ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Πρὸς τὴν ἐπιστολήν (7-14)

[7] Πρὸς τοίνυν τούτοις τηλικούτοις οὖσιν, οὐκ ἐρῶ μὲν ὡς οὐ διὰ τὴν εἰρήνην πολλὰ προείληφεν ἡμῶν χωρία καὶ λιμένας καὶ τοιαῦθ᾽ ἕτερα χρήσιμα πρὸς πόλεμον, ὁρῶ δ᾽ ὡς ὅταν μὲν ὑπ᾽ εὐνοίας τὰ πράγματα συνέχηται καὶ πᾶσι ταὐτὰ συμφέρῃ τοῖς μετέχουσι τῶν πολέμων, μένει τὰ συσταθέντα βεβαίως· ὅταν δ᾽ ἐξ ἐπιβουλῆς καὶ πλεονεξίας ἀπάτῃ καὶ βίᾳ κατέχηται, καθάπερ ὑπὸ τούτου νῦν, μικρὰ πρόφασις καὶ τὸ τυχὸν πταῖσμα ταχέως αὐτὰ διέσεισε καὶ κατέλυσεν.

[8] καὶ πολλάκις εὑρίσκω λογιζόμενος οὐ μόνον, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ συμμαχικὰ τῷ Φιλίππῳ πρὸς ὑποψίαν ἥκοντα καὶ δυσμένειαν, ἀλλὰ καὶ τὰ τῆς ἰδίας ἀρχῆς οὐ συνηρμοσμένα καλῶς οὐδ᾽ οἰκείως οὐδ᾽ ὡς οἴεταί τις. ὅλως μὲν γὰρ ἡ Μακεδονικὴ δύναμις ἐν μὲν προσθήκης μέρει ῥοπὴν ἔχει τινὰ καὶ χρῆσιν, αὐτὴ δὲ καθ᾽ αὑτὴν ἀσθενής ἐστι καὶ πρὸς τηλικοῦτον ὄγκον πραγμάτων εὐκαταφρόνητος.

[9] ἔτι δ᾽ αὐτὴν οὗτος τοῖς πολέμοις καὶ ταῖς στρατείαις καὶ πᾶσιν οἷς ἄν τις αὐτὸν μέγαν εἶναι νομίσειε, σφαλερωτέραν αὑτῷ πεποίηκεν. μὴ γὰρ οἴεσθ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῖς αὐτοῖς χαίρειν Φίλιππόν τε καὶ τοὺς ἀρχομένους, ἀλλ᾽ ἐννοεῖσθ᾽ ὡς ὁ μὲν ἐπιθυμεῖ δόξης, οἱ δ᾽ ἀσφαλείας, καὶ αὐτῷ μὲν οὐκ ἔστι τυχεῖν ταύτης ἀκινδύνως, οἱ δ᾽ οὐδὲν δέονται, καταλείποντες οἴκοι τέκνα, γονεῖς, γυναῖκας, φθείρεσθαι καὶ καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν κινδυνεύειν ὑπὲρ αὐτοῦ.

[10] ὥστε τοὺς μὲν πολλοὺς τῶν Μακεδόνων ἐκ τούτων ἄν τις ἴδοι πῶς διάκεινται πρὸς τὸν Φίλιππον· τοὺς δὲ περὶ αὐτὸν ὄντας ἑταίρους καὶ τοὺς τῶν ξένων ἡγεμόνας εὑρήσετε δόξαν μὲν ἔχοντας ἐπ᾽ ἀνδρείᾳ, περιδεῶς δὲ μᾶλλον τῶν ἀδόξων ζῶντας. τοῖς μὲν γὰρ ὁ πρὸς τοὺς πολεμίους μόνον ὑπάρχει κίνδυνος, οἱ δὲ τοὺς κόλακας καὶ τοὺς διαβάλλοντας αὐτοὺς μᾶλλον ἢ τὰς μάχας δεδίασι·

[11] κἀκεῖνοι μὲν μετὰ πάντων ἀγωνίζονται πρὸς τοὺς ἀντιταχθέντας, τοῖς δὲ καὶ τῶν ἐν τοῖς πολέμοις κακῶν οὐκ ἐλάχιστον μέρος μέτεστιν, καὶ χωρὶς ἰδίᾳ τὸν τρόπον τὸν τοῦ βασιλέως φοβεῖσθαι συμβέβηκεν. ἔτι δὲ τῶν μὲν πολλῶν ἐὰν ἁμάρτῃ τις, ζημίας κατὰ τὴν ἀξίαν εἴληφεν· οἱ δ᾽ ὅταν μάλιστα κατορθώσωσι, τότε μάλιστα σκορακίζονται καὶ προπηλακίζονται παρὰ τὸ προσῆκον.

[12] καὶ τούτοις οὐδ᾽ ἂν εἷς εὖ φρονῶν ἀπιστήσειεν· οὕτω γὰρ φιλότιμον αὐτὸν εἶναί φασιν οἱ συνδιατρίψαντες ὥστε βουλόμενον τὰ κάλλιστα τῶν ἔργων πάνθ᾽ αὑτοῦ δοκεῖν εἶναι μᾶλλον ἄχθεσθαι τῶν στρατηγῶν καὶ τῶν ἡγεμόνων τοῖς ἄξιον ἐπαίνου τι πράξασιν ἢ τοῖς ὅλως ἀποτυχοῦσι.

[13] πῶς οὖν, εἴπερ ἐστὶ ταῦτα τοιαῦτα, πιστῶς ἤδη πολὺν χρόνον αὐτῷ παραμένουσιν; ὅτι νῦν μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸ κατορθοῦν αὐτὸν ἐπισκοτεῖ πᾶσι τοῖς τοιούτοις· αἱ γὰρ εὐπραξίαι δειναὶ συγκρύψαι καὶ συσκιάσαι τὰς ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων εἰσίν· εἰ δέ τι πταίσει, τότ᾽ ἀκριβῶς διακαλυφθήσεται ταῦτα πάντα. συμβαίνει γάρ, ὥσπερ ἐν τοῖς σώμασιν ἡμῶν·

[14] ὅταν μὲν ἐρρωμένος ᾖ τις, οὐδὲν ἐπαισθάνεται τῶν καθ᾽ ἕκαστα σαθρῶν, ἐπὰν δ᾽ ἀρρωστήσῃ, πάντα κινεῖται, κἂν ῥῆγμα κἂν στρέμμα κἂν ἄλλο τι τῶν ὑπαρχόντων ᾖ μὴ τελέως ὑγιεινόν· οὕτω καὶ τῶν βασιλειῶν καὶ ἁπασῶν τῶν δυναστειῶν, ἕως μὲν ἂν ἐν τοῖς πολέμοις κατορθῶσιν, ἀφανῆ τὰ κακά ἐστι τοῖς πολλοῖς, ἐπὰν δέ τι πταίσωσιν, ὃ νῦν παθεῖν εἰκὸς ἐκεῖνον μεῖζον φορτίον ἢ καθ᾽ αὑτὸν αἰρόμενον, γίγνεται φανερὰ τὰ δυσχερῆ πάντα τοῖς ἅπασιν.

***
[7] Εκτός από αυτά λοιπόν τα τόσο σημαντικά, δεν μπορώ να αρνηθώ ότι ο Φίλιππος εκμεταλλευόμενος την ειρήνη πρόλαβε και κατέλαβε πολλές οχυρές μας θέσεις, πολλά λιμάνια και άλλα παρόμοια και χρήσιμα για πόλεμο. Διαπιστώνω όμως ότι, όταν μια ομοσπονδία στηρίζεται σε φιλική διάθεση των μελών της και ταυτίζονται τα συμφέροντα όλων αυτών που παίρνουν μέρος στους πολέμους, τότε ο συνασπισμός αυτός διατηρείται σταθερός· όταν όμως από δολιότητα και απληστία στηρίζεται, όπως τώρα με την περίπτωση του Φιλίππου, στην απάτη και στη βία, τότε ασήμαντη αφορμή και ένα τυχαίο λάθος την κουνάει συθέμελα και την διαλύει.

[8] Πολύ συχνά, Αθηναίοι, εξετάζοντας τα γεγονότα διαπιστώνω ότι όχι μόνο οι σύμμαχοι του Φιλίππου κατέληξαν να τον υποψιάζονται και να τον εχθρεύονται αλλά και μέσα στην ίδια την επικράτειά του δεν υπάρχει καλή συνοχή ούτε ομόνοια ούτε τα πράγματα έχουν έτσι όπως φαντάζεται κανείς. Γενικά, η Μακεδονική δύναμη ως προσθήκη (: επικουρική) επηρεάζει κάπως και προσφέρει κάποιαν ωφέλεια· αυτή καθεαυτή όμως είναι ασθενής και κανείς δεν την υπολογίζει προκειμένου για επιχειρήσεις τέτοιας εμβέλειας.

[9] Ο Φίλιππος, με τους πολέμους, τις εκστρατείες και με όλα όσα θα πίστευε κανείς ότι αυτός είναι μεγάλος, έχει κάνει τη δύναμή του ακόμη πιο επισφαλή και για τον ίδιο ακόμη. Μην φαντάζεστε, Αθηναίοι, ότι με τα ίδια πράγματα χαίρονται ο Φίλιππος και οι υπήκοοί του· αλλά βάλτε καλά στον νου σας ότι αυτός επιθυμεί δόξα, αυτοί ασφάλεια· αυτός δεν μπορεί να πετύχει αυτήν χωρίς κινδύνους· αυτοί, εξάλλου, με τη σκέψη στα παιδιά, τους γονείς και τις γυναίκες τους που αφήνουν στην πατρίδα (: στο σπίτι), δεν είναι καθόλου πρόθυμοι ώστε να καταστρέφονται και να διακινδυνεύουν καθημερινά για χάρη του.

[10] Από αυτά λοιπόν μπορεί να συμπεράνει κανείς από ποια συναισθήματα προς τον Φίλιππο διακατέχονται οι περισσότεροι Μακεδόνες· όσο για τους πεζέταιρους που τον περιστοιχίζουν και τους επικεφαλής των μισθοφόρων του, θα διαπιστώσετε ότι έχουν δοξαστεί για την ανδρεία τους, αλλά ζουν με περισσότερο φόβο από ό,τι οι άσημοι. Γιατί οι τελευταίοι έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τον κίνδυνο από τους εχθρούς, ενώ οι πρώτοι φοβούνται περισσότερο τους κόλακες και τους συκοφάντες τους παρά τις μάχες.

[11] Εκείνοι, εξάλλου, αγωνίζονται με όλα τα μέσα εναντίον των αντιπάλων, ενώ οι άλλοι και μεγάλο μέρος των κινδύνων στους πολέμους αντιμετωπίζουν και επιπλέον —και αυτό συμβαίνει σ᾽ αυτούς ειδικά— φοβούνται και τον χαρακτήρα του Βασιλιά τους. Ακόμη, αν ένας από το ανώνυμο πλήθος υποπέσει σε κάποιο παράπτωμα, τιμωρείται ανάλογα με τη θέση του· όταν όμως οι αξιωματούχοι πετύχουν κάτι πολύ αξιόλογο, τότε κυρίως, αντίθετα από ό,τι πρέπει, πέφτουν σε δυσμένεια και προπηλακίζονται.

[12] Και δεν υπάρχει ούτε και ένας λογικός άνθρωπος που να δυσπιστεί σε αυτά· όσοι τον έζησαν από κοντά λένε ότι είναι τόσο πολύ φιλόδοξος, ώστε θέλει τα ωραιότερα κατορθώματα να φαίνονται ότι είναι όλα δικά του, γι᾽ αυτό και οργίζεται περισσότερο με αυτούς από τους στρατηγούς και τους αξιωματούχους του που πετυχαίνουν κάτι αξιόλογο παρά με εκείνους που δεν κατορθώνουν τίποτε.

[13] Συνεπώς, αν πράγματι έτσι έχουν τα πράγματα, πώς είναι δυνατόν να του είναι αφοσιωμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα; Διότι τα μέχρι τώρα κατορθώματά του, Αθηναίοι, επισκιάζουν όλα αυτά· γιατί οι επιτυχίες είναι φοβερές στο να συγκαλύπτουν και να αφήνουν στη σκιά τα ελαττώματα των ανθρώπων. Αν όμως θα έχει κάποιαν αποτυχία, τότε όλα αυτά θα αποκαλυφθούν με κάθε λεπτομέρεια. Γιατί με τους πολιτικούς άνδρες συμβαίνει ό,τι και με το σώμα·

[14] όσο καιρό δηλαδή είναι κάποιος γερός (: υγιής), δεν αισθάνεται αν κάποιο μέρος του σώματός του είναι πειραγμένο· όταν όμως αρρωστήσει, τότε εμφανίζονται όλα, κατάγματα, στραμπουλήγματα και οποιοδήποτε άλλο όργανο δεν είναι τελείως καλά. Έτσι και με τις μοναρχίες και τα τυραννικά καθεστώτα, όσον καιρό έχουν επιτυχίες στους πολέμους, ο πολύς κόσμος δεν βλέπει τις αδυναμίες τους· όταν όμως έχουν κάποιαν αποτυχία, πράγμα που είναι φυσικό να πάθει τώρα εκείνος, αφού σηκώνει φορτίο μεγαλύτερο από τις δυνατότητές του, τότε αποκαλύπτονται σε όλους όλες οι δυσκολίες τους.