Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΣΟΦΟΚΛΗΣ, ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ

ΣΟΦ Φιλ 865–1080

Τρίτο επεισόδιο: Ο Νεοπτόλεμος αποκαλύπτει στον Φιλοκτήτη την αλήθεια – Αντιπαράθεση Οδυσσέα–Φιλοκτήτη

Ενώ ο Φιλοκτήτης βρισκόταν σε λήθαργο μετά την κρίση της αρρώστιας του, ο χορός στον κομμό του δεύτερου στασίμου , συμβούλευσε τον Νεοπτόλεμο να πάρουν τα όπλα του (βλ. σχετικά ΣΟΦ Φιλ 1–134) και να φύγουν. Ο γιος του Αχιλλέα, όμως, αντέδρασε, τονίζοντας ότι, σύμφωνα με τον χρησμό, θα ήταν μάταιο να μεταφερθούν στην Τροία τα όπλα χωρίς τον ιδιοκτήτη τους.

(865) ΝΕ. Σιγᾶν κελεύω, μηδ’ ἀφεστάναι φρενῶν·
κινεῖ γὰρ ἁνὴρ ὄμμα κἀνάγει κάρα.
ΦΙ. Ὦ φέγγος ὕπνου διάδοχον, τό τ’ ἐλπίδων
ἄπιστον οἰκούρημα τῶνδε τῶν ξένων.
Οὐ γάρ ποτ’, ὦ παῖ, τοῦτ’ ἂν ἐξηύχησ’ ἐγώ,
(870) τλῆναί σ’ ἐλεινῶς ὧδε τἀμὰ πήματα
μεῖναι παρόντα καὶ ξυνωφελοῦντά μοι.
Οὔκουν Ἀτρεῖδαι τοῦτ’ ἔτλησαν εὐφόρως
οὕτως ἐνεγκεῖν, ἁγαθοὶ στρατηλάται.
Ἀλλ’ εὐγενὴς γὰρ ἡ φύσις κἀξ εὐγενῶν,
(875) ὦ τέκνον, ἡ σή, πάντα ταῦτ’ ἐν εὐχερεῖ
ἔθου, βοῆς τε καὶ δυσοσμίας γέμων.
Καὶ νῦν ἐπειδὴ τοῦδε τοῦ κακοῦ δοκεῖ
λήθη τις εἶναι κἀνάπαυλα δή, τέκνον,
σύ μ’ αὐτὸς ἆρον, σύ με κατάστησον, τέκνον,
(880) ἵν’, ἡνίκ’ ἂν κόπος μ’ ἀπαλλάξῃ ποτέ,
ὁρμώμεθ’ ἐς ναῦν μηδ’ ἐπίσχωμεν τὸ πλεῖν.
ΝΕ. Ἀλλ’ ἥδομαι μέν σ’ εἰσιδὼν παρ’ ἐλπίδα
ἀνώδυνον βλέποντα κἀμπνέοντ’ ἔτι·
ὡς οὐκέτ’ ὄντος γὰρ τὰ συμβόλαιά σου
(885) πρὸς τὰς παρούσας ξυμφορὰς ἐφαίνετο.
Νῦν δ’ αἶρε σαυτόν· εἰ δέ σοι μᾶλλον φίλον,
οἴσουσί σ’ οἵδε· τοῦ πόνου γὰρ οὐκ ὄκνος,
ἐπείπερ οὕτω σοί τ’ ἔδοξ’ ἐμοί τε δρᾶν.
ΦΙ. Αἰνῶ τάδ’, ὦ παῖ, καί μ’ ἔπαιρ’, ὥσπερ νοεῖς·
(890) τούτους δ’ ἔασον, μὴ βαρυνθῶσιν κακῇ
ὀσμῇ πρὸ τοῦ δέοντος· οὑπὶ νηὶ γὰρ
ἅλις πόνος τούτοισι συνναίειν ἐμοί.
ΝΕ. Ἔσται τάδ’· ἀλλ’ ἵστω τε καὐτὸς ἀντέχου.
ΦΙ. Θάρσει· τό τοι σύνηθες ὀρθώσει μ’ ἔθος.
(895) ΝΕ. Παπαῖ· τί δῆτ’ ἂν δρῷμ’ ἐγὼ τοὐνθένδε γε;
ΦΙ. Τί δ’ ἔστιν, ὦ παῖ; Ποῖ ποτ’ ἐξέβης λόγῳ;
ΝΕ. Οὐκ οἶδ’ ὅποι χρὴ τἄπορον τρέπειν ἔπος.
ΦΙ. Ἀπορεῖς δὲ τοῦ σύ; Μὴ λέγ’, ὦ τέκνον, τάδε.
ΝΕ. Ἀλλ’ ἐνθάδ’ ἤδη τοῦδε τοῦ πάθους κυρῶ.
(900) ΦΙ. Οὐ δή σε δυσχέρεια τοῦ νοσήματος
ἔπεισεν ὥστε μή μ’ ἄγειν ναύτην ἔτι;
ΝΕ. Ἅπαντα δυσχέρεια, τὴν αὑτοῦ φύσιν
ὅταν λιπών τις δρᾷ τὰ μὴ προσεικότα.
ΦΙ. Ἀλλ’ οὐδὲν ἔξω τοῦ φυτεύσαντος σύ γε
(905) δρᾷς οὐδὲ φωνεῖς, ἐσθλὸν ἄνδρ’ ἐπωφελῶν.
ΝΕ. Αἰσχρὸς φανοῦμαι· τοῦτ’ ἀνιῶμαι πάλαι.
ΦΙ. Οὔκουν ἐν οἷς γε δρᾷς· ἐν οἷς δ’ αὐδᾷς ὀκνῶ.
ΝΕ. Ὦ Ζεῦ, τί δράσω; Δεύτερον ληφθῶ κακός,
κρύπτων θ’ ἃ μὴ δεῖ καὶ λέγων αἴσχιστ’ ἐπῶν;
(910) ΦΙ. Ἁνὴρ ὅδ’, εἰ μὴ ’γὼ κακὸς γνώμην ἔφυν,
προδούς μ’ ἔοικεν κἀκλιπὼν τὸν πλοῦν στελεῖν.
ΝΕ. Λιπὼν μὲν οὐκ ἔγωγε, λυπηρῶς δὲ μὴ
πέμπω σε μᾶλλον, τοῦτ’ ἀνιῶμαι πάλαι.
ΦΙ. Τί ποτε λέγεις, ὦ τέκνον; Ὡς οὐ μανθάνω.
(915) ΝΕ. Οὐδέν σε κρύψω· δεῖ γὰρ ἐς Τροίαν σε πλεῖν
πρὸς τοὺς Ἀχαιοὺς καὶ τὸν Ἀτρειδῶν στόλον.
ΦΙ. Οἴμοι, τί εἶπας; ΝΕ. Μὴ στέναζε πρὶν μάθῃς.
ΦΙ. Ποῖον μάθημα; Τί με νοεῖς δρᾶσαί ποτε;
ΝΕ. Σῶσαι κακοῦ μὲν πρῶτα τοῦδ’, ἔπειτα δὲ
(920) ξὺν σοὶ τὰ Τροίας πεδία πορθῆσαι μολών.
ΦΙ. Καὶ ταῦτ’ ἀληθῆ δρᾶν νοεῖς; ΝΕ. Πολλὴ κρατεῖ
τούτων ἀνάγκη· καὶ σὺ μὴ θυμοῦ κλύων.
ΦΙ. Ἀπόλωλα τλήμων, προδέδομαι. Τί μ’, ὦ ξένε,
δέδρακας; Ἀπόδος ὡς τάχος τὰ τόξα μοι.
(925) ΝΕ. Ἀλλ’ οὐχ οἷόν τε· τῶν γὰρ ἐν τέλει κλύειν
τό τ’ ἔνδικόν με καὶ τὸ συμφέρον ποεῖ.
ΦΙ. Ὦ πῦρ σὺ καὶ πᾶν δεῖμα καὶ πανουργίας
δεινῆς τέχνημ’ ἔχθιστον, οἷά μ’ εἰργάσω,
οἷ’ ἠπάτηκας· οὐδ’ ἐπαισχύνῃ μ’ ὁρῶν
(930) τὸν προστρόπαιον, τὸν ἱκέτην, ὦ σχέτλιε;
Ἀπεστέρηκας τὸν βίον τὰ τόξ’ ἑλών·
ἀπόδος, ἱκνοῦμαί σ’, ἀπόδος, ἱκετεύω, τέκνον.
Πρὸς θεῶν πατρῴων, τὸν βίον μή μου ’φέλῃς.
Ὤμοι τάλας. Ἀλλ’ οὐδὲ προσφωνεῖ μ’ ἔτι,
(935) ἀλλ’ ὡς μεθήσων μήποθ’, ὧδ’ ὁρᾷ πάλιν.
Ὦ λιμένες, ὦ προβλῆτες, ὦ ξυνουσίαι
θηρῶν ὀρείων, ὦ καταρρῶγες πέτραι,
ὑμῖν τάδ’, οὐ γὰρ ἄλλον οἶδ’ ὅτῳ λέγω,
ἀνακλαίομαι παροῦσι τοῖς εἰωθόσιν,
(940) οἷ’ ἔργ’ ὁ παῖς μ’ ἔδρασεν οὑξ Ἀχιλλέως·
ὀμόσας ἀπάξειν οἴκαδ’, ἐς Τροίαν μ’ ἄγει·
προσθείς τε χεῖρα δεξιάν, τὰ τόξα μου
ἱερὰ λαβὼν τοῦ Ζηνὸς Ἡρακλέους ἔχει,
καὶ τοῖσιν Ἀργείοισι φήνασθαι θέλει,
(945) ὡς ἄνδρ’ ἑλὼν ἰσχυρὸν ἐκ βίας μ’ ἄγει,
κοὐκ οἶδ’ ἐναίρων νεκρόν, ἢ καπνοῦ σκιάν,
εἴδωλον ἄλλως. Οὐ γὰρ ἂν σθένοντά γε
εἷλέν μ’· ἐπεὶ οὐδ’ ἂν ὧδ’ ἔχοντ’, εἰ μὴ δόλῳ.
Νῦν δ’ ἠπάτημαι δύσμορος. Τί χρή με δρᾶν;
(950) <Ἀλλ’> ἀπόδος. Ἀλλὰ νῦν ἔτ’ ἐν σαυτῷ γενοῦ.
Τί φῄς; Σιωπᾷς. Οὐδέν εἰμ’ ὁ δύσμορος.
Ὦ σχῆμα πέτρας δίπυλον, αὖθις αὖ πάλιν
εἴσειμι πρὸς σὲ ψιλός, οὐκ ἔχων τροφήν·
ἀλλ’ αὐανοῦμαι τῷδ’ ἐν αὐλίῳ μόνος,
(955) οὐ πτηνὸν ὄρνιν, οὐδὲ θῆρ’ ὀρειβάτην
τόξοις ἐναίρων τοισίδ’, ἀλλ’ αὐτὸς τάλας
θανὼν παρέξω δαῖθ’ ὑφ’ ὧν ἐφερβόμην,
καί μ’ οὓς ἐθήρων πρόσθε θηράσουσι νῦν·
φόνον φόνου δὲ ῥύσιον τείσω τάλας
(960) πρὸς τοῦ δοκοῦντος οὐδὲν εἰδέναι κακόν.
Ὄλοιο μήπω, πρὶν μάθοιμ’ εἰ καὶ πάλιν
γνώμην μετοίσεις· εἰ δὲ μή, θάνοις κακῶς.
ΧΟ. Τί δρῶμεν; Ἐν σοὶ καὶ τὸ πλεῖν ἡμᾶς, ἄναξ,
ἤδη ’στὶ καὶ τοῖς τοῦδε προσχωρεῖν λόγοις.
(965) ΝΕ. Ἐμοὶ μὲν οἶκτος δεινὸς ἐμπέπτωκέ τις
τοῦδ’ ἀνδρὸς οὐ νῦν πρῶτον, ἀλλὰ καὶ πάλαι.
ΦΙ. Ἐλέησον, ὦ παῖ, πρὸς θεῶν, καὶ μὴ παρῇς
σαυτοῦ βροτοῖς ὄνειδος, ἐκκλέψας ἐμέ.
ΝΕ. Οἴμοι, τί δράσω; Μή ποτ’ ὤφελον λιπεῖν
(970) τὴν Σκῦρον· οὕτω τοῖς παροῦσιν ἄχθομαι.
ΦΙ. Οὐκ εἶ κακὸς σύ· πρὸς κακῶν δ’ ἀνδρῶν μαθὼν
ἔοικας ἥκειν αἰσχρά. Νῦν δ’ ἄλλοισι δοὺς
οἷς εἰκός ἔκπλει, τἀμά μοι μεθεὶς ὅπλα.
ΝΕ. Τί δρῶμεν, ἄνδρες; ΟΔ. Ὦ κάκιστ’ ἀνδρῶν, τί δρᾷς;
(975) Οὐκ εἶ μεθεὶς τὰ τόξα ταῦτ’ ἐμοί, πάλιν;
ΦΙ. Οἴμοι, τίς ἁνήρ; Ἆρ’ Ὀδυσσέως κλύω;
ΟΔ. Ὀδυσσέως, σάφ’ ἴσθ’, ἐμοῦ γ’, ὃν εἰσορᾷς.
ΦΙ. Οἴμοι· πέπραμαι κἀπόλωλ’· ὅδ’ ἦν ἄρα
ὁ ξυλλαβών με κἀπονοσφίσας ὅπλων.
(980) ΟΔ. Ἐγώ, σάφ’ ἴσθ’, οὐκ ἄλλος· ὁμολογῶ τάδε.
ΦΙ. Ἀπόδος, ἄφες μοι, παῖ, τὰ τόξα. ΟΔ. Τοῦτο μέν,
οὐδ’ ἢν θέλῃ, δράσει ποτ’· ἀλλὰ καὶ σὲ δεῖ
στείχειν ἅμ’ αὐτοῖς, ἢ βίᾳ στελοῦσί σε.
ΦΙ. Ἔμ’, ὦ κακῶν κάκιστε καὶ τόλμης πέρα,
(985) οἵδ’ ἐκ βίας ἄξουσιν; ΟΔ. Ἢν μὴ ἕρπῃς ἑκών.
ΦΙ. Ὦ Λημνία χθὼν καὶ τὸ παγκρατὲς σέλας
Ἡφαιστότευκτον, ταῦτα δῆτ’ ἀνασχετά,
εἴ μ’ οὗτος ἐκ τῶν σῶν ἀπάξεται βίᾳ;
ΟΔ. Ζεύς ἐσθ’, ἵν’ εἰδῇς, Ζεύς, ὁ τῆσδε γῆς κρατῶν,
(990) Ζεύς, ᾧ δέδοκται ταῦθ’· ὑπηρετῶ δ’ ἐγώ.
ΦΙ. Ὦ μῖσος, οἷα κἀξανευρίσκεις λέγειν·
θεοὺς προτείνων τοὺς θεοὺς ψευδεῖς τίθης.
ΟΔ. Οὔκ, ἀλλ’ ἀληθεῖς. Ἡ δ’ ὁδὸς πορευτέα.
ΦΙ. Οὔ φημ’. ΟΔ. Ἐγὼ δέ φημι· πειστέον τάδε.
(995) ΦΙ. Οἴμοι τάλας. Ἡμᾶς μὲν ὡς δούλους σαφῶς
πατὴρ ἄρ’ ἐξέφυσεν, οὐδ’ ἐλευθέρους.
ΟΔ. Οὔκ, ἀλλ’ ὁμοίους τοῖς ἀρίστοισιν, μεθ’ ὧν
Τροίαν σ’ ἑλεῖν δεῖ καὶ κατασκάψαι βίᾳ.
ΦΙ. Οὐδέποτέ γ’· οὐδ’ ἢν χρῇ με πᾶν παθεῖν κακόν,
(1000) ἕως γ’ ἂν ᾖ μοι γῆς τόδ’ αἰπεινὸν βάθρον.
ΟΔ. Τί δ’ ἐργασείεις; ΦΙ. Κρᾶτ’ ἐμὸν τόδ’ αὐτίκα
πέτρᾳ πέτρας ἄνωθεν αἱμάξω πεσών.
ΟΔ. Ξυλλάβετέ γ’ αὐτόν· μὴ ’πὶ τῷδ’ ἔστω τάδε.
ΦΙ. Ὦ χεῖρες, οἷα πάσχετ’ ἐν χρείᾳ φίλης
(1005) νευρᾶς, ὑπ’ ἀνδρὸς τοῦδε συνθηρώμεναι.
Ὦ μηδὲν ὑγιὲς μηδ’ ἐλεύθερον φρονῶν,
οἷ’ αὖ μ’ ὑπῆλθες, ὥς μ’ ἐθηράσω, λαβὼν
πρόβλημα σαυτοῦ παῖδα τόνδ’ ἀγνῶτ’ ἐμοί,
ἀνάξιον μὲν σοῦ, κατάξιον δ’ ἐμοῦ,
(1010) ὃς οὐδὲν ᾔδει πλὴν τὸ προσταχθὲν ποεῖν,
δῆλος δὲ καὶ νῦν ἐστιν ἀλγεινῶς φέρων
οἷς τ’ αὐτὸς ἐξήμαρτεν οἷς τ’ ἐγὼ ’παθον.
Ἀλλ’ ἡ κακὴ σὴ διὰ μυχῶν βλέπουσ’ ἀεὶ
ψυχή νιν ἀφυῆ τ’ ὄντα κοὐ θέλονθ’ ὅμως
(1015) εὖ προὐδίδαξεν ἐν κακοῖς εἶναι σοφόν.
Καὶ νῦν ἔμ’, ὦ δύστηνε, συνδήσας νοεῖς
ἄγειν ἀπ’ ἀκτῆς τῆσδ’, ἐν ᾗ με προὐβάλου
ἄφιλον, ἔρημον, ἄπολιν, ἐν ζῶσιν νεκρόν.
Φεῦ. Ὄλοιο· καί σοι πολλάκις τόδ’ ηὐξάμην.
(1020) Ἀλλ’ οὐ γὰρ οὐδὲν θεοὶ νέμουσιν ἡδύ μοι,
σὺ μὲν γέγηθας ζῶν, ἐγὼ δ’ ἀλγύνομαι
τοῦτ’ αὔθ’ ὅτι ζῶ σὺν κακοῖς πολλοῖς τάλας,
γελώμενος πρὸς σοῦ τε καὶ τῶν Ἀτρέως
διπλῶν στρατηγῶν, οἷς σὺ ταῦθ’ ὑπηρετεῖς.
(1025) Καίτοι σὺ μὲν κλοπῇ τε κἀνάγκῃ ζυγεὶς
ἔπλεις ἅμ’ αὐτοῖς, ἐμὲ δὲ τὸν πανάθλιον
ἑκόντα πλεύσανθ’ ἑπτὰ ναυσὶ ναυβάτην
ἄτιμον ἔβαλον, ὡς σὺ φῄς, κεῖνοι δὲ σέ.
Καὶ νῦν τί μ’ ἄγετε; Τί μ’ ἀπάγεσθε; Τοῦ χάριν;
(1030) ὃς οὐδέν εἰμι καὶ τέθνηχ’ ὑμῖν πάλαι.
Πῶς, ὦ θεοῖς ἔχθιστε, νῦν οὐκ εἰμί σοι
χωλός, δυσώδης; Πῶς θεοῖς ἔξεστ’, ἐμοῦ
πλεύσαντος, αἴθειν ἱερά, πῶς σπένδειν ἔτι;
αὕτη γὰρ ἦν σοι πρόφασις ἐκβαλεῖν ἐμέ.
(1035) Κακῶς ὄλοισθ’· ὀλεῖσθε δ’ ἠδικηκότες
τὸν ἄνδρα τόνδε, θεοῖσιν εἰ δίκης μέλει.
Ἔξοιδα δ’ ὡς μέλει γ’· ἐπεὶ οὔποτ’ ἂν στόλον
ἐπλεύσατ’ ἂν τόνδ’ οὕνεκ’ ἀνδρὸς ἀθλίου,
εἰ μή τι κέντρον θεῖον ἦγ’ ὑμᾶς ἐμοῦ.
(1040) Ἀλλ’, ὦ πατρῴα γῆ θεοί τ’ ἐπόψιοι,
τείσασθε τείσασθ’ ἀλλὰ τῷ χρόνῳ ποτὲ
ξύμπαντας αὐτούς, εἴ τι κἄμ’ οἰκτίρετε.
Ὡς ζῶ μὲν οἰκτρῶς, εἰ δ’ ἴδοιμ’ ὀλωλότας
τούτους, δοκοῖμ’ ἂν τῆς νόσου πεφευγέναι.
(1045) ΧΟ. Βαρύς τε καὶ βαρεῖαν ὁ ξένος φάτιν
τήνδ’ εἶπ’, Ὀδυσσεῦ, κοὐχ ὑπείκουσαν κακοῖς.
ΟΔ. Πόλλ’ ἂν λέγειν ἔχοιμι πρὸς τὰ τοῦδ’ ἔπη,
εἴ μοι παρείκοι· νῦν δ’ ἑνὸς κρατῶ λόγου.
Οὗ γὰρ τοιούτων δεῖ, τοιοῦτός εἰμ’ ἐγώ·
(1050) χὤπου δικαίων κἀγαθῶν ἀνδρῶν κρίσις,
οὐκ ἂν λάβοις μου μᾶλλον οὐδέν’ εὐσεβῆ.
Νικᾶν γε μέντοι πανταχοῦ χρῄζων ἔφυν,
πλὴν ἐς σέ· νῦν δὲ σοί γ’ ἑκὼν ἐκστήσομαι.
Ἄφετε γὰρ αὐτόν, μηδὲ προσψαύσητ’ ἔτι·
(1055) ἐᾶτε μίμνειν. Οὐδὲ σοῦ προσχρῄζομεν,
τά γ’ ὅπλ’ ἔχοντες ταῦτ’· ἐπεὶ πάρεστι μὲν
Τεῦκρος παρ’ ἡμῖν, τήνδ’ ἐπιστήμην ἔχων,
ἐγώ θ’, ὃς οἶμαι σοῦ κάκιον οὐδὲν ἂν
τούτων κρατύνειν, μηδ’ ἐπιθύνειν χερί.
(1060) Τί δῆτα σοῦ δεῖ; Χαῖρε τὴν Λῆμνον πατῶν·
ἡμεῖς δ’ ἴωμεν· καὶ τάχ’ ἂν τὸ σὸν γέρας
τιμὴν ἐμοὶ νείμειεν, ἣν σὲ χρῆν ἔχειν.
ΦΙ. Οἴμοι· τί δράσω δύσμορος; Σὺ τοῖς ἐμοῖς
ὅπλοισι κοσμηθεὶς ἐν Ἀργείοις φανῇ;
(1065) ΟΔ. Μή μ’ ἀντιφώνει μηδέν, ὡς στείχοντα δή.
ΦΙ. Ὦ σπέρμ’ Ἀχιλλέως, οὐδὲ σοῦ φωνῆς ἔτι
γενήσομαι προσφθεγκτός, ἀλλ’ οὕτως ἄπει;
ΟΔ. Χώρει σύ· μὴ πρόσλευσσε, γενναῖός περ ὤν,
ἡμῶν ὅπως μὴ τὴν τύχην διαφθερεῖς.
(1070) ΦΙ. Ἦ καὶ πρὸς ὑμῶν ὧδ’ ἔρημος, ὦ ξένοι,
λειφθήσομαι δὴ κοὐκ ἐποικτιρεῖτέ με;
ΧΟ. Ὅδ’ ἐστὶν ἡμῶν ναυκράτωρ ὁ παῖς· ὅσ’ ἂν
οὗτος λέγῃ σοι, ταῦτά σοι χἠμεῖς φαμεν.
ΝΕ. Ἀκούσομαι μὲν ὡς ἔφυν οἴκτου πλέως
(1075) πρὸς τοῦδ’· ὅμως δὲ μείνατ’, εἰ τούτῳ δοκεῖ,
χρόνον τοσοῦτον, εἰς ὅσον τὰ τῆς νεὼς
στείλωσι ναῦται καὶ θεοῖς εὐξώμεθα.
Χοὖτος τάχ’ ἂν φρόνησιν ἐν τούτῳ λάβοι
λῴω τιν’ ἡμῖν. Νὼ μὲν οὖν ὁρμώμεθον,
(1080) ὑμεῖς δ’, ὅταν καλῶμεν, ὁρμᾶσθαι ταχεῖς.

***

ΤΡΙΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Σωπάστε τώρα κι έχετε το νου σας,
γιατ' ανοίγει τα μάτια και σηκώνει
το κεφάλι του.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ω φως, που ξανά βλέπω
μετά 'π' τον ύπνο κι ω η απίστευτη
κι ανέλπιστητων ξένων παρουσία
που με φυλάγουν· γιατ' εγώ, παιδί μου,
δε θα 'λεγα ποτέ πως θα βαστούσες
να υποφέρης τα πάθη μου με τέτοια
συμπόνια και να μου παρασταθής
με κάθε σου βοήθεια· μα οι Ατρείδες
πώς θα μπορούσαν βέβαια να την είχαν
την ίδια υπομονή να με υποφέρουν,
οι καλοί μας στρατάρχες; μα εσύ, γυιε μου
που είσαι ψυχή γενναία κι από γενναίους,
τίποτα δε λογάριασες απ' όλα τούτα,
φωνές κι αποφορές που ήσουν γεμάτος.
Μα, τώρα μια που φαίνεται πως μ' έχει
ξεχάση το κακό και να συνήρθα,
σήκωσέ με και στήσε με, συ, γυιέ μου,
στα πόδια μου, που σα μ' αφήση τέλος
κι η κούραση, να πάμε στο καράβι
και κάμωμε πανιά χωρίς ν' αργούμε.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Χαίρω που σε είδα παρά καθ' ελπίδα
να ζης και ν' αναπνέης και δίχως πόνους·
γιατ' αν συγκρίνω με όπως είσαι τώρα,
όλα σου τα σημάδια εφανερώναν
πως πια ζωή δεν είχες· λοιπόν σήκω
ή, αν προτιμάς, αυτοί να σε σηκώσουν
στα χεριά· δε θα βαρεθούν τον κόπο,
αν είναι η θέληση σου κι η δική μου.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Σ' ευχαριστώ, παιδί μου· βοήθησέ με
λοιπόν εσύ, καθώς στο νου σου το 'χεις,
κι άφις αυτούς, μήπως τους ενοχλήση
η βαριά αποφορά πριν απ' την ώρα·
τους φτάνει ό,τι έχουν να υποφέρουν μέσα
στο καράβι μαζί μου.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Μα έτσι ας γίνη·
έλα, σηκώσου και πιάσου από μένα.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Έγνοια σου και συνηθισμένος είμαι.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Αλλίμονο· τι έχω να κάμω τώρα;

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Τι 'ναι, γυιε μου, πού πάει αυτός σου ο λόγος;

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Κι εγώ δεν ξέρω πώς να τη γυρίσω
τη δυσκολί' αυτή.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ποια δυσκολία;
μην το λες, γυιε μου, εσύ.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Κι όμως έτσι 'ναι
και σ' αυτή τώρα βρίσκομαι τη θέση.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Δεν πιστεύω να σ' έκαμε το βάρος
της αρρώστειας, που να μη θέλης πια
να με πάρης μαζί σας στο καράβι.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Όλα είναι βάρος, όταν, τη γενιά του
προδίδοντας κανείς, πάη να κάμη
πράμα που δεν ταιριάζει.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Μα δεν κάνεις
ούτε τίποτα λες που να ντροπιάζη
τη γενιά σου, όταν έρχεσαι βοήθεια
σ' ένα δυστυχισμένο που του αξίζει.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Άτιμος θα φανώ κι αυτό με πνίγει.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Καμιά ατιμία δε βλέπω σ' ό,τι κάνεις,
μόνο μ' αυτά που λες ― τα χάνω.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Ω Θεέ μου, τι να κάμω; ξανά πάλι
θα γίνω επίβουλος να κρύβω εκείνα
που δεν πρέπει κι αχρείες ψευτιές να λέγω;

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Έτοιμος είναι, φαίνεται, να με
προδώση και χωρίς εμέ να φύγη. . .

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Όχι χωρίς εσέ· μα ίσα – ίσα, μήπως
κακό για σένα θα 'ναι να σε πάρω
μαζί απ' εδώ ― αυτό με βασανίζει.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Τι λες, παιδί μου, δεν καταλαβαίνω. . .

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Δε θα σου κρύψω τίποτα· είναι ανάγκη
να 'ρθης στην Τροία και στον ελληνικό
στρατό των Ατρειδών.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ωιμένα, τι είπες;

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Μη φωνάζης, πρι μάθης. . .

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Τι να μάθω;
τι έχεις στο νου σου να μου κάμης;

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Πρώτα
να σώσω εσένα κι έπειτα μαζί σου
να πάω να διαγουμίσωμε της Τροίας
τους κάμπους.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Και στ' αλήθεια έχεις στο νου σου
να το κάμης αυτό;

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Ανάγκη πάσα
να γίνη· μ' άκου δίχως να θυμώνης.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Χάθηκα ο δύστυχος, μ' έχουν προδώση·
ξένε, τι μόχεις κάμη; δος μου αμέσως
πίσω τα τόξα μου.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Μα αυτό να γίνη
δεν είναι δυνατό· με υποχρεώνει
το καθήκον μαζί και το συμφέρον
να υπακούσω σ' αυτούς που εξουσιάζουν.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ω του Άδη εσύ φωτιά, ω σωστό τέρας,
της πιο άτιμης ψευτιάς αρχιτεχνίτη,
–πώς το 'καμες; πως μ' απάτησες έτσι;
και δεν ντρέπεσαι ακόμη να με βλέπης
εμένα, που σου πρόσπεσα στα πόδια,
εμένα τον ικέτη σου, πανάθλιε;
Μου στερείς τη ζωή μου που μου παίρνεις
τα τοξ' αυτά, μα σε καθικετεύω,
δοs μου τα πίσω, δος μου τα, παιδί μου,
στους πατρικούς θεούς σου σε ξορκίζω,
μη θες να μου αφαίρεσης τη ζωή μου.
Μα, ω δυστυχία μου, αυτός ουτ' ένα λόγο
πια δε μου λέει και, σαν να το 'χη πάρη
απόφαση, γυρίζει αλλού τα μάτια.
Ω λιμιώνες, ω κάβοι, ω άγρια βράχια
κι ω σύντροφοι μου εσείς του λόγγου αγρίμια,
σε σας τα λέω γιατί δεν ξέρω κι άλλον
να του κλαυτώ, σε σας που, μαζί πάντα,
μ' έχετε συνηθίση να μ' ακούτε·
να, τι μόκαμε ο γυιος ενού Αχιλλέα!
μου ωρκίστηκε πως θα με φέρη πίσω
στον τόπο μου κι αυτός με πάει στην Τροία·
το δεξί χέρι μόδωσε για πίστη
κι αυτός μου πήρε και κρατάει τα τόξα
τα ιερά του Ηρακλέα του γυιου του Δία·
και θέλει στους Αργείους να μ' επιδείξη
πως ένα ήρωα δυνατό τους πάει
που έπιασε με τη βία και δε γνωρίζει
πως σκοτώνει νεκρό, σκιά του αγέρα,
φάντασμ' άδειο· γιατί ποτέ του, αν είχα
τη δύναμή μου, δε θα με νικούσε,
αφού ούτε ως είμαι, παρά με το δόλο·
τώρα είμαι προδομένος και δεν έχω
ο άμοιρος τι να κάμω· μα έλα, δος τα·
καιρός ακόμα να γενής ό,τ' ήσουν.
Τι λες; σιωπάς; τέλειωσα ο άμοιρος, πάω.
Ω βράχε με τις δυο μπασιές σου, να 'με,
σε ξαναμπαίνω πάλι, άοπλος, δίχως
να 'χω πώς να τραφώ κι έτσι αυτού μέσα,
στη σπηλιά αυτή θα ξεραθώ μονάχος
κι ούτε πουλί πετάμενο ούτε αγρίμι
του βουνού θα 'χω με τα τόξα αυτά μου
να σκοτώνω· μα το νεκρό κορμί μου
θροφή θα γίνη εκείνων που με θρέφαν
και τωρ' αυτά που εγώ πριν κυνηγούσα
θενά με κυνηγούν ν' αντιπλερώσω
φόνο με φόνο ο τρισδυστυχισμένος,
κι όλα χάρη σ' αυτόν που φαίνονταν
πως ούτε ιδέα 'πο κακό δεν είχε.
Στο ανάθεμα να πας ― μα όχι, πρι μάθω
α δε θα πης ν' αλλάξης γνώμη ακόμα,
ειδεμή, θάνατος κακός να σ' εύρη.

ΧΟΡΟΣ
Τι κάνομε; από σένα, βασιλιά μας,
ν' αποφασίσης, αν θα φεύγωμ' έτσι
ή αν όπως σε παρακαλεί θα κάμης.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Νοιώθω μια τρομερή γι' αυτόν συμπόνια
κι όχι τώρα μονάχα, μ' από πρώτα.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Σπλαχνίσου με και μην αφήσης
τέτοια στ' όνομά σου ντροπή, πως μ' έχεις κλέψη.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Αχ, τι να κάμω; ανάθεμα την ώρα
πόφευγ' από τη Σκύρο· γιατί τέτοια
δε θα 'παιρνα ποτέ μου στενοχώρια.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Εσύ κακός δεν είσαι, μ' από ανθρώπους
ήρθες βέβαια κακούς δασκαλεμένος
σ' αυτές τις ατιμίες· μ' άφηνέ τις
σ' άλλους που τους ταιριάζουνε και φεύγα,
αφού μ' αφήσης τα όπλα μου σε μένα.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Τι να κάμωμε, φίλοι;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Τι πας, άθλιε
των αθλίων, να κάμης; δος μου εμένα
ευθύς τα τοξ' αυτά και τράβα πίσω.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Συφορά μου, ποιος ειν' αυτός; δεν είναι
ο Οδυσσέας π' ακούω;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Ναι, ο Οδυσσέας,
κατάλαβέ το, εγώ που βλέπεις μπρος σου.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ωιμέ, πουλήθηκα και πάω χαμένος,
αυτός είναι λοιπόν που μ' έχει πιάση
και μου στέρησε τα όπλα μου.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Εγώ ο ίδιος
σα θες να ξέρης και κανένας άλλος,
το 'μολογώ.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Δος μου, παιδί μου, δοs μου
τα τόξα πίσω.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Αυτό κι αν θέλη ακόμα
ποτέ δε θα το κάμη· μα και συ ο ίδιος
πρέπει να 'ρθης μαζί μ' αυτά·ειδεμή,
θα σε πάρουν και με τη βία.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Εμένα;
ξεδιάντροπε, ακούργε των κακούργων,
εμέν' αυτοί θα πάρουν με τη βία;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Αν δεν έρθης με το καλό.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ω χώρα
της Λήμνου, ω φοβερές φωτιές του Ηφαίστου,
μα είναι να το βαστάξετε, αν με πάρη
δια της βίας αυτός απ' τα δικά σας;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Ο Δίας, αν θες να ξέρης, ειν' ο Δίας
ο κύριος αυτής της χώρας, που έτσι
τ' αποφάσισε· εγώ το θέλημά του
απλώς υπηρετώ.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Καταραμένε,
τι κάθεται και κατεβάζει ο νους σου·
τουs θεούς παίρνεις πρόφαση και κάνεις
τους θεούς ψεύτες.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Όχι, αληθινούς,
και, θες δε θες, το δρόμο αυτό θα πάρης.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Αυτό δε θενά γίνη.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Αυτό θα γίνη
και παρ' το απόφαση.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Δυστυχισμένος
εγώ· τότε λοιπόν φαίνεται δούλους
μας έφερ' ο πατέρας μας στον κόσμο
και λεύτερους καθόλου.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Όχι, αλλά ίσους
με τους πρώτους τούς ήρωες, που μαζί των
είναι γραφτό την Τροία να κυρίευσης
και κατασκάψης με τη δύναμή σου.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ποτέ, κι αν πρέπει ό,τι κακό να πάθω,
όσο που θα πατώ σ' αυτό εδώ πάνω
το ψηλό το γκρεμνό.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Τι λες να κάμης;

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Θα πέσω από το βράχο ευτύς και κάτω
στους βράχους το κεφάλι μου θα σπάσω.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Κρατήστε τον εσείς, να μην το κάμη.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Τι παθαίνετ', ω χέρια μου, που τώρα
σας έλειψε η νευρά σας και πιασμένα
στην εξουσία του σας κρατά ένας τέτοιος;
Ω που δεν έχεις μέσα σου μα ούτε ίχνος
ντροπής μητ' ανθρωπιάς, πώς έτσι πάλι
με γέλασες; πώς μ' έπιασες στα βρόχια
πίσω από τούτο το παιδί κρυμμένος
που δε γνώριζα εγώ, μα πού ηταν άξιο
για μένα, όσο δεν άξιζε για σένα,
που άλλο δεν ήξερε παρά να κάνη
ό,τι του πρόσταξαν και που και τώρα,
το βλέπεις, το τι πόνο δοκιμάζει
για ό,τι έχει φταίξη αυτός κι εγώ έχω πάθη;
Μα εσένα η μαύρη σου η ψυχή, που πάντα
στήνει καρτέρια 'π' τις γωνιές, τον είχε
καλ' από πριν δασκαλεμένο, να 'ναι,
παρά το φυσικό του κι άθελά του,
σοφός στο κακό. Και τώρα, τρισάθλιε,
λες και καλά δετό να με σηκώσης
απ' αυτούς τους γιαλούς, που άλλοτε μέ ειχες
παραπετάξη χωρίς φίλους, έρμο,
δίχως πατρίδα, ζωντανό νεκρό;
Στ' ανάθεμα να πας! μ' αχ, τι ωφελεί
που έτσι μύριες φορές σού καταριούμαι,
αφού οι θεοί δεν δίνουνε σε μένα
καμιά χαρά· συ ζής και βασιλεύεις,
μα εμένα αυτό ίσα – ίσα με σκοτώνει,
που ζω, μα μέσα σ' όλα τα μαρτύρια
του κόσμου, ο μαύρος· για να με γελάτε
εσύ κι οι δυο σου οι στρατηγοί, οι Ατρείδες,
που σ' ολ' αυτά τών είσαι ο υπηρέτης·
αν και με δόλο εσένα και με βία
σ' ανάγκασαν μαζί των να εκστρατεύσης,
ενώ εμένα, που πρόθυμος εκείνους
ακλούθησα με στόλο εφτά καράβια,
άτιμα εδώ με πέταξαν, καθώς
το λες εσύ και αυτοί το λεν για σένα.
Και τώρα τι με θέτε; ποιος ο λόγος
να με σηκώνετ' απ' εδώ; που εγώ ειμαι
τίποτα πια κι έχω για σας πεθάνη
από καιρό. Πώς, θεομισημένε,
τώρα δεν είμαι πια χωλός, δε βγάζω
βρωμ' ανυπόφορη; πώς θα μπορήτε,
αν έρθω εκεί, να κάνετε θυσίες
στους θεούς και τις άλλες προσφορές σας;
Γιατ' αυτή 'χες την πρόφαση, να βγάλης
εμέν' από τη μέση· ω να χαθήτε!
και θα χαθήτε, δίχως άλλο, αφού έτσι
μ' αδικήσατε, αν οι θεοί φροντίζουν
για το δίκιο· και ξέρω πως φροντίζουν.
Γιατί δε θα κινούσατε ποτέ
να' ρθήτ' εδώ για ένα συφοριασμένο,
αν κάποιο δε σας έσπρωχνε για μένα
θεϊκό κεντρί. Μα ω πατρική μου χώρα,
ω θεοί, που από ψηλά τα βλέπετ' όλα,
εκδικηθήτε μια φορά επί τέλους,
εκδικηθήτε όλους αυτούς, αν κάποια
φυλάτε και για μένα ψυχοπόνια,
που άθλια βέβαια ζω, μα αν θα 'βλεπα
να 'χαν αυτοί χαθή, θα μου φαινόνταν
πως γιατρεύτηκ' απ' όλα τα δεινά μου.

ΧΟΡΟΣ
Βαρύς και βαριά λόγια σου 'πε κι ούτε
στη δυστυχία να υποταχθή δε λέει.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Θα 'χα πολλά να λέω σ' αυτά που είπε,
αν ο καιρός το συγχωρούσε· τώρα
ένα μονάχα λόγο εξουσιάζω:
Όπου τέτοιοι χρειάζουνται, είμαι τέτοιος
εγώ· κι όπου είναι πάλι να κριθούνε
οι δίκαιοι κι οι ενάρετοι, κανένα
δε θα 'βρισκες καλύτερο από μένα.
Μα έτσι βέβαια γεννήθηκα, να θέλω
να 'χω παντού τη νίκη πάνω σ' όλους ―
έξω από σένα· γιατί τώρα εμπρός σου
θα το θελήσω εγώ να υποχωρήσω.
Αφήστε του τα χέρια· τραβηχτήτε
και παρατήστε τον εδώ· καμιά σου
ανάγκη πια δεν έχομε, μια πού ειναι
τα τοξ' αυτά δικά μας· στο στρατό μας
είναι κι ο Τεύκρος, πόχει αυτή την τέχνη,
και 'γω πιστεύω πως καθόλου κάτω
από σένα δεν πέφτω, ούτε στου τόξου
το χειρισμό κι ούτε στο ίσιο σημάδι.
Τι σε χρειαζόμαστε λοιπόν εσένα;
Χαίρε και χαίρου τη Λήμνο σου· εμείς
πηγαίνομε· κι ίσως το δώρο αυτό,
που σου είχαν δώση για τιμή, μου φέρει
εμένα την τιμή που ήταν συ να 'χης.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Αχ, τι να κάμω ο δύστυχος; εσύ
με τα δικά μου τα όπλα στολισμένος
θα παρουσιαστής μπρος στους Αργείους;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Δεν έχω πια ν' ακούσω λόγο· φεύγω.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Ω σπέρμα του Αχιλλέα, ούτε τη δική σου
θ' ακούσω καν φωνή, μα έτσι θα φύγης;

ΟΔΥΣΣΕΑΣ
Προχώρει εσύ, μην τον κοιτάζης, αν και
γενναίος είσαι, μη μου τα χαλάσης.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
Μα και σεις, φίλοι, θα μ' αφήσετ' έρμον
έτσι και δε θε να με σπλαχνιστήτε;

ΧΟΡΟΣ
Κύριος του καραβιού μας είναι ο νέος
αυτός κι ό,τι να πη, τα ίδια θα λέμε.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ
Θ' ακούσω βέβαι' απ' αυτόν, πως είμαι
γεμάτος ψυχοπόνια, μ' αν το θέλη
κι ο Φιλοχτήτης, μείνετε, ως που οι ναύτες
το καράβι ετοιμάσουνε και στους θεούς
προσευχηθούμε· ίσως κι αυτός σε τούτο
το μεταξύ πιο φρόνιμη να πάρη
απόφαση. Λοιπόν οι δυο μας τώρα
πηγαίνομε και σεις έτοιμοι να 'στε,
ευτύς που σας καλέσωμε, να 'ρθήτε.