Ο Καθαρός Κενός Νους
Σκεφτείτε τον σοφό που κάθεται στην ησυχία, ο νους του όπως ο λειασμένος καθρέφτης που αντανακλά τον κόσμο χωρίς προσκόλληση. Αυτό το κενό δεν είναι κενότητα, αλλά δυνατότητα—ένας απέραντος χώρος όπου η πραγματικότητα μπορεί να γίνει αντιληπτή χωρίς τις παραμορφώσεις της επιθυμίας, του φόβου και της εκπαίδευσης. Η ιαπωνική παράδοση του Ζεν μιλά για το mushin, την κατάσταση του "χωρίς νου", όπου η δράση προέρχεται από τη διαισθητική σοφία και όχι από υπολογισμένες σκέψεις. Ο σοφός δεν αποφασίζει τι να κάνει, αλλά επιτρέπει στη φύση του να εκδηλώσει την κατάλληλη δράση σε κάθε στιγμή. Στο έργο του Ταό Τε Κινγκ, ο Λάο Τζου παρατηρεί: "Η χρησιμότητα ενός αγγείου προέρχεται από το κενό του." Είναι ακριβώς επειδή το σκεύος είναι κενό που μπορεί να δεχτεί και να κρατήσει το νερό. Ομοίως, είναι ο κενός νους του σοφού που του επιτρέπει να περιλαμβάνει την απεραντοσύνη της εμπειρίας χωρίς να κατακλύζεται. Έχει αφαιρέσει τις προκαταλήψεις, τις προσδοκίες και τη στερεότυπη γνώση για να αποκαλύψει την ευρυχωρία που υπήρχε πάντα.
Το Βάρος της Γνώσης
Ο ανόητος, από την άλλη πλευρά, κουβαλά ένα βαρύ φορτίο. Ο νους του είναι γεμάτος με γεγονότα, απόψεις, στρατηγικές και βεβαιότητες—κάθε στοιχείο συσσωρεύεται το ένα πάνω στο άλλο σε ένα επιβλητικό μνημείο της διάνοιας. Ωστόσο, αυτό το μνημείο ρίχνει σκιά, εμποδίζοντας την άμεση αντίληψη. Ο ανόητος πιστεύει ότι επιλέγει τον δρόμο του, αλλά στην πραγματικότητα, οι επιλογές του καθορίζονται από τη γνώση που έχει συσσωρεύσει. Δεν μπορεί να δει πέρα από τα όρια του ήδη γνωστού. Η γνώση χωρίς σοφία γίνεται ένας λαβύρινθος στον οποίο ο ανόητος περιπλανιέται ατέλειωτα, πεπεισμένος ότι προχωράει μπροστά. Κάθε στροφή φαίνεται να προσφέρει μια νέα θέα, μια φρέσκια επιλογή, μια ακόμη ευκαιρία. Ωστόσο, ο ίδιος ο λαβύρινθος—χτισμένος από τη συσσωρευμένη του γνώση—εξασφαλίζει ότι παραμένει παγιδευμένος στους τοίχους του. Η ψευδαίσθηση της επιλογής γίνεται το ίδιο πράγμα που εμποδίζει την αληθινή ελευθερία. Όπως προειδοποίησε ο Σούφι μυστικός Ρούμι: "Πούλησε την εξυπνάδα σου και αγόρασε την απορία." Διότι μόνο όταν αναγνωρίσουμε τους περιορισμούς της γνώσης μας, μπορούμε να αρχίσουμε να διακρίνουμε αυτό που βρίσκεται πέρα από αυτήν.
Ο Πλούτος του Κενού
Ο σοφός ζει απλά, αλλά βιώνει αφθονία σε κάθε στιγμή. Έχοντας αποδεσμευτεί από την ανάγκη να αποκτήσει και να κατέχει, ανακαλύπτει ότι ο κόσμος προσφέρει τα δώρα του ελεύθερα σε αυτούς που προσεγγίζουν με ανοιχτά χέρια. Ένα μόνο λουλούδι γίνεται ένα σύμπαν ομορφιάς· μια πνοή ανέμου μεταφέρει μηνύματα από απομακρυσμένα βασίλεια· η σιωπή αποκαλύπτει τη ρητορική της στο προσεκτικό αυτί. Αυτό το φαινομενικό παράδοξο—ότι έχοντας λιγότερα οδηγεί στο να ζεις περισσότερα—εμφανίζεται σε όλες τις μυστικιστικές παραδόσεις. Οι Πατέρες της Ερήμου αποσύρονται από την κοινωνία όχι για να αποφύγουν τον κόσμο, αλλά για να τον συναντήσουν πιο άμεσα. Οι Βουδιστές μοναχοί απορρίπτουν τα υπάρχοντα όχι ως τιμωρία, αλλά ως απελευθέρωση. Οι Φραγκισκανοί μοναχοί αγκαλιάζουν την Κυρία Φτώχεια όχι μόνο από ασκητισμό, αλλά επειδή την αναγνωρίζουν ως την πύλη προς τον αυθεντικό πλούτο. Η χαρά του σοφού δεν προέρχεται από ό,τι έχει αποκτήσει, αλλά από ό,τι έχει απελευθερώσει. Κάθε αποδέσμευση δημιουργεί χώρο για το άπειρο να εισέλθει. Κάθε παράδοση γίνεται πρόσκληση για τη χάρη.
Η Φτώχεια της Συσσώρευσης
Η τραγωδία του ανόητου έγκειται στο ότι μπερδεύει την ποσότητα με την ποιότητα, τη συσσώρευση με την πληρότητα. Όπως ο ταξιδιώτης που πεθαίνει από δίψα ενώ κουβαλά μια βαριά τσάντα με χρυσάφι, προτιμά αυτό που γυαλίζει από αυτό που συντηρεί. Ο πλούτος του γίνεται βάρος που πρέπει να προστατευτεί, να διαχειριστεί, να αυξηθεί—μια πηγή άγχους παρά χαράς. Όσο περισσότερο αποκτά ο ανόητος, τόσο περισσότερο φοβάται την απώλεια. Όσο περισσότερα κατέχει, τόσο περισσότερο ανησυχεί για ό,τι δεν έχει ακόμη. Κάθε νέα απόκτηση αποκαλύπτει μια άλλη έλλειψη· κάθε επίτευγμα αποκαλύπτει έναν άλλο στόχο που δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Ο ορίζοντας της ικανοποίησης συνεχώς απομακρύνεται μπροστά του, εξασφαλίζοντας ότι δεν θα φτάσει ποτέ στην ευχαρίστηση. Όπως διδάσκει η Bhagavad Gita: "Για τον φωτισμένο άνδρα ή γυναίκα, ένας σβώλος χώμα, μια πέτρα και το χρυσάφι είναι το ίδιο." Ο ανόητος δεν μπορεί να κατανοήσει αυτή την ισοδυναμία επειδή παραμένει παγιδευμένος στην ψευδαίσθηση της εγγενούς αξίας, αδύναμος να δει ότι η αξία αποδίδεται και δεν είναι ενδογενής.
Ο Κύκλος της Επιστροφής
Το μυστικό ταξίδι συχνά ακολουθεί έναν κυκλικό δρόμο. Ξεκινάμε στην αθωότητα, περνάμε μέσα από τη γνώση και, ιδανικά, επιστρέφουμε στη σοφία—που εξωτερικά μοιάζει με αθωότητα αλλά περιέχει το βάθος της εμπειρίας. Ο σοφός μοιάζει με το παιδί στη αυθόρμητη συμπεριφορά και την έκπληξη, αλλά η απλότητά του είναι ενημερωμένη από βαθιά κατανόηση. Αυτός ο κύκλος αντιπροσωπεύει το ταξίδι της ψυχής από την ενότητα μέσω της απομάκρυνσης και πίσω στην ενότητα. Φεύγουμε από τον κήπο της άμεσης αντίληψης, περιπλανιόμαστε στην έρημο της εννοιολογικής γνώσης και, αν έχουμε τύχη, επιστρέφουμε στον κήπο—τώρα ικανοί να εκτιμήσουμε την ομορφιά του με μάτια που έχουν δει το αντίθετό του. Η ινδουιστική παράδοση μιλά γι' αυτό ως την κίνηση από το σατ-τσιτ-ανάτα (ύπαρξη-συνείδηση-ευδαιμονία) μέσω της μάγια (πλάνη) και πίσω στην αναγνώριση της αληθινής μας φύσης. Η χριστιανική μυστική παράδοση το περιγράφει ως την επιστροφή στον Παράδεισο μέσω της μετασχηματιστικής εμπειρίας της εξορίας.
Η Παράδοξη Λύση
Στη βαθύτερη μυστική όραση, η φαινομενική αντίφαση μεταξύ του σοφού και του ανόητου διαλύεται. Αναγνωρίζουμε ότι και το κενό και η μορφή, η σοφία και η γνώση, η απλότητα και η αφθονία είναι πτυχές ενός μεγαλύτερου όλου που τις υπερβαίνει αλλά τις περιλαμβάνει. Ο άδειος νους του σοφού δεν αναιρεί τη γνώση αλλά τη μετασχηματίζει από μια άκαμπτη δομή σε έναν ευέλικτο πόρο. Η ικανοποίηση του σοφού με λίγα λόγια δεν απορρίπτει την αφθονία αλλά την ξανακαθορίζει ως ποιοτική παρά ποσοτική. Η φυσική δράση του σοφού δεν εξαλείφει την επιλογή αλλά την ανυψώνει από το προσωπικό στο καθολικό. Σε αυτή την επίλυση της παραδοξότητας, διακρίνουμε το απόλυτο μυστήριο: ότι το σύμπαν είναι ταυτόχρονα άδειο και γεμάτο, ενιαίο και ποικιλόμορφο, ακίνητο και σε κίνηση. Η ανθρώπινη τάση μας να χωρίζουμε αυτές τις πτυχές δημιουργεί τον ίδιο πόνο από τον οποίο οι σοφές παραδόσεις προσφέρουν απελευθέρωση. Όπως αναφέρει το Σούτρα της Καρδιάς: "Η μορφή είναι κενότητα, η κενότητα είναι μορφή." Όταν διεισδύουμε σε αυτή την αλήθεια όχι διανοητικά αλλά εμπειρικά, βρίσκουμε τον εαυτό μας να στέκεται ακριβώς εκεί που ήμασταν πάντα—ωστόσο τα πάντα έχουν αλλάξει. Ο συνηθισμένος κόσμος αποκαλύπτεται ως θαυμαστός, και ο σοφός και ο ανόητος αναγνωρίζονται ως αντανακλάσεις της δικής μας ύπαρξης. Σε αυτή την αναγνώριση έγκειται η ολοκλήρωση του μυστικού ταξιδιού: όχι μια απομάκρυνση από την πραγματικότητα, αλλά μια βαθιά αγκαλιά αυτής με όλη την παραδοξότητα της δόξας της.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου