ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Πανηγυρικός (160-166)

[160] Ὥστε μοι δοκεῖ πολλὰ λίαν εἶναι τὰ παρακελευόμενα πολεμεῖν αὐτοῖς, μάλιστα δ᾽ ὁ παρὼν καιρός, οὗ σαφέστερον οὐδέν. ὃν οὐκ ἀφετέον· καὶ γὰρ αἰσχρὸν παρόντι μὲν μὴ χρῆσθαι, παρελθόντος δ᾽ αὐτοῦ μεμνῆσθαι. τί γὰρ ἂν καὶ βουληθεῖμεν ἡμῖν προσγενέσθαι, μέλλοντες βασιλεῖ πολεμεῖν, ἔξω τῶν νῦν ὑπαρχόντων;

[161] οὐκ Αἴγυπτος μὲν αὐτοῦ καὶ Κύπρος ἀφέστηκεν, Φοινίκη δὲ καὶ Συρία διὰ τὸν πόλεμον ἀνάστατοι γεγόνασιν, Τύρος δ᾽ ἐφ᾽ ᾗ μέγ᾽ ἐφρόνησεν, ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν τῶν ἐκείνου κατείληπται; τῶν δ᾽ ἐν Κιλικίᾳ πόλεων τὰς μὲν πλείστας οἱ μεθ᾽ ἡμῶν ὄντες ἔχουσιν, τὰς δ᾽ οὐ χαλεπόν ἐστιν κτήσασθαι. Λυκίας δ᾽ οὐδ᾽ εἷς πώποτε Περσῶν ἐκράτησεν.

[162] Ἑκατόμνως δ᾽ ὁ Καρίας ἐπίσταθμος τῇ μὲν ἀληθείᾳ πολὺν ἤδη χρόνον ἀφέστηκεν, ὁμολογήσει δ᾽ ὅταν ἡμεῖς βουληθῶμεν. ἀπὸ δὲ Κνίδου μέχρι Σινώπης Ἕλληνες τὴν Ἀσίαν παροικοῦσιν, οὓς οὐ δεῖ πείθειν, ἀλλὰ μὴ κωλύειν πολεμεῖν. καίτοι τοιούτων ὁρμητηρίων ὑπαρξάντων καὶ τοσούτου πολέμου τὴν Ἀσίαν περιστάντος τί δεῖ τὰ συμβησόμενα λίαν ἀκριβῶς ἐξετάζειν; ὅπου γὰρ μικρῶν μερῶν ἥττους εἰσίν, οὐκ ἄδηλον, ὡς ἂν διατεθεῖεν εἰ πᾶσιν ἡμῖν πολεμεῖν ἀναγκασθεῖεν.

[163] ἔχει δ᾽ οὕτως. ἂν μὲν ὁ βάρβαρος ἐρρωμενεστέρως κατάσχῃ τὰς πόλεις τὰς ἐπὶ θαλάττῃ, φρουρὰς μείζους ἐν αὐταῖς ἢ νῦν ἐγκαταστήσας, τάχ᾽ ἂν καὶ τῶν νήσων αἱ περὶ τὴν ἤπειρον, οἷον Ῥόδος καὶ Σάμος καὶ Χίος, ἐπὶ τὰς ἐκείνου τύχας ἀποκλίνειαν· ἢν δ᾽ ἡμεῖς αὐτὰς πρότεροι καταλάβωμεν, εἰκὸς τοὺς τὴν Λυδίαν καὶ Φρυγίαν καὶ τὴν ἄλλην τὴν ὑπερκειμένην χώραν οἰκοῦντας ἐπὶ τοῖς ἐντεῦθεν ὁρμωμένοις εἶναι.

[164] διὸ δεῖ σπεύδειν καὶ μηδεμίαν ποιεῖσθαι διατριβήν, ἵνα μὴ πάθωμεν ὅπερ οἱ πατέρες ἡμῶν. ἐκεῖνοι γὰρ ὑστερίσαντες τῶν βαρβάρων καὶ προέμενοί τινας τῶν συμμάχων ἠναγκάσθησαν ὀλίγοι πρὸς πολλοὺς κινδυνεύειν, ἐξὸν αὐτοῖς προτέροις διαβᾶσιν εἰς τὴν ἤπειρον μετὰ πάσης τῆς τῶν Ἑλλήνων δυνάμεως ἐν μέρει τῶν ἐθνῶν ἕκαστον χειροῦσθαι.

[165] δέδεικται γάρ, ὅταν τις πολεμῇ πρὸς ἀνθρώπους ἐκ πολλῶν τόπων συλλεγομένους, ὅτι δεῖ μὴ περιμένειν ἕως ἂν ἐπιστῶσιν, ἀλλ᾽ ἔτι διεσπαρμένοις αὐτοῖς ἐπιχειρεῖν. ἐκεῖνοι μὲν οὖν προεξαμαρτόντες ἅπαντα ταῦτ᾽ ἐπηνωρθώσαντο καταστάντες εἰς τοὺς μεγίστους ἀγῶνας· ἡμεῖς δ᾽ ἂν σωφρονῶμεν, ἐξ ἀρχῆς φυλαξόμεθα καὶ πειρασόμεθα φθῆναι περὶ τὴν Λυδίαν καὶ τὴν Ἰωνίαν στρατόπεδον ἐγκαταστήσαντες

[166] εἰδότες ὅτι καὶ βασιλεὺς οὐχ ἑκόντων ἄρχει τῶν ἠπειρωτῶν, ἀλλὰ μείζω δύναμιν περὶ αὑτὸν ἑκάστων αὐτῶν ποιησάμενος· ἧς ἡμεῖς ὅταν κρείττω διαβιβάσωμεν, ὃ βουληθέντες ῥᾳδίως ἂν ποιήσαιμεν, ἀσφαλῶς ἅπασαν τὴν Ἀσίαν καρπωσόμεθα. πολὺ δὲ κάλλιον ἐκείνῳ περὶ τῆς βασιλείας πολεμεῖν ἢ πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς περὶ τῆς ἡγεμονίας ἀμφισβητεῖν.

***
ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΑΜΕΣΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ.Η κατάλληλη στιγμή.
[160] Κατά την γνώμη μου λοιπόν πολλοί είναι οι λόγοι που μας πιέζουν να πολεμήσουμε με αυτούς, κυρίως όμως η σημερινή περίσταση, που είναι ο πιο ισχυρός παράγοντας. Αυτή δεν πρέπει να την αφήσουμε να πάει χαμένη. Είναι χωρίς άλλο ντροπή να την αφήνουμε ανεκμετάλλευτη, τώρα που είναι μέσα στα χέρια μας, για να τη θυμηθούμε όταν θα γίνει παρελθόν. Τί άλλο λοιπόν θα θέλαμε να συμβεί ακόμα παραπάνω από τις προϋποθέσεις που υπάρχουν τώρα, προκειμένου να αποφασίσουμε επιτέλους τον πόλεμο κατά του βασιλιά;

[161] Δεν έχει μήπως αποστατήσει από αυτόν η Αίγυπτος και η Κύπρος; Δεν έχει γίνει άνω κάτω από τον πόλεμο η Φοινίκη και η Συρία; Την Τύρο, που τόσο κόμπαζε γι᾽ αυτή, δεν του την πήραν μήπως οι εχθροί του; Μα και οι πιο πολλές πόλεις της Κιλικίας βρίσκονται πια στα χέρια των συμμάχων μας και όσες απομένουν δεν είναι δύσκολο να τις κατακτήσουν. Όσο για τη Λυκία κανένας ποτέ Πέρσης δεν της επιβλήθηκε.

[162] Και ο Εκατόμνως όμως, ο σατράπης της Καρίας, πάει καιρός πια τώρα που στην πραγματικότητα έγινε ανεξάρτητος· και θα το εκδηλώσει και επίσημα όταν εμείς θελήσουμε. Και από την Κνίδο ώς τη Σινώπη Έλληνες κατοικούν την Ασία, και αυτούς δε χρειάζεται βέβαια να τους πείσουμε εμείς, παρά να μην τους εμποδίσουμε να πολεμήσουν τους βαρβάρους. Ύστερα από όλα αυτά, όταν τέτοια ορμητήρια υπάρχουν και ο πόλεμος από παντού σχεδόν κυκλώνει την Ασία, για ποιό λόγο τάχα να λεπτολογούμε τόσο σχολαστικά το καθετί που θα προκύψει από αυτόν; Αφού οι βάρβαροι νικιούνται από ασήμαντες δυνάμεις, είναι ολοφάνερο τί έχουν να τραβήξουν, όταν θα αναγκαστούν να πολεμήσουν με όλους μαζί τους Έλληνες.

[163] Και νά τί θα συμβεί ακριβώς: Αν ο βάρβαρος ενισχύσει την κατοχή του στις πόλεις τις παραθαλάσσιες τοποθετώντας ακόμα ισχυρότερες φρουρές από όσες τώρα, ίσως και τα νησιά κοντά στις ασιατικές ακτές, όπως η Ρόδος, η Σάμος και η Χίος, να κλίνουν με το μέρος του· αν όμως τον προλάβουμε εμείς και καταλάβουμε την περιοχή αυτή, είναι φυσικό και αυτοί που κατοικούν τη Λυδία, τη Φρυγία, καθώς και τη χώρα που απλώνεται ακόμα παραμέσα, να προσχωρήσουν σ᾽ εμάς, που θα έχουμε πια για ορμητήριο την περιοχή αυτή.

[164] Γι᾽ αυτό και πρέπει να βιαστούμε, να μην καθυστερήσουμε στιγμή, για να μην πάθουμε ό,τι και οι πατέρες μας. Εκείνοι κινητοποιήθηκαν ύστερα από τους βαρβάρους, άφησαν μερικούς από τους συμμάχους τους στην τύχη, και ύστερα αναγκάστηκαν λίγοι αυτοί να πολεμούν με πολλούς· και όμως ήταν στο χέρι τους να διαβούν πρώτοι στην Ασία και με όλες τις ελληνικές δυνάμεις ενωμένες να υποτάξουν με ευκολία ένα προς ένα τα έθνη της Ασίας.

[165] Γιατί, όταν κανένας πολεμάει με ανθρώπους που συναθροίζονται από διαφόρους τόπους, έχει αποδειχτεί ότι δεν πρέπει να περιμένει ώσπου να μαζευτούν όλοι, αλλά να επιτεθεί αμέσως, όταν ακόμα θα είναι σκορπισμένοι. Και οι πρόγονοί μας βέβαια, που έπεσαν στα σφάλματα αυτά, τα επανόρθωσαν αργότερα, αλλά αντιμετώπισαν κινδύνους φοβερούς. Εμείς όμως, αν έχουμε μυαλό, από την αρχή θα πάρουμε τα μέτρα μας. Έγκαιρα θα επιδιώξουμε να εγκαταστήσουμε στρατό στην Ιωνία και τη Λυδία,

[166] αφού ξέρουμε ότι ο Πέρσης βασιλιάς εξουσιάζει τους κατοίκους της Ασίας όχι βέβαια με τη δική τους θέληση, παρά ασφαλισμένος πάντα με στρατιωτικές δυνάμεις πιο ισχυρές από όσες μπορεί να διαθέσει κάθε πόλη. Αν τώρα εμείς μεταφέρουμε δυνάμεις ακόμα ισχυρότερες εκεί —πράγμα ευκολότατο για μας, αρκεί να το θελήσουμε— σίγουρα και ακίνδυνα θα καρπωθούμε όλη την Ασία. Και ασφαλώς είναι καλύτερα να πολεμούμε εμείς μ᾽ εκείνον, για να του καταλύσουμε τη βασιλεία, παρά να αλληλοτρωγόμαστε συνέχεια για το ποιός θα πετύχει την ηγεμονία στην Ελλάδα.

Οι Δημοκρατικοί θεσμοί της αρχαίας Αθήνας

(Πρώτο μέρος)

Μια σοβαρή περιληπτική έστω ανάλυση των δημοκρατικών θεσμών της αρχαίας Αθήνας, καθώς και του προηγούμενου πολιτικού περιβάλλοντος από το οποίο αυτοί προήλθαν πράγμα που κρίνεται ως απαραίτητο επίσης στοιχείο για την ορθή κατανόηση αυτών των θεσμών, δεν μπορεί να γίνει φυσικά σε ένα μόνο άρθρο. Απαιτείται μια σειρά τέτοιων, θα προσπαθήσω να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη. Επί του παρόντος θα ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στα πολιτικά συστήματα που προηγήθηκαν της Δημοκρατίας και ειδικότερα σε αυτά της Αττικής καθόσον η Αθηναϊκή Δημοκρατία είναι το ζητούμενο. Γύρω στον 12ο πχ αιώνος έχουμε την βίαιη κατάρρευση των μυκηναϊκών κέντρων.

 

Η Αθήνα υπήρξε ένα απ αυτά, αν και δευτερεύουσας σημασίας αυτό το ίδιο. Το πολιτικό καθεστώς μέχρι τότε στην Αθήνα ήταν μοναρχικό. Ανώτατος άρχων ήταν ο Άναξ, ο οποίος περιβάλλονταν από μια σειρά αξιωματούχων όπως ο Βασιλιάς, που ήταν προφανώς αρχηγός του στρατού και όχι αυτό που θεωρούμε ως Βασιλιά σήμερα, ο οποίος συνοδεύονταν και από μια κουστωδία άλλων αξιωματούχων και γραφέων. Ο Άναξ και οι αυλικοί του ζουν στα ανάκτορα, πάνω σε κάποιο οχυρωμένο λόφο συνήθως, στα πόδια του οποίου απλώνεται η πόλη.

 

Ο λόγος της κατάρρευσης δεν είναι απόλυτα γνωστός, κάποιοι μιλάνε για την κάθοδο των Δωριέων, η ελληνική γραμματεία πάντως αναφέρεται στην επιστροφή των Ηρακλειδών, που υπήρξαν διεκδικητές του μυκηναϊκού θρόνου αλλά εξεδιώχθησαν στο παρελθόν από κάποιους άλλους εξ ίσου διεκδικητές οι οποίοι τελικά επικράτησαν φαίνεται των πρώτων. Όπως και νάχει πάντως, η κατάρρευση αυτή των μυκηναϊκών κέντρων, είχε ως συνέπεια την έλευση των σκοτεινών αιώνων όπως τους περιγράφει η ιστορία, που ήταν αιώνες οπισθοδρόμησης κατά πως φαίνεται, γιατί δεν έχουμε για τους επόμενους 4 αιώνες ούτε ένα δείγμα γραφής. Θα πρέπει να ήταν αιώνες βίαιων ταραχών και πολιτικών ανακατατάξεων επίσης, διότι κατά τον όγδοο πχ αιώνα αναδύεται ξαφνικά η ελληνική πόλη κράτος, η οποία έχει ένα πολιτικό σύστημα τελείως διαφορετικό απ αυτό που γνωρίζαμε μέχρι τώρα.

 

Η εξουσία τώρα εμφανίζεται σε ένα βαθμό διασπασμένη, και εξασκείται από μία σειρά εκλεγμένων αρχόντων με περιορισμένο χρόνο θητείας. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό όλων αυτών των αρχόντων, είναι πως ανήκουν στην αριστοκρατία. Οι λαικές τάξεις είναι ακόμα τελείως αποκλεισμένες από οποιασδήποτε μορφής άσκησης της εξουσίας. Η άμυνα της πόλης ανήκει σχεδόν εξ ολοκλήρου στους "ευγενείς" αυτούς αριστοκράτες και απόγονους των παλιών μυκηναίων βασιλιάδων, ενώ οι άλλοι οι λαϊκοί, δεν είναι καθόλου ευγενικοί, θεός τους είναι ένας αγροίκος, ο Διόνυσος, και όταν δεν δουλεύουν στα χωράφια των ευγενών, κατά την διάρκεια κάποιων γιορτών κυρίως, ξοδεύουν τον χρόνο τους κυνηγώντας τα βράδια στα βουνά φρεσκοαρωματισμένες αριστοκράτισσες με ανόσιες ορέξεις, που περίμεναν πως και πως να έλθει αυτή η ευλογημένη μέρα!

 

Η εξουσία λοιπόν στην Αθήνα κατά τους χρόνους αυτούς ασκείται από 3 άρχοντες, τον Βασιλιά, που τώρα όμως έχει μόνο αρχιερατικά καθήκοντα, τον πολέμαρχο, που είναι ο αρχηγός του στρατού, και τον επώνυμο άρχοντα, που ασκεί το δικαστικό μέρος. Αυτοί οι τρεις πλαισιώνονται από 6 νομοθέτες συν ένα γραμματέα. Δίπλα σε αυτούς τους 10 υπάρχει το συμβουλευτικό και δικαστικό όργανο του Αρείου Πάγου, το οποίο αποτελείται από μια ομάδα πρώην αρχόντων που έχουν ήδη εκτελέσει την θητεία τους, και στους οποίους προεδρεύει ο ανώτατος άρχων. Όλοι αυτοί μέχρι τον τελευταίο αριστοκράτες. Ο δε λαός, εκτός του ότι δεν συμμετείχε στην εξουσία, κατέληγε στο τέλος λόγω υπερχρέωσης στους δανειστές του γαιοκτήμονες αριστοκράτες, να τους πουλάει και το σώμα του, να καταλήγει δηλαδή δούλος.

 

Ως συνέπεια των τελευταίων λοιπόν, έχουμε μια αγροτική εξέγερση κατά τις αρχές του έκτου πχ αιώνος, και συνεπακόλουθο πρόβλημα ύπαρξης νέων νόμων, που έρχεται να επιλύσει ο Σόλων. Ο Σόλωνας αναφέρεται από την αρχαία γραμματεία ως ο πρώτος δημοκράτης μεταρρυθμιστής, αν και το μόνο που στην πραγματικότητα έκανε, ήταν να καταργήσει τα αγροτικά χρέη και να απαγορεύσει την πώληση του σώματος στον δανειστή γαιοκτήμονα. Χώρισε επίσης τους Αθηναίους σε τέσσερις τάξεις ανάλογα με το εισόδημα, που όμως λίγο ως πολύ αυτή η διαίρεση προϋπήρχε, και έδωσε κάποια μικροαξιώματα και στην δεύτερη μετά τους γαιοκτήμονες αριστοκράτες τάξη, δηλαδή τους λεγόμενους ιππείς.

 

Δεν προχώρησε σε αναδιανομή γαιών, ούτε σε περαιτέρω κατακερματισμό της εξουσίας, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα λίγο αργότερα μια δεύτερη αγροτική εξέγερση, η οποία και έφερε στην εξουσία με την απόλυτη υποστήριξη των αγροτών, τον τύραννο Πεισίστρατο. Αν και όλη η αρχαία γραμματεία θεωρεί ως απεχθές φαινόμενο την τυραννία, εν τούτοις ο ίδιος ο Πεισίστρατος διατήρησε την φήμη ως ακόμα και πολύ αργότερα, του καλού και δίκαιου ανθρώπου.

 

Φαίνεται πως την περίοδο της κυριαρχίας του, ωφέλησε πολύ τους αγρότες, προχώρησε σε αναδιανομή γαιών προς όφελος των τελευταίων, επέκτεινε το εμπόριο, και η Αθήνα άρχισε να γίνεται το μεγάλο πολιτιστικό κέντρο της εποχής. Με εντολή δική του κατεγράφησαν τότε τα ομηρικά έπη, καθώς και τα Ορφικά κείμενα. Ήλθε σε ανοιχτή σύγκρουση με την πανίσχυρη ως τα τότε αριστοκρατική οικογένεια των Αλκμαιωνιδών και τους εξόρισε. Οι γιοι του όμως φαίνεται πως δεν μπόρεσαν να σταθούν στο ύψος του πρώτου, και γρήγορα η τυραννία καταλύθηκε και οι Αλκμαιωνίδες επέστρεψαν, κι έτσι φτάνουμε στην δεύτερη μεγάλη πολιτική μεταρρύθμιση που έγινε από τον Κλεισθένη. Η σημαντικότατη αυτή μεταρρύθμιση, συνέπεια της οποίας ήταν η λαμπρή περίοδος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, θα αποτελέσει και το θέμα του δεύτερου κατά σειρά άρθρου, που γρήγορα θα ακολουθήσει.

 

Οι Δημοκρατικοί θεσμοί της αρχαίας Αθήνας (δεύτερο μέρος)

 

Στο πρώτο άρθρο της σειράς φτάσαμε μέχρι το πολίτευμα της Τυραννίας από τον Πεισίστρατο. Παρέλειψα εκεί να σημειώσω έναν ακόμα θεσμό που μάλλον εισήχθηκε από τον Σόλωνα, αυτόν της Βουλής των τετρακοσίων. Όπως έγραψα πριν, μέχρι το τέλος της μυκηναϊκής κυριαρχίας αλλά και λίγο μετά προφανώς, η άμυνα της πόλης ανήκε στην αριστοκρατία, στους κατόχους μεγάλων εκτάσεων γης δηλαδή. Αυτή την περίοδο είναι που περιγράφει ο Όμηρος στα έπη του, όπου βλέπουμε εκεί πως οι ήρωες είναι όλοι ανεξαιρέτως ευγενικής καταγωγής. Στην Ελληνική πόλη κράτος όμως φαίνεται πως δημιουργήθηκε μια τάξη ανθρώπων που ήταν σε θέση να πληρώνει μόνη της τα έξοδα για τον εξοπλισμό της, δηλαδή το Όπλον, που ήταν η βαριά ασπίδα, καθώς επίσης το μακρύ δόρυ και ο θώρακας. Έτσι δημιουργήθηκε η οπλιτική φάλαγγα που αποτελούσε έναν νέο τρόπο πολέμου.

 

Από αυτούς λοιπόν, τους Οπλίτες, προήλθε η Βουλή των τετρακοσίων, που αποτελούσε και τον μοναδικό θεσμό που μπορούσε να αντιπροσωπεύσει μέχρι ένα σημείο τουλάχιστον και τον φτωχό λαό δηλαδή τους αγρότες. Αυτοί οι τελευταίοι σε αντίθεση με τους ευγενείς δεν ήταν καθόλου ευγενικοί, θεός τους ήταν ένας αγροίκος ο Διόνυσος, για χάρη του οποίου κατά την διάρκεια της γιορτής του κυνηγούσαν κάποιες νύχτες στα βουνά φρεσκοαρωματισμένες αριστοκράτισσες με ανόσιες ορέξεις που περίμεναν πως και πως να έλθει αυτή η ευλογημένη ώρα! Από τις γιορτές αυτού του θεού μάλιστα προήλθε και ένας θεσμός που ωφέλησε τα μέγιστα την Δημοκρατία. Το θέατρο. Αυτή η φάλαγγα επίσης είναι που μεγαλούργησε στον Μαραθώνα και έδωσε έτσι τεράστια ώθηση στην πρωτοεμφανιζόμενη τότε Δημοκρατία. Η εκκλησία του Δήμου επίσης υπήρχε ήδη, αλλά βέβαια χωρίς καμία αρμοδιότητα και προέδρευε σε αυτήν ο ανώτατος άρχοντας. Το τέλος της τυραννίας λοιπόν βρίσκει στην Αθήνα μια αριστοκρατική οικογένεια με όλη την πολιτική δύναμη στα χέρια της. Η οικογένεια αυτή δεν εξορίσθηκε ποτέ από την Αθήνα, είχε καλές σχέσεις με την τυραννία, σε αντίθεση με αυτήν των Αλκμεωνιδών που είχε εξορισθεί και χάσει σημαντικό μέρος της δύναμής της. Εκπρόσωπος της ήταν ο Ισαγόρας, ο οποίος με την βοήθεια του φίλου του και βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη, που ήλθε και στρατοπέδευσε έξω από την Αθήνα, κερδίζει την Εξουσία το 508 πχ και εκλέγεται Επώνυμος Αρχων. Αυτό σήμαινε κακά μαντάτα για την οικογένεια των Αλκμεωνιδών που βρίσκονταν από παλιά σε μεγάλη αντιπαλότητα με την οικογένεια του Ισαγόρα.

 

Έτσι λοιπόν ένα μέλος των Αλκμεωνιδών ο Κλεισθένης, καλεί σε εξέγερση τον λαό, ο οποίος φοβούμενος κι αυτός με την σειρά του πως ο Ισαγόρας  σκόπευε να εγκαταστήσει ένα σκληρό αριστοκρατικό καθεστώς, οπότε θα έχανε κι αυτός όλα αυτά τα προνόμια που έιχε αποκτήσει από τον Πεισίστρατο, ανέτρεψε τον καθεστώς του Ισαγόρα και ανάθεσε στον Κλεισθένη την δημιουργία νέου πολιτεύματος.

Αυτός βλέποντας πως δεν μπορούσε παρ όλα αυτά η οικογένειά του να αντιπαρατεθεί στα ίσα με αυτή του Ισαγόρα, αποφάσισε να χτυπήσει τα θεμέλια αυτής της ίδιας της οικογενειοκρατίας. Το πως το πέτυχε αυτό μας το λέει ο Αριστοτέλης στην Αθηναίων Πολιτεία.

 

" Πρώτα χώρισε όλες τις φυλές σε δέκα αντί για τέσσερις που ήταν πριν, θέλοντας να τους αναμείξει ώστε να συμμετέχουν περισσότεροι στο κράτος, Στην συνέχεια όρισε ότι στην Βουλή θα συμμετέχουν 500 άτομα αντί για 400 που ήταν πριν, 50 από κάθε φυλή. Χώρισε επίσης το έδαφος της Αττικής σε Δήμους των 30 μερών, 10 μέρη για τους Δήμους της πόλης, δέκα για την παραλία, και δέκα για την ενδοχώρα, και ονόμασε τα μέρη αυτά τριττύες. Όρισε με κλήρωση πως κάθε τρεις Δήμοι θα αποτελούν μία φυλή, έτσι ώστε κάθε φυλή θα βρίσκονταν σε ένα Δήμο της πόλης, ένα της παραλίας και ένα της ενδοχώρας. Ονόμασε συνδημότες όσους διέμεναν στον ίδιο Δήμο, για να καταργηθεί η χρήση του πατρικού ονόματος και να μην ξεχωρίζουν σε τίποτα οι νέοι πολίτες, που έπαιρναν το όνομα τους από τον Δήμο στον οποίον ζουν. Από τότε και μέχρι τώρα οι Αθηναίοι παίρνουν το όνομά τους από τον Δήμο στον οποίον ζουν "

 

Εδώ βλέπουμε το ιδιοφυές σχέδιο του Κλεισθένη. Χτύπησε στις ρίζες της την οικογενειοκρατία, κάτι σαν να λέμε Καραμανλής Παπανδρέου δηλαδή με σημερινούς όρους, παλιά ιστορία αυτή, αυξάνοντας τις φυλές από τέσσερις σε δέκα και αναμιγνύοντας μεταξύ τους πολίτες από διαφορετικές περιοχές, ούτως ώστε να μην μπορούν να συνενωθούν στην βάση των παλιών πολιτικών συμφερόντων. Έδωσε δε και το δικαίωμα του πολίτη και στους ξένους κατοίκους των περιοχών αυτών, διαλύοντας έτσι ακόμα περισσότερο την παλιά βάση συμφερόντων. Αυτοί ήταν οι νεοπολίται. Και όχι μόνο αυτό αλλά τους ένωσε τώρα στην βάση διαφορετικών συμφερόντων αφού αυτές οι φυλές θα μάχονταν στον πόλεμο πλάι πλάι!! Ο Κλεισθένης με λίγα λόγια στο ερώτημα εμείς ή αυτοί, Αλκμεωνίδες ή οικογένεια Ισαγόρα, απάντησε κανένας. Το πολίτευμα πρέπει να είναι τέτοιο που να μην επιτρέπει την οικογενειοκρατία στο σύνολό της. Έδωσε επίσης στην Βουλή και στην εκκλησία του Δήμου τον ρόλο φύλακα των νόμων του κράτους. Τον τρόπο εκλογής των αρχόντων όμως καθώς και τον Άρειο Πάγο δεν τον πείραξε. Εκεί ακόμα κυριαρχούσαν οι αριστοκράτες και είναι φυσικό γιατί. Αριστοκράτης ήταν και ο Κλεισθένης.

 

Γίνεται έτσι φανερό πως αυτός πίστευε σε μια κάποιου είδους λαϊκής κυριαρχίας μεν, που θα καθοδηγούνταν όμως δε από κάποιους συνετούς άντρες, όπου οι τελευταίοι δεν μπορούσε κατ αυτόν παρά να ήταν αριστοκράτες. Τα χρόνια που θα έρχονταν όμως, με τις περήφανες νίκες του Μαραθώνα όπου διέπρεψε η φάλαγγα, και ακόμα περισσότερο η μάχη της Σαλαμίνας όπου εκεί διέπρεψε η φτωχότατη τάξη, οι αγρότες οι λεγόμενοι θήτες δηλαδή, που αποτελούσαν εξ ολοκλήρου τα πληρώματα των πλοίων, και στις οποίες μάχες κι η αρχηγεία ακόμα ανήκε σε υπέρμαχους της Δημοκρατίας, στους Μιλτιάδη και Θεμιστοκλή, θα γίνονταν αφορμή για μια νέα πνοή και νέες κατακτήσεις για την Δημοκρατία, μέχρι να φτάσουμε στο απόγειο της που υπήρξε η Δημοκρατία του Περικλή και η μεταρρύθμιση του Εφιάλτη, με τις οποίες όμως, καθώς και με την κριτική των φιλοσόφων θα ασχοληθούμε στο επόμενο κεφάλαιο. Ένα τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να σημειωθεί εδώ, είναι πως το αγροτικό πρόβλημα στις περισσότερες Ελληνικές πόλεις συνήθως λύνονταν στέλνοντας τους ακτήμονες, όταν αυτοί άρχιζαν να γίνονται πολλοί και συνεπώς επικίνδυνοι, να δημιουργήσουν αποικίες, σε αυτό το ρεύμα όμως μέχρι αρκετά πρόσφατα η Αθήνα δεν συμμετείχε καθόλου, για άγνωστους σε εμάς λόγους, πράγμα πως ίσως να δείχνει και την ασημαντότητά της αρχικά ως πόλης κράτος

 

Οι Δημοκρατικοί θεσμοί της αρχαίας Αθήνας (τρίτο μέρος)

 

Οι μηδικοί πόλεμοι όπως ειπώθηκε και στα προηγούμενα κεφάλαια υπήρξαν αφορμή για ένα μεγάλο βάθεμα των δημοκρατικών θεσμών για λόγους που ήδη εξηγήθηκαν. Η περίοδος από το τέλος των δύο μεγάλων μαχών, του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας δηλαδή, και μετά έως και την Δημοκρατία του Περικλή, ο Δήμος όπως μας λέει ο Αριστοτέλης πήρε τα πάνω του επιβάλλοντας έτσι μια σειρά νέων μεταρρυθμίσεων που τον κατέστησε στο τέλος με την βοήθεια του Περικλή, σε πλήρη κυρίαρχο του κράτους. Οι σημαντικότατες αυτές μεταρρυθμίσεις συν άλλες δύο που έγιναν επί Περικλή είναι οι εξής:

 

Η Μεταρρύθμιση της αρχοντίας που έλαβε χώρα το 487 περίπου πχ. Οι ανώτατοι άρχοντες που μέχρι τότε εκλέγονταν, από τώρα και στο εξής κληρώνονται από ένα σύνολο ονομάτων που προτείνει η εκκλησία του Δήμου. Έτσι δίνεται η ευκαιρία σε νέα πρόσωπα να καταλάβουν το αξίωμα και όχι μόνο σε όσους είχαν πολιτική δύναμη και επιρροή στον λαό.

 

Δεύτερη μεγάλη μεταρρύθμιση που έγινε κατά την διάρκεια των μηδικών πολέμων είναι ο θεσμός των δέκα στρατηγών. Πριν το θεσμό αυτόν η στρατιωτική εξουσία ανήκε σε έναν άρχοντα, τον πολέμαρχο. Τώρα οι στρατιωτικοί αρχηγοί είναι περισσότεροι, εκλέγονται όμως ακόμα από την τάξη των πεντακοσιομέδιμνων, δηλαδή την αριστοκρατία. Ο θεσμός αυτών λόγω των μηδικών απέκτησε ιδιαίτερη δύναμη, και έπαιζε από τώρα και στο εξής μεγάλο ρόλο στα κοινά της πόλης.

 

Κατά την δημοκρατία του Περικλή υπήρξαν ακόμα δύο σημαντικότατες μεταρρυθμίσεις. Ο θεσμός της μισθοφοράς, σύμφωνα με τον οποίο όλοι όσοι συμμετείχαν στην συνεδρία της εκκλησίας του Δήμου, καθώς και στην Βουλή, και στα διάφορα λαϊκά Δικαστήρια όπως της Ηλιαίας πχ  έπρεπε να παίρνουν μισθό. Αυτό  βοήθησε πολύ τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα να ξαναγυρίσουν στις συνελεύσεις , ώστε οι αποφάσεις να μην παίρνονται στην πράξη μόνο απ αυτούς που είχαν τον χρόνο και το χρήμα να παρευρίσκονται σε αυτά τα συλλογικά όργανα.

 

Ένας δημοκρατικός πολιτικός ο Εφιάλτης, μετά την αναχώρηση ενός ολιγαρχικού πολιτικού και στρατιωτικού από την Αθήνα προκειμένου να βοηθήσει την Σπάρτη κατά την επανάσταση των Ειλώτων, του Κίμωνα, βρίσκει την ευκαιρία και περνάει νόμο στην βουλή που καταργεί τις εξουσίες του μέχρι τότε προπύργιου της αριστοκρατίας, του Αρείου Πάγου. Ο ίδιος ο Εφιάλτης το πλήρωσε ακριβά αυτό γιατί λίγο αργότερα δολοφονήθηκε. Ο θεσμός όμως έμεινε.

 

Με τον νόμο αυτό οι περισσότερες εξουσίες του πλην κάποιων θρησκευτικών, περνάνε στην Βουλή που αποτελείται από 500 τώρα, 50 από κάθε φυλή, καθώς και στο Δικαστήριο της Ηλιαίας,  για το οποίο οι αριστοκράτες λέγανε με μίσος πως εκεί η δικαιοσύνη επιβάλλεται από θήτες ,αφού όλα τα κοινωνικά στρώματα και ιδιαίτερα οι θήτες συμμετείχαν σε αυτό. Πως ακριβώς λειτουργούσαν όμως αυτοί οι θεσμοί και πια η μεταξύ τους σχέση θα δούμε αμέσως τώρα.

 

Η Βουλή αποτελείται πλέον από 500 πολίτες όλων των κοινωνικών τάξεων πλην των θητών. Οι τελευταίοι θεωρούνται πως δεν έχουν την πολιτική παιδία να συμμετάσχουν, δικάζουν όμως τους πάντες στα δικαστήρια  Η Βουλή εκλέγει την πρυτανεία που αποτελείται από 50 άτομα μιας φυλής, αργότερα της δεύτερης, τρίτης κλπ. Η πρυτανεία εξετάζει κάθε αίτημα περί αλλαγής νόμου, αν αυτός είναι σύμφωνος με την Δημοκρατία κλπ,, και αν βρίσκει το αίτημα σύννομο το υποβάλει στο σύνολο της Βουλής και αυτή εν συνεχεία στην εκκλησία για τελική ψήφιση ή απόρριψη. Καθορίζει δηλαδή η Βουλή την ημερήσια διάταξη της εκκλησίας του Δήμου. Η ίδια η εκκλησία αποφασίζει κατευθείαν για τα μεγάλα θέματα του κράτους, όπως πόλεμος ή ειρήνη, συμμαχίες, καθώς και την αρχαία φορολογία, δηλαδή τις χορηγίες . Οι ανώτατοι άρχοντας κληρώνονται  όπως είπαμε ανάμεσα από μια πληθώρα ονομάτων που προτείνει η εκκλησία. Εν συνεχεία αυτοί οι άρχοντες περνάνε από την δοκιμασία. Κατά την διάρκεια αυτής, τα μέλη του Αρείου Πάγου περνάνε από διάφορες δοκιμασίες τους κληρωτούς άρχοντες, ώστε να διαπιστώσουν αν  αυτοί είναι ικανοί ή όχι να αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Εδώ βλέπουμε δηλαδή τους παλιούς αριστοκράτες να κρίνουν τους νέους. Θυμηθείτε πως τα μέλη του Αρείου Πάγου αποτελούνται από παλαιότερους άρχοντες που έχουν εκπληρώσει ήδη την θητεία τους. Εδώ ισχύει δηλαδή το Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει κατά το κοινώς λεγόμενο. Κατά την μεταρρύθμιση του Εφιάλτη όμως καθώς είδαμε, ακόμα κι αυτές οι εξουσίες περνάνε στο Δικαστήριο της Ηλιαίας, που όπως επίσης είδαμε, αποτελείται σε μεγάλο αριθμό από θήτες δηλαδή αγρότες. Κατά το τέλος της θητείας τους οι άρχοντες  οφείλουν να περάσουν πάλι από το ίδιο δικαστήριο και να λογοδοτήσουν τώρα για το τι έκαναν ή παρέλειψαν να κάνουν. Συνεπώς μπορούμε να πούμε πως τώρα πλέον ολοκληρώνεται το πέρασμα του κράτους, δηλαδή της Δίκης και του Νόμου στα χέρια των πολιτών της Δημοκρατίας,, και αυτή η ίδια φτάνει στο απόγειό της με το ψήφισμα ενός ακόμη νόμου, αυτού της γραφής των παρανόμων, όπου πλέον σύμφωνα με αυτόν, κάθε Αθηναίος πολίτης μπορεί πλέον να προσβάλει οποιονδήποτε υπάρχοντα νόμο ως άδικο ή καταχρηστικό για κάποιους λόγους που θεωρεί ο ίδιος. Δείτε συνεπώς τις ομοιότητες και τις διαφορές με την σημερινή αντιπροσωπευτική δημοκρατία, και σίγουρα μπορείτε να εξάγετε πολλά και χρήσιμα συμπεράσματα, όσον αφορά το πόσο δημοκρατία μπορεί να χαρακτηριστεί η σημερινού τύπου τέτοια, καθώς και πως μπορεί να γίνει αυτή πραγματικά τέτοια! Τέλος αυτό που μένει ακόμα χρήσιμο να ειπωθεί είναι η κριτική των φιλοσόφων με την οποία θα ασχοληθούμε στο επόμενο και τελευταίο άρθρο της σειράς

Η αρχαιοελληνική αντίληψη για την έννοια της συμμετοχής

Χρησιμοποιώ δυο εικόνες από την αρχαία Ελλάδα, την οποία θαυμάζω. Η πρώτη είναι αυτή δύο αδελφών, εχθρών μεταξύ τους, που αρνούνται να μοιραστούν τα αγαθά τους. Αντίθετα, η άλλη εικόνα είναι εκείνη δύο αδελφών που προωθούν το πνεύμα της κοινοκτημοσύνης και γίνονται σύμβολο. Στην πραγματικότητα, αυτή η δεύτερη εικόνα είναι που με ενδιαφέρει.

 

Κι αυτό, γιατί η πρώτη περίπτωση αφορά τα υλικά αγαθά που μοιράζουμε μεταξύ διαφορετικών ατόμων, σαν ένα γλυκό, από το οποίο παίρνει ο καθένας ένα κομμάτι, έτσι ώστε στο τέλος δεν απομένει πια γλυκό. Γίνεται σαφές σε αυτή την περίπτωση ότι ο καθένας ήθελε να πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι ή ακόμα και όλο το γλυκό. Είναι το δράμα δύο αδελφών εχθρών που θέλουν να αναλάβουν την εξουσία στη Θήβα και αποτελούν το αντικείμενο του πρώτου παραδείγματος μου. Πρόκειται για τους γιους του Οιδίποδα, τα δύο αδέλφια, τον Ετεοκλή και τον Πολυνίκη, όπως τους συναντάμε στην τραγωδία του Ευριπίδη «Φοίνισσες».

 

Ο Ευριπίδης προτίμησε να φέρει αντιμέτωπους τους δύο αδελφούς. Ο πιο επικίνδυνος από τους δύο είναι ο Ετεοκλής, που θέλει όλη την εξουσία. Η μητέρα του προσπαθεί να περιορίσει την επιθυμία του για εξουσία, που είναι η μεγαλύτερη θεϊκή ιδιότητα στα μάτια του. Και η μητέρα του στις «Φοίνισσες», στην απολογία της, αντιτίθεται σε αυτή τη φιλοδοξία: «Τη χειρότερη από τις θεϊκές ιδιότητες, τη φιλοδοξία, γιατί να την έχει το παιδί μου;».

 

 «Η Ισότητα είναι αυτή που καθορίζει το μέτρο και προσδίδει το ανάλογο βάρος στα ανθρώπινα όντα. Η νύχτα διαδέχεται την ημέρα με σαφή προκαθορισμένη συμμετρία, χωρίς ούτε η νύχτα ούτε η μέρα να καραδοκούν ποια θα κυριαρχήσει πάνω στην άλλη... Όταν λοιπόν η ίδια η μέρα και η νύχτα είναι αιώνια υποκείμενες σε αυτήν την Ισότητα, εσύ δεν θα παραχωρήσεις με τη σειρά σου ίσο μερίδιο κληρονομιάς στον αδελφό σου;».

 

Η Ιοκάστη έχει παράξενες ιδέες, όπως αυτή, που αποκαλεί την τυραννία «ευχάριστη αδικία», αλλά αυτό που θέλω να σας τονίσω είναι η ευρύτητα της αντίληψης, με την οποία ξεκινά αυτό το κείμενο, ο τρόπος με τον οποίο επικαλείται την εναλλαγή των εποχών και της μέρας με τη νύχτα μέσα στο χρόνο. Όλα αυτά, βασισμένα σε μία τάξη του Σύμπαντος που μας προσκαλεί, εμάς τους ανθρώπους, να σεβόμαστε επίσης την αρχή της ίσης συμμετοχής.        

 

Ο Ετεοκλής δεν έχει πειστεί, γι’ αυτό τα δύο αδέλφια αλληλοσκοτώνονται και η Ιοκάστη θα πεθάνει ανάμεσα στα πτώματα των δύο παιδιών της, που αφού δεν κατάλαβαν την αξία του νέμεσθαι έχασαν την ίδια τους τη ζωή.

 

Θα ήθελα να κάνω δύο εισηγήσεις... Η πρώτη είναι μία εικόνα, που αξίζει να χρησιμοποιηθεί και που τη βρίσκουμε σε πολλά σημεία στον Πλάτωνα, ιδιαίτερα στους «Νόμους» του, όταν ξεχωρίζει την αριθμητική ισότητα από τη γεωμετρική. Η αριθμητική ισότητα συνίσταται στο να αποδίδει το ίδιο πράγμα στον καθένα, αντίθετα η γεωμετρική ισότητα καθιερώνει ένα θεσμό, που μπορεί να δώσει περισσότερα είτε στη μεγαλύτερη ανάγκη είτε στη μεγαλύτερη αρετή, και εισάγει μία αδικαιολόγητη αδικία.

 

Την άλλη υπόθεση την παίρνω από υπάρχουσες πηγές. Είναι η προσφυγή στην κλήρωση και είναι ένα από τα στοιχεία για τα οποία η αθηναϊκή Δημοκρατία μας εκπλήσσει μερικές φορές.

 

Οι Αθηναίοι προσέφευγαν συχνά στην κλήρωση. Για το αν θα συστηνόταν νέο δικαστήριο, αυτό αποφασιζόταν με κλήρωση, για το ποιος δικαστής θα αναλάμβανε μία υπόθεση, γινόταν και πάλι κλήρωση. Η κλήρωση όμως έπαιζε ένα ρόλο σημαντικό και θα θυμίσω ότι κατά τη δημιουργία αποικιών έριχναν σε κλήρωση, τη γη που ανήκε στον καθένα.

 

Θα ήθελα να περάσω σε αυτό που ονομάζω δεύτερη μορφή του νέμειν και του νέμεσθαι. Πρέπει να παρατηρήσω ότι ακόμα και στη δική μας γλώσσα, τη γαλλική, χρησιμοποιούμε το ρήμα «μοιράζω» με αντικείμενα που δεν είναι υλικά αγαθά.

 

Μοιραζόμαστε ένα συναίσθημα, μοιραζόμαστε μια ευθύνη, μια υποχρέωση, μια ελπίδα. Αγγίζουμε έναν τομέα, ο οποίος είναι ευρύς και τον οποίο δεν καταλαβαίνουμε πολλές φορές. Ακόμα και στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, υπάρχει ένα ακόμα πρόσωπο της τραγωδίας, ένας νέος άνθρωπος, που, εξαιτίας του χρησμού, δέχεται να πεθάνει για το κοινό καλό και εκφέρει σε όλους ένα λόγο για το πώς, πρέπει να θυσιαζόμαστε για τους συμπολίτες μας.

 

Τελικά, εκεί βρίσκεται και μία άλλη μορφή του νέμεσθαι. Μοιραζόμαστε τη χαρά και τη λύπη της πόλης. Μοιραζόμαστε τις υποχρεώσεις που μας προσδιορίζει και τα θετικά που μας προμηθεύει.

 

Η τελευταία αυτή πρωτοτυπία του Ευριπίδη μάς κάνει να καταλάβουμε ότι, αντίθετα με την άρνηση του να μοιραστείς, υπάρχει η αίσθηση του επιμερισμού των ευθυνών ακόμα και της αυτοθυσίας, που λαμβάνει υπόψη της το συμφέρον του άλλου. Οι «Φοίνισσες» αποκαλύπτουν μια πιο βαθιά έννοια της «νομής», η οποία στην πραγματικότητα είναι ένωση, κοινότητα, και, θα έλεγα, αντίθετα με τα αδέλφια-εχθρούς, αδελφότητα.

 

Υπάρχει και το άλλο παράδειγμα, που σας υποσχέθηκα και το οποίο με ενδιαφέρει, εκείνο των αδελφών που μοιράζονται τα πάντα, μέχρις ακρότητος.

 

Αυτά τα αδέλφια είναι ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, οι Διόσκουροι, τα παιδιά της Λήδας, που ήταν ίδιοι και μαζί διαφορετικοί. Γιατί η Λήδα ενώθηκε την ίδια νύχτα με, τον Δία αλλά και με το νόμιμο σύζυγό της, το βασιλιά της Σπάρτης, τον Τυνδάρεω.

 

Ο Πολυδεύκης λοιπόν ήταν γιος του Δία και ο Κάστορας γιος του Τυνδάρεω. Σε μία μάχη, ο Κάστορας χάνει τη ζωή του. Για τον Πολυδεύκη μία ζωή χωρίς τον αδελφό του δεν είναι δυνατή και παρακαλεί τον πατέρα του τον Δία να χαρίσει τη ζωή στον αδελφό του. Και ο Δίας του δίνει την επιλογή. Η μοίρα του Κάστορα δεν μπορεί να αλλάξει γιατί είναι θνητός. Μπορεί ή να ζήσει για πάντα στον Όλυμπο μαζί με τους αθάνατους ή να μοιραστεί την τύχη του αδελφού του και να ζει τη μισή του ζωή κάτω από τη Γη και τη μισή στον ουρανό. Χωρίς άλλη σκέψη ο Πολυδεύκης δέχτηκε τη δεύτερη επιλογή απαρνείται την αιώνια ζωή για χάρη του αδελφού του και από τότε τα δύο αδέλφια ζουν εναλλάξ στον ουρανό.

 

Ξέρω! Η περίπτωση είναι ιδιαίτερη, αλλά η εικόνα μάς στοιχειώνει και μπορεί να μας κάνει να σκεφτούμε. Τους κανόνες της ισότιμης διανομής μπορούμε να τους βρούμε και να μην καταλήξουμε σαν τους γιους του Οιδίποδα, τον Ετεοκλή και τον Πολυνίκη, που τους ενδιέφερε περισσότερο η γη, από τους εαυτούς τους και τη ζωή τους.

Γιατί οι καλοί άνθρωποι υποφέρουν περισσότερο στη ζωή

Η ζωή τεστάρει τους ανθρώπους κάθε μέρα. Και για λόγους που δεν γνωρίζουμε, ο καθένας περνάει μια διαφορετική δοκιμασία. Κάποιοι παλεύουν με δύσκολους υπολογισμούς κι άλλοι αντιμετωπίζουν απλά μαθηματικά. Έτσι ή αλλιώς, όλοι πρέπει να ασχοληθούμε με αυτό που μας έτυχε.

 

Γιατί τελικά, όλα μας δίνονται στην τύχη. Γονίδια, τόπος, οικονομική κατάσταση – όλα είναι ζήτημα του που θα κάτσει η μπίλια. Ωστόσο, ό,τι κι αν φέρει η ζωή στο δρόμο σας, εσείς πρέπει να αποφασίσετε αν θα είστε θύμα ή αγωνιστής. Εσείς επιλέγετε αν η ζωή σας θα είναι γλυκιά ή πικρή. Και εκείνοι που επιλέγουν να είναι γλυκιά – οι αγωνιστές – είναι οι ισχυρότεροι.

 

Ο Ελβετός ψυχίατρος και συγγραφέας, Elisbeth Kübler-Ross, έχει δηλώσει πολύ σωστά: Οι πιο όμορφοι άνθρωποι είναι εκείνοι που έχουν γνωρίσει την ήττα, τον πόνο, τον αγώνα, την απώλεια και βρήκαν το δρόμο τους. Αυτά τα άτομα έχουν μια εκτίμηση, μια ευαισθησία και μια κατανόηση της ζωής που τους γεμίζει με συμπόνια, ευγένεια, και ένα βαθύ ενδιαφέρον αγάπης. Με άλλα λόγια, οι καλοί άνθρωποι δεν γεννήθηκαν καλοί – επέλεξαν να είναι.

 

Οι καλοί άνθρωποι φέρνουν φως στον κόσμο, επειδή προέρχονται από σκοτεινά παρελθόντα.

Στον κόσμο του σκότους στον οποίο γεννήθηκαν, χρησιμοποιούν τη θετικότητα ως ένα φανάρι για να δημιουργήσουν περισσότερο φως. Αντιμετωπίζουν συχνά κακοτυχίες. Και έχουν μάθει όχι μόνο να πετυχαίνουν. Έχουν μάθει να ξεπερνούν. Πετάνε τα δεκανίκια και κάνουν το αδύνατο: Διδάσκουν τον εαυτό τους να τρέχει και να καλύπτει τη διαφορά με τους άλλους σε έναν κόσμο που δεν περιμένει κανέναν.

 

Οι καλοί άνθρωποι αγαπούν τα δύσκολα επειδή έχουν πληγωθεί περισσότερο.

Αυτοί οι άνθρωποι είναι πιθανόν να σας περιποιηθούν καλύτερα αν έχουν πληγωθεί από έναν πρώην εραστή. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τα άτομα που έχουν ραγισμένες καρδιές ξέρουν πως είναι να ξανακολλάνε τα κομμάτια τους.

 

Οι καλοί άνθρωποι έχουν μάθει με σκληρό τρόπο ότι τα μειονεκτήματα είναι ευκαιρίες για ανάπτυξη.

Συνήθως γεννιούνται απαισιόδοξοι. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, μαθαίνουν πώς να είναι θετικοί. Ίσως συνειδητοποιούν ότι κάθε μικρό πράγμα που φαίνεται να τους τραβάει κάτω στη ζωή γίνεται τελικά ένα σκαλοπάτι προς την επιτυχία.

 

Οι καλοί άνθρωποι δεν θέλουν να πληγωθούν οι άλλοι με τον τρόπο που πληγώθηκαν οι ίδιοι.

Μπορεί να έχουν δεχθεί πειράγματα για τις φακίδες τους, τα μεγάλα αυτιά ή την ακμή. Ίσως μια σωματική αναπηρία τους κάνει να αισθάνονται αόρατοι στους άλλους ανθρώπους. Ίσως η ίδια η αόρατη αναπηρία τους αποτρέπει από το να πάρουν τη φροντίδα που χρειάζονται. Και επειδή ξέρουν πως είναι να αισθάνεσαι βασανισμένος, δεν θα ήθελαν ποτέ να προκαλέσουν σε κάποιο άλλον αυτό το ίδιο είδος πόνου. Η καλοσύνη προκύπτει από εκείνους που έχουν γνωρίσει μόνο την σκληρότητα. Αντί να παρενοχλούν τους άλλους, οι καλοί άνθρωποι σπάνε την κυκλική φύση της αναισθησίας. Δίνουν φιλοφρονήσεις και λένε λόγια ενθάρρυνσης. Θέλουν οι άλλοι να αισθάνονται πραγματικά όμορφοι και με αυτοπεποίθηση αντί άσχημοι και κακοί.

 

Οι καλοί άνθρωποι επιλέγουν να είναι αγωνιστές που βοηθούν τους άλλους να επιβιώσουν.

Μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε κατάσταση βρεθεί στον δρόμο τους. Ξέρουν ότι μπορούν να επιβιώσουν παντού, επειδή το έχουν ήδη κάνει. Γνωρίζοντας ότι μπορούν να υπομένουν, κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν τους άλλους να προχωρήσουν μπροστά. Στον αγώνα της ζωής, οι περισσότεροι δρομείς συνήθως κοιτάνε μόνο μπροστά και επικεντρώνονται στον εαυτό τους. Αλλά οι άνθρωποι που έχουν υποφέρει κοιτάνε εκείνους που μπορεί να βιώνουν παρόμοιες δυσκολίες. Φτιάχνουν το κέφι των φίλων, μοιράζουν μπουκάλια νερού και παρακινούν τους άλλους να τρέξουν μαζί τους. Γίνονται η χείρα βοηθείας που θα ήθελαν να είχαν για τον εαυτό τους.

Αν δεν θυμάσαι την πιο ανάλαφρη τρέλα, που ο έρωτας σ’ έβαλε να κάνεις, τότε δεν έχεις αγαπήσει

Ο έρωτας και η τρέλα πάνε μαζί, προπαντός στη νεότητα, όταν η απειρία προστίθεται σε μια εξιδανικευμένη άποψη της έννοιας του ζευγαριού.

Συχνά οι ρομαντικές ταινίες και τα μυθιστορήματα μεταδίδουν το μήνυμα ότι κάθε ειδύλλιο πρέπει να βιωθεί με τρόπο απόλυτο και παθιασμένο, γιατί, όπως έλεγε ο Πλάτωνας “Δεν υπάρχει άνθρωπος ο οποίος, όσο δειλός και να είναι, να μην μπορεί να γίνει ήρωας από έρωτα”.

Γι’ αυτό ένας κεραυνοβόλος έρωτας είναι ισχυρό ερέθισμα για την ύπαρξή μας, δεδομένου ότι αυτή καταλήγει πιο ηρωική και λαμπερή. Από την άλλη μεριά ο έρωτας είναι επίσης βάλσαμο, χάρη στις ευεργεσίες που μας αποφέρει:

1. Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης από το απλό γεγονός ότι αισθανόμαστε αγαπημένοι, αξιοθαύμαστοι και αξιόλογοι.
2. Αύξηση της δημιουργικότητας γιατί δε θέλουμε να πάψουμε να εκπλήσσουμε τον άλλον.
3. Μεγαλύτερη αντίσταση απέναντι στα προβλήματα της καθημερινότητας.

Ωστόσο, ο έρωτας είναι δίκοπο μαχαίρι. Όπως αποδεικνύουν πολλές τραγωδίες του Σαίξπηρ, μια φλογισμένη καρδιά είναι επίσης μια πηγή μόνιμης οδύνης, πέρα από πυξίδα που μπορεί να μας οδηγήσει σε λάθος δρόμους.

Μια και μιλάμε για τρέλες, ας δούμε μερικές που ποτέ δεν θα έπρεπε να κάνουμε από έρωτα:

1. Να απαρνιόμαστε τις προτεραιότητές μας και τον τρόπο ύπαρξής μας.
2. Να υποτάσσουμε όλη την ευτυχία μας στις φροντίδες που μας παρέχει άφθονα το αγαπημένο πρόσωπο.
3. Να δημιουργούμε δεσμούς εξάρτησης, με τα συνακόλουθα αρνητικά συναισθήματα.
4. Να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να ζήσουμε “με αέρα κι έρωτα”.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟ: δεν αρκεί ν’ αγαπάμε. Για να ξέρουμε να ζούμε με ή για κάποιον, πρώτα χρειάζεται να μάθουμε να ζούμε για τον εαυτό μας.

ΣΑΙΞΠΗΡ ΓΙΑ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΥΣ

Η ηθική είναι το δόγμα που μας κάνει άξιους να ευτυχίσουμε

Ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant είναι ο φιλόσοφος του Διαφωτισμού που συνέδεσε πρώτος τον ορθολογισμό και τον εμπειρισμό τον 18ο αιώνα. Ξεκινώντας από την κριτική και την αμφισβήτηση της μεταφυσικής φιλοσοφίας έστρεψε το βλέμμα πέρα από την οντολογία, στην επιστημολογία. Το κέντρο για τον Καντ ήταν η γνώση.

Ο Καντ σπούδασε μαθηματικά, θεολογία και φιλοσοφία. Μπορούμε να διακρίνουμε γενικά δύο φάσεις στο έργο του, μέχρι τις αρχές του 1770 την προ-κριτική και από εκεί και πέρα την κριτική. Τα σημαντικότερα έργα του, ωστόσο, γράφτηκαν στην τελευταία περίοδο.

Η καντιανή κριτική φιλοσοφία θεμελιώνεται στη διάκριση της αισθητής και της νοητής γνώσης. Έτσι η γνώση μπορεί να συλληφθεί και σε παραστάσεις του εμπειρικού κόσμου. Το ζητούμενο είναι η αυτοκριτική της γνωστικής ικανότητας που συνοψίζεται στο ερώτημα "τι μπορώ να γνωρίζω;". Ο Καντ, λοιπόν απαντά με μια ιεράρχηση.

 

Μπορούμε να γνωρίζουμε αρχικά με τις αισθήσεις, στη συνέχεια με τη διάνοια και τελικά με το νου. Επίσης ζητούμενο είναι μια γνώση αποδεδειγμένη που να ισχύει γενικά.

 

Για τον Καντ αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνον αν αυτή συνδέεται με a priori καθαρά στοιχεία της αισθητής και νοητικής γνώσης (που ισχύουν υπερβατολογικά, πέρα από την εμπειρία και δεν χρειάζονται καμία απόδειξη). Έτσι η αισθητή και νοητική γνώση δεν αντιμάχονται μεταξύ τους στην καντιανή φιλοσοφία, αντιθέτως η "συνεργασία" τους είναι αναγκαία.

 

Τα κυριότερα έργα του Immanuel Kant στην κριτική φιλοσοφία είναι: «Η κριτική του καθαρού λόγου» (1781), «Η κριτική του πρακτικού λόγου» (1788) και «Η κριτική της κρίσης» (1790).

 

Η επιρροή του Καντ στους νεότερους φιλοσόφους αφορά σε μεγάλο βαθμό και στην ηθική του φιλοσοφία. Το βασικότερο έργο του, όπου αναπτύσσεται η φιλοσοφία του περί ηθικής είναι «Η μεταφυσική των ηθών» (1797).

 

Αν θέλουμε να συνοψίσουμε την καντιανή ηθική πρέπει να αναφερθούμε στην "κατηγορική προσταγή" η οποία ορίζεται ως η ενιαία υποχρέωση που πηγάζει από το αίσθημα και την έννοια του καθήκοντος. Η Κατηγορική Προσταγή είναι ουσιαστικά η απαίτηση του γενικού ηθικού νόμου.

 

Ποια συμπεριφορά είναι ηθική κατά τον Καντ; Αυτή που αν γινόταν ηθικός νόμος για όλη την ανθρωπότητα θα είχε θετικά αποτελέσματα. Υπάρχει όμως και ένα "αλλά" εδώ. Δεν αρκεί αυτό για να είμαστε ηθικοί, πρέπει δηλαδή η ενάρετη πράξη να είναι αυτοσκοπός και να μην αφορμάται από κάποια επιθυμία ή διαφορετική πρόθεση.

 

Σύμφωνα με τον Καντ, "η Ηθική δεν είναι το δόγμα που καθορίζει πώς να γίνουμε ευτυχισμένοι, αλλά πώς να είμαστε άξιοι για να γίνουμε ευτυχισμένοι". Η ηθική ουσιαστικά μπαίνει στη σφαίρα του καθολικού νόμου και η συναισθηματική της διάσταση μένει έτσι σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο.
 

Παρόλο που έζησε την περίοδο του Διαφωτισμού, ο Καντ θεωρείται από πολλούς νεότερους φιλοσόφους ως ο διανοητής που ενσαρκώνει τη μετάβαση στη νεωτερικότητα. Και αυτό γιατί έκανε την λεγόμενη "κοπερνίκεια στροφή" σε φιλοσοφικό επίπεδο. O Immanuel Kant έφυγε από τη ζωή, στις 12 Φεβρουαρίου του 1804, αφήνοντας ημιτελή μια τέταρτη Κριτική. Σύμφωνα με ορισμένους, πίστευε ότι το σύστημά του ήταν ανολοκλήρωτο και είχε κενά.

Δεν έχει σημασία αν κερδίζεις κάθε παρτίδα της ζωής, σημασία έχει να παίζεις τίμια

Toυς θυμόμαστε όλοι στο σχολικό προαύλιο. Αργότερα στον χώρο εργασίας, στις προσωπικές σχέσεις, στις κοινωνικές συναλλαγές μας. Εκείνοι που δεν άντεχαν την απόρριψη. Εκείνοι που όταν δεν γινόταν το δικό τους στο παιχνίδι, έβαζαν τα κλάματα και τις φωνές, απειλώντας τα υπόλοιπα παιδάκια: «Θα το πω στον μπαμπά μου», «H μαμά μου γνωρίζει τον διευθυντή και θα δεις τι θα σου κάνει». Όπου δεν υπάρχουν επιχειρήματα και δίκιο, έρχονται τα «μεγάλα μέσα».

 

Όλοι θυμόμαστε τις συνομήλικες και τους συνομήλικους που δεν τα έβγαζαν ποτέ πέρα μόνοι τους. Κατά έναν περίεργο τρόπο ήταν πάντα εκείνοι που προσέλκυαν πάνω τους τις περισσότερες παρεξηγήσεις. Ένα δράμα εκτυλισσόταν διαρκώς γύρω τους. Εύθικτοι και αδικημένοι, αιώνια κλαμένοι.

 

Θυμάμαι κάποτε, όταν ήμουν στο δημοτικό, την ώρα του διαλείμματος, έναν άντρα να πλησιάζει ένα παιδάκι του Δημοτικού και να του λέει απειλητικά: «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε; θα σε λιώσω αν ενοχλήσεις ξανά τον γιο μου». Αυτό που μου είχε κάνει εντύπωση ήταν ότι εκείνος ο κύριος δεν είχε καν ρωτήσει το άλλο παιδάκι τι είχε συμβεί. Δεν τον ενδιέφερε η δική του εκδοχή. Είχε ακούσει μόνο το δικό του παιδί. Περνώντας του για πάντα το μήνυμα ότι είτε έχουμε δίκιο είτε άδικο, «Σε εμάς δεν τολμά κανείς να μας πάει κόντρα». Αλλοίμονο δηλαδή αν ήσουν η κόρη ή ο γιος του περιπτερά η του ψαρά…Ή ακόμα χειρότερα αν γινόσουν ο στόχος κάποιου και του πληγωμένου εγωισμού του.

 

Το τραγικό είναι ότι υπάρχουν παιδάκια που άφησαν προ πολλού πίσω τους την ηλικία των 5 των 25 και των 40 και ακόμα λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Δεν έχουν μάθει να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους ούτε να παίζουν τίμια. Βάζουν πάντα τα μεγάλα μέσα και φυσικά βάζουν πάντα κάποιον άλλον μπροστά. Χρήση σημαντικών γνωριμιών, δωροδοκίες, ενορχηστρωμένες συκοφαντίες, εκφοβισμοί , εκδικητικά σχέδια εξόντωσης…

 

Κρυμμένοι στο λαγούμι τους, σκέφτονται πως μπορούν να πάρουν την γλυκιά ικανοποίηση ότι σου έδωσαν ένα καλό μάθημα. Την ικανοποίηση ότι έχουν εκείνοι την τελευταία λέξη. Ότι δεν έπρεπε να τα βάλεις ποτέ μαζί τους.

 

Αυτά τα παιδάκια, δυστυχισμένα και ελάχιστα δημοφιλή και τότε και τώρα, έχουν ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την συμπεριφορά τους. Δεν πρέπει να απορούν αν οι άνθρωποι αποφεύγουν την παρέα τους και γιατί όσοι την δοκίμασαν το έχουν μετανιώσει.

 

Όμως, στα μάτια μου αξίζουν επιείκεια και έχουν κάποια ελαφρυντικά διότι το βάρος της δυστυχίας τους είναι ασήκωτο. Προφανώς, έχουν μεγαλώσει και τα ίδια με κακοποίηση και εκφοβισμό. Δεν ξέρουν τι σημαίνει καλοσύνη, αγάπη, σεβασμός, συγχώρεση. Κανείς δεν τα βοήθησε να αναπτύξουν μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και αυτοεκτίμηση.

 

Το μεγαλύτερο κομμάτι ευθύνης το έχουν οι γονείς. Πως είναι δυνατόν, μια μάνα και ένας πατέρας, πριν βγάλει το σπαθί απ’ το θηκάρι να μην έχει κάνει ποτέ αυτοκριτική και τις ακόλουθες ερωτήσεις;

1) Παιδί μου, πως είναι δυνατόν,πάντα, οι άλλοι να κάνουν κάτι σε σένα και εσύ να μην έχεις ποτέ κάποιο μερίδιο ευθύνης σε όλο αυτό;

2) Μήπως έχω και εγώ ευθύνη που δεν έχεις μάθει να διαχειρίζεσαι μόνη/ος και με άλλο τρόπο την ζωή σου;

Το μεγαλύτερο εφόδιο που μπορεί να σου δώσει ο γονιός σου δεν είναι να «καθαρίζει» για λογαριασμό σου και να σε μυήσει στην τέχνη της σύγκρουσης. Ούτε να σε δικαιολογεί πάντα. Το μεγαλύτερο μάθημα που μπορεί να σε διδάξει είναι να τα βγάζεις πέρα μόνος σου και να μη το βάζεις στα πόδια.

 

Να κοιτάς τους ανθρώπους στα μάτια. Να παραδέχεσαι και τα δικά σου λάθη. Να μπορείς να μπεις στην θέση του άλλου πριν τον κατασπαράξεις. Να δέχεσαι την αλήθεια ή την αποτυχία χωρίς να πιστεύεις ότι ήρθε το τέλος του κόσμου ή της δικής σου αξίας. Σημασία δεν έχει να κερδίζεις όλες τις παρτίδες της ζωής αλλά να μην σε ακολουθεί για πάντα η ρετσινιά του «ζαβολιάρη».

Υπάρχουν και χωρισμοί που δεν πονούν, λυτρώνουν

Οι άνθρωποι ενώνονται για πολλούς λόγους. Και για πολλούς λόγους επίσης μπορούν και να απομακρυνθούν. Οι σχέσεις όμως, όπως και να το κάνουμε, αν έχουν μέσα τους πολύ συναίσθημα και πολύ έρωτα, γίνονται περίπλοκες. Κάπως έτσι καταλήγει να γίνεται περίπλοκος κι επίπονος κι ένας χωρισμός.

 

Είναι εκείνος ο χωρισμός που ο πόνος που σου προκαλείται είναι έτοιμος να σπάσει κόκαλα και να τσακίσει αξιοπρέπεια. Τηλεφωνήματα, μηνύματα, παρακάλια για αρχή και μετά μια απόλυτη σιωπή μέχρι την πλήρη συνειδητοποίηση του συμβάντος. Μένεις μόνος, προχωράς αργά και σταθερά, τιμής ένεκεν στον πρώην έρωτά σου. Δεν αναλώνεσαι σε ξένα κρεβάτια.

 

Είναι εκείνος ο χωρισμός που ενώ πρώτα αναπολείς μυρωδιές κι αγγίγματα του πρώην σου, στιγμές σας και εμπειρίες σας στο τέλος καταλήγεις να ντύνεσαι μετά από κάτι χαζά ξεγυμνώματα από ανούσια κρεβάτια και να τρέχεις σπίτι. Είναι εκείνος ο χωρισμός που σε ξεφτιλίζει γιατί δεν μπορείς να διαχειριστείς πόνο κι απώλεια μαζί.

 

Δεν πονάνε όμως όλοι οι χωρισμοί. Δεν έχουν σταθμά και ζύγια οι καρδιές να κερδίζει εκείνη που θα απογειωθεί πιο ψηλά απ’ τη μεγαλύτερη ποσότητα δακρύων. Απλά κάποιοι χωρισμοί είναι για να γίνουν γιατί δεν πάει άλλο. Αυτοί οι χωρισμοί είναι λύτρωση, απελευθέρωση, είναι η αρχή για έναν νέο εαυτό κι όχι απλά το τέλος μιας δυάδας που σε απορρόφησε πλήρως κι έχασες την ατομικότητά σου.

 

Καμιά φορά, πονάμε κατά τη διάρκεια μια σχέσης πάρα πολύ, πιο πολύ κι από αυτό που επιτρέπει ο ηθικός κώδικας του έρωτα. Υποχωρούμε, τα ακούμε, δεχόμαστε πιέσεις κι επιθέσεις, είμαστε πάντα εκεί βράχοι στο κάθε πρόβλημα γνωρίζοντας βέβαια πως όλα αυτά θα μας γυρίσουν μπούμερανγκ και θα καταλήξουν να μας κομματιάσουν περισσότερο. Έτσι καταλήγουμε πως για να είμαστε ευτυχισμένοι, πρέπει να επιστρατεύσουμε την έσχατη κι αποτελεσματική λύση, τον χωρισμό.

 

Όταν το προφέρεις, αρχίζεις και λυγίζεις, όμως όταν φτάσεις στην τελεία της πρότασης, ήδη από μέσα σου έχει βγει το ελεύθερό σου πνεύμα και βολτάρει. Το τελειώνεις, το ξεκόβεις μαχαίρι ακριβώς όπως αρμόζει σε ένα χωρισμό που πέρασε και δεν ακούμπησε. Έχυσες τόσα δάκρια μέσα στη σχέση που πια έχεις στερέψει. Δεν έχεις κάτι άλλο να χάσεις, δεν μπορείς να πονέσεις άλλο γιατί εξαντλήθηκες. Πρέπει πια να μάθεις να είσαι ευτυχισμένος.

 

Το φιλότιμό μας βαράει κόκκινο καμιά φορά, γιατί δεν είμαστε μαλάκες και σας νοιαζόμαστε. Απλά ξέρουμε πως δεν κάνουν όλοι για όλους και πως δε γίνεται όλες οι σχέσεις να βαίνουν καλώς. Κι εμάς μας πιάνει η τρέλα να σας μιλήσουμε, να σας στείλουμε, να σας ενοχλήσουμε, αλλά μετά από πέντε λεπτά μας περνάει η κάψα γιατί έτσι και κάνουμε το λάθος και γυρίσουμε πίσω σε εσάς, θα είμαστε υποχείρια της θλίψης μια ζωή.

 

Ο πόνος έχει και τα όριά του. Κι όταν αυτό το όριο στο ξεπερνάνε κατά πολύ μέσα στη σχέση κατά τη διάρκεία της, είναι ζήτημα στιγμών το πότε θα εκραγείς και θα τα καταστρέψεις όλα. Μετά την καταστροφή όμως, έρχεται η απόλυτη σιωπή, η ασάλευτη ηρεμία. Εκείνο το χάος που αγναντεύεις και θέλεις να πάρεις όλα τα κομμάτια να φτιάξεις απ’ την αρχή κάτι καινούργιο.

 

Δε χρειάζεσαι βοήθεια όμως αυτή τη φορά. Αρκετά έκλαψες, αρκετά πόνεσες, αρκετά μειώθηκες, αρκετά στερήθηκες. Κλείνεις την πόρτα και φεύγεις χωρίς καμιά ενόχληση ξανά γιατί δε θες να πάρεις τίποτα πλέον πίσω για σένα, αφού κατέληξες να μείνεις κενός απ’ το πάντα που προσέφερες.

 

Οι χωρισμοί που δεν πονάνε είναι χωρισμοί με αξιοπρέπεια. Γιατί δε θα δεις ανθρώπους να κυλιούνται σε πατώματα, να χτυπάνε κουδούνια, να στέλνουν μεθυσμένα μηνύματα. Όχι γιατί τους λείπει η καψούρα φυσικά, αλλά ένας τέτοιος χωρισμός μπορεί να πάει δυο ανθρώπους πιο μπροστά, να τους κάνει να ορθοποδήσουν μόνοι μετά από ένα τέτοιο τεράστιο κύμα που ήρθε στη μούρη και τους έπνιξε.

 

Ο πόνος δεν είναι πάντα απαραίτητος. Ο εγωισμός επίσης. Το μόνο που μετράει πλέον είναι να τα έχεις καλά με τον εαυτό σου, όσο εγωιστικό κι αν ακούγεται. Κι όταν αυτό δεν κατορθώνεται στη σχέση, φεύγεις έτσι απλά. Χωρίς θόρυβο, χωρίς δώρα και βραβεία, χωρίς υστεροφημίες. Φεύγεις νικημένος με την ψυχή σου άδεια μέχρι να βρεις από μόνος τη δύναμη να κλείσεις τις πληγές της.

Η συγχώρεση, η συμφιλίωση

Είναι φυσικό να υπάρχουν διαφωνίες, διαπληκτισμοί και συγκρούσεις στις σχέσεις. Αλλά δεν είναι δυνατόν να ανταποδίδετε κάθε αρνητική κίνηση (οφθαλμός αντί οφθαλμού) ή να μην έχετε ποτέ κακή διάθεση. Μάλιστα, σε ορισμένους γάμους ενδέχεται να υπάρχουν πολύ συχνές συγκρούσεις και παρ’ όλα αυτά το ζευγάρι να μην οδηγείται στο διαζύγιο.

 

Πώς γίνεται αυτό; Αυτό συνήθως συμβαίνει επειδή το ανδρόγυνο θεωρεί τις συγκρούσεις κάτι φυσικό. Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι που είναι ευάλωτοι στην κατάθλιψη φοβούνται τις συγκρούσεις, ιδίως αν πιστεύουν ότι θα είναι αρκετά έντονες. Μερικοί από τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό είναι για παράδειγμα: «Αν Θυμώσω θα είμαι ανεπιθύμητος», «Αν θυμώσω θα με απορρίψουν». Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι για τους οποίους ορισμένοι άνθρωποι φοβούνται τους διαπληκτισμούς. Ένας από αυτούς είναι ο φόβος ότι θα συμβεί κάτι ανεπανόρθωτο.

Επιπλέον, ορισμένα καταθλιπτικά άτομα δυσκολεύονται να συμφιλιωθούν μετά από μια σύγκρουση. Τα ζευγάρια και οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από συχνές συγκρούσεις, αλλά των οποίων τα μέλη μπορούν να συμφιλιώνονται και κατά βάση αποδέχονται το ένα το άλλο, εκδηλώνουν σπανιότερα κατάθλιψη. Όταν συμφιλιωνόμαστε, ο θυμός και η διέγερση μας υποχωρούν. Οι χιμπατζήδες, οι κοντινότεροι συγγενείς μας από τα πρωτεύοντα θηλαστικά, φαίνεται ότι συμφιλιώνονται ευκολότερα από τους ανθρώπους. Οι έρευνες δείχνουν ότι συνήθως μετά από μια σύγκρουση οι δύο αντίπαλοι αγκαλιάζονται και σπάνια διατηρούν τα αρνητικά τους συναισθήματα για μεγάλο διάστημα.

 

Γιατί όμως μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να συμφιλιωθούν; Ένας λόγος είναι ότι ως παιδιά δεν διδάχθηκαν ποτέ πώς να κάνουν κάτι τέτοιο και επομένως ως ενήλικοι νιώθουν αμήχανα. Ίσως κανένας από τους δύο συντρόφους να μη γνωρίζει πώς να κάνει το πρώτο βήμα συμφιλίωσης. Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι ο ένας από τους δύο (ή και οι δύο) αρνείται να συμφιλιωθεί αν δεν αναγνωριστεί η κυριαρχία του: πρέπει να νικήσει, να επιβάλει το δικό του και να επιβεβαιώσει την εξουσία του. Το πρώτο βήμα συμφιλίωσης εκλαμβάνεται ως ένδειξη υποταγής.

 

Για παράδειγμα, μια κοπέλα έλεγε ότι όταν ήταν παιδί, πάντα εκείνη ζητούσε συγγνώμη από τη μητέρα της και ποτέ το αντίστροφο. Αν δεν το έκανε, η ατμόσφαιρα γινόταν πολύ βαριά και αυτή δεν μπορούσε να την αντέξει. Μερικές φορές η μητέρα της εκδήλωνε παθητική επιθετικότητα και δεν της μιλούσε, μέχρι η κόρη της να ζητήσει συγγνώμη. Ακόμη όμως και όταν η κόρη της απολογούνταν, η μητέρα της τής θύμιζε το διαπληκτισμό τους και το πόσο κακό κορίτσι ήταν.

 

Τη στιγμή δηλαδή που η κόρη ζητούσε αποδοχή, η μητέρα της την έκανε να νιώθει ξανά ντροπή και ενοχές. Έτσι διαμόρφωσε την πεποίθηση ότι όταν ζητά κανείς συγγνώμη, οι άλλοι το χρησιμοποιούν για να τον κάνουν να νιώσει άσχημα και δεν δέχονται τη συγγνώμη μέχρις ότου ο άλλος να παραδεχθεί ότι έσφαλε. Γι’ αυτό το λόγο φοβόταν πολύ τις συγκρούσεις, δεδομένου ότι πίστευε πως δεν υπήρχε τρόπος να συμφιλιωθεί μετά από μία σύγκρουση χωρίς να νιώσει ότι έχει άδικο.

 

Κάποιος άλλος θεωρούσε ότι το να πεις «συγγνώμη» σημαίνει σε κάθε περίπτωση ότι παραδέχεσαι πως υπήρξες άδικος. Όταν μάλωνε τα παιδιά του ένιωθε έντονη ανάγκη να απολογηθεί, αλλά στο νου του αυτό ήταν συνώνυμο της αδυναμίας.

 

Συνεπώς, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μας εμποδίζουν να συμφιλιωθούμε.

 

«Αν απολογηθώ και προσπαθήσω να συμφιλιωθώ με τον άλλο» αυτό σημαίνει ότι:

•    Είχα άδικο.

•    Υποχωρώ.

•    Ηττήθηκα.

•    Είμαι αδύναμος. Οι δυνατοί άνθρωποι δεν απολογούνται.

•    Οι άλλοι θα νομίσουν ότι αναλαμβάνω όλη την ευθύνη για τη σύγκρουση.

•    Υποτάσσομαι.

Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές σκέψεις για τις παραπάνω δηλώσεις. Για παράδειγμα:

•    Μπορώ να απολογούμαι για τη συμπεριφορά μου όταν νομίζω ότι πλήγωσα κάποιον, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλη η ευθύνη για τη σύγκρουση ήταν δική μου. Είναι προτιμότερο να σκέπτομαι ότι οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές απόψεις ή επιθυμίες, παρά να ψάχνω να βρω ποιος έφταιξε.

•    Η διεκδικητική συμπεριφορά δεν έχει σχέση με νικητές και ηττημένους, αλλά προϋποθέτει να έχω ξεκαθαρίσει το πρόβλημα της σύγκρουσης και να προσπαθήσω να το λύσω.

•    Η ικανότητά μου να απολογούμαι και να προσπαθώ να αποκαταστήσω το θετικό κλίμα μιας σχέσης συγκαταλέγεται στα Θετικά χαρακτηριστικά μου και δεν είναι αδυναμία.

•    Το ότι απολογούμαι δεν σημαίνει ότι σκύβω το κεφάλι, αλλά ότι προσπαθώ να τα βρω ξανά με τον άλλο επειδή νοιάζομαι για τη σχέση μας.

•    Το σημαντικό είναι να συμφιλιωθούμε και όχι να απαλλαγώ από τις ενοχές.

 

Η συμφιλίωση, όπως όλες οι μορφές διεκδικητικής συμπεριφοράς, είναι μία δεξιότητα που μπορείτε να μάθετε. Αρχικά μπορεί να δυσκολευτείτε, αλλά αν το θέσετε ως στόχο, με τον καιρό θα σας είναι πιο εύκολο. Αν γνωρίζετε πώς μπορείτε να τα ξαναβρείτε μετά από μια σύγκρουση, οι συγκρούσεις θα σας φαίνονται λιγότερο τρομακτικές. Θα ξέρετε ότι δεν πρόκειται να σας συμβεί κάτι κακό και ότι μπορεί να ωφεληθείτε. Η απόπειρα συμφιλίωσης είναι υποτιμητική μόνο αν εσείς πιστεύετε κάτι τέτοιο.

Προσπαθήστε να μην καταφεύγετε σε παθητική επιθετικότητα για να τιμωρήσετε τους άλλους. Η συμφιλίωση στα πλαίσια μιας στενής σχέσης μπορεί να σημαίνει μια αγκαλιά ή κάποια άλλη μορφή σωματικής επαφής, αν και δεν μπορείτε να επιβάλετε κάτι τέτοιο στους άλλους.

 

Αν οι άλλοι δεν είναι έτοιμοι να συμφιλιωθούν, το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να ξεκαθαρίσετε τις προθέσεις σας, δηλαδή, ότι εσείς θέλετε να τα ξαναβρείτε. Προσπαθήστε να είστε ειλικρινείς, απολογηθείτε αν χρειάζεται και δώστε στους άλλους το περιθώριο να αντιδράσουν όταν θα είναι έτοιμοι. Αν αργούν να ανταποκριθούν, προσπαθήστε να μη θυμώσετε επειδή δεν ακολουθούν το δικό σας ρυθμό.

 

Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να προσέξουν ειδικά οι άντρες είναι να μην απαιτούν από τη σύντροφο τους να τους αποδείξει ότι τους συγχώρεσε κάνοντας έρωτα μαζί τους. Αν κάνετε κάτι τέτοιο, είναι πιθανό η προσπάθεια συμφιλίωσης να μην εκληφθεί ως ειλικρινής, αλλά ως μια τακτική για να περάσει το δικό σας. Ίσως να δίνετε την ακόλουθη ερμηνεία όταν η σύντροφος σας δεν επιθυμεί να κάνετε έρωτα: «Δεν ενδιαφέρεται για μένα, αλλιώς Θα ήθελε να κάνουμε έρωτα». Αυτό μπορεί να σας προκαλέσει και πάλι θυμό και δυσφορία. Αν νιώθετε ότι δεν κάνετε αρκετά συχνά έρωτα με τη σύντροφο σας, θα ήταν προτιμότερο να το συζητήσετε ήρεμα κάποια άλλη στιγμή, χωρίς εκβιασμούς του τύπου: «Αν με αγαπούσες, θα ήθελες να κάνεις έρωτα μαζί μου». Ορισμένες τυπικές σκέψεις που μας δυσκολεύουν να συγχωρέσουμε τους άλλους είναι οι ακόλουθες:

 

•    Πρέπει να τους κάνω να πληρώσουν (να νιώσουν ενοχές), επειδή με στενοχώρησαν.

•    Αν τους συγχωρήσω (ή συγχωρήσω τον εαυτό μου), τους τη χαρίζω (ή μου τη χαρίζω).

•    Αν τους συγχωρήσω, δεν θα μπορώ να εκφράζω τη δυσφορία μου για τη συμπεριφορά τους.

•    Θα πρέπει να είμαι καλός.

•    Αν τους συγχωρήσω, σημαίνει ότι είμαι αδύναμος.

•    Αυτοί θα κερδίσουν περισσότερα από μένα.

Γιατί παθαίνω αυτό που φοβάμαι;

Το έχετε παρατηρήσει κι εσείς; Όταν φοβάσαι κάτι, τελικά το παθαίνεις… Όταν σου γίνεται έμμονη ιδέα πως κάτι κακό θα συμβεί, συμβαίνει. Είτε πρόκειται για αρρώστια, είτε για χωρισμό, είτε για οικονομική καταστροφή… Κι όταν το κακό έρχεται, το αποδίδουμε στη διαίσθηση που είχαμε. "Το ήξερα ότι κάτι κακό θα συμβεί, το ένιωθα!", λέμε συνήθως.

Όμως είναι έτσι; Διαισθανόμαστε το κακό ή μήπως το προκαλούμε; Μήπως πράγματι ισχύει η θεωρία της θετικής και αρνητικής ενέργειας στο μαγνητικό σύμπαν που ζούμε; Και άρα, μήπως με το να φοβόμαστε κάτι, να το μελετάμε συνέχεια, τελικά το προκαλούμε, το ελκύουμε πάνω μας; Αυτό ισχύει από αρχαιοτάτων χρόνων. Δεν είναι καθόλου τυχαίες οι παροιμίες του λαού μας "η καλή μέρα απ’ το πρωί φαίνεται" και "ενός κακού μύρια έπονται". Όλοι οι λαοί και όλες οι θρησκείες είχαν αυτή την κοινή θεωρία: το καλό φέρνει το καλύτερο και το κακό το χειρότερο. Σκεφτείτε πόσο συχνά λέμε "μην κακομελετάς" ή "φάε τη γλώσσα σου"!

Προσωπικά πιστεύω σε αυτή τη θεωρία και προτείνω και σε σας να κάνετε το ίδιο. Σταματήστε να φοβάστε για οτιδήποτε. Μην μιλάτε για πιθανές άσχημες καταστάσεις, μην τις σκέφτεστε καν! Μην κάνετε αρνητικές σκέψεις, μην μελετάτε καμιά καταστροφή, τουναντίον να κάνετε συνεχώς όνειρα για όμορφα πράγματα που σας κάνουν να νιώθετε χαρά κι ευτυχία και μόνο που τα φαντάζεστε! Προσπαθήστε να βάλετε τον εαυτό σας μέσα σε μια πολύ όμορφη κατάσταση, με τα πράγματα να σας έχουν έρθει ακριβώς όπως τα θέλετε και νιώστε την ικανοποίηση που θα είχατε αν πραγματικά αυτά τα όμορφα είχαν ήδη συμβεί! Μέσα σε αυτή την κατάσταση δεν χωράει κανένας φόβος, κανένα "ναι, αλλά…", κανένα "κι αν όμως…".

Αν παρ’ όλα αυτά νιώσετε το φόβο να επανέρχεται, να κυριαρχεί μέσα στο μυαλό σας και να σας μπλοκάρει, αντιδράστε. Πιστέψτε πως δεν πρόκειται να συμβεί αυτό το κακό, νιώστε το μέσα σας, βιώστε το πραγματικά. Να έχετε την απόλυτη πεποίθηση πως δε θα συμβεί και να σκέφτεστε μόνο την θετική έκβαση των πραγμάτων. Σιγά σιγά θα δείτε ότι τα συναισθήματα που θα βιώνετε θα είναι αυτά της χαράς και της ελπίδας κι αυτό θα σας δώσει τόση δύναμη που πραγματικά θα καταφέρετε να διώξετε κάθε φόβο από την ψυχή σας και κάθε αρνητική σκέψη από το μυαλό σας. Κι αν πιστέψουμε και στη θεωρία της θετικής ενέργειας του σύμπαντος, τότε η δύναμη αυτή θα καταφέρει να αποτρέψει και το ίδιο το κακό από το να συμβεί.

Ακόμα και στην περίπτωση που τελικά έρθει μια αναποδιά, μην απογοητεύεστε. Να το σκεφτείτε απλά σαν ένα μικρό εμπόδιο, που όμως δε θα σταθεί ικανό να σας ρίξει ψυχολογικά ή να σας αποπροσανατολίσει από τον τελικό στόχο σας. Αν μείνετε πιστοί στο καλό που θέλετε να συμβεί και συνεχίσετε τη ζωή σας με αισιοδοξία, το καλό θα σας ανταμείψει. Αν για παράδειγμα είστε καιρό χωρίς δουλειά και τρέχετε από συνέντευξη σε συνέντευξη, μην απογοητευτείτε αν έρθει μια αρνητική απάντηση σε κάποια αίτηση σας. Αντί να θυμώσετε και να αρχίσετε να λέτε "το ήξερα εγώ, σιγά μην έπαιρναν εμένα, δεν πρόκειται να βρω δουλειά μέσα σε αυτή την κρίση" κ.ο.κ., χαμογελάστε με πείσμα κι αρχίστε να σκέφτεστε ΜΟΝΟ θετικά. Πείτε στον εαυτό σας και πιστέψτε το μέσα σας βαθιά πως κάθε εμπόδιο είναι για καλό κι ο λόγος που δεν σας πήραν σε εκείνη τη δουλειά είναι γιατί σας περιμένει κάποια καλύτερη. Και να είστε σίγουροι πως θα έρθει η καλύτερη δουλειά και να χαίρεστε κάθε στιγμή της ημέρας γι αυτό.

Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα. Όταν σε κάποια φάση της ζωής μας περάσουμε μια ερωτική απογοήτευση και εισπράξουμε απόρριψη από έναν άνθρωπο, συνήθως γενικεύουμε τις καταστάσεις κι αρχίζουμε να πιστεύουμε πως όλοι είναι ίδιοι, πως δεν πρόκειται να βρεθεί ποτέ κανένας κατάλληλος για μας που να μας εκτιμήσει κλπ. κλπ. Αυτού του είδους οι σκέψεις που τελικά γίνονται πεποίθηση μέσα μας, μας αλλοιώνουν τόσο στην εμφάνιση, όσο και στη συμπεριφορά μας. Γινόμαστε κακότροποι, κατσούφηδες και άσχημοι και με άλλα λόγια, εκπέμπουμε αρνητική ενέργεια. Η ενέργεια αυτή είναι πλέον εμφανής σε όλους τους ανθρώπους με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή. Τελικά καταντάμε να είμαστε αποτρεπτικοί και κανείς μοιραία δεν μας πλησιάζει. Κι αυτό όχι γιατί έτσι είναι η κακιά μας η μοίρα όπως πιστεύουμε, αλλά επειδή εμείς οι ίδιοι τους διώχνουμε από κοντά μας. Άρα όντως συμβαίνει αυτό που φοβόμαστε και συμβαίνει επειδή εμείς το κάνουμε να συμβεί. Επειδή εμείς οι ίδιοι το προκαλέσαμε.

Την ίδια ακριβώς "μέθοδο" δοκιμάστε να εφαρμόσετε και σε κάθε άλλο τομέα της ζωής σας. διώξτε τους φόβους σας και το ψυχικό σας κέρδος θα είναι τεράστιο. Δεν είναι καθόλου δύσκολο κι είναι απολύτως στο χέρι σας. Αρκεί να το πιστέψετε!

Ακτινοβολία Hawking, λευκές και μαύρες τρύπες

Σε μία πρόσφατη δημοσίευση στο διαδικτυακό τόπο arxiv, ο Καναδός κοσμολόγος William Unruh υποστηρίζει πως ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά η ακτινοβολία Hawking.

Ο συγκεκριμένος επιστήμονας έχει δώσει το ονομά του στο φαινόμενο Unruh, σύμφωνα με το οποίο ένας παρατηρητής που επιταχύνεται στο κενό θα μετρήσει μία ακτινοβολία, εκεί που ένας ακίνητος παρατηρητής δε θα μετρήσει απολύτως τίποτε.

H ακτινοβολία Hawking

Το 1974 ο διάσημος Βρετανός φυσικός Stephen Hawking είχε κάνει μια ανατρεπτική πρόβλεψη για τις μαύρες τρύπες, εικάζοντας πως τα σώματα αυτά εκπέμπουν μία μορφή ακτινοβολίας, παρόλες τις προβλέψεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας πως είναι τόσο πυκνές που ούτε το φως δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτές.

Η φύση της ακτινοβολίας Hawking, όπως κατόπιν ονομάστηκε, πηγάζει από τις αρχές της κβαντικής φυσικής και με την πάροδο του χρόνου έγινε μία αποδεκτή ιδέα από την υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα. Αλλά παρόλο που οι αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει πολλές μαύρες τρύπες από τότε, κανείς δεν έχει εντοπίσει πειραματικά την ακτινοβολία Hawking.

Οι λευκές τρύπες

Mία ομάδα καναδών φυσικών ωστόσο, από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολούμπια στο Βανκούβερ του Καναδά υποστηρίζουν ότι έχουν καταφέρει να μετρήσουν την ακτινοβολία Hawking για πρώτη φορά, αν και όχι από μια μαύρη τρύπα αλλά από μία … λευκή.

Η λευκή μαύρη τρύπα είναι το ακριβές ανάλογο μίας μαύρης όπου ο χρόνος όμως έχει αναστραφεί (η κβαντική φυσική επιτρέπει κάτι τέτοιο για αντικείμενα του μικρόκοσμου). Ενώ οι μαύρες τρύπες είναι περιοχές του χώρου από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει τίποτα, οι λευκές τρύπες είναι περιοχές που τίποτα δεν μπορεί να εγγραφεί. Έχουν όλες τις ιδιότητες που θα είχαν οι μαύρες τρύπες, αν ο χρόνος έτρεχε προς τα πίσω. Οι επιστήμονες δημιούργησαν λευκές τρύπες σε συνθήκες εργαστηρίου μελετώντας τη ρόη νερού.

Είναι όμως αυτό πραγματικά ακτινοβολία Hawking;

Υπέρ αυτής της άποψης επιχειρηματολογεί ο ο William Unruh, εξηγώντας πως η μαθηματική ισοδυναμία μεταξύ άσπρων και μαύρων τρυπών, συνεπάγεται πως πρόκειται για τον πρώτο εντοπισμό της εν λόγω ακτινοβολίας.

Η συζήτηση προμηνύεται έντονη για το αν θα επιβεβαιωθεί η πειραματική ανακάλυψη. Για να δεχτούν τον ισχυρισμό των Καναδών φυσικών, η επιστημονική κοινότητα θα πρέπει να αποδεχτεί τρεις υποθέσεις. Η πρώτη αφορά στο αν οι διαδικασίες που παράγουν την ακτινοβολία μπορούν να αναπαραχθούν με άλλα μέσα και εν προκειμένω με αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στο πείραμα. Η δεύτερη είναι αν όντως υπάρχει πλήρης μαθηματική ισοδυναμία μεταξύ άσπρων και μαύρων τρυπών . Η τελευταία και ίσως η σημαντικότερη αμφιβολία που πρέπει να καλυφθεί, είναι κατά πόσο τα κλασικά συστήματα που περιλαμβάνουν συνήθη ροή ρευστού, όπως αυτό που μελέτησαν οι ερευνητές, μπορεί να αναπαράξει με ακρίβεια κβαντικά φαινόμενα.

O Unruh βέβαια, κορυφαίος στοχαστής σε αυτόν τον τομέα είναι προφανώς πεπεισμένος, και αυτό κάτι πρέπει να σημαίνει.

Αποθήκευση και ανάκτηση δεδομένων από ένα και μόνο άτομο

Ερευνητές της εταιρείας IBM ισχυρίζονται ότι ανέπτυξαν μία νέα τεχνική η οποία επιτρέπει την αποθήκευση και ανάκτηση δεδομένων από ένα και μόνο άτομο, το μικρότερο σωματίδιο ύλης. Συγκριτικά, οι υφιστάμενοι μαγνητικοί σκληροί δίσκοι χρειάζονται τουλάχιστον 100.000 άτομα για την αποθήκευση ενός «bit», ενώ οι καλύτερες ερευνητικές προσπάθειες μέχρι στιγμής έχουν καταφέρει την αποθήκευση δεδομένων σε αριθμό μεταξύ 3 και 12 ατόμων.

Μια άποψη από ένα μόνο άτομο του Ολμίου, ένα σπάνιο στοιχείο που χρησιμοποιείται ως μαγνήτης για την αποθήκευση δεδομένων ενός bit. Οι επιστήμονες της IBM χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό μικροσκόπιο για να αποδείξουν την τεχνολογία που θα μπορούσε κάποια μέρα να αποθηκεύει όλα τα 35 εκατομμύρια τραγούδια στην βιβλιοθήκη του iTunes, στην επιφάνεια μιας πιστωτικής κάρτας

Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η ιστοσελίδα τεχνολογίας The Inquirer, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν άτομα Ολμίου (Ho) σε μία επιφάνεια από οξείδιο του μαγνησίου.

Το Όλμιο είναι ένα σπάνιο στοιχείο της γης και μέρος της σειράς λανθανιδών των μεταλλικών χημικών στοιχείων. Το Όλμιο πάνω στο οξείδιο του μαγνησίου έχει μία ιδιότητα που ονομάζεται «μαγνητικά δισταθή ισορροπία», που σημαίνει ότι μπορεί να έχει δύο σταθερές μαγνητικές καταστάσεις.

«Η υψηλή μαγνητική σταθερότητα σε συνδυασμό με την ηλεκτρική ανάγνωση και εγγραφή δείχνουν ότι είναι πράγματι δυνατή η ανάπτυξη μονο-ατομικής μνήμης».

Ωστόσο, όπως δήλωσαν οι ερευνητές η νέα αυτή τεχνική βρίσκεται ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο ανάπτυξης όμως η πρακτική εφαρμογή της πιθανόν γίνει διαθέσιμη σε μερικά χρόνια και αναμένουν ότι θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αποθηκεύουμε τα δεδομένα μας, αφού θα μειωθεί σημαντικά ο όγκος των συσκευών.

Πλωτό δωμάτιο ξενοδοχείου στέλνει τους πελάτες στον… ωκεανό!

Ένα φουτουριστικό δωμάτιο ξενοδοχείου σε σχήμα μπάλας υπόσχεται να στείλει τους επισκέπτες μια βόλτα στον ωκεανό προσφέροντάς τους υπέροχη θέα πριν εκείνοι φτάσουν στο κανονικό ξενοδοχείο. Πρόκειται για μια ιδέα που έχει η ιαπωνική εταιρεία Huis Ten Bosch, η οποία διαθέτει ένα εξωτικό νησί, όπου ανακαινίζει ένα ξενοδοχείο, που θα λειτουργήσει μέχρι το τέλος του έτους.

Η σφαίρα, που ονομάζεται Mizukami και είναι 36-38 τ.μ., θα δέχεται τους επισκέπτες, που θα μένουν εκεί 24 ώρες και στη συνέχεια θα φτάνουν στο νησί για να καταλύσουν τις επόμενες μέρες στο ξενοδοχείο. Το πλωτό δωμάτιο είναι προγραμματισμένο να κάνει μια συγκεκριμένη πορεία στη θάλασσα, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία. Αυτή η διαμονή κοστίζει περίπου 250 δολάρια.

Επιστήμονες περιγράφουν τη «γέννηση» του σύμπαντος χωρίς τη Μεγάλη Έκρηξη

Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος που μας περιβάλλει; Με τη Μεγάλη Έκρηξη, σύμφωνα με την καθιερωμένη θεωρία, δηλαδή με την απότομη διαστολή ενός «κοσμικού σπόρου» άπειρης πυκνότητας. Ωστόσο, δύο επιστήμονες υποστηρίζουν πως η παραπάνω περιγραφή δεν είναι η μοναδική που εξηγεί πειστικά την καταγωγή του σύμπαντος.

Πιο συγκεκριμένα, οι δύο ερευνητές πιστεύουν πως, αντί για τη «γέννησή» του από το μηδέν, ο κόσμος μας προέρχεται από ένα προηγούμενο σύμπαν, το οποίο κάποια στιγμή έπαψε να συστέλλεται, ξεκινώντας ξανά να επεκτείνεται. Επομένως, αντί για τη Μεγάλη Έκρηξη, ορόσημο στη συμπαντική ιστορία ήταν η Μεγάλη Αναπήδηση (Big Bounce), η οποία μάλιστα θα μπορούσε να έχει επαναληφθεί και άλλες φορές στο παρελθόν.

Αν και η θεωρία της Μεγάλης Αναπήδησης έχει διατυπωθεί ήδη από τη δεκαετία του 1920, στην πορεία εγκαταλείφθηκε από τους περισσότερους φυσικούς. Ένας σημαντικός λόγος ήταν πως δεν είχε βρεθεί πώς θα ήταν δυνατόν το σύμπαν μεταβαίνει από τη συστολή στη διαστολή, και αντίστροφα, χωρίς να καταλήγει σε ένα σημείο άπειρης πυκνότητας.

Έτσι, αυτό που έκαναν ο Δρ Στέφεν Γκέλεν από το Imperial College του Λονδίνου και ο Δρ Νιλ Τούροκ από το Ινστιτούτο Θεωρητικής Φυσικής Perimeter στον Καναδά, ήταν να διατυπώσουν ένα μοντέλο το οποίο εξηγεί αυτές τις μεταβάσεις.

Έρευνες έχουν δείξει πως το πρώιμο σύμπαν συμπεριφερόταν με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις κλίμακες, δηλαδή ότι οι φυσικοί νόμοι που ίσχυαν για ολόκληρο το σύμπαν περιέγραφαν επίσης και την ύλη – ακτινοβολία ακόμη και σε επίπεδα μικρότερα από τις διαστάσεις του ατόμου.

Στο σύγχρονο σύμπαν, η συμμετρία αυτή έχει «σπάσει», αφού ο μικρόκοσμος και ο μακρόκοσμος αποτελούν την «επικράτεια» διαφορετικών θεωριών. Για παράδειγμα, οι ιδιότητες των στοιχειωδών σωματιδίων περιγράφονται από την κβαντική φυσική, ενώ κοσμικές δομές όπως οι γαλαξίες αποτελούν αντικείμενο της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.

Με δεδομένο ότι το πρώιμο σύμπαν είχε απειροελάχιστες διαστάσεις, θα πρέπει να περιγραφόταν από την κβαντική φυσική. Έτσι, χρησιμοποιώντας την κβαντική φυσική, οι δύο επιστήμονες δημιούργησαν ένα μοντέλο για την εξέλιξή του.

Στο πλαίσιο αυτού του μοντέλου, το προηγούμενο σύμπαν θα μπορούσε όντως να σταματήσει να συστέλλεται, πριν συρρικνωθεί σε ένα σημείο άπειρης πυκνότητας. Αντίθετα, θα ήταν δυνατόν να μεταβεί σε μία φάση διαστολής, ώστε να προκύψει ο κόσμος που μας περιβάλλει.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η κβαντική μηχανική θα μπορούσε επομένως να «γλιτώσει» το σύμπαν από μία βίαιο αρχή όπως η Μεγάλη Έκρηξη, με τον ίδιο τρόπο που «γλιτώνει» τα άτομα από την καταστροφή, αποτρέποντας τη συγχώνευση των ηλεκτρονίων με τους πυρήνες.

Όπως αναφέρει ο Νιλ Τούροκ στο περιοδικό Wired, «με μεγάλη έκπληξη διαπιστώσαμε πως θα μπορούσα να περιγράψουμε τις πρώτες στιγμές του σύμπαντος με την κβαντική μηχανική, κάνοντας ελάχιστες και εύλογες υποθέσεις για την ύλη που υπήρχε τότε. Με αυτές τις προϋποθέσεις, η Μεγάλη Έκρηξη ήταν στην πραγματικότητα μία Μεγάλη Αναπήδηση, όπου η συστολή έδωσε τη θέση της στη διαστολή».

Το επόμενο βήμα για τους δύο φυσικούς είναι να μελετήσουν με ποιον τρόπο το μοντέλο τους μπορεί να επεκταθεί για να εξηγήσει την προέλευση των ανομοιογενών στη δομή του σύμπαντος, από τις οποίες προέκυψαν δομές όπως οι γαλαξίες.

Γιατί ασκούμε αρνητική κριτική σχολιάζοντας τους άλλους;

Μήπως η κρυφή ευχαρίστηση που μας γεμίζει, όταν ασχολούμαστε με τις ζωές και τη συμπεριφορά των άλλων δεν είναι παρά οι σκιές που ρίχνουμε σε ανικανοποίητα κομμάτια του εαυτού μας, τα οποία αρνιόμαστε κατά βάθος να δεχθούμε;

Ένα σύστημα που επιβάλλει…

Ζούμε σε μία κοινωνία άκρως ανταγωνιστική, όπου κυριαρχεί έντονα η σύγκριση και η κριτική μεταξύ των ανθρώπων. Αυτά είναι μέρη του ανταγωνιστικού πνεύματος που η κοινωνία μας επιβάλει από την παιδική ηλικία, ως έναν τρόπο αξιολόγησης της επιτυχίας. Ο πιο δυνατός θα επιβιώσει, ο επιτυχής θα είναι και ο πιο ευτυχισμένος. Έχουμε μάθει να συγκρίνουμε τα επιτεύγματά μας με αυτά των άλλων προκειμένου να τα σταθμίσουμε και να δούμε κατά πόσο μας ικανοποιούν ή όχι.

Ασκούμε αρνητική κριτική γιατί αισθανόμαστε ανασφαλείς. Είναι αδύνατον να δεχθούμε τους άλλους με τα λάθη και τις ατέλειές τους, αν πρώτα δεν έχουμε αποδεχτεί τον ίδιο μας τον εαυτό. Όσο λιγότερο είμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας, τόσο πιο πολύ ψάχνουμε να ρίξουμε το φταίξιμο στους άλλους. Μ’ αυτόν τον τρόπο βρίσκουμε δικαιολογία για τους δικούς μας φόβους και τις δικές μας αδυναμίες. Στην πραγματικότητα αναβαθμίζουμε τον εαυτό μας στα μάτια μας, κριτικάροντας τον άλλον. Είναι σαν να λέμε «Δεν είμαι και τόσο κακός: κοιτάξτε αυτόν, είναι χειρότερος από εμένα.»

Είναι πολύ πιο εύκολο να αναγνωρίσουμε τα λάθη και τις αδυναμίες των άλλων, από το να κοιτάξουμε μέσα μας και να ασκήσουμε αυτοκριτική.

Η διαδικασία αυτή αποτελεί πλέον μια συνήθεια της καθημερινής μας επικοινωνίας. Η συζήτηση γίνεται πιο ενδιαφέρουσα όταν αναφερόμαστε σε τρίτους. «Είδες τι έκανε;» παρατηρούμε και οι ακροατές κρέμονται ήδη από τα χείλη μας. Όλες οι συζητήσεις μας λοιπόν έχουν περιεχόμενο τη ζωή και τις αντιδράσεις των άλλων.

Φαίνεται πως είναι πιο ανώδυνο και εύκολο για μας, ίσως και ευχάριστο, να υπογραμμίζουμε τις ατέλειες των άλλων. Κριτικάροντας τους άλλους, εξασφαλίζουμε ασυνείδητα τους εαυτούς μας. Εμείς γινόμαστε αυτομάτως τα «καλά παιδιά», οι «διαλεκτοί», εκείνοι που είναι σωστοί. Αυτό μειώνει την ανασφάλειά μας, μας εξυψώνει. Ο πιο εύκολος τρόπος να υπερτιμήσουμε τον εαυτό μας είναι να υποτιμήσουμε όλους τους άλλους.

Πρόκειται όμως για μια λύση προσωρινή που, τελικά, στρέφεται εξίσου εναντίον μας. Αν με τόση ευκολία κρίνουμε τους άλλους τι μας εξασφαλίζει στην περίπτωση που μας κριτικάρουν και αυτοί; Αν όντως γινόταν αυτό εμείς πως θα το δεχόμασταν; Από την στιγμή όμως που συνειδητοποιούμε ότι είμαστε έρμαιο στην κριτική των άλλων, η ανασφάλειά μας πολλαπλασιάζεται. Αντιδρούμε έτσι με περισσότερο ανταγωνισμό, ανταποδίδουμε την κριτική, και οδηγούμε τη συμπεριφορά μας στα όρια της κακίας. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που θέλει να στιγματίζονται οι πολλοί ως αδύναμοι, προκειμένου να υπάρξουν οι λίγοι ως εκλεκτοί.

Συνέπειες της αρνητικής κριτικής

Κριτικάροντας διαρκώς τους ανθρώπους γύρω μας, υποτιμώντας την αξία τους, τις προσπάθειές τους, την προσωπικότητά τους, είναι ότι χειρότερο μπορούμε να κάνουμε στους άλλους καθώς και στον ίδιο μας τον εαυτό. Και το κάνουμε πολύ πιο συχνά απ’ ότι νομίζουμε. Ασκούμε μόνιμα κριτική. Στον εαυτό μας, στα παιδιά μας, στο σύντροφό μας, στους συναδέλφους μας, σε φίλους, σε γνωστούς, σε γείτονες και στην κοινωνία. Κάθε άνθρωπος που συναντάμε, κάθε κατάσταση που βιώνουμε, περνάει αυτόματα από ένα φίλτρο αξιολόγησης. Αυτό σίγουρα είναι καλό ως ένα βαθμό γιατί μας καθοδηγεί στο δρόμο που μας υποδεικνύει το ένστικτό μας. Από το σημείο όμως που θα αρχίσουμε να εκφράζουμε τη δυσπιστία, την αβάσιμη καχυποψία, την άρνηση και την κακόβουλη και άχρηστη κριτική θα ήταν καλύτερα να σιωπήσουμε, και να σκεφτούμε πριν μιλήσουμε.

Το ανταγωνιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μας έχει θέσει η κοινωνία να ζούμε και να αντιδρούμε, μας οδηγεί στο να ασκούμε μονίμως στον εαυτό μας συνειδητά η και πολλές φορές ασυνείδητα μια κριτική η οποία είναι αδίσταχτη, χωρίς έλεος, σκληρή και πολλές φορές αβάσιμη. Έχουμε την τάση να απαιτούμε την τελειότητα, να είμαστε ανικανοποίητοι ή και δυστυχείς με αυτά που διαθέτουμε. Θέλουμε περισσότερα και καλύτερα, θέλουμε όλα αυτά που μας διαφεύγουν, θέλουμε και πρέπει να είμαστε τέλειοι. Η κριτική προς τον ατελή εαυτό μας επιβάλλεται προκειμένου να υποκινηθούμε για κάτι καλύτερο.

Τα ίδιο κάνουμε με όλους και με όλα γύρω μας. Θέλουμε και περιμένουμε από τους άλλους να μας φερθούν μ’ ένα συγκεκριμένο τρόπο, να μας δώσουν σημασία και αξία, να είναι συνένοχοι και συνυπεύθυνοι, να καθρεφτίζουν τον εαυτό μας και κυρίως να φανούν αντάξιοι των προσδοκιών μας. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τους άλλους ως άλλοθι για τις δικές μας πράξεις επειδή δεν μπορούμε να αντέξουμε τις συνέπειες των ενεργειών μας.

Συνήθως ασκούμε αρνητική κριτική σε κάποιον ή κάτι όταν εμείς οι ίδιοι έχουμε ανάγκες που ίσως έχουν μείνει ανικανοποίητες. Για αυτό και όταν οι άλλοι αποτυγχάνουν να τις εκπληρώσουν, μας απογοητεύουν. Παίρνουμε έτσι το δικαίωμα να τους υποτιμήσουμε, να τους κριτικάρουμε. «Έτσι και αλλιώς δεν έκαναν αυτό που έπρεπε να κάνουν».

Ας θυμηθούμε την κινέζικη παροιμία που λέει «πριν κρίνεις τον άλλον, περπάτησε τουλάχιστον 10 χλμ. με τα παπούτσια του». Μετά ας αναρωτηθούμε: “ Πώς μπορεί ο καθένας μας να πιστέψει στη δύναμη του εαυτού του, πώς μπορεί κανείς να προχωρήσει στη ζωή με σιγουριά και ασφάλεια όταν δέχεται τόση πίεση, τόση αρνητική κριτική για το ποιόν του και τις πράξεις του; Θα ήταν ευχάριστο αν αυτό συνέβαινε σε εμάς;”

“ Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω…”

Όταν κρίνουμε, αξιολογούμε και βλέπουμε τον κόσμο εγωκεντρικά.

Ας αναρωτηθούμε για λίγο ποιοι είμαστε εμείς που κρίνουμε; Ποιος είναι αυτός που επιβάλει τους δικούς του νόμους και κανόνες συμπεριφοράς; Ποιος επιβάλει τα δικά του «πρέπει» και «θέλω»; Και ποιος από εμάς αναλαμβάνει το βάρος της αλάνθαστης κρίσης; Η κριτική για να είναι εποικοδομητική, προϋποθέτει τη γνώση του τέλειου και τη διάθεση της καλόβουλης συμβουλής προς το πρόσωπο, στο οποίο ασκείται. Έχουμε όμως τη δυνατότητα να την ασκήσουμε με τη συνείδηση μας καθαρή; Είμαστε πραγματικά σε θέση να ορίσουμε το τέλειο, το ανώτερο, το αλάνθαστο; Ποιος από εμάς μπορεί να ισχυριστεί ότι κρίνει σωστά; Ποιος είναι αυτός που είναι τέλειος;

Τι θα γινόταν αν όλοι σταματούσαμε αυτή την αδυσώπητη διαδικασία για εμάς και για τους άλλους;

Τι θα γινόταν αν ο καθένας από εμάς αντικαθιστούσε με τη δική του αυτοκριτική, την τάση που έχει να κριτικάρει τους άλλους; Θα επικεντρωνόμαστε στην κατανόηση και την εξάλειψη των δικών μας αδυναμιών. Ο χρόνος που θα αφιερώναμε στο να βελτιώσουμε τον εαυτό μας θα κάλυπτε ολόκληρη τη μέρα μας, ώστε τελικά όλοι οι άλλοι θα έμοιαζαν μια ασήμαντη λεπτομέρεια στο δικό μας κόσμο.

Είναι άραγε δυνατόν να αποφύγουμε την κριτική ακόμη και όταν η ζωή μας δυσκολεύει εξαιτίας μερικών ανθρώπων των οποίων η κακόβουλη συμπεριφορά, μας επηρεάζει καθημερινά; Είναι σωστό σε αυτές τις περιπτώσεις να στραφούμε πάλι στον εαυτό μας, αντί να στραφούμε και να κρίνουμε την ίδια τη δυσκολία;

Εδώ χρειάζεται καταρχήν να παραδεχθούμε ότι είμαστε άτομα ελεύθερα με αυτόνομη βούληση και δικαίωμα στην επιλογή και να προβληματισθούμε για τα συναισθήματα, τις επιλογές μας ,και τη στάση που χρειάζεται να τηρήσουμε απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους. Σίγουρα πάντως η πραγματική λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα βρίσκεται σε άλλο επίπεδο από την αγανακτισμένη κριτική που μπορούμε πολύ εύκολα να ασκήσουμε.

Και στους αγαπημένους κριτική;

Τι γίνεται όμως με τους ανθρώπους που αγαπάμε και θέλουμε να τους δούμε καλύτερους, χωρίς ψεγάδια και αδυναμίες; Έχουμε το δικαίωμα να επέμβουμε στις προσωπικές τους επιλογές; Μια σοφή κίνηση θα ήταν να περιοριστούμε πάλι στην αυτοκριτική. Να αναρωτηθούμε πόσο εμείς οι ίδιοι είμαστε τέλειοι. Να σκύψουμε στις δικές μας αδυναμίες και να αναρωτηθούμε πώς τις πολεμάμε. Είναι σίγουρα προτιμότερο να καλύψουμε πρώτα τα δικά μας κενά, προτού υποδείξουμε στους άλλους πώς να καλύπτουν τα δικά τους. Έτσι γινόμαστε θετικό παράδειγμα, και αν κάτι υπήρχε περίπτωση να καταστραφεί σε μια σχέση μέσα από μια διαδικασία αντίδρασης, μπορεί να σωθεί εξ αιτίας της μίμησης και επιπλέον να βελτιώσει την επικοινωνία.

Όταν καταφέρουμε να απαλλαγούμε από την κριτική στάση, όταν δεχτούμε τις ατέλειες και τα λάθη των άλλων, τότε αυτόματα γεμίζουμε τους εαυτούς μας με αγάπη και ένα αίσθημα ειρήνης και δεκτικότητας απαλύνει καρδιές μας. Μαθαίνουμε να συγχωρούμε και να δεχόμαστε με αγάπη και κατανόηση τόσο τους ατελείς εαυτούς μας όσο και τους ατελείς συνανθρώπους μας.

Ας συνειδητοποιήσουμε λοιπόν τη διαφορετικότητα όλων μας. Δίνουμε στους άλλους από αυτά που έχουμε να δώσουμε και παίρνουμε από εκείνα, τα οποία ο άλλος μπορεί να μας δώσει. Αυτή είναι και η σημασία της επικοινωνίας, ένα ατέλειωτο πάρε δώσε που θα έπρεπε να το αφήσουμε να ρέει ανενόχλητο, χωρίς κριτικές και κατακραυγές, χωρίς αρνητικότητα και κακοβουλία. Ας πάρουμε απλά αυτά που έχουν να μας χαρίσουν οι συνάνθρωποί μας και αυτά που μπορούμε να δεχτούμε με ευχαρίστηση.

Η μόνη υποχρέωση που έχουμε είναι αυτή απέναντι στον εαυτό μας. Ας ενεργοποιηθούμε λοιπόν στα σημεία που έχουμε τη δυνατότητα, βελτιώνοντας τον εαυτό μας, τις πράξεις μας και την κοινωνία, με όποιο τρόπο ο καθένας μας μπορεί.

Ας αγνοήσουμε όλα εκείνα που μας ενοχλούν ενώ βρίσκονται έξω από την δικαιοδοσία μας και ας τα αφήσουμε ειρηνικά να πάρουν το δικό τους δρόμο.