Η φιλοσοφία μιλά για την ευτυχία: δεν υπάρχει στοχαστής, αρχαίος ή σύγχρονος, που να μην έχει ασχοληθεί με αυτό το θεμελιώδες για τον άνθρωπο ζήτημα. Αποτελεί ουσιώδες θέμα στο οποίο επικεντρώνονται οι υψηλότερες προσδοκίες του ανθρώπου. Αυτό που κάνει ακόμα και τους πιο τεμπέληδες φοιτητές να στρέφουν ευήκοα ώτα. Τι είναι ευτυχία; Τι ακριβώς σημαίνει «είμαι ευτυχισμένος»; Ευτυχία θα μπορούσε άραγε να είναι –ή θα έπρεπε να είναι– το να απολαμβάνουμε σύντομες ηλιόλουστες ημέρες εν μέσω ομίχλης;Ο Γούντι Αλεν –ένας στοχαστής της εποχής μας– στην ερώτηση «υπήρξες ποτέ ευτυχισμένος;» απαντά «ποτέ περισσότερο από έξι ώρες», το οποίο σημαίνει ότι η ευτυχία για αυτόν περνά και φεύγει και είναι αδύνατον να την κρατήσει. Ο φημισμένος γερμανός φιλόσοφος Τεοντόρ Αντόρνο (1903-1969) στα μέσα του 20ού αιώνα υποστήριξε ότι συνειδητοποιούμε ακριβώς ότι είμαστε ευτυχισμένοι, όταν ήδη έχει περάσει η ευτυχία.
Ευλογημένη παροδικότητα: μας σώζει από τον κίνδυνο να ζούμε μία ευτυχισμένη (ή και δυστυχισμένη) ζωή, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Ωστόσο ο Μισέλ ντε Μοντέν (1533-1592), τέσσερις αιώνες νωρίτερα, υποστήριξε ότι κανείς δεν είναι ποτέ δυστυχισμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς να είναι ο ίδιος υπεύθυνος για αυτό. Ο Μοντέν πίστευε ότι υπάρχει η τέχνη της διαρκούς ευτυχίας και ότι μπορείς ακόμα και να μάθεις να είσαι ευτυχισμένος.
Την εποχή του Πλάτωνα κυριαρχούσε ο ορθολογισμός: η ευτυχία ήταν το αποτέλεσμα μιας καλής ζωής, μέσα από την αναζήτηση της σοφίας και της αρετής. Ο Επίκουρος το συνοψίζει ως εξής: «Δεν θα ζήσει ποτέ κάποιος ευτυχισμένος εάν η ζωή του δεν είναι φρόνιμη, όμορφη και δίκαιη — και η ζωή δεν θα είναι ποτέ φρόνιμη, όμορφη και δίκαιη χωρίς ευτυχία». Σήμερα, αν και ο όρος αρετή έχει προκαλέσει κάποια σύγχυση, μη γνωρίζοντας καλά τι ακριβώς είναι το ενάρετο και σε ποια αναλογία είναι με την ευτυχία, ο δρόμος προς αυτήν είναι πολύ πιο βασανιστικός.
Δεν αρκούν τα πάσης φύσεως εγχειρίδια περί «θετικής σκέψης» (ούτε εκείνα φυσικά που εξηγούν τη μαγική δύναμη της αναδιοργάνωσης) για να εξηγήσουν τι σημαίνει ευτυχία και πού μπορεί κάποιος να την αναζητήσει. Δεν αρκεί ούτε και ο Γούντι Αλεν, αν και συχνά βοηθά. Το να πεις σε κάποιον «Να είσαι ευτυχισμένος» αποτελεί τον ασφαλέστερο τρόπο για να τον απομακρύνει από τη δυνατότητα αυτή. Ο αυστριακός φιλόσοφος-ψυχίατρος Πολ Βατσλάβικ (1921-2007) στο βιβλίο του: «Φτιάξε τη δυστυχία σου μόνος σου» ( κυκλοφορεί και στα ελληνικά), εξηγεί ότι οι άνθρωποι στην αναζήτηση της ευτυχίας συνήθως κάνουν το ακριβώς αντίθετο, δημιουργούν δηλαδή τη δική τους δυστυχία στην προσπάθειά τους να διορθώσουν τα συναισθηματικά τους προβλήματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου