Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2020

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (459a-460a)

[459a] Πῶς οὖν δὴ ὠφελιμώτατοι ἔσονται; τόδε μοι λέγε, ὦ Γλαύκων· ὁρῶ γάρ σου ἐν τῇ οἰκίᾳ καὶ κύνας θηρευτικοὺς καὶ τῶν γενναίων ὀρνίθων μάλα συχνούς· ἆρ᾽ οὖν, ὦ πρὸς Διός, προσέσχηκάς τι τοῖς τούτων γάμοις τε καὶ παιδοποιίᾳ;Τὸ ποῖον; ἔφη.
Πρῶτον μὲν αὐτῶν τούτων, καίπερ ὄντων γενναίων, ἆρ᾽ οὐκ εἰσί τινες καὶ γίγνονται ἄριστοι;
Εἰσίν.
Πότερον οὖν ἐξ ἁπάντων ὁμοίως γεννᾷς, ἢ προθυμῇ ὅτι μάλιστα ἐκ τῶν ἀρίστων;
Ἐκ τῶν ἀρίστων.
[459b] Τί δ᾽; ἐκ τῶν νεωτάτων ἢ ἐκ τῶν γεραιτάτων ἢ ἐξ ἀκμαζόντων ὅτι μάλιστα;
Ἐξ ἀκμαζόντων.
Καὶ ἂν μὴ οὕτω γεννᾶται, πολύ σοι ἡγῇ χεῖρον ἔσεσθαι τό τε τῶν ὀρνίθων καὶ τὸ τῶν κυνῶν γένος;
Ἔγωγ᾽, ἔφη.
Τί δὲ ἵππων οἴει, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ τῶν ἄλλων ζῴων; ἦ ἄλλῃ πῃ ἔχειν;
Ἄτοπον μεντἄν, ἦ δ᾽ ὅς, εἴη.
Βαβαῖ, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ φίλε ἑταῖρε, ὡς ἄρα σφόδρα ἡμῖν δεῖ ἄκρων εἶναι τῶν ἀρχόντων, εἴπερ καὶ περὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ὡσαύτως ἔχει.
[459c] Ἀλλὰ μὲν δὴ ἔχει, ἔφη· ἀλλὰ τί δή;
Ὅτι ἀνάγκη αὐτοῖς, ἦν δ᾽ ἐγώ, φαρμάκοις πολλοῖς χρῆσθαι. ἰατρὸν δέ που μὴ δεομένοις μὲν σώμασι φαρμάκων, ἀλλὰ διαίτῃ ἐθελόντων ὑπακούειν, καὶ φαυλότερον ἐξαρκεῖν ἡγούμεθα εἶναι· ὅταν δὲ δὴ καὶ φαρμακεύειν δέῃ, ἴσμεν ὅτι ἀνδρειοτέρου δεῖ τοῦ ἰατροῦ.
Ἀληθῆ· ἀλλὰ πρὸς τί λέγεις;
Πρὸς τόδε, ἦν δ᾽ ἐγώ· συχνῷ τῷ ψεύδει καὶ τῇ ἀπάτῃ κινδυνεύει ἡμῖν δεήσειν χρῆσθαι τοὺς ἄρχοντας ἐπ᾽ ὠφελίᾳ [459d] τῶν ἀρχομένων. ἔφαμεν δέ που ἐν φαρμάκου εἴδει πάντα τὰ τοιαῦτα χρήσιμα εἶναι.
Καὶ ὀρθῶς γε, ἔφη.
Ἐν τοῖς γάμοις τοίνυν καὶ παιδοποιίαις ἔοικε τὸ ὀρθὸν τοῦτο γίγνεσθαι οὐκ ἐλάχιστον.
Πῶς δή;
Δεῖ μέν, εἶπον, ἐκ τῶν ὡμολογημένων τοὺς ἀρίστους ταῖς ἀρίσταις συγγίγνεσθαι ὡς πλειστάκις, τοὺς δὲ φαυλοτάτους ταῖς φαυλοτάταις τοὐναντίον, καὶ τῶν μὲν τὰ ἔκγονα τρέφειν, [459e] τῶν δὲ μή, εἰ μέλλει τὸ ποίμνιον ὅτι ἀκρότατον εἶναι, καὶ ταῦτα πάντα γιγνόμενα λανθάνειν πλὴν αὐτοὺς τοὺς ἄρχοντας, εἰ αὖ ἡ ἀγέλη τῶν φυλάκων ὅτι μάλιστα ἀστασίαστος ἔσται.
Ὀρθότατα, ἔφη.
Οὐκοῦν δὴ ἑορταί τινες νομοθετητέαι ἐν αἷς συνάξομεν τάς τε νύμφας καὶ τοὺς νυμφίους καὶ θυσίαι, καὶ ὕμνοι [460a] ποιητέοι τοῖς ἡμετέροις ποιηταῖς πρέποντες τοῖς γιγνομένοις γάμοις· τὸ δὲ πλῆθος τῶν γάμων ἐπὶ τοῖς ἄρχουσι ποιήσομεν, ἵν᾽ ὡς μάλιστα διασῴζωσι τὸν αὐτὸν ἀριθμὸν τῶν ἀνδρῶν, πρὸς πολέμους τε καὶ νόσους καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα ἀποσκοποῦντες, καὶ μήτε μεγάλη ἡμῖν ἡ πόλις κατὰ τὸ δυνατὸν μήτε σμικρὰ γίγνηται.
Ὀρθῶς, ἔφη.
Κλῆροι δή τινες οἶμαι ποιητέοι κομψοί, ὥστε τὸν φαῦλον ἐκεῖνον αἰτιᾶσθαι ἐφ᾽ ἑκάστης συνέρξεως τύχην ἀλλὰ μὴ τοὺς ἄρχοντας.
Καὶ μάλα, ἔφη.

***
[459a] Πώς λοιπόν θα είναι οι ωφελιμότεροι; αυτό να μας το πεις εσύ, Γλαύκων· γιατί βλέπω στο σπίτι σου να έχετε και σκυλιά του κυνηγιού και σκυλιά ράτσας πάμπολλα· να ᾽δωσες, στο θεό σου, άραγε καμιά προσοχή ποτέ στους γάμους των και στις παιδοποιίες των;
Σαν ποιά προσοχή;
Πρώτα πρώτα, μεταξύ τους, αν και όλα είναι από καλή ράτσα, δεν είναι μερικά που να είναι και να γίνουνται καλύτερα;
Είναι.
Και αφήνεις να σου τεκνοποιούν όλα χωρίς διάκριση, ή βάζεις όσο μπορείς τη μεγαλύτερή σου φροντίδα ν᾽ αποκτήσεις μικρά από τα καλύτερα;
Από τα καλύτερα.
[459b] Και τί; από τα νεότερα, ή από τα γεροντότερα, ή από κείνα που βρίσκουνται στη μεγαλύτερή τους ακμή;
Απ᾽ αυτά βέβαια.
Κι αν δεν λάβεις αυτή την πρόνοια, νομίζεις πως θα σου εκφυλισθεί το γένος των σκυλιών σου και των πουλιών σου;
Και βέβαια το νομίζω.
Και για τα άλογα και για όλα μ᾽ ένα λόγο τα ζώα; μήπως γίνεται τίποτ᾽ άλλο;
Δε θα ᾽χε τον τόπο του να γίνεται τίποτα διαφορετικό.
Πωπώ, αγαπητέ μου φίλε, πόσο πολύ λοιπόν άφταστοι πρέπει να είναι οι άρχοντές μας, αν το ίδιο συμβαίνει και με το γένος των ανθρώπων;
[459c] Αλλά το ίδιο βέβαια· τί θες λοιπόν να πεις;
Πως θα είναι ανάγκη να ξέρουν αυτοί να χρησιμοποιούν πολλά φάρμακα· ένας γιατρός, κι ο χειρότερος ακόμα, είναι, νομίζομε, αρκετός όταν πρόκειται για σώματα που δεν έχουν ανάγκη από φάρμακα, αλλά έχουν τη θέληση να υποβληθούν σε δίαιτα· όταν όμως είναι ανάγκη να χρησιμοποιήσει και φάρμακα, όλοι μας ξέρομε πως χρειάζεται μεγαλύτερης αξίας γιατρός.
Αλήθεια· μα γιατί το λες αυτό;
Να γιατί: συχνά θα γίνει φαίνεται ανάγκη και ψέμα και απάτη να μεταχειριστεί ο άρχοντάς μας για την ωφέλεια [459d] των πολιτών· είπαμε δα κάπου πως κι όλα τα τέτοια είναι καμιά φορά χρήσιμα σαν είδος φάρμακα.
Και πολύ ορθά.
Αυτό λοιπόν το ορθό που λες, φαίνεται πως δεν θα έχει τη μικρότερη πέραση και για τους γάμους και την παιδοποιία.
Πώς τάχα;
Είναι ανάγκη, σύμφωνα μ᾽ αυτά που παραδεχτήκαμε, οι ερωτικές συναντήσεις ανάμεσα στους καλύτερους και τις καλύτερες να γίνουνται όσο μπορεί συχνότερα, και το εναντίο ανάμεσα στους χειρότερους και τις χειρότερες· κι όσα παιδιά γεννιούνται από κείνους να τα μεγαλώνομε, [459e] όχι όμως και των άλλων, αν πρόκειται το ποίμνιό μας να διατηρηθεί όσο μπορεί πιο ξεχωριστό· κι όλ᾽ αυτά να γίνουνται χωρίς να τα παίρνει κανείς είδηση, εξόν από τους άρχοντες, αν εννοούμε πάλι να μείνει αδιατάρακτη η ειρήνη μες στην αγέλη των φυλάκων.
Σωστότατα.
Ανάγκη λοιπόν να νομοθετηθούν κάποιες γιορτές, που σ᾽ αυτές θα μαζεύομε τις νύφες και τους γαμπρούς και να τις συνοδεύομε με θυσίες και ύμνους που θα συνθέτουν [460a] οι ποιητές μας ταιριαστούς για τους γάμους που θα γίνουνται· τον αριθμό των γάμων θ᾽ αφήσομε το δικαίωμα στους άρχοντες να τον κανονίζουν, για να διατηρούν μ᾽ όλη την ακρίβεια τον ίδιο πάντα πληθυσμό των αντρών, έχοντας υπόψη τους πολέμους και τις αρρώστιες και όλα τα τέτοια, ώστε όσο μπορεί μήτε μεγάλη μήτε μικρή να γίνεται η πόλη.
Σωστά.
Θα προετοιμάζουνται λοιπόν επιτήδεια κάποιοι κλήροι, ώστε οι χειρότεροι εκείνοι, σε κάθε συνταίριασμά τους με γυναίκα, να μην έχουν να τα βάζουν με τους άρχοντες, αλλά με την τύχη.
Πολύ ωραία κι έτσι.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου