τις βασικές κατευθύνσεις της έρευνας στη μελλοντική φυσική και τα αντίστοιχα πειράματα που πρέπει να σχεδιαστούν.
Παρά την (φαινομενικά) αλματώδη εξέλιξη στο χώρο της φυσικής παραμένουν ακόμη αναπάντητα βασικά ερωτήματα. Με τη λήξη του συνεδρίου, κατέληξαν σε επτά ερωτήματα.
Συνοπτικά, τα 7 ερωτήματα είναι τα εξής:

1. Το σωματίδιο Higgs είναι διαφορετικό σε σχέση με τα άλλα σωματίδια που γνωρίζουμε. Γιατί είναι διαφορετικό; Υπάρχουν περισσότερα σωματίδια σαν το Higgs;

2. Τα νετρίνα είναι πολύ ελαφρά σωματίδια και ανιχνεύονται δύσκολα. Επιπλέον καθώς κινούνται αλλάζουν τη ταυτότητά τους (ταλαντώσεις νετρίνων). Ποιος είναι ο ρόλος τους στην κατανόηση της φύσης;

3. Τα γνωστά σωματίδια αποτελούν περίπου το 1/6 της συνολικής ύλης στο Σύμπαν. Το υπόλοιπο το ονομάζουμε σκοτεινή ύλη. Αλλά τι είναι η σκοτεινή ύλη; Μπορούμε να την ανιχνεύσουμε στα εργαστήριά μας; Υπάρχουν κι άλλα άγνωστα σωματίδια στη φύση;

4. Υπάρχουν 4 θεμελιώδεις δυνάμεις στη φύση. Αποτελούν τις εκδηλώσεις μιας ενιαίας δύναμης; Εκτός από τις 4 γνωστές (βαρυτική, ηλεκτρομαγνητική, ασθενής πυρηνική και ισχυρή πυρηνική – οι τρεις τελευταίες έχουν ήδη ενοποιηθεί σε μια), μήπως υπάρχουν κι άλλες άγνωστες προς το παρόν δυνάμεις;

5. Υπάρχουν νέες κρυμμένες χωροχρονικές διαστάσεις;

6. Η ύλη και η αντιύλη δημιουργήθηκαν μαζί κατά την Μεγάλη Έκρηξη, αλλά σήμερα ο κόσμος μας είναι φτιαγμένος μόνο από ύλη. Γιατί;

7. Γιατί η διαστολή του Σύμπαντος είναι επιταχυνόμενη ή τι ακριβώς είναι η σκοτεινή ενέργεια στην οποία αποδίδεται αυτή η επιτάχυνση;

Ο νόμος του Murphy (Το γνωστό αξίωμα της γκαντεμιάς και της απαισιοδοξίας)

Είσαι στην ουρά περιμένοντας να πληρώσεις τα διόδια. Βιάζεσαι να επιστρέψεις στο σπίτι, όταν παρατηρείς -με μεγάλη έκπληξη- ότι όλες οι άλλες λωρίδες κυκλοφορίας κινούνται πιο γρήγορα από τη δική σου. Αλλάζεις λοιπόν λωρίδα, για να διαπιστώσεις έντρομος ότι τα αυτοκίνητα στη νέα σου λωρίδα έχουν κολλήσει. Συνειδητοποιείς τότε ότι η λωρίδα που μόλις εγκατέλειψες κινείται πολύ πιο γρήγορα, όπως και κάθε άλλη βέβαια γύρω σου...

Καλωσόρισες στο δυστοπικό κόσμο του Νόμου του Μέρφι!

Όχι, δεν πρόκειται για κατάρα, πρόκειται για το γνωστό αξίωμα: Ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει. Ο Νόμος του Μέρφι εμπίπτει στην τάση μας να δίνουμε έμφαση στα αρνητικά και να προσπερνάμε τα θετικά. Χρησιμοποιώντας τους νόμους της πιθανότητας, μοιάζει να κατέχει τη σιγουριά της βεβαιότητας.

Ποιος ήταν όμως ο Μέρφι και πώς προέκυψε ο περίφημος νόμος του;

Ο Edward Aloysius Murphy, Jr. (1918-1990) ήταν ένας Αμερικανός μηχανικός της Αεροναυπηγικής που δούλευε σε συστήματα ασφαλείας. Πολέμησε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως μέλος του αμερικανικού στρατού και έφτασε μέχρι το βαθμό του λοχαγού.

Το 1947 τον βρίσκει να εργάζεται στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Αμερικανικής Αεροπορίας, σε σχεδιασμούς πυραυλικής τεχνολογίας. Εδώ είναι που θα συλλάβει τον περίφημο νόμο του, ως μέρος της καθημερινής του ρουτίνας δοκιμών και αποτυχίας: «Ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει», μονολογούσε σε κάθε νέα αστοχία του υλικού..

Ήταν ωστόσο μια μεμονωμένη δοκιμή που πυροδότησε την πρώτη επίκληση στο Νόμο: το 1949, στη βάση Edwards Air Force Base της California ερευνητές μελετούσαν την επίδραση που έχουν τα G (βαρύτητα) στο ανθρώπινο σώμα (project MX981), προσπαθώντας να καθορίσουν τον ακριβή αριθμό των G που θα μπορούσε να αντέξει ένας πιλότος, ώστε να ενσωματώσουν τη νέα αυτή γνώση στα μελλοντικά σχέδια της Αεροναυπηγικής.

Στους επόμενους μήνες αποτυχημένων δοκιμών ζητήθηκε η συνδρομή του μηχανικού Μέρφι, ο οποίος προσάρμοσε μια σειρά αισθητήρων που θα μπορούσαν να μετρήσουν επακριβώς τη δύναμη G που ασκούταν στον πιλότο.

Ένα ευτυχές ατύχημα ωστόσο, η λάθος σύνδεση των αισθητήρων από τον βοηθό του Μέρφι (!), κατέληξε στην πρώτη διατύπωση του νόμου του, που είχε τη μορφή μομφής: «Αν υπάρχουν δύο τρόποι να κάνεις κάτι και ο ένας εξ αυτών οδηγεί στην απόλυτη καταστροφή, αυτός (ο βοηθός του) θα διαλέξει το λάθος τρόπο».

Γενικεύοντας τη διαπίστωση, ο Μέρφι είχε στα χέρια του τον περιβόητο νόμο, η καθολικότητα του οποίου άφηνε άφωνους τους ανθρώπους. Λίγο αργότερα ο Νόμος του Μέρφι μπήκε στις επιθεωρήσεις και τα περιοδικά της Αεροναυπηγικής, ακόμα και στο βιβλίο ορειβασίας του Jack Sack ως επιγραφή (1952), πριν περάσει στην ποπ κουλτούρα και τον καθημερινό λόγο.

Ο Μέρφι δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με την κοινή ερμηνεία του νόμου του, που επιμένει να βλέπει τη στριμμένη πλευρά των άψυχων αντικειμένων.

Ο Μέρφι, αντιθέτως, έβλεπε τον νόμο ως στρατηγική επιβίωσης στη ζωή, ως τμήμα ενός αμυντικού μηχανισμού, σύμφωνα με τον οποίο θα πρέπει πάντα να περιμένεις το χειρότερο σενάριο να βγει αληθινό. Όσο για τα πολλαπλά αναπτύγματα του νόμου του και τις μεταφορές του σε άλλους τομείς της καθημερινότητας, ο Μέρφι περιοριζόταν να τα αποκαλεί «γελοία, ασήμαντα και εσφαλμένα».

Η ουσία του Νόμου του Μέρφι βέβαια δεν ήταν καινούρια υπόθεση. Ήδη από το 1928 ο ταχυδακτυλουργός Adam Hull Shirk υπαινισσόταν ότι σε ένα ταχυδακτυλουργικό τρικ, 9 από τα 10 πράγματα που μπορούν να πάνε στραβά, συνήθως θα πάνε.

Από την πρώτη διατύπωση του Νόμου του Μέρφι, εκείνη τη μαγική στιγμή του '49, μπόλικες παραλλαγές και γενικεύσεις έχουν δει το φως της ημέρας. Ας δούμε τις πλέον δημοφιλείς:

Παγκόσμιες αλήθειες

Παρόλο που το αξίωμα του Μέρφι κατάφερε να συμπυκνώσει όλο τον πεσιμισμό του κόσμου, δεν έμεινε χωρίς απάντηση. Δεν ήταν λίγοι οι μελετητές που φιλοτέχνησαν δικές τους διατυπώσεις της περίφημης φράσης, καταλήγοντας σήμερα να έχουμε χιλιάδες παραλλαγές της αρχικής διατύπωσης...

ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ (29 ΗΜΕΡΕΣ) 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ – 22 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ

Ο Πυανεψιών είναι ο 4-ος στη σειρά μήνας στο Αττικό ημερολόγιο, που αντιστοιχούσε με το χρονικό διάστημα από 23 Σεπτεμβρίου μέχρι 22 Οκτωβρίου, αφιερωμένος στον Απόλλωνα.
Κατά το μήνα αυτό ετελείτο στην αρχαία Αττική η γιορτή Πυανέψια ή Πυανόψια προς τιμή του θεού Απόλλωνα, η οποία κατά τους κλασικούς χρόνους αποτελούσε μέρος της μεγάλης εορτής των Θησείων.
Στους Μιλήσιους ήταν γνωστός ως Πυανοψιών.
Κυριότερες γιορτές κατά αυτό το μήνα ήταν επίσης τα Προηρόσια, τα Οσχοφόρια και τα Θεσμοφόρια.
Μία από τις λιγότερο γνωστές εορτές των αρχαίων Αθηναίων ήταν και η «κουρεότις», η οποία γινόταν κατά τον μήνα αυτό, την τρίτη ημέρα των Απατουρίων.
Την τελευταία μέρα του μήνα εορτάζονταν τα Χαλκεία (πρώην Εργάνεια) προς τιμήν της πολιούχου θεάς Αθηνάς.
Την 7η ημέρα του ετελούντο τα Πυανέψια ή Πυανόψια προς τιμήν του θεού Απόλλωνα και της Σκιράδος Αθηνάς (Πλουτ. Θησ. ΚΒ’).
Από αυτήν ακριβώς τη γιορτή προήλθε η ονομασία του.

Η γιορτή των Πυανεψίων πήρε το όνομά της από τα πύανα, δηλαδή τους κύαμους (κουκιά) και τα όσπρια, που οι εορτάζοντες έτρωγαν και μέρος των οποίων προσέφεραν στους θεούς.
Τα Πυανέψια εθεωρούντο αγροτική γιορτή, με ευχαριστίες προς τον θεό Απόλλωνα για την αφθονία των καρπών της γης.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής τα παιδιά γυρνούσαν πόρτα πόρτα κρατώντας την «ειρεσιώνην», ένα κλαδί ελιάς με καρπούς του φθινοπώρου τυλιγμένο με μαλλιά, τραγουδώντας το ομώνυμο τραγούδι, που πίστευαν ότι προστάτευε από τις ασθένειες τους καρπούς της γης.
Οι στίχοι του διασώθηκαν και είναι οι παρακάτω : «Ειρεσιώνη σύκα φέρει και πίονας άρτους και μέλι εν κοτύλη και έλαιον αναψήσασθαι (αποψήσασθαι) και κύλικ’ εύζωρον, ως αν μεθύουσα καθεύδη».
Οι οικοδέσποινες πρόσφεραν στα παιδιά φιλοδωρήματα και ενώ αυτά έφευγαν χαρούμενα, αυτές κρεμούσαν τη δική τους «ειρεσιώνη» πάνω από την εξώπορτά τους, την οποία διατηρούσαν όλο τον χρόνο.
Συνέχεια της ειρεσιώνης θεωρούνται τα ελληνικά κάλαντα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής, ένα αγόρι, του οποίου ζούσαν και οι δύο γονείς (αμφιθαλής), έφερνε την ειρεσιώνη στο ιερό του Απόλλωνα και την έστηνε ή την κρεμούσε στην είσοδο του ναού.
Στη Σάμο, η γιορτή αυτή γινόταν στα ανοιξιάτικα Θαργήλια του Απόλλωνα με θυσίες στον Ήλιο και τις Ώρες (τις εποχές του έτους).
Αυτό το αρχαίο ελληνικό έθιμο των Θαργηλίων αντιστοιχεί στο νεοελληνικό έθιμο του στεφανιού της Πρωτομαγιάς.
Αντίστοιχη με τη ειρεσιώνη ήταν η κορυθάλη, κλαδί δάφνης ή ελιάς που κρεμόταν στην εξώπορτα των σπιτιών.
Η κορυθάλη προσφερόταν στη θεά Αρτέμιδα, η οποία με την προσωνυμία «κορυθαλία» λατρευόταν στη Σπάρτη ως θεά της γονιμότητας και προστάτιδα των τροφών που φρόντιζαν τα βρέφη.
Αργότερα, στους χρόνους του Κίμωνα, παράλληλα με τη γιορτή των Πυανεψίων, την 7η του μηνός γιορταζόταν στην Αθήνα, η βακχική γιορτή του τρύγου, τα Οσχοφόρια ή Ωσχοφόρια (Πλουτ. Θησ. ΚΒ’), προς τιμήν της Αθηνάς και του Διονύσου.
Στα Οσχοφόρια δύο νέοι (οι Οσχοφόροι), ντυμένοι γυναικεία, έφεραν τη δική τους ειρεσιώνη, που ήταν κλαδιά κλήματος κατάφορτα με σταφύλια (όσχοι).
Οι Οσχοφόροι προηγούνταν της πομπής, που ξεκίναγε από τον ναό του Διονύσου στην Αθήνα και κατέληγε στον ναό της Σκιράδος Αθηνάς στο Φάληρο.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής γίνονταν αγώνες δρόμου μεταξύ «οσχοφορούντων» εφήβων από όλες τις φυλές και οι 10 πρώτοι νικητές, ένας από κάθε φυλή, έπαιρναν ως έπαθλο μία φιάλη με τα «πενταπλόα», ποτό που το αποτελούσαν τα πέντε κυριότερα προϊόντα του έτους: κρασί, μέλι, τυρί, αλεύρι και λάδι.
Επίσης, οι νικητές έμπαιναν επικεφαλής της πομπής στην τελετή προς τιμήν του θεού Διονύσου.
Την ειδική αυτή τελετή -με χορούς, τραγούδια και θυσίες- τη συσχέτιζαν οι Αθηναίοι με τη μετάβαση του Θησέα στην Κρήτη, για να απαλλάξει την Αθήνα από τον φόρο αίματος στον Μινώταυρο.
Άλλωστε, η παράδοση αναφέρει ότι αυτή τη γιορτή την καθιέρωσε ο Θησέας σε ανάμνηση της νίκης του εναντίον του Μινώταυρου.
Κατά τον μήνα Πυανεψιώνα ετελούντο ακόμα τα Απατούρια (από το ά(μα)+πατήρ): τριήμερες γιορτές (δόρπεια, ανάρρυσις και κουρεώτις) κατά τις οποίες οι πατέρες των παιδιών τα έγραφαν στις φρατρίες.

Στις γιορτές αυτές τιμούσαν τον Δία Φράτριο, μαζί με την Απατουρία Αθηνά -από τη λέξη απάτη, κατάλοιπα της εποχής που η απάτη εθεωρείτο αρετή- προστάτιδα των συγγενικών γενών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά στην Αθήνα υπήρχαν 4 φυλές.
Κάθε φυλή διαιρείτο σε 3 μέρη που το κάθε τρίτο ονομάστηκε τριττύς ή φρατρία, ή αργότερα και πατριά.
Σε κάθε φρατρία υπήρχαν 30 γένη.
Αυτή η διαίρεση είναι βέβαιο ότι έγινε σύμφωνα με το ημερολόγιο: οι 4 φυλές αντιστοιχούσαν στις 4 εποχές του έτους· οι 12 φρατρίες στους 12 μήνες του έτους και τα 30 γένη κάθε φρατρίας στις 30 ημέρες του μήνα, ώστε συνολικά 12 * 30 = 360, δηλαδή το σύνολο των ημερών του έτους.
Λόγω ακριβώς της γιορτής των Απατουρίων, ο αντίστοιχος του αττικού μήνα Πυανεψιώνα ονομαζόταν στη Δήλο Απατουριών. Με την ίδια ή ελαφρά διαφορετική ονομασία ως Απατούριος ή Απατουρεών απαντάται στα μηνολόγια των ιωνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, της Κυζίκου και της Όλβιας στη Σκυθία.
Από την 9η έως τη 13η ή από τη 10η έως τη 14η του Πυανεψιώνα ετελούντο στην Αθήνα τα Θεσμοφόρια, η σημαντικότερη γιορτή των γυναικών.
Τα Θεσμοφόρια ήταν γιορτή αφιερωμένη στη Θεσμοφόρο Δήμητρα, ως προστάτιδα της γεωργίας, του γάμου και της κοινωνικής τάξης.
Η πρώτη ημέρα της γιορτής ονομαζόταν Στήνια και διανθιζόταν με γιορταστικά περιπαιχτικά τραγούδια.
Τη δεύτερη ημέρα πανηγυρίζονταν τα Θεσμοφόρια στον Αλιμούντα (παραλιακό δήμο της Αττικής) στη χερσόνησο Κωλιάδα (σημερινό Άγιο-Κοσμά), όπου υπήρχε ο ναός της Κωλιάδος Αφροδίτης, ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Αττικής.
Οι υπόλοιπες τρεις ημέρες ήταν οι κυρίως ημέρες της τελετής μέσα στην πόλη των Αθηνών.
Από αυτές, η πρώτη ονομαζόταν Άνοδος, λόγω της επιστροφής των εορταζόντων από τον Αλιμούντα στην Αθήνα.
Η δεύτερη εκαλείτο -και ήταν πραγματικά- αυστηρή Νηστεία.
Η τρίτη λεγόταν Καλλιγένεια και κατά τη διάρκειά της τιμούσαν τη Δήμητρα με θυσίες και χορούς ως θεά προστάτιδα της γέννησης υγιών και ωραίων παιδιών.
Στις τελετές αυτές απαγορευόταν αυστηρά η παρουσία αντρών.
Κατά τον μήνα αυτόν γιορτάζονταν στην Αθήνα τα Θησεία, την 8η Πυανεψιώνα, και γι’ αυτό ελέγοντο ογδόδια (Αρστφ. Πλούτ. 626) και κάθε όγδοη ημέρα ήταν ιερή αφιερωμένη στον Θησέα και στον Ποσειδώνα.
Την τελευταία ημέρα του Πυανεψιώνα ετελείτο στην Αθήνα ιδιαίτερη γιορτή αφιερωμένη στην Αθηνά-Εργάνη, προστάτρια από κοινού με τον Ήφαιστο των τεχνιτών.
Αρχικά, και μέχρι τον 4ο π.Χ. αιώνα, η γιορτή πανηγυριζόταν από όλο τον δήμο (λαό) προς τιμήν της Αθηνάς-Εργάνης και γι’ αυτό ονομαζόταν Αθήναια ή Πάνδημος.
Αργότερα, γιορταζόταν μόνο από τους τεχνίτες και ειδικά από τους χαλκείς (σιδηρουργούς-μεταλλουργούς) προς τιμήν του Ηφαίστου και έτσι μετονομάστηκε σε Χαλκεία.
Τα Χαλκεία έδωσαν στον Κηφισιέα Μένανδρο το υλικό για την ομώνυμη κωμωδία του, μικρό απόσπασμα της οποίας σώζεται από τον Αθήναιον (ΙΑ’, 5Ο2- Πολυδ. Ζ’, 1Ο5).

Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;

Θρησκεία και πολιτική βαδίζουν χέρι – χέρι από την αυγή της ανθρώπινης ιστορίας. Πρόκειται η σχέση αυτή θα τελειώσει σύντομα; Κι όταν αναρωτιόμαστε, πόσο δύσκολη είναι άραγε η απάντηση;
Για να απαντήσουμε στο φλέγον αυτό ερώτημα, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, όπως λένε και οι τηλεοπτικοί δημοσιογράφοι.

Προ αμνημονεύτων ετών, ο Αριστοτέλης εξήγησε στη “Ρητορική” του πως οι ακροατές εξοργίζονται με τον ρήτορα εκείνο που «χλευάζει ή καταφρονεί» οτιδήποτε ή οποιονδήποτε αυτοί θεωρούν σημαντικό ή θαυμάζουν. Εξοργίζονται όταν ο ρήτορας ειρωνεύεται κάποιον στον οποίο αυτοί αποδίδουν μεγάλη αξία, γίνονται θηρία όταν τους κάνει να νιώθουν άχρηστοι. Τονίζει ακόμα ο φιλόσοφος πως ο επιτυχημένος ρήτορας δεν είναι ψυχρός ορθολογιστής, αλλά ξέρει να συνδυάζει τη λογική με την ψυχολογία.
Κι επειδή η ρητορική είναι τέχνη χρήσιμη κυρίως στους πολιτικούς, είναι σαν μας λέει ο αρχαίος σοφός πως αν βγεις και κουνάς το δάχτυλο στο ακροατήριο, κόντρα σε ό,τι εκείνοι θεωρούν σημαντικό για τη ζωή τους, δεν θα βρεις ούτε την ψήφο σου.
Φυσικά όλα αυτά δεν τα επινόησε ο Αριστοτέλης. Είναι συμπεράσματα που προέκυψαν στην πράξη, καθώς οι ρήτορες ανέπτυσσαν νέες τεχνικές για να κερδίσουν το κοινό τους. Τεχνικές γνωστές στους πολιτικούς από την ημέρα που γεννήθηκε η Δημοκρατία. Γιατί σε αυτό το πολίτευμα πρέπει να κερδίσεις το κοινό σου, και για να το κερδίσεις πρέπει να το πείσεις πως είσαι φίλος και όχι εχθρός. Αν οι πολίτες μιας χώρας είναι ευσεβείς, δεν έχεις καμία ελπίδα να σε ακολουθήσουν, αν δηλώνεις άθεος, αν χλευάζεις αυτό που πιστεύουν. Αυτός είναι ο λόγος που ο Θεμιστοκλής κατέφυγε στο γνωστό τέχνασμα πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Για τον ίδιο λόγο ο σπουδαίος Περικλής, ο οποίος ήταν αναμφίβολα ορθολογιστής και καθόλου επιρρεπής στα θρησκευτικά, έθεσε τα αριστουργηματικά του έργα στην υπηρεσία της λατρείας των θεών, αφού για τους Αθηναίους η αφοσίωση στην πατρίδα ταυτιζόταν με την αφοσίωση στους θεούς και ειδικά στην πολιούχο Αθηνά.

Πολύ αργότερα, ο Ναπολέων Βοναπάρτης έλαβε σοβαρά υπόψιν του τη δύναμη της πίστης και τη χρησιμοποίησε σοφά. Θεωρούσε τη θρησκεία απαραίτητη, κυρίως επειδή ήταν ένα σπουδαίο εργαλείο διαχείρισης του φόβου. Και κατά τη γνώμη του «μόνο δύο δυνάμεις ενώνουν τους ανθρώπους: ο φόβος και το συμφέρον». Σε μία περίσταση είπε ακόμα το εξής: « Έγινα καθολικός και έφερα ειρήνη στη Βρετάνη και στο Vendée. Έγινα Ιταλός και κέρδισα το μυαλό των ανθρώπων στην Ιταλία. Έγινα μουσουλμάνος και καθιερώθηκα στην Αίγυπτο. Αν κυβερνούσα ένα έθνος Εβραίων, θα ξαναέχτιζα τον ναό του Σολομώντα».
Αυτή η ρήση θυμίζει πολύ τα λόγια του αποστόλου Παύλου, του πανέξυπνου αυτού Εβραίου, που είχε και την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη, και ο οποίος μεταστράφηκε κατόπιν οράματος στη νέα θρησκεία και ανέλαβε να προσηλυτίσει σε αυτήν, για πρώτη φορά, και μη Εβραίους. Στην πρώτη επιστολή που έστειλε στην εκκλησία της Κορίνθου ( συμπεριλαμβάνεται στα βιβλία της Καινής Διαθήκης) εξηγεί:

«Κι έγινα στους Ιουδαίους Ιουδαίος, για να κερδίσω τους Ιουδαίους· σε αυτούς που ακολουθούν τον νόμο (εννοεί τον μωσαϊκό νόμο) έγινα ως υπό τον νόμο, για να κερδίσω τους υπό τον νόμο. Σε αυτούς που δεν έχουν νόμο (εννοεί τους εθνικούς, τους μη ιουδαίους) έγινα ως χωρίς νόμο – αν και δεν είμαι χωρίς νόμο για τον Θεό, αλλά υπό νόμον για τον Χριστό – για να κερδίσω τους χωρίς νόμο. Έγινα στους αδύναμους ως αδύναμος για να κερδίσω τους αδύναμους· έγινα τα πάντα στους πάντες, για να σώσω με κάθε τρόπο κάποιους από αυτούς.» (9:20 – 22).

Ένας λαός που πιστεύει στον Θεό, που θεωρεί τη θρησκεία του ως αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής του ταυτότητας, δεν πρόκειται να εμπιστευτεί κάποιον που χλευάζει την πίστη τους. Ούτε εκείνον που φαίνεται να την απειλεί με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό το πρόβλημα αντιμετώπισε ο λαοφιλής των Αμερικανών Τζων Φ. Κένεντι.

Ο Κένεντι ήταν ο πρώτος καθολικός που έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία των ΗΠΑ. Η δυσκολία που προέκυπτε από αυτό ήταν οι επιφυλάξεις που έτρεφαν οι Αμερικανοί πολίτες για τον τρόπο που θα αντιμετώπιζε ένας καθολικός πρόεδρος τα άλλα θρησκεύματα. Ο Κένεντι έσπευσε να διαβεβαιώσει, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, πως δεν επρόκειτο να αφήσει τις προσωπικές του απόψεις να επηρεάσουν το κυβερνητικό του έργο. Δεσμεύτηκε πως θα αποφάσιζε για τα φλέγοντα ζητήματα, όπως οι εκτρώσεις, το διαζύγιο, «σύμφωνα με αυτό που η συνείδησή μου αναγνωρίζει ως εθνικό συμφέρον και χωρίς να λαμβάνω υπόψιν μου εξωτερικές θρησκευτικές πιέσεις».
Μπορεί ο ίδιος να πίστευε ότι οι προσωπικές του ηθικές αντιλήψεις ήταν οι ορθές, αλλά αν το έλεγε αυτό στην ομιλία του, το μόνο που θα κατόρθωνε θα ήταν να ενισχύσει την καχυποψία και τον φόβο των ψηφοφόρων. Δυστυχώς, δεν θα μάθουμε ποτέ, αν είχε σκοπό να εκπληρώσει την προεκλογική αυτή υπόσχεση!

Ένα πιο σύγχρονο παράδειγμα είναι αυτό του σημερινού πλανητάρχη. Ο Ομπάμα είχε δηλώσει πως ανατράφηκε σε μη θρησκευόμενο περιβάλλον από ανθρώπους που δεν είχαν τη θρησκεία σε μεγάλη εκτίμηση. Ο πατέρας του μάλιστα δεν δίσταζε να δηλώνει άθεος. Μπαίνοντας όμως στον πολιτικό στίβο μιας χώρας με πολίτες βαθειά θρησκευόμενους, δεν θα είχε καμία τύχη δηλώνοντας πως η θρησκεία του είναι αδιάφορη. Έτσι, δήλωσε πως είναι Χριστιανός από επιλογή, πως πιστεύει στον Χριστό και στην Ανάσταση, χωρίς να ασπαστεί κάποιο συγκεκριμένο δόγμα.
Όταν διεκδικούσε τη θέση του Γερουσιαστή το 2004 οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον κατηγόρησαν πως δεν είναι καλός Χριστιανός, εφόσον υποστήριζε τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και πως αν ζούσε ανάμεσά μας ο Χριστός, δεν θα τον ψήφιζε. Η απάντηση του Ομπάμα ήταν πως σε μία κοινωνία με τόσα θρησκεύματα, δεν θα μπορούσε να επιβάλει τις δικές του αρχές στους άλλους και πως τελικά, είναι υποψήφιος γερουσιαστής και όχι υποψήφιος επίσκοπος.
Δύο χρόνια αργότερα, όμως, όταν ήταν υποψήφιος για το χρίσμα των Δημοκρατικών για τις προεδρικές εκλογές, έκρινε αναγκαίο να δώσει κάποιες διευκρινίσεις σχετικά με τη δήλωσή του αυτή. Κατάλαβε πως δεν ήταν σοφό να διαχωρίζει τη θρησκευτική ηθική από την πολιτική. Όχι στην Αμερική τουλάχιστον. Έτσι σε ομιλίες και συνεντεύξεις ξεκαθαρίζει πως οι αξίες του εμφορούνται από την πίστη του. Πως οι πολιτικές του πεποιθήσεις δεν είναι άσχετες με τις θρησκευτικές, αλλά έχουν επηρεαστεί από αυτές.
Δεν παρέλειψε να αναφερθεί σε προσωπικότητες όπως ο Lincoln και ο Luther King, που υπήρξαν σπουδαίοι μεταρρυθμιστές, αλλά «χρησιμοποιούσαν θρησκευτική γλώσσα συστηματικά για να υποστηρίξουν τα θέματά τους», για να καταλήξει «Η νομοθεσία μας είναι εξ ορισμού μία κωδικοποίηση της ηθικής και θεμελιώνεται εν πολλοίς στην ιουδαιο-χριστιανική παράδοση». Τώρα, μπορεί να σκέφτεστε ότι οι Αμερικανοί είναι γενικά κολλημένοι με την θρησκεία και πως στην Ευρώπη είναι αλλιώς.
Μπορεί οι Ευρωπαίοι, ιδίως της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, να έχουν απομακρυνθεί από τη θρησκεία, αλλά το ισχυρότερο πολιτικό πρόσωπο της ηπείρου, η Άνγκελα Μέρκελ, δηλώνει με περηφάνια πως είναι πιστή Λουθηρανή και πως η πίστη είναι ένα ζωτικό κομμάτι της ζωής της. Κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας της, πρόσθεσε τη φράση «με τη βοήθεια του Θεού», αν και δεν απαιτείται από το επίσημο κείμενο του όρκου.
Σε μια συνέντευξη τόνισε πως οι Χριστιανοί θα πρέπει να μην φοβούνται να υποστηρίξουν την πίστη τους, ενώ σε μία ομιλία της έκανε την εξής δήλωση: «Αισθανόμαστε πως η χριστιανική εικόνα που έχουμε για τον κόσμο μας δεσμεύει – αυτό είναι που μας καθορίζει. Εκείνοι που δεν το αποδέχονται αυτό, βρίσκονται σε λάθος μέρος».
Εμείς δεν μπορούμε να ξέρουμε αν είναι στ’ αλήθεια πιστή Χριστιανή, ξέρουμε όμως πως κυβερνά ένα κράτος στο οποίο κατοικούν τρία εκατομμύρια μουσουλμάνοι. Κάποιος πρέπει να τους υπενθυμίζει πως ζουν σε ένα χριστιανικό κράτος. Όπως και να ‘χει, οι Γερμανοί την εμπιστεύονται και την ψηφίζουν.
Στις σκανδιναβικές χώρες οι κυβερνώντες κρατούν γενικά στάση ουδετερότητας στο ζήτημα της θρησκείας, σε καμία περίπτωση όμως δεν καταφέρονται εναντίον του θρησκευτικού συναισθήματος. Απεναντίας, ενθαρρύνουν την ανεξιθρησκία και τον σεβασμό σε κάθε είδους πίστη. Μολονότι έχουμε την εντύπωση πως στις χώρες αυτές οι άνθρωποι είναι άθεοι ή άθρησκοι, αυτό δεν είναι αλήθεια.
Στη Δανία επίσημη εκκλησία του κράτους είναι η «Εκκλησία του Λαού της Δανίας» (Den Danske Folkekirke) ή αλλιώς «Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία της Δανίας». Η Εκκλησία υποστηρίζεται οικονομικά από το κράτος και τα ζητήματά της τα χειρίζεται ο Υπουργός Εκκλησιαστικών. Τον Ιανουάριο του 2014, το 78,4 των κατοίκων της Δανίας ήταν μέλη της επίσημης εκκλησίας.
Στη Νορβηγία, ένα από τα πιο κοσμικά κράτη του κόσμου, αν και μόνο το 20% του πληθυσμού δηλώνει πως η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή τους, το 77% είναι μέλη της «Εκκλησίας της Νορβηγίας» (τέλη 2013). Το 2013 οι 17 από τους 18 νεοεκλεγέντες υπουργούς δήλωσαν μέλη της Εκκλησίας της Νορβηγίας. Παρόμοια είναι τα στοιχεία και στη Σουηδία και στην Ισλανδία, όπου οι άνθρωποι δεν συμμετέχουν στα θρησκευτικά δρώμενα της Εκκλησίας τους, αλλά οι μισοί περίπου παντρεύονται με θρησκευτικό γάμο και το 80-90% κηδεύεται θρησκευτικά.
Στην Ελλάδα, στο ζήτημα της θρησκείας, θυμίζουμε περισσότερο τους Αμερικανούς, παρά τους Νορβηγούς και τους Σουηδούς. Μάλιστα, πάνω από το 95% των Ελλήνων είναι μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ασχέτως αν οι περισσότεροι επισκέπτονται τον ναό μόνο σε κοινωνικές περιστάσεις (το ίδιο συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη). Σε δημοσκόπηση του 2011, στο ερώτημα «πιστεύετε στον Θεό» τα αποτελέσματα ήταν: 56.3% απάντησε ναι, 20% μάλλον ναι, 7.7% μάλλον όχι και 13% απάντησε όχι. Ακόμα και αυτοί που δεν πιστεύουν στον Θεό ή αμφιβάλλουν για την ύπαρξή του, εξακολουθούν να δηλώνουν Χριστιανοί! Ζούμε λοιπόν σε μία χώρα που η πλειονότητα των κατοίκων της είναι, αγωνίζεται να είναι ή πιστεύει πως είναι ευσεβής.

Ζούμε επίσης στην εποχή της εικόνας, οπότε τα λόγια δεν φτάνουν. Πώς νομίζετε ότι μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη αυτών των ψηφοφόρων ένας νέος και φιλόδοξος πολιτικός; Αν ακόμα και στις κοσμικές χώρες του Βορρά οι πολιτικοί δεν βγαίνουν να διατυμπανίσουν τις απόψεις τους όταν είναι άθεοι, αλλά καμαρώνουν όταν δηλώνουν μέλη της Εκκλησίας, πώς μπορεί να κυβερνήσει ένας άθεος πολιτικός στην Ελλάδα, αν δεν δείξει τουλάχιστον ολίγη συμπάθεια προς τους θρησκευόμενους; Πώς θα του δώσουν το τιμόνι αν δεν μοιάζει σαν ένας απ’ αυτούς;

Ο Ντε Γκωλ είχε πει πως «προκειμένου να γίνει αφέντης, ο πολιτικός προσποιείται τον υπηρέτη» κι ακόμα πιο ωμά ο Λένιν ισχυρίστηκε πως «στην πολιτική δεν υπάρχει ηθική, μόνο σκοπιμότητα».

Είναι σαν να ρωτάμε τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι.
Τι να γυρεύει; Κότες γυρεύει!
 Διότι πίσω από τις λέξεις κερδίζει αυτός που πείθει τους περισσότερους.

Κακομαθημένα παιδιά;

Οι περισσότεροι γονείς θέλουν να μεγαλώσουν σωστά παιδιά, γεμάτα ευγνωμοσύνη και καθόλου κακομαθημένα αλλά οι περισσότεροι δεν ξέρουν πώς να το πετύχουν. Οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι οι γονείς που έχουν μια καλή οικονομική κατάσταση, οι γονείς που γεμίζουν τα παιδιά τους με αμέτρητα παιχνίδια και προσπαθούν ‘να μην τους λείψει τίποτα’ (για να μην επαναλάβουν τα λάθη των γονιών τους) ίσως πρέπει να προσπαθήσουν λίγο παραπάνω προκειμένου να μην στερούν στα παιδιά τους τις ανέσεις ενώ ταυτόχρονα να τους μάθουν να γίνουν σωστοί και όχι ‘κακομαθημένοι’ ενήλικες.

Η αμερικανίδα ψυχολόγος/ παιδοψυχολόγος Sheryl Ziegler έφτιαξε μια πολύ χρήσιμη λίστα για τους γονείς με τα 10 βήματα που πρέπει να ακολουθούν για να μεγαλώσουν σωστά τα παιδιά τους:

1. Να λέτε πιο συχνά ‘όχι’: Ακόμα κι όταν μπορείτε να προσφέρετε ακόμη ένα παιχνίδι στο παιδί ή ακόμη μια βόλτα στο λούνα παρκ, καλό είναι να βάζετε όρια και να αντισταθείτε από τον πειρασμό να ικανοποιήσετε όλες τις απαιτήσεις του άμεσα.

2. Να περιμένετε ευγνωμοσύνη: Μπορεί να του μάθατε ότι είναι σωστό να λέει ‘ευχαριστώ’ και ‘παρακαλώ’ αλλά μπορείτε να κάνετε κι ένα βήμα παραπάνω. Δείξτε του πώς να εκτιμά όσα του προσφέρονται και να το δείχνει.

3. Να είστε καλό παράδειγμα: Δείξτε στα παιδιά σας τι σημαίνει αλτρουισμός κάνοντας φιλανθρωπίες, δίνοντας τα παλιά τους παιχνίδια ή ρούχα σε ιδρύματα και βάζοντας τα στην ίδια διαδικασία σταδιακά και τα ίδια.

4. Προσοχή στις παρέες! Αν κάνετε παρέα με άλλες οικογένειες που δεν ακολουθούν παρόμοιους τρόπους διαπαιδαγώγησης με εσάς τότε θα δημιουργήσετε ένα περιβάλλον που δεν θα σας υποστηρίζει. Οι άνθρωποι που περνούν χρόνο με τα παιδιά σας πρέπει να έχουν τις ίδιες αξίες με εσάς.

5. Διαπαιδαγώγηση μέσα από το παιχνίδι: Φτιάξτε μαζί με το παιδί σας ευχαριστήριες κάρτες και ζωγραφιές. Έτσι θα μάθουν να εκφράζονται και να λένε ‘ευχαριστώ’.

6. Μην είστε υπερπροστατευτικοί: Μέσα σε ορισμένα πλαίσια δεν είναι και τόσο σκληρό για τα παιδιά να μάθουν ότι η ζωή κάποιες φορές δεν είναι δίκαιη και ίσως βιώσουν κάποιες απογοητεύσεις. Πρέπει να μάθουν ότι τα λάθη είναι ένας τρόπος να εξελιχθούν και να μάθουν μέσα από αυτά.

7. Μην αγοράζετε πολλά παιχνίδια: Επειδή ένα πολυκατάστημα έχει πολύ φτηνές κούκλες ή αυτοκινητάκια δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγοράσετε καμιά δεκαριά για τα παιδιά σας. Αγοράστε ένα που θα αγαπήσουν και θα εκτιμήσουν.

8. Κάντε τους παππούδες σύμμαχους. Η γιαγιά και ο παππούς μπορεί να τα κακομάθουν, αφού θεωρείται ότι είναι και λίγο ο φυσικός τους ρόλος. Εξηγήστε τους τον τρόπο διαπαιδαγώγησης που έχετε επιλέξει και ζητήστε τη βοήθειά τους να το επιτύχουν. Ο καλύτερος τρόπος να τα ΄κακομάθουν’ όταν θέλουν, είναι αφιερώνοντας χρόνο και αγάπη, όχι παιχνίδια και γλυκά!

9. Μάθετε στα παιδιά σας την αξία των χρημάτων: Εάν τους μάθετε να διαχειρίζονται το χαρτζιλίκι τους σε μικρή ηλικία, θα θέσετε δυνατές βάσεις για την οικονομική διαχείριση που θα κάνουν ως ενήλικοι.

10. Μοιραστείτε την ιστορία σας. Πείτε στα παιδιά σας πώς ακολουθήσατε την καριέρα που επιλέξατε, πώς βρήκατε την πρώτη σας δουλειά και πώς βγάζετε χρήματα. Έτσι θα εκτιμήσουν περισσότερο όσα τους δίνονται.

Μυθοπλασία όλες οι θρησκείες της Οικουμένης

Ολες οι θρησκείες θεμελιώνονται σε κοσμογονικούς μύθους πού αποτελούν απάντηση στα ερωτήματα: Πώς δημιουργήθηκε το Σύμπαν; Γιατί έχει αυτή και όχι άλλη μορφή; Οι απαντήσεις ταυτίζονται συχνά με μερικές παραλλαγές πού οφείλονται στη φαντασία των μυθογράφων, πού συνήθως επιδιώκουν την ενδυνάμωση των εξουσιών με την ευθυγράμμιση γήινων αρχόντων και «θεϊκών δυνάμεων»!

Πριν από χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι, αγνοώντας ολότελα, εξαιτίας της απουσίας των επιστημών, τη λειτουργία του φυσικού περιβάλλοντος, τρομοκρατημένοι από τους κινδύνους πού αντιμετώπιζαν — θύελλες, καταιγίδες, κεραυνοί, τρικυμίες, θερμοκρασία τρομακτική, ψύχος θανάσιμο — και απορώντας για τα φυσικά φαινόμενα στο στερέωμα — ήλιος, σελήνη, άστρα, γαλαξίας, φως και σκότος — απέδιδαν σε «θεότητες» τη δημιουργία και τη λειτουργία του Σύμπαντος! Εμφανίσθηκαν τότε οι κοσμογονικοί μύθοι. Πρόκειται για φαντασιώσεις πού κυριαρχούσαν πριν από την εμφάνιση και ανάπτυξη της επιστήμης και της υψηλής τεχνολογίας.

Επιβάλλεται, επομένως, ερευνά για την καταγωγή και εμφάνιση των θρησκειών πού θεμελιώνονται με μύθους και «θαύματα», χωρίς καμιά επιβεβαίωση από την ιστορία και την επιστήμη. Επιβάλλεται απομυθοποίηση των θρησκευτικών φαντασιώσεων για εξυγίανση των κοινωνιών της οικουμένης. Αναγκαία ή επιστημονική έρευνα σε όλους τους μύθους πού συγκροτούν τα θεολογικά κείμενα.

Στην προϊστορική περίοδο ο άνθρωπος αναρωτιόταν για τις σχέσεις του με τον περίγυρο και τα φυσικά φαινόμενα, αντικρύζοντάς τα ως μυστηριώδη και υπερφυσικά. Ή «θρησκευτικότητα» αποτελούσε ένα παγκόσμιο φαινόμενο κατά την προϊστορική εποχή εξαιτίας του πρωτογονισμού και της αμάθειας. Ήταν ή πρώτη μυθολογική προσπάθεια ερμηνείας της ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος.

Υπάρχουν δύο μορφές εξηγήσεων για τη δημιουργία του Σύμπαντος.

Οι μυθολογίες και οι τερατολογίες των θρησκειών.

Ή σωστή απάντηση δίδεται από την επιστήμη. ‘Από τις επιστημονικές έρευνες προκύπτει ότι ο άνθρωπος αποτελεί στοιχείο του φυσικού κόσμου από τον όποιο προήλθε. Στην προϊστορική εποχή θεωρούσαν την παρουσία του ανθρώπου δημιούργημα των θεών. Μερικές θρησκείες ταύτιζαν τα άστρα με τους θεούς. Σε πολλές θεολογικές μυθολογίες οι θεοί κυβερνούσαν τα ουράνια φαινόμενα.

Σύμφωνα με όλους τους θρησκευτικούς μύθους, ο ουρανός είναι το βασίλειο των θεών, το εσωτερικό της γης ή κατοικία του διαβόλου και τα «καμίνια» του Αδη! Ή χρησιμοποίηση των θρησκειών και στις πέντε ηπείρους από τις εξουσίες αποβλέπει στην τυφλή υποταγή των μαζών. Ή χριστιανική Αγία Τριάς προσαρμόζεται σε μια εξουσιαστική αναλογία. Πατήρ το κράτος, υιός ο λαός, πνεύμα ή κοινωνία!

Στις θρησκευτικές μυθολογίες υπάρχουν αφηγήσεις για θεούς, μάχες θεοτήτων, ερωτικούς δεσμούς και για «γενναίους ήρωες». Μύθοι τα έπη του Όμηρου — Ίλιάς, “Οδύσσεια — και του Ησιόδου — Θεογονία — πού προβάλλουν το «μεγαλείο» των θεών! Ή «Θεογονία» αποτελεί φανταστική αναγωγή στις θρησκευτικές τερατολογίες. Προβάλλει θεοποιημένες τις δυνάμεις του Σύμπαντος κατατάσσοντας τους θεούς σε τέσσαρες γενεές.

Ή πρώτη με τη σύζευξη του Ουρανού και της Γαίας, ή δεύτερη με την κατάκτηση της εξουσίας ύστερα από τον ευνουχισμό του Ουρανού, ή τρίτη υπό την κυριαρχία του Διός πού «νίκησε» τους τιτάνες. Ή τέταρτη με τους απογόνους του «νεφεληγερέτη». Οι δύο πρώτοι μύθοι προέρχονται από την Ασία. Ό Ομηρος και ο Ησίοδος δημιούργησαν τη «γενεαλογία» των θεών, έδωσαν στους θεούς επωνυμίες, καθόρισαν τις μορφές και τις εξουσίες τους παραπλανώντας τον λαό όπως οι άλλες θρησκείες.

Γράφει ο Ηρόδοτος για τον Ησίοδο και τον Ομηρο:

«Δημιούργησαν, με τα ποιήματα τους, την θεογονία για τους Ελληνες, έδωσαν στους θεούς τις γνωστές ονομασίες, μοίρασαν τιμές και αρμοδιότητες σε καθένα και διαμόρφωσαν την εξωτερική τους όψη». (Ποιήσαντες θεογονίην Έλλησι καί τοϊσι θεοϊσί τάς επωνυμίας όντες καί τιμάς τε καί τέχνας διελόντες καί εΐδεα αυτών ιτημήναντες (Ηρόδοτος, Μονσαι, Β, 53).

Οι θεοί και οι θεές ήταν όλοι ανθρωπόμορφοι. Οι θρησκείες αποτελούν ανθρώπινη εφεύρεση, μια ανακούφιση μπροστά στην άγνοια, μια απόπειρα εξήγησης του αγνώστου.

Η Μαγεία προηγήθηκε της θρησκείας ευνοώντας την ανάπτυξη της μοναρχικής εξουσίας. Τη μαγεία αντικατέστησε ή θρησκεία, ο άνθρωπος όμως βυθίσθηκε σε νέα παραφροσύνη πιστεύοντας στους θρησκευτικούς μύθους, προσδοκώντας βοήθεια κατά τη διάρκεια της ζωής και μεταθανάτια απόλαυση!

Οι μύθοι θεμελιώνουν, με παραχάραξη της ιστορίας, τη διαστροφή της πραγματικότητας και αλλοιώνουν τα επιστημονικά δεδομένα. Προβάλλονται παντού υπερφυσικά και εξανθρώπινα όντα. “Ολες οι θρησκείες ταυτίζονται με τη μυθολογία. Σε έναν ινδικό θρησκευτικό μύθο αναφέρεται ότι ή σελήνη βρισκόταν στη … Γη και απομακρύνθηκε επειδή ένας «ήρωας» επιθυμούσε να την αιχμαλωτίσει και να την προσφέρει στον γιο τον για παιγνίδι! Οργίστηκε ο «ήρωας» και εξαπέλυσε εναντίον της έναν όγκο από περιττώματα με αποτέλεσμα να απομακρυνθεί ή σελήνη στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα!

Κατά τους θρησκευτικούς μύθους των Μαορί της Νέας Ζηλανδίας, ο Μαόνι, ψαρεύοντας με αγκίστρια έφερε στην επιφάνεια τα νησιά τον Ωκεανού πού ως τότε βρίσκονταν αθέατα στα βάθη της θάλασσας! Στην ελληνική μυθολογία ο Προμηθεύς χάρισε στους ανθρώπους το πυρ πού ο Δίας διατηρούσε ως «θεϊκή ιδιοκτησία». Άλλα δεν κατόρθωσε ο Προμηθεύς να εμποδίσει την Πανδώρα να ανοίξει το δοχείο όπου ο Δίας είχε κλείσει όλες τις δυστυχίες της ανθρωπότητας!

Σε όλους αυτούς τους μύθους αποδίδουν σήμερα τον χωρισμό της Γης από το στερέωμα, την απομάκρυνση της σελήνης, την παρουσία των νησιών του Ειρηνικού, τη χρησιμοποίηση του πυρός από τους ανθρώπους αλλά και την τραγωδία πού προκαλούν οι ασθένειες και ο θάνατος. Αυτά τα παραδείγματα επισημαίνονται στους κοσμογονικούς μύθους των Αιγυπτίων, των Ελλήνων, των Βαβυλωνίων και των Ιουδαίων.

Ή αρχαία ελληνική θρησκεία καταγράφεται στα μυθολογικών πηγών λογοτεχνικά έργα της εποχής — ποίηση, τραγωδίες, φιλοσοφία κ.λπ. Στα ονόματα των θεών υποκρύπτονται φυσικά φαινόμενα, έντονες εικόνες του περιβάλλοντος. Πρόκειται για συνέχεια των θρησκευτικών πηγών της Παλαιολιθικής και Νεολιθικής εποχής και της εποχής του Χαλκού. Προηγείται ή ινδοευρωπαϊκή περίοδος.

Στην Ελλάδα κατοικούσαν άνθρωποι από την παλαιολιθική εποχή, από την έβδομη χιλιετία π.κ.ε. Κατά την εποχή τον Χαλκού — τρίτη χιλιετία π.κ.ε. — η ελληνική πολιτιστική πρόοδος προερχόταν από την Ανατολή – Ινδία, Μεσοποταμία, Αίγυπτος — και συνοδευόταν από τη μεταλλοτεχνία. Τα σπήλαια ήταν ή πρώτη κατοικία των ανθρώπων. Αργότερα έγιναν τόποι ταφής αλλά και κατοικία θεών!

Τα αγάλματα και οι τοιχογραφίες, έργα καλλιτεχνών, οργάνων της εξουσίας, αποτελούσαν επίδειξη βασιλικής μεγαλοπρέπειας και καθαγιασμό της μοναρχίας. Ή θρησκευτική λατρεία συνδέεται με την ανακτορική πρωτοκαθεδρία. Ή θρησκεία είναι δημιούργημα του ανθρώπου με δύο κίνητρα. Την επιθυμία για γνώση των αιτίων των φυσικών φαινομένων και την ανησυχία για το μέλλον. Οι άνθρωποι κατέχονται από τρόμο για το αύριο αγνοώντας τα αίτια λειτουργίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Επομένως οι «θεοί» επινοήθηκαν, εξαιτίας του φόβου και της ανησυχίας των ανθρώπων. Επιθυμούσαν επίσης οι άνθρωποι να γνωρίσουν τα αίτια των φυσικών φαινομένων. Και αυτό τους ανάγκαζε, επειδή ή επιστήμη ήταν ανύπαρκτη, να αποδίδουν σε θεούς τη δημιουργία του Σύμπαντος αναγνωρίζοντας τους παντοδύναμους και μοναδική ελπίδα σωτηρίας!

Ή θρησκεία αποτελεί εφεύρημα του ανθρώπου, έργο των αρχόντων των κοινωνιών. Οι θεοί είναι προσωποποίηση των φυσικών δυνάμεων και αργότερα των κοινωνικών. Ολες οι θρησκείες αποτελούσαν αντανάκλαση των φανταστικών ανθρώπινων αποριών για το φυσικό περιβάλλον, γήινο και ουράνιο. Οι εξωτερικές δυνάμεις του Σύμπαντος αποτελούσαν τα κίνητρα ανθρώπινων φαντασιοπληξιών. Στην αρχαιότητα κάθε έθνος και κάθε φυλή είχαν τη δική τους θρησκεία πού καθοριζόταν από το περιβάλλον και τα προβλήματα της ζωής.

Οι γήινες και εξωπλανητικές δυνάμεις υπήρξαν ή αιτία των υπερφυσικών φαντασιώσεων και θεοποιήσεων. Αδύναμοι οι άνθρωποι να αντιμετωπίσουν την καταστροφική ισχύ των περιβαλλοντολογικών φαινομένων υπέθεταν ότι υποκρύπτουν μυστικές, αθέατες και πανίσχυρες «θεϊκές» δυνάμεις. Ή απουσία των γνώσεων, ή επιστημονική άγνοια, ή αμάθεια, δημιουργούσαν την εντύπωση ότι τις δυνάμεις της φύσης αλλά και τη ζωή των ανθρώπων και του ζωικού κόσμου υποκινούσαν αθέατες, υπερκοσμικές και πανίσχυρες θεότητες!

Ή γνώση της (όποιας) αλήθειας και ή επιστημονική έρευνα εμφανίσθηκαν υστέρα από πολλές χιλιετίες. Σ’ αύτη την περίοδο κυριαρχούσαν ο τρόμος και ή φαντασία πού κατέληγαν στους μύθους για θεότητες. Τα φυσικά φαινόμενα καλλιεργούσαν τις προλήψεις και ο πρωτογονισμός τη μυθοπλαστία για υπερκοσμικές δυνάμεις. Οι θρησκείες αποτελούσαν θρύλους και παραδόσεις της προϊστορικής εποχής.

Για τη θεμελίωση του μύθου περί θεού – δημιουργού, εγκατεστημένου στον ουρανό, θα ανεγερθούν και μνημεία και θα καθιερωθούν λατρείες για τις θεότητες με στρατιές κληρικών σε όλες τις ηπείρους. Στους «πιστούς» επικρατεί δέος για τις υπερφυσικές παντοδύναμες ουράνιες θεότητες και αγωνία για τη μεταθανάτια μοίρα τους. Καλλιεργούνται έτσι ο φανατισμός και η μοιρολατρία, ή αίσθηση της δουλείας και της προσωπικής αδυναμίας αλλά και οι κάθε λογής προλήψεις.

Θρησκόληπτο το άτομο στον αρχαίο κόσμο συνειδητοποιούσε την εξάρτηση από το Υπερπέραν και φρόντιζε να εκδηλώσει με προσκυνήματα, λατρείες και αφιερώματα, την αφοσίωση του στην «παντοδύναμη» θεότητα! Τα θρησκευτικά βιβλία βασίζονταν στον πρωτογονισμό, στην αμάθεια, στην απουσία της έρευνας και της επιστήμης, στην έλλειψη γνώσεων για το φυσικό περιβάλλον, στην κοινωνική βαναυσότητα και στο πνευματικό σκότος.

Ή θρησκεία, εξαιτίας της άγνοιας, τον τρόμου, των διαστρεβλώσεων και της αγωνίας, οδηγούσε στον παραλογισμό, στην πίστη, σε τερατώδεις μυθοπλασίες, στον σκοταδισμό και στο πνευματικό κενό.

Ό θεός ή οι θεοί εμφανίζονταν στα αρχαία θρησκευτικά κείμενα ως δημιουργοί του Σύμπαντος, ως ρυθμίζοντες και κατευθύνοντες τα πάντα, τη φύση και τη ζωή. Πρόκειται για τερατολογίες επειδή τα πάντα είναι επιτεύγματα του ανθρώπου και τα φαινόμενα του περιβάλλοντος φυσικές εξελίξεις. Ή απεραντοσύνη, το χάος του στερεώματος, τα φαινόμενα τον ουρανού, προκαλούσαν δέος και καλλιεργούσαν τον μύθο του θεού – δημιουργού, αθέατου αλλά παντοδύναμου! Άλλα και με την εμφάνιση της επιστήμης, οι μύθοι περί θεών παρέμειναν στη συνείδηση των ανθρώπων πού ενστερνίζονταν τις φαντασιώσεις περί υπερφυσικών δυνάμεων πού προωθούσαν και ευλογούσαν τις τοπικές εξουσίες!

 

Για την μυθολογία των θρησκειών έπαιξε ρόλο ή απαιδευσία, ή άγνοια και ή απουσία της επιστήμης αλλά και ο τρόμος των ανθρώπων για το φυσικό περιβάλλον. Χωρίς την επιστημονική γνώση κυριαρχούσε ο φόβος, ή απελπισία και ή προσδοκία για κάποια «ουράνια» προστασία και σωτηρία. Ή γνώση της αλήθειας, ύστερα από χιλιετίες, γύρω από τα φυσικά φαινόμενα του Σύμπαντος, εμπλουτίζει το άτομο με την κατανόηση για το ολέθριο και το ακίνδυνο, για το ωραίο και το αποτρόπαιο, για τους ρυθμούς λειτουργίας των φυσικών φαινομένων και γελοιοποιεί τις θεολογικές μυθολογίες, τις φαντασιώσεις και τις τερατολογίες.

Ή διανόηση ελευθερώνει τον άνθρωπο και απομακρύνει τον δουλικό τρόμο μπροστά στο άγνωστο του περιβάλλοντος. Ή μελέτη και τα επιστημονικά συμπεράσματα διαπαιδαγωγούν το άτομο και το καθιστούν ελεύθερο, σκεπτόμενο και θαρραλέο. Ή θρησκευτική μυθολογία συμπορευόταν με την εξουσία πού διεκδικούσε την ταύτιση του δεσποτισμού με το υπερφυσικό, με τις «θεϊκές υπερδυνάμεις»!

Ή παραδοχή της θρησκευτικής μυθολογίας αποτελεί μια μορφή νόσου πού οδηγεί το ανθρώπινο γένος στη δυστυχία επειδή εξελίσσεται σε κοινωνικό φαινόμενο που υποβοηθεί τις αυταρχικές, τυραννικές και διεφθαρμένες εξουσίες και παραμερίζει την πρόοδο και το δημιουργικό πνεύμα των λαών, την ειρήνη και την αλληλεγγύη. Οι θρησκείες δεν καταδίκασαν τη δουλεία, πού συνεχίσθηκε επί χιλιετίες και δεν υπερασπίσθηκαν τη δικαιοσύνη και την αρετή.

Υιοθετούσαν και την ανισότητα και δουλεία του γυναικείου φύλου. Δεν υπάρχουν θρησκείες πού ταυτίζονται με την αλήθεια. Εμφανίσθηκαν σε εποχή πρωτογονισμού αλλά επιβιώνουν οι μυθολογικές παραδόσεις, οι απανθρωπίες και οι αγριότητες των εξουσιών και ή δειλία και σιωπή διανοουμένων και επιστημόνων της οικουμένης. Οι θεοί, όπως αποκαλύπτει η Π. Διαθήκη και το βαβυλωνιακό θρησκευτικό έπος, δημιουργούν τον άνθρωπο για να υπηρετεί ως σκλάβος!

Στη θρησκευτική μυθολογία περιλαμβάνεται και ή φαντασίωση περί «επιβίωσης» της ψυχής του ανθρώπου μετά θάνατον. Ακόμη και «ανάσταση» νεκρών! Σ’ αυτόν τον μύθο ανήκει η Κόλαση και ο Παράδεισος. Ή επιστήμη όμως έχει διαπιστώσει ότι ή ψυχή του ανθρώπου, το πνεύμα του, εξαφανίζεται όταν σβήσει ή ζωή!

Ό λόγος περί θεών αποτελούσε απασχόληση των ποιητών. Ό Ομηρος και ο Ησίοδος καταγράφουν τη θρησκευτική μυθολογία της αρχαϊκής εποχής. Οι λυρικοί ποιητές προσδίδουν καλλιτεχνικό χαρακτήρα στις περιγραφές, με αποχρώσεις και παραλλαγές. Ή αρχαία ελληνική ποίηση καταγράφει μυθολογικά στοιχεία, υπερφυσικά και φαντασιώδη. Προκαλεί φρίκη ο ισχυρισμός του Αριστοτέλη ότι «ή ποίηση είναι πιο φιλοσοφημένη και σπουδαιότερη από την ιστορία». (Διό καί φιλοσοφώτερον καί σπονδαιότερον πυίησις ιστορίας εστίν (Αριστοτέλης, Ποιητική, κεφ. 9, 145Ά).

Ή αρχαία ελληνική θρησκεία καταγράφεται στα μυθολογικών πηγών λογοτεχνικά έργα της εποχής — ποίηση, τραγωδίες, φιλοσοφία κ.λπ. Στά ονόματα των θεών υποκρύπτονται φυσικά φαινόμενα, έντονες εικόνες του περιβάλλοντος. Πρόκειται για συνέχεια των θρησκευτικών πηγών της Παλαιολοθικής και Νεολιθικής εποχής και της εποχής του Χαλκού. Προηγείται ή ινδοευρωπαϊκή περίοδος.

Ή ποικιλία των κοσμογονικών μυθολογιών οφείλεται και στη φαντασία των διανοουμένων — συγγραφέων και ποιητών — και καλλιτεχνών πού από το χάος και την ανυπαρξία «δημιουργούν» τους θεούς. Ό Πλάτων γράφει: «Τίποτα δεν γνωρίζομε για τους θεούς, ούτε για τους ίδιους ούτε για τα ονόματα τους πού κάποτε οι ίδιοι επενόησαν για τον εαυτό τους» (Οτι περί θεών ουδέν ίσμεν, ούτε περί αυτών ούτε περί των ονομάτων, άττα ποτέ εαυτούς καλούσιν . Πλάτων, Κρατύλος, 400ά).

Οι Στωικοί υποστηρίζουν ότι ο κόσμος, η ανθρωπότητα αποτελεί μια ενότητα, πού σημαίνει ειρηνική συμβίωση και αλληλεγγύη των λαών.

Συγγραφεϊς ψυχολόγοι εκφράζουν τη γνώμη ότι οί θρησκείες αποτελούν φαινόμενο της προεπιστημονικής εποχής. (Daniel Batson: Moon Madness: Creed or Creed?. “London 1963 σ. 218″). Ό Αγγλος συγγραφέας Bryan Wilson φρονεί ότι οι θρησκείες δεν προσαρμόζονται στην εποχή μας. Πρόκειται για «αναχρονισμό στην ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνίας».(The Return of the Sacred. London 1979) Και προσθέτει ότι άνθρωποι της εποχής μας, εξαιτίας της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, δεν ενδιαφέρονται για τις θρησκείες.

Ποιες είναι οι συνέπειες των θρησκειών; Ποιο το αντίκρισμα των θρησκειών στους λαούς; Οι θρησκείες εκφράζουν, υποστηρίζουν και νομιμοποιούν τα συχνά βάρβαρα και απάνθρωπα κοινωνικά συστήματα της εποχής μας.

Δημιουργός των «θεών» είναι ο άνθρωπος, κατά την περίοδο του πρωτογονισμού και της αμάθειας, στην προϊστορική περίοδο. Ή επιστήμη, ή λογική, ή ορθή σκέψη καταλήγουν σήμερα στο συμπέρασμα ότι ο «θεός» αποτελεί εύρημα των μυθογράφων και των επιπόλαιων διανοουμένων πού οδήγησαν την ανθρωπότητα στη δυστυχία, στην αχρειότητα και στον σκοταδισμό. Οι θρησκείες δεν έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις και να οδηγήσουν στη βελτίωση του βίου των λαών.

Υπήρξαν πάντοτε όργανα των εξουσιών ή συμπορεύονταν με τους αχρείους αυτοκράτορες, μονάρχες και τυράννους. Μερικοί ερευνητές επισημαίνουν ψευδοθρησκείες και «γνήσια θρησκεύματα». Στην πραγματικότητα, όλες ανεξαιρέτως οι θρησκείες της υφηλίου είναι μυθοπλαστίες. Καμιά θρησκεία δεν διακατέχει αποδεικτικά ιστορικά στοιχεία για ύπαρξη θεών, δημιουργών του Σύμπαντος.

Τα θρησκευτικά κείμενα και των πέντε ηπείρων αποτελούν μύθους και φαντασιώσεις σε πεζό και ποιητικό λόγο, απαραίτητα και δραστικά βοηθήματα των εξουσιών.

Οι Έλληνες της αρχαιότητος εμπλούτισαν τη θρησκευτική μυθολογία τους – ακόμη και την τέχνη και τη γλώσσα — με υλικό και στοιχεία από την Ανατολή. Πολλοί φιλόσοφοι, ανάμεσα τους ο Αριστοτέλης, ο Πυθαγόρας και ο Δημόκριτος, ταξίδεψαν στην Ασία και συγκέντρωσαν μυθολογικό υλικό, δόγματα και σύμβολα από τα βάθη της ηπείρου. Ο Λουκιανός από τα Σαμόσατα συγκέντρωσε υλικό από την Ασία και την Αφρική — Περσία, Αίγυπτο κ.ά.

Ή ερευνά των θρησκειών πρέπει να πραγματοποιείται από τη σκοπιά της επιστήμης και της ιστορίας που καταγράφουν την αλήθεια υστέρα από μελέτη διαχρονική. Ή επιστημονική κριτική αποκαλύπτει τη θρησκευτική μυθοπλαστία πού, διαμέσου των χιλιετιών, εντάσσεται στη συνείδηση και στο πνεύμα της ανθρωπότητας. Υπάρχει μία θεαματική σύγκρουση ανάμεσα στην επιστήμη και τις θρησκείες. Ή επιστήμη που υπερασπίζεται την πραγματικότητα και η ιστορία την αλήθεια, αποκαλύπτουν τον μύθο των θρησκειών. Άλλα οι θρησκείες επιζούν και μάλιστα δυναμικές. Ή επιστήμη επισημαίνει την κοσμογονική αλήθεια και τις μυθοπλαστίες.

Ή επιστημονική έρευνα για τις θρησκείες αποβλέπει στην επισήμανση της γνώσης, της λογικής και της αλήθειας διαμέσου των χιλιετιών. Αλήθεια που φέρει εις φως την πραγματική εξέλιξη του Σύμπαντος και της ανθρωπότητος, τα «μυστήρια», τα «θαύματα» και τις ψενδολογίες. Μύθος και θρησκεία συμβαδίζουν, η πίστη ταυτίζεται με τις φαντασιώσεις, με τη λατρεία του υπερφυσικού πού προβάλλει η άγνοια. Ή ιστορία, ή ακριβής δηλαδή καταγραφή της αλήθειας, είναι άγνωστη.

Κυριαρχεί παντού η μυθολογία του φανταστικού, του ψεύδους και της απάτης. Πρόκειται για μύθους, αλλά οι σύγχρονες κοινωνίες, εξαιτίας της διαφθοράς των εξουσιών και μεγάλων τμημάτων διανοουμένων και καλλιτεχνών, τους αποδέχονται! Τον πολυθεϊσμό διαδέχθηκε ο μονοθεϊσμός πριν από δυόμιση χιλιετίες. Αντικείμενα λατρείας ο ήλιος, ή σελήνη, τα ύδατα, το πυρ, τα βουνά. Ό ήλιος εμφανιζόταν πάνω σε άρμα!

Οι θρησκείες συμπορεύονταν με τις εξουσίες. Αυτοκράτορες, μονάρχες, τύραννοι εμφανίζονταν ως υιοί θεών και συχνά αποθεώνονταν. Ή πίστη των λαών σε θεότητες δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για ψυχολογική προσαρμογή στις πολιτικοκοινωνικές και οικονομικές αχρειότητες. Οι «άρχοντες» αποτελούσαν το ενδιάμεσο μεταξύ θεών και ανθρώπων. Οι μυθοπλασίες των θρησκειών καλλιεργούσαν την εξάρτηση μεταξύ «θεών» και λαών. Οι πιστοί προσδοκούσαν την έννοια των «θεών», οι «θεοί» τις θυσίες και τις προσφορές των ανθρώπων!

Ή εγκόσμια εξουσία ταυτιζόταν, κατά την αρχαιότητα, με τη θεϊκή. Οι δυνάστες εμφανίζονταν ως εκπρόσωποι ή ομοιώματα των θεών. Κατά τους Ρωμαίους αυτοκράτορες θρησκεία ανήκει στην επίγεια κυριαρχία βασιλέων και άλλων εξουσιαστών — cuius regio, eius religio! Ή πολιτική εξουσία ευθυγραμμίζεται με τη θρησκευτική. Στον χώρο του χριστιανισμού οι αντιθέσεις και συγκρούσεις ανάμεσα στη δυτική και ανατολική εξουσία, οδήγησε στη διάσπαση, στο σχίσμα του θρησκεύματος, σε Ορθοδοξία και Καθολικισμό, με συνέπεια πολυαίμακτες συγκρούσεις — σταυροφορίες κ.λπ. — με τη συνεργασία Εκκλησιών και αυτοκρατόρων.

Πολλοί προχωρούσαν, με συμφεροντολογικά κίνητρα, σε άλλα θρησκεύματα. Κυρίως οι παράγοντες της εξουσίας, οι μεγιστάνες του πλούτου, οι φεουδάρχες κ.ά. Οι θρησκευτικοί προσανατολισμοί καθορίζονταν από τα πολιτικοοικονομικά συμφέροντα. Συχνά, η προσχώρηση σε άλλα θρησκεύματα, γινόταν με την άσκηση βίας και εξολοθρευτικών απειλών, με συνέπεια απεθνικοποιήσεις, υποδουλώσεις και ηθικούς ευτελισμούς.

Το θεοκρατικό ισλαμικό καθεστώς κατόρθωσε να εντάξει πληθυσμούς ολόκληρων περιοχών στον μουσουλμανισμό με την απειλή ομαδικών σφαγών. Ή θρησκευτική ένταξη αποτελούσε το σημαντικότερο κίνητρο για τη στερέωση των κατακτητικών φιλοδοξιών. Ή θρησκεία αποτελούσε για τους κατακτητές τον σπουδαιότερο σύμμαχο και την αυθεντική εγγύηση ισχύος και λαϊκής υποταγής.

Θρησκεία και εξουσία ήταν αλληλένδετες, σύμμαχοι και συνεργάτες με αμοιβαίες προσφορές, συμβιβασμούς και διασαλπίσεις κοινών επιδιώξεων. Ή πολιτική εξουσία — αυτοκράτορες και μονάρχες — θεωρείται στον χριστιανικό κόσμο θεϊκή προσφορά!

«Πάσα ψυχή έξουσίαις ύπερεχούσαις ύποτασσέσθω ου γαρ εστίν εξουσία ει μη υπό Θεοϋ’ αί δε ούσαι έξουσίαι υπό Θεού τεταγμέναι είσίν. Ωστε ο αντιτασσόμενος τη εξουσία τη του Θεού διαταγή ανθέστηκεν».(Επιστολή Παύλου προς Ρωμαίους, ιγ’ 1-2) «Τον Θεόν φοβείσθε, τον βασιλέα τιμάτε» (Επιστολή Πέτρου Α, β’17).

Οι διασυνδέσεις πολιτικής και θρησκείας οδηγούσαν στον έλεγχο των μαζών από την εξουσία. Ό κλήρος εξαγίαζε τους μονάρχες και οι κυβερνώντες επιδίωκαν την θρησκοληψία των λαών για ψυχολογικό και εν συνεχεία πολιτικό έλεγχο και εκμετάλλευση, για εκφοβισμό και εξαπάτηση των μαζών. Κληρικοί του ιταλικού και του γερμανικού Καθολικισμού συμπορεύονταν με τον φασισμό του Μουσολίνι και του Χίτλερ, εξυμνώντας τους με πρωτοβουλία του Βατικανού και των καρδιναλίων. Οι κατακτητικές εξουσίες χρησιμοποίησαν τη θρησκεία ως μέσο υποταγής των λαών ταυτίζοντας την με τη δική τους κυριαρχία!

Εξουσίες και θρησκείες συμπορεύονται. Για τις μοναρχίες ή θρησκεία αποτελεί παράγοντα ισχύος. Στις μουσουλμανικές χώρες, ακόμη και σήμερα, οι εξουσίες χρησιμοποιούν τη θρησκεία ως πολιτικό σύμμαχο και υποκινητή του φανατισμού και της βίας. Οι πάπες φιλοδοξούσαν την πολιτικοκοινωνική εξουσία του δυτικού κόσμου. Ήταν ο μεταχριστιανικός «καισαροπαπισμός». Οι πάπες ευθυγραμμίζονταν με τις αυθαιρεσίες των αυτοκρατόρων.

Στη Γαλλία αναπτύχθηκε ένας διπλός προτεσταντισμός. Ό αστικός προτεσταντισμός πού περιλάμβανε τους μεγιστάνες του πλούτου — βιομηχάνους, τραπεζίτες κ.λπ. — και ο λαϊκός προτεσταντισμός. Ό πρώτος υπήρξε σύμμαχος των οικονομικών εξουσιών και της μοναρχίας. Στις πρωτόγονες κοινωνίες κυριαρχούσε ή θρησκευτική μυθολογία χωρίς καμιά ιστορική θεμελίωση. Υπάρχει και ή σύγχρονη θρησκευτική μυθολογία, ευτελισμός της ιστορικής αλήθειας και της επιστήμης.

Τι ήταν οι «Καρυάτιδες»

Πρόσφατα, αποκαλύφθηκαν δύο περίτεχνα γυναικεία αγάλματα, που αμέσως αναγνωρίστηκαν ως «Καρυάτιδες». Και αυτές, με τη σειρά τους, εξήψαν τη φαντασία και έδωσαν τροφή σε αυθαίρετες παρατηρήσεις (περί γυναικείου τάφου ή πρωτόγνωρου στη μακεδονική τέχνη) και άνευ νοήματος ερωτήματα (αν τα χέρια εκτείνονται οριζόντια ή υψώνονται κατακόρυφα). Τι σημαίνει όμως «Καρυάτιδα», ποια η προέλευση, η τυπολογία και η εικονογραφία του μοτίβου στην αρχαία αρχιτεκτονική;

Οι καρυάτιδες έχουν πλούσιους βοστρύχους, που καλύπτουν τους ώμους τους, φέρουν ενώτια, και φορούν χειριδωτό χιτώνα. Βιτρούβιος Λόγο για Καρυάτιδες κάνει ο Ρωμαίος αρχιτέκτων

Βιτρούβιος: Λόγο για Καρυάτιδες κάνει ο Ρωμαίος αρχιτέκτων Βιτρούβιος (περ. 80-15 π.κ.ε.), στην πραγματεία του «Περί Αρχιτεκτονικής» συνδέοντάς τες με την πόλη Καρυές στη Λακωνία και τον μηδισμό της κατά τους περσικούς πολέμους (490-480 π.κ.ε.). Ως τιμωρία οι Έλληνες σκότωσαν τους άνδρες, κατέστρεψαν την πόλη και υποδούλωσαν τις γυναίκες της, υποχρεώνοντάς τες στο εξής να φέρουν συνεχώς το βάρος των ενδυμάτων και κοσμημάτων τους.

Οι αρχιτέκτονες της εποχής μιμήθηκαν αυτές τις Καρυάτιδες με γυναικεία αγάλματα σε ρόλο κιόνων. Οι Καρυάτιδες κατά Βιτρούβιο παραμένουν ένα δυσερμήνευτο θέμα, πόσο μάλλον που ο Ξενοφών (περ. 427-355 π.κ.ε.) μας παραδίδει στα Ελληνικά ότι οι Καρυές δεν καταστράφηκαν συνολικά από τους Έλληνες λόγω του μηδισμού τους, αλλά από τους Σπαρτιάτες επειδή συμμάχησαν με τους Θηβαίους.

Από την άλλη μεριά, ο Λουκιανός (περ. 120 – 180/192 μ.κ.ε.) στο «Περί ορχήσεως» κάνει λόγο για καρυώτικο χορό, που χόρευαν οι κόρες από τις Καρυές, προς τιμήν της θεάς Αρτεμης με κομψές κινήσεις και κάνιστρα στο κεφάλι. Τέλος, ο Αθήναιος (τέλη 2ου / αρχές 3ου αι. μ.κ.ε.) στους Δειπνοσοφιστές αναφέρει ότι ο Ευκράτης ο Κόρυδος, πίνοντας στο σπίτι κάποιου που ήταν ετοιμόρροπο, είπε: «Εδώ πρέπει κανείς να δειπνεί στηρίζοντας με το αριστερό χέρι τη στέγη, όπως οι Καρυάτιδες». Επομένως, το μοτίβο της Καρυάτιδας, με βάση την αρχαία γραμματεία, είναι προβληματικό.

Ερέχθειο: Οι Καρυάτιδες έχουν ταυτιστεί με τις έξι γυναικείες μορφές του Ερεχθείου, που κοσμούν τη νότια πρόσταση του σύνθετου αυτού ναού. Στον τύπο της αρχαϊκής Κόρης, παρουσιάζονται ενδεδυμένες με ζωσμένο δωρικό πέπλο και κοντό ιμάτιο, με μαλλιά πλεγμένα σε περίτεχνους βοστρύχους, ενώ στο κεφάλι φέρουν ιδιόμορφο καλαθόσχημο κιονόκρανο, διακοσμημένο με ωά. Πρόκειται για χοηφόρες, που προσφέρουν χοές στον μυθικό βασιλιά της Αθήνας Κέκροπα, του οποίου ο τάφος (κενοτάφιο) θα πρέπει να ταυτιστεί με τον χώρο της πρόστασης κάτωθεν των Κορών.

Πάντως, καμία αρχαία φιλολογική πηγή δεν αναφέρεται στις Κόρες του Ερεχθείου ως Καρυάτιδες. Αυτή η ταύτιση, υπό το πρίσμα του Βιτρουβίου, λαμβάνει χώρα κατά τη νεώτερη εποχή (τέλη 17ου αιώνα και εξής), από τους δυτικούς αρχαιολάτρες περιηγητές. Κατ’ επέκταση, οποιαδήποτε γυναικεία αγαλματική μορφή σε ρόλο κίονα αναγνωρίζεται πλέον ως Καρυάτιδα.

Το αρχαιότερο γνωστό παράδειγμα στην ελληνική αρχιτεκτονική συνιστά ο Θησαυρός των Σιφνίων στο ιερό των Δελφών (525 π.κ.ε.), ενώ το πιο όψιμο τα μικρά Προπύλαια του Ιερού της Δήμητρας στην Ελευσίνα (48 π.κ.ε.)

Μ. Ασία, Μακεδονία, Θράκη Πέραν του κεντρικού ελλαδικού χώρου, Καρυάτιδες απαντούν κατά τον 4ο αιώνα π.κ.ε. στη Μικρά Ασία, τη Μακεδονία και τη Θράκη, και μάλιστα σε ταφικά μνημεία. Ο τάφος στη Λυκία (περ. 360 π.κ.ε.) του ελληνίζοντα σατράπη Περικλή, ο οποίος είχε επαναστατήσει κατά των Περσών, διαμορφωνόταν στην πρόσοψη με τέσσερις Καρυάτιδες. Στις Αιγές απαντούν Καρυάτιδες στον Τάφο της Ευρυδίκης (περ. 340 π.κ.ε.).

Παρόλο που εδώ δεν έχουν αρχιτεκτονικό ρόλο, αλλά αποτελούν γλυπτική διακόσμηση και πρόκειται για μυημένες (σε ορφικά-βακχικά μυστήρια) χορεύτριες, πιστοποιείται πάντως ότι το μοτίβο ήταν γνωστό και στη μακεδονική τέχνη. Αυτό τεκμηριώνεται και από τον μακεδονικού τύπου τάφο του αρχηγού των Γετών Δρομιχαίτη στη Θράκη (στη θέση Σβεστάρι της σημερινής Βουλγαρίας), που κοσμείται περιμετρικά από γλυπτές Καρυάτιδες, ανάλογου χαρακτήρα με του Τάφου της Ευρυδίκης.

Αρχαία Ρώμη: Οι Καρυάτιδες αξιοποιούνται επίσης σε μνημειακά αρχιτεκτονήματα της ρωμαϊκής εποχής, επί του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου (27 π.κ.ε. – 14 μ.κ.ε.) και επί του φιλέλληνα Αδριανού (117-138 μ.κ.ε.). Γνωρίζουμε φιλολογικώς ότι η πρώτη μορφή του Πανθέου της Ρώμης (όχι η σωζόμενη σήμερα), έργο του Αγρίππα (27 π.κ.ε.), είχε Καρυάτιδες στην πρόσοψη σμιλεμένες από τον Αθηναίο γλύπτη Διογένη.

Καρυάτιδες επίσης κοσμούσαν το «αττικόν» (στον όροφο) των κορινθιακών κιονοστοιχιών που πλαισίωναν τον ναό του Αρη Εκδικητή στην Αγορά του Αυγούστου της Ρώμης. Επρόκειτο για ακριβή αντίγραφα, υπό κλίμακα (σμικρυμένες), των Καρυατίδων του Ερεχθείου. Τέλος, η έπαυλη του Αδριανού έξω από τη Ρώμη κοσμείται (περ. 133-138 μ.κ.ε.) με Καρυάτιδες, επακριβή αντίγραφα αυτών του Ερεχθείου.

Αμφίπολη: Συμπερασματικά, οι Καρυάτιδες, ως γυναικεία αγάλματα σε ρόλο κιόνων, αξιοποιούνται διαχρονικά στην αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική, από τον 6ο μέχρι και τον 1ο αι. π.κ.ε. Τότε ακριβώς, κατ’ αντιγραφή των Καρυατίδων του Ερεχθείου, υιοθετούνται από την κλασικίζουσα ρωμαϊκή τέχνη, που θέλει να συνδεθεί με το πρότυπο της κλασικής Αθήνας – φαινόμενο που θα επαναληφθεί αργότερα από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα.

Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι οι Καρυάτιδες του 5ου και 4ου αι. π.κ.ε. απαντούν επί το πλείστον σε μνημεία ταφικά, κάποιες φορές και με αντι-μηδικό σημαινόμενο. Η δε μακεδονική τέχνη επίσης αξιοποιεί το μοτίβο σε ταφικά μνημεία σημαντικών προσώπων. Αν επομένως δεχτούμε –με κριτήριο τα γενικά χαρακτηριστικά του μνημείου– ότι ο τύμβος της Αμφίπολης αποτελεί έναν μακεδονικό τάφο περί τα τέλη του 4ου αι. π.κ.ε. το μοτίβο των Καρυατίδων δεν ξενίζει, τουναντίον ενισχύει την υπόθεση να βρίσκεται ενταφιασμένος κάποιος σημαντικός Μακεδόνας, με βασιλική καταγωγή, σε ρόλο με βασιλική καταγωγή, σε ρόλο ηγεμονικό ή έστω με σημαντικό αξίωμα.

Από την άλλη μεριά και από άποψη καθαρά τεχνοτροπική, οι εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες της Αμφίπολης «αρχαΐζουν», παραπέμπουν δηλ. σε αρχαϊκά και κλασικά πρότυπα, και συσχετίζονται, στυλιστικά και εικονογραφικά, πολύ περισσότερο με του Ερεχθείου, παρά με αυτές στη Αιγές ή στο Σβεστάρι. Υπό αυτό το πρίσμα, οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης συγγενεύουν περισσότερο με τις ρωμαϊκές εκδοχές, που αναπαράγουν τον τύπο του Ερεχθείου.

Επομένως έχει ενδιαφέρον και η εικασία περί ρωμαϊκού μνημείου στην Αμφίπολη. Ωστόσο, από μόνες τους οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης δεν μπορούν να «αποφανθούν» για καμία από τις δύο θεωρίες (μακεδονική ή ρωμαϊκή). Σε κάθε περίπτωση, ένα ταφικό συγκρότημα διαστάσεων μεγαλύτερων από τα ρωμαϊκά μαυσωλεία των προαναφερθέντων αυτοκρατόρων Αυγούστου και Αδριανού αποτελεί σίγουρα ένα μοναδικής σημασίας μνημείο, είτε πρόκειται για τάφο εξέχοντος προσώπου είτε για πολυάνδριο (ομαδική ταφή) είτε για κενοτάφιο.

Οι δύο σιωπηλές Καρυάτιδες επαυξάνουν την αίγλη και το κάλλος του. Και μέχρι η συστηματική και πλήρης αρχαιολογική έρευνα μας αποκαλύψει τα μυστικά του τύμβου Καστά, οι Καρυάτιδες, οι πιο ωραίες κόρες της αρχιτεκτονικής, θα μειδιούν αινιγματικά.

 

Old Fisherman, ο πιο διαβολικός πίνακας ζωγραφικής

Το 1902, ο Ούγγρος καλλιτέχνης Tivadar Kosztka Csontvary ζωγράφισε έναν πίνακα τον οποίο ονόμασε «Old Fisherman», δηλαδή ηλικιωμένος ψαράς.

Αν τοποθετήσεις έναν καθρέφτη ακριβώς στην μέση του, ο οποίος να κοιτάει αριστερά, θα δείτε έναν ηλικιωμένο άνδρα με σταυρωμένα ειρηνικά τα χέρια με μια ήρεμη θάλασσα πίσω του.
Το απίστευτα ανατριχιαστικό όμως είναι πως αν τοποθετήσεις τον καθρέφτη προς την δεξιά μεριά, τότε ο ήρεμος... ψαράς, γίνεται διάβολος με μια άγρια θάλασσα από πίσω του.
Δείτε τις εικόνες: