Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΜΕΛΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ, ΣΙΜΩΝΙΔΗΣ

Δανάη

Ο Ακρίσιος, ο βασιλιάς του Άργους, έλαβε χρησμό που έλεγε ότι θα τον σκότωνε ο γιος που θα γεννούσε η κόρη του η Δανάη. Γι᾽ αυτό έκλεισε την (ανύπαντρη) κόρη του σ᾽ έναν υπόγειο χάλκινο θάλαμο. Ο Δίας μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή και ενώθηκε με τη Δανάη. Από την ένωση αυτήν γεννήθηκε ο Περσέας. Ο Ακρίσιος, για να αποτρέψει την εκπλήρωση του χρησμού, έβαλε μάνα και γιο σε μια λάρνακα (κασέλα) και τους έριξε στη θάλασσα. Τελικά σώθηκαν στη Σέριφο.

Στο απόσπασμα που ακολουθεί -το μόνο που σώζεται από το ποίημα- περιγράφεται η στιγμή που η Δανάη, μέσα στο αγριεμένο πέλαγος, παίρνει στην αγκαλιά της τον μικρό Περσέα που κοιμάται και του μιλάει τρυφερά.

Δεν γνωρίζουμε από ποιο ποίημα προέρχεται το απόσπασμα. Ενδέχεται να ήταν, όπως έχει υποστηριχθεί, διθύραμβος, θρήνος ή επινίκια ωδή. Η σύνθεση αυτή πιθανώς είχε τη συνήθη για τη χορική ποίηση τριαδική δομή (στροφή - αντιστροφή -επωδός). Εικάζεται ότι ίσως έχουμε το τέλος μιας αντιστροφής (στ. 1 -7), την επωδό (στ. 8-20) και την αρχή της επόμενης στροφής (στ. 21-7).

Απόσπασμα 543

ὅτε λάρνακι
ἐν δαιδαλέᾳ
ἄνεμός τε †μην† πνέων
κινηθεῖσά τε λίμνα δείματι
5 ἔρειπεν, οὐκ ἀδιάντοισι παρειαῖς
ἀμφί τε Περσέι βάλλε φίλαν χέρα
εἶπέν τ᾽· ὦ τέκος οἷον ἔχω πόνον·
σὺ δ᾽ ἀωτεῖς, γαλαθηνῷ
δ᾽ ἤθεϊ κνοώσσεις
10 ἐν ἀτερπέι δούρατι χαλκεογόμφῳ
‹τῷ›δε νυκτιλαμπεῖ,
κυανέῳ δνόφῳ ταθείς·
ἄχναν δ᾽ ὕπερθε τεᾶν κομᾶν
βαθεῖαν παριόντος
15 κύματος οὐκ ἀλέγεις, οὐδ᾽ ἀνέμου
φθόγγον, πορφυρέᾳ
κείμενος ἐν χλανίδι, πρόσωπον καλόν.
εἰ δέ τοι δεινὸν τό γε δεινὸν ἦν,
καί κεν ἐμῶν ῥημάτων
20 λεπτὸν ὑπεῖχες οὖας.
κέλομαι δ᾽, εὗδε βρέφος,
εὑδέτω δὲ πόντος, εὑδέτω δ᾽ ἄμετρον κακόν·
μεταβουλία δέ τις φανείη,
Ζεῦ πάτερ, ἐκ σέο·
25 ὅττι δὲ θαρσαλέον ἔπος εὔχομαι
ἢ νόσφι δίκας,
σύγγνωθί μοι.

***
Μέσα στο πλουμιστό πλεούμενο κλεισμένοι
μάνα και γιος.
Λυσσομανούσε ο αγέρας, το πέλαγος τρικυμισμένο-
Ράγισε ο τρόμος της Δανάης την ψυχή,5
καυτά κύλησαν τα δάκρυα στα μάγουλά της.
Πήρε στην αγκαλιά της τον Περσέα
και του ψιθύρισε στ᾽ αυτί.
Μικρό μου αγόρι,
τι συμφορά με έχει βρει.
Γαληνεμένο κοιμάσαι,
απόκαμε η τρυφερή καρδούλα σου,
κι έχεις πλαγιάσει σ᾽ αυτήν την άβολη βαρκούλα,10
που είναι στεριωμένη με χάλκινα καρφιά
και λαμπυρίζει μέσα στη μαυρίλα της ζοφερής ετούτης νύχτας.
Μέσα στον αλικοπόρφυρο μανδύα τυλιγμένο
αφήνεις μόνο το γλυκό σου προσωπάκι να φανεί.
Δεν νοιάζεσαι για της αλμύρας τον αφρό15
που πάνω από το κεφάλι σου παφλάζει.
Ούτε για τα ουρλιαχτά του ανέμου.
Αν ήξερες φόβος τι σημαίνει,
θα τέντωνες στο θρήνο το τρυφερό σου αυτί.20
Μωρό μου, κοιμήσου σε παρακαλώ, κοιμήσου,
να κοιμηθεί κι η θάλασσα,
να κοιμηθεί και το κακό που μας κυνηγά.
Δία μου, θα αλλάξεις γνώμη;
Αν είναι τολμηρή,25
αν είναι άδικη η προσευχή μου,
συγχώρεσέ με.

Τι Μας Εμποδίζει να Αλλάξουμε Γνώμη;

Από τη στιγμή που μία πληροφορία θα περάσει στον σκληρό μας δίσκο ως γεγονός, αυτομάτως σώζεται ως προσωπικό πιστεύω και η διαδικασία διαγραφής του καθίσταται δύσκολη και ορισμένες φορές ακατόρθωτη.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί δε θέλουμε να συμμετέχουμε στη μια πορεία αλλαγής πλεύσης της σκέψης μας και να την αντικαταστήσουμε με μία νέα, πιο εξελιγμένη μορφή της;

Έχουμε πειστεί πως αν αλλάξουμε γνώμη για κάποιον ή για κάτι θα θεωρηθούμε ανώριμοι και ασταθείς, φοβούμενοι τυχόν επικριτικές στάσεις.

Είναι άξιον περιέργειας το γεγονός πως, ενώ συμφωνούμε ότι η προσωπική ανάπτυξη συνεπάγεται την υπέρβαση του μέχρι χθες εαυτού μας, κατακτώντας καθημερινά ένα υψηλότερο και πολυδιάστατο επίπεδο νόησης και κατανόησης του κόσμου που ζούμε και μας περιβάλλει, δείχνουμε ανυπέρβλητη δυσφορία στη θέα μιας εν δυνάμει εγκατάλειψης πρότερων πεποιθήσεων, οι οποίες δεν αφήνουν χώρο ενσωμάτωσης νέου υλικού.

Για να αποφύγουμε τη δυσάρεστη αυτή θέση, αποκρύπτουμε ή συχνά καμουφλάρουμε το φίλτρο υποδοχής ανανέωσης πληροφοριών και αποπροσανατολίζουμε με μεγάλη επιτυχία την εισαγωγή ιδεών που δύναται να ταράξουν τις ήδη υπάρχουσες θέσεις.

Με άλλα λόγια, αποτυγχάνουμε παταγωδώς να ακολουθήσουμε τη διαχρονικά χρήσιμη συμβουλή του Carl Sagan περί κριτικής σκέψεως, η οποία δεν είναι άλλη από την ακόλουθη: “Προσπαθήστε να μη δένεστε υπερβολικά με μία θεωρία, απλώς επειδή είναι δίκη σας”.

Η ενστικτώδης και ασυνείδητη ανάγκη μας να προστατέψουμε κάτι που θεωρούμε απόκτημά μας, δεν αφήνει χώρο στην υγιή αμφισβήτηση της ορθότητάς του. Για το λόγο αυτό, όταν κάποιος προσπαθεί να μας διορθώσει και να ξεδιαλύνει κάποια τυχόν παρανόηση, ανεξέλεγκτα λειτουργούμε αντίστροφα και ενδυναμώνουμε πεισματικά τη θέση μας, αντιτιθέμενοι στον πομπό του νέου μηνύματος, με τελική αποστολή μας να εξαλείψουμε οτιδήποτε εισβάλει στην ταριχευμένη σκέψη μας.

Με τη πάροδο του χρόνου, η παγίωση αυτής της στάσης, καθιστά αδρανή τη δυνατότητα ανίχνευσης ασθενών πιστεύω και διατηρεί σταθερή τη τοξική συνήθειά μας να τα θεωρούμε υγιή.

Η παραπάνω στάση χαρακτηρίζει ένα μεγάλο τμήμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όμως δεν είναι καθολική. Θύματά της είναι συνήθως όσοι δεν επιθυμούν να δημιουργήσουν νέες νευρωνικές συνάψεις και επαναπαύονται στη μηρυκαστική ανακύκλωση ιδεών και αντιλήψεων.

Στη περίπτωση αυτή, η μεροληπτική αφομοίωση λαμβάνει δράση και θέτει τον εγκέφαλο σε αυτόματο πρόγραμμα, το οποίο δέχεται μόνο απλές εξηγήσεις που δεν απαιτούν μεγάλη προσπάθεια επεξεργασίας και κυρίως αναβάθμισης.

Το κλειδί για την προσωπική ανέλιξή μας είναι η άβολη πολυτέλεια της, ελεγμένης υπό αμφισβήτηση, αλλαγής, η οποία θα ελαχιστοποιήσει την επισφαλή τακτική αυτοδικαίωσης των προσωπικών μας δεδομένων.

Οι 10 κλέφτες της ενέργειάς σου

-Άφησε τους ανθρώπους που μοιράζονται μονάχα παράπονα, προβλήματα, καταστροφικές ιστορίες, φόβο και κριτική στους άλλους. Εάν κάποιος ψάχνει να βρει ένα κάδο απορριμάτων για να πετάξει τα σκουπίδια του, κοίταξε να μην είσαι εσύ!
-Πλήρωσε τα χρέη σου στην ώρα τους. Ταυτόχρονα ζήτησε πίσω αυτά που σου χρωστάνε ή εάν δεν μπορείς άφησε το να πάει στην ευχή!
-Να κρατάς τις υποσχέσεις σου. Εάν δεν το έχεις κάνει, αναρωτήσου το γιατί. Πάντοτε μπορείς να αλλάξεις γνώμη ζητώντας συγνώμη, να ξαναδιαπραγματευτείς ή να προσφέρεις μια εναλλακτική λύση σε μια υπόσχεση που δεν διατήρησες, μην το κάνεις όμως συνήθεια. Ο πιο απλός τρόπος για να αποφύγεις να μην κάνεις κάτι που υποσχέθηκες είναι να πεις αμέσως «όχι».
-Αφιέρωσε χρόνο μονάχα στα πράγματα που σε ευχαριστούν να κάνεις.
-Επέτρεψε στον εαυτό σου να ξεκουράζεται όταν χρειάζεται και να δρας όταν σου παρουσιάζεται μια καλή ευκαιρία.
-Πέτα, συμμάζεψε και οργανώσου. Δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από το να σου «ρουφήξει» την ενέργεια σου ένας χώρος ακατάστατος και γεμάτος από πράγματα του παρελθόντος που δεν σου χρησιμεύουν πια!
-Να δίνεις προτεραιότητα στην υγεία σου. Χωρίς την μηχανή του σώματος σου, δουλεύοντας στο μέγιστο, δεν μπορείς να κάνεις και πολλά. Κάνε συχνά διαλείμματα.
-Αντιμετώπισε τις τοξικές καταστάσεις που ανέχεσαι, από το να εξαγοράσεις ένα φίλο ή κάποιο μέλος της οικογένειας, μέχρι στο να ανέχεσαι αρνητικές ενέργειες ενός συντρόφου ή κάποιας ομάδας. Λάβε τα αναγκαία μέτρα.
-Αποδοχή. Από το να χαλάς την «ζαχαρένια» σου με μια κατάσταση που δεν μπορείς να αλλάξεις κάνε τον «κινέζο».
-Συγχώρεσε, άφησε μια κατάσταση που σου προκαλεί πόνο, μπορείς πάντα να επιλέξεις να αφήσεις και να απελευθερώσεις τον πόνο της μνήμης!

15 λάθη της γλώσσας του σώματος που πρέπει οπωσδήποτε να μην κάνετε

Η γλώσσα του σώματος και τα κρυφά σινιάλα που εκπέμπει έχουν αποτελέσει πολλές φορές αντικείμενο μελέτης ενώ η προσπάθεια αποκωδικοποίησης της, έχει αναδειχθεί σε νέο πεδίο ερευνών.

Τι συμβαίνει όμως όταν πρόκειται για την καριέρα; Ποιες είναι εκείνες οι εκφράσεις του σώματος που φανερώνουν πόσο επιτυχημένος είσαι ή όχι; Πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε ώστε να μην σαμποτάρουμε την καριέρα μας; Το έγκυρο QZ.com, παρουσιάζει τις 15 εκφράσεις του σώματος που σχετίζονται με την επιτυχημένη πορεία μας δεν είναι και τόσο προφανείς όσο νόμιζαν κάποιοι μέχρι τώρα.

1. Καμπούριασμα
Όταν καμπουριάζουμε υποδηλώνουμε πως δεν επιθυμούμε να βρισκόμαστε στο χώρο που είμαστε. Το σώμα με αυτή τη στάση φανερώνει πόσο πολύ βαριόμαστε, και δημιουργούμε έτσι μια άσχημη εικόνα για εμάς στους γύρω μας. Δεν θα έλεγες ποτέ στο αφεντικό σου «Δεν θέλω να κάτσω να σε ακούσω», αλλά το σώμα σου το λέει με σαφήνεια. Το μυαλό είναι κωδικοποιήμενο να χρησιμοποιεί τόσο χώρο, όσο χρειάζεται ανάλογα με τους ανθρώπους που υπάρχουν σε αυτό.
Όταν καθόμαστε σε ίσια στάση και με τους ώμους υψωμένους τότε υποδηλώνουμε πως διαθέτουμε εξουσία στο χώρο. Αντίθετα, το καμπούριασμα φανερώνει πως πιεζόμαστε από το χώρο, νιώθουμε άβολα και λιγότερο δυναμικοί. Σε συζητήσεις η σωστή στάση του σώματος προκαλεί το σεβασμό και από τις δύο πλευρές.

2. Υπερβολικές χειρονομίες
Όταν χρησιμοποιούμε έντονες και υπερβολικές χειρονομίες τότε υποδηλώνουν ότι ίσως να προσπαθούμε υπερβολικά για την αλήθεια. Αυτό επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα συχνά γιατί οι συνομιλητές μας ίσως να νομίζουν ότι προσπαθούμε έντονα να τους πείσουμε για κάτι. Ο στόχος είναι να χρησιμοποιούμε μικρές, ελεγχόμενες κινήσεις που υποδηλώνουν εξουσία, δύναμη και αυτοπεποίθηση –χρησιμοποιώντας διάπλατα τους ώμους, ή τις παλάμες των χεριών. Αυτές οι κινήσεις επικοινωνούν στους άλλους ότι δεν έχουμε να κρύψουμε τίποτα.

3. Να κοιτάμε συνέχεια το ρολόι
Ξεκάθαρο σημάδι ασέβειας προς τον συνομιλητή μας, υπερβολικού εγωϊσμού και ανυπομονησίας. Φαίνεται προς τους άλλους ως ένδειξη αδιαφορίας για τα όσα λένε, με άλλα λόγια, δεν βλέπουμε την ώρα για να τους αφήσουμε.

4. Απομακρυσμένοι από τους άλλους
Αυτό δηλώνει πως δεν ενδιαφερόμαστε για τη συζήτηση, γυρνάμε την πλάτη μακριά από τους συνομιλητές μας ή ακόμη δεν συμμετέχουμε σε αυτή. Αυτή είναι μια ένδειξη αδιαφορίας, ακόμη και καψυποψίας προς αυτόν που μιλά.

5. Όταν αποφεύγουμε την οπτική επαφή
Η αποφυγή της άμεσης επαφής με τα μάτια δείχνει ότι κάτι κρύβουμε, ότι δεν έχουμε μεγάλη αυτοπεποίθηση ή ενδιαφέρον για όσα λέει ο συνομιλητής μας, στοιχεία που δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να διαμορφώσουν την εικόνα μας όταν πρόκειται για επαγγελματικές συζητήσεις. Όταν συμβαίνει αυτό, τότε φαίνεται πως δεν έχουμε μεγάλη εμπιστοσύνη στα λεγόμενά μας και ότι τα λόγια μας δεν έχουν καμία ισχύ. Είναι, πραγματικά πολύ σημαντικό να διατηρούμε την επαφή με τα μάτια ειδικά όταν πρόκειται για σημαντικές συζητήσεις. Στον αντίποδα η διαρκής επαφή υποδηλώνει έντονη αυτοπεποίθηση, εξουσία, δύναμη και εξυπνάδα. Επειδή κάποιοι δεν είναι εξοικειωμένοι με την άμεση οπτική επαφή και την απεφεύγουν, αυτό προκαλεί τα αντίθετα αποτελέσματα στον επαγγελματικό τομέα.

6. Ασυνέπεια μεταξύ των όσων λέμε και των εκφράσεων του προσώπου
Το παραπάνω, παρουσιάζει την εικόνα ενός ανθρώπου που προσπαθεί να εξαπατήσει τους συνομιλητές του αφού φαίνεται σαν ό,τι λεει να μην είναι αληθινό. Ένα πολύ συνηθισμένο παράδειγμα είναι το νευρικό -ασυναίσθητο- χαμόγελο που έχει κάποιος όταν αρνείται μια προσφορά κατά τη διάρκεια μιας διαπραγμάτευσης. Αυτό φανερώνει πόσο άβολα αισθάνεται η άλλη πλευρά για συνεργασία αφού φαίνεται σαν κάτι να υποβόσκει.

7. Όταν γνέφουμε υπερβολικά.
Κάποιοι άνθρωποι γνέφουν διαρκώς ασυνείδητα, ως ένδειξη ότι συμφωνούν σε όλα ή ότι κατανοούν πλήρως κάτι που ενδεχομένως και να μην συμβαίνει στην πραγματικότητα. Είναι ένα από τα πολλά σημάδια που υποδηλώνουν άγχος.

8. Σταυρωμένα χέρια. Και πόδια.
Ως ένα βαθμό αυτό φανερώνει πως δεν είμαστε έτοιμοι να αφήσουμε τον εαυτό μας ελεύθερο ώστε να μας πλησιάσει ο άλλος. Φαινόμαστε μπλοκαρισμένοι ακόμη και αν χαμογελάμε ή συμμετέχουμε στη συζήτηση αφού οι άλλοι έχουν την αίσθηση ότι το μόνο που θέλουμε είναι να τους κάνουμε να σταματήσουν. Σε περίπτωση που δεν θέλουμε να δώσουμε τη λάθος εντύπωση για την εικόνα μας τότε καλό θα ήταν να αποφύγουμε τέτοιου είδους κινήσεις.

9. Η έντονη οπτική επαφή
Αυτό το άλλο άκρο υποδηλώνει προσπάθεια κυριαρχίας στον άλλο και επιθετική συμπεριφορά. Επειδή μπορεί να φαίνεται παράξενο από τη μια να κοιτάμε άμεσα τον άλλο στα μάτια και από την άλλη να μην ξεπερνάμε τα όρια, το ιδανικό σύμφωνα με Αμερικάνους μελετητές είναι από 7 εως 10 δευτερόλεπτα κάθε φορά που ακούμε ή μιλάμε με τον συνομιλητή μας. Ωστόσο, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο σταματάμε την επαφή περνά έμμεσα ένα μήνυμα. Για παράδειγμα, η απότομη απομάκρυνση του βλέμματος προς τα κάτω δείχνει την υποταγή.

10. Oι γρήγορες ματιές
Τα μάτια, όπως φαίνεται, είναι ο καθρέπτης της ψυχής και της ψυχοσωματικής μας κατάστασης. Οι γρήγορες, χωρίς διάρκεια οπτικές επαφές φανερώνουν μια αποτυχημένη προσπάθεια να κερδίσουμε τον σεβασμό. Το μόνο, ωστόσο, που κατορθώνουμε είναι το αντίθετο. Παρότι μπορεί να είναι μια συνήθεια για πολλούς, είναι ελεγχόμενη και μπορεί να σταματήσει ή έστω να περιοριστεί.

11. Παίζοντας με τα μαλλιά
Αυτό είναι ένα ακόμη δείγμα άγχους, έλλειψης αυτοπεποίθησης, ή ακόμη και απόσπασης της προσοχής. Αυτό που ίσως, δεν γνωρίζαμε είναι ότι με αυτό τον τρόπο δείχνουμε ότι ενδιαφερόμαστε περισσότερο για την εξωτερική μας εμφάνιση και όχι για την καριέρα μας.

12. Tο συνοφρύωμα
Γενικά μια θλιμμένη έκφραση φανερώνει πως είμαστε αναστατωμένοι για ό,τι συμβαίνει γύρω μας, ακόμη και αν αυτό δεν ισχύει για την δική μας διάθεση. Είναι μια έκφραση του προσώπου που αποθαρρύνει τους άλλους από το να μας πλησιάσουν καθώς αισθάνονται ότι τους κρίνουμε.
Το χαμόγελο, αντίθετα, κερδίζει τους γύρω μας αφού υποδηλώνει πως είμαστε ανοιχτοί σε συζητήσεις, έμπιστοι και φιλικοί προς αυτούς. Έρευνες του MRI έχουν αποδείξει πως ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται καλύτερα σε έναν χαμογελαστό άνθρωπο που εκπέμπει μια θετική αύρα.

13. Αδύναμες χειραψίες
Αυτό είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα της έλλειψης αυτοκυριαρχίας και εμπιστοσύνης προς τον εαυτό μας. Έρευνες έχουν καταδείξει πως οι χειραψίες τέτοιου είδους δίνουν την αίσθηση στους άλλους ότι είμαστε εύκολα διαχειρίσιμοι και ότι υποτασσόμαστε γρήγορα. Από την άλλη,ωστόσο, μια υπερβολικά δυνατή χειραψία απωθεί τους άλλους αφού παρουσιάζουμε έντονο χαρακτήρα και διάθεση για κυριαρχία προς αυτούς.

14. Oι σφιγμένες γροθιές
Λειτουργούν όπως ακριβώς τα σταυρωμένα χέρια και πόδια, αφού δείχνουν πως μπλοκάρουμε τις ιδέες και τις απόψεις των άλλων. Παρουσιάζουν μια εσωστρεφή εικόνα για εμάς καθώς φαίνεται ότι δεν αφήνουμε περιθώριο για διάλογο και είμαστε έντονα επιθετικοί.

15. Να στεκόμαστε υπερβολικά κοντά στον άλλο
Ένα ακόμη δείγμα ασέβειας προς τον προσωπικό χώρο του άλλου. Καλό είναι να μην ξεπερνάμε μια συγκεκριμένη απόσταση ειδάλλως φαίνεται πως δεν έχουμε κανένα σεβασμό για την προσωπικότητα του συνομιλητή και καμιά αίσθηση των νοητών ορίων μεταξύ μας.

ΑΛΛΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ. ΑΠΟ ΤΟ ΓΙΑΤΙ, ΣΤΟ ΠΩΣ.

Ένα από τα μεγαλύτερα σφάλματα που κάνουμε στην καθημερινή μας ζωή, είναι ότι όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα, αφιερώνουμε χρόνο στην ερώτηση «γιατί». Αυτό μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Μπορεί να αναρωτιέμαι γιατί είμαι θλιμμένος, γιατί δεν έπραξα διαφορετικά ώστε να μην φτάσω στη δυσάρεστη θέση στην οποία βρίσκομαι, γιατί δεν πρόσεχα περισσότερο, γιατί δεν μπορώ να ξεφύγω.

Η αλήθεια είναι ότι η ερωτήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν τη λέξη «γιατί», σπάνια βοηθάνε. Οι πραγματικά βοηθητικές ερωτήσεις, περιλαμβάνουν τη λέξη «πώς». Όταν αναρωτιέμαι, ή με ρωτάνε «γιατί», ουσιαστικά ψάχνω να βρω τους λόγους. Ποιοι είναι οι λόγοι που είμαι θλιμμένος; Από πότε ξεκίνησα να είμαι θλιμμένος και ποια εξωτερικά γεγονότα ευθύνονται για αυτό; Μπορώ να σπαταλήσω χρόνια ολόκληρα από τη ζωή μου ψάχνοντας το «γιατί», πρωτού διαπιστώσω ότι τελικά το μόνο που κάνω όλα αυτά τα χρόνια είναι να παραμένω θλιμμένος ενώ ταυτόχρονα αναρωτιέμαι γιατί.

Όταν η ερώτηση στηρίζεται στη λέξη «πώς», ψάχνω να βρω τους τρόπους. Αυτό το οποίο θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε προβλήματα, είναι σχεδόν πάντα οι τρόποι και όχι οι λόγοι. Δεν έχει σημασία γιατί είμαι θλιμμένος. Αυτό το οποίο θα έπρεπε να με απασχολεί, είναι το «με ποιο τρόπο καταφέρνω να παραμένω θλιμμένος».

Οι Συστημικοί Θεραπευτές εξηγούν το παραπάνω με μια πολύ απλή πρόταση: «Η δομή του προβλήματος, είναι διαφορετική από τη δομή της λύσης». Ας σκεφτούμε για παράδειγμα ότι μου πέφτει ένα ποτήρι γεμάτο νερό και σπάει στο πάτωμα. Το πρόβλημα είναι σαφές: Έχω ένα πάτωμα γεμάτο νερά και γυαλιά. Αυτό που κάνουμε όταν εντοπίζουμε αυτό το πρόβλημα στη συναισθηματική μας ζωή, όσο παράλογο και να ακούγεται, είναι ότι ξεκινάμε να αναρωτιόμαστε «γιατί».

Γιατί μου έπεσε το ποτήρι; Ήμουν απρόσεκτος; Γλυστρούσε; Ήταν στραβή η επιφάνεια στην οποία πήγα να το τοποθετήσω; ποια συγκεκριμένα γεγονότα και πράξεις οδήγησαν στην πτώση του; Μπορώ να αναρωτιέμαι για πάντα. Το μόνο πράγμα το οποίο θα καταφέρω με βεβαιότητα είναι να μην λύσω το πρόβλημα. Τα γυαλιά και το νερό θα παραμένουν στο πάτωμα.

Προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα, πρέπει να διαπιστώσω ότι οι λόγοι για τους οποίους έπεσε το ποτήρι, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με το πως θα μαζέψω τα κομμάτια του. Η δομή του προβλήματος περιλαμβάνει ίσως όλα όσα περιγράψαμε παραπάνω, αλλά η δομή της λύσης του είναι εντελώς διαφορετική: Περιλαμβάνει σκούπα, φαράσι και σφουγγαρίστρα.

Ενώ τα παραπάνω είναι προφανή στο πρόβλημα με το ποτήρι, όταν είμαι θλιμμένος για κάποιο λόγο τα ξεχνάω. Αναρωτιέμαι ξανά και ξανά «γιατί είμαι θλιμμένος», ενώ αυτό που θα έπρεπε να κάνω είναι να πιάσω τη σφουγγαρίστρα: Πώς θα καταφέρω να πάψω να είμαι θλιμμένος, είναι η ερώτηση που θα έπρεπε να με απασχολεί.

Μεταφορά της ευθύνης προς τα έξω
Ας υποθέσουμε ότι έχω ένα πελάτη ο οποίος διαμαρτύρεται ότι περνάει τη μέρα του θυμωμένος. Μπορώ να τον ρωτήσω: «Γιατί θυμώνεις;». Η απάντηση θα είναι σχεδόν πάντα κάτι του στυλ «Γιατί η γυναίκα μου δε με καταλαβαίνει», «Γιατί τα παιδιά μου δεν κάνουν ησυχία», «Επειδή το αφεντικό μου, με αδικεί». Μια απάντηση δηλαδή η οποία μεταφέρει την ευθύνη στους άλλους αφού αναφέρεται σε κάτι το οποίο κάνει κάποιος τρίτος.

Εάν όμως αλλάξω την ερώτηση στην εξής: «Πώς καταφέρνεις να παραμένεις θυμωμένος;», τότε η απάντηση αλλάζει. Μπορεί να είναι κάτι του στυλ «Σκέφτομαι ότι η γυναίκα μου δε με καταλαβαίνει». Μπορεί εκ πρώτης όψεως να ακούγεται αρκετά κοντινή στην προηγούμενη απάντηση, όμως δεν είναι.

Εδώ η ευθύνη βρίσκεται μέσα στο άτομο το οποίο θυμώνει. Αμέσως έχει παραδεχθεί ότι υπάρχει κάτι εξαιρετικά συγκεκριμένο το οποίο πρέπει να σκεφτεί για να θυμώσει, και διαπιστώνει ότι ο θυμός δε προκαλείται από την πράξη κάποιου άλλου, αλλά από το ότι ο ίδιος κατευθύνει τη σκέψη του σε ένα πολύ συγκεκριμένο σημείο. Από αυτό το σημείο μπορούμε να δουλέψουμε, γιατί είναι ένα σημείο το οποίο ελέγχεται από τον ίδιο και όχι από κάποιον άλλο.

Το να καταλάβω ότι ο έλεγχος βρίσκεται μέσα σε εμένα, μου επιτρέπει να αλλάξω τα πράγματα και να λύσω το πρόβλημά το οποίο με βασανίζει. Το να προσπαθώ να μεταφέρω τον έλεγχο έξω από εμένα (στη σύζυγο η οποία με θυμώνει), με οδηγεί στο να προσπαθώ να αλλάξω τους άλλους προκειμένου να είμαι εγώ καλά.

Την επόμενη φορά που θα σας απασχολεί κάτι, προσπαθήστε να αλλάξετε την ερώτηση από το «γιατί» στο «πως» και γράψτε μας στα σχόλιά σας, τι αλλαγές παρατηρείτε.

Το πνευματικό Εγώ

Το πνευματικό Εγώ είναι χαρακτηριστικό πολλών ανθρώπων που ασχολούνται με θέματα αυτογνωσίας, ψυχολογίας ή πνευματικότητας. Είναι το Εγώ που λέει "αφού ασχολούμαι μ' αυτά τα θέματα και δουλεύω με τον εαυτό μου γνωρίζω τις απαντήσεις, είμαι καλύτερος ή ανώτερος από τους άλλους".

Το πνευματικό Εγώ είναι ίσως πιο "ύπουλο" και πιο δυσδιάκριτο από τα άλλα Εγώ που αφορούν την κατοχή αντικειμένων ή την εξωτερική εμφάνιση. Μπορεί να μετατραπεί σε βασικό κριτή των πάντων: "οι άλλοι είναι πιο ασυνείδητοι από εμένα", "εγώ γνωρίζω την αλήθεια και οι άλλοι είναι λάθος", "οι άνθρωποι κοιμούνται όρθιοι". Όλα αυτά αποτελούν εκφράσεις του πνευματικού Εγώ, το οποίο δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ίδια αίσθηση ανεπάρκειας που ωθεί κάποιον να αναζητήσει την αξία του στην εξωτερική του εμφάνιση ή στην απόκτηση υλικών αγαθών.

Σύμφωνα με τον Ινδό σοφό Ραμάνα Μαχάρσι, ένα είναι το κριτήριο της πνευματικής προόδου: το κατά πόσο έχει μειωθεί η δραστηριότητα του νου, δηλαδή η παραγωγή σκέψεων. Τίποτε άλλο δεν δηλώνει την ανάπτυξη της συνειδητότητας. Γίνεσαι πιο συνειδητός όταν ζεις στο εδώ και τώρα, χωρίς να κρίνεις αυτά που αντιλαμβάνεσαι ότι συμβαίνουν μέσα σου ή έξω από εσένα.

Ο άνθρωπος που έχει υπερβεί πραγματικά την ταύτιση με τον νου του και έχει ξεπεράσει τα όποια αισθήματα ανεπάρκειας, κρατάει μια στάση δεκτικότητας και μη αντίδρασης απέναντι στους άλλους. Δεν νιώθει την ανάγκη να συγκρίνεται ή να κρίνει, ούτε να ταξινομεί τους ανθρώπους σε συνειδητούς και ασυνείδητους. Απλά τους παρατηρεί έτσι όπως είναι, με κατανόηση και αποδοχή. Δεν αποκλείεται σε σπάνιες στιγμές να αντιδράσει απέναντι σε μια αδικία ή μια πράξη βίας, αλλά η αντίδρασή του δεν θα εμπεριέχει προσωπικό όφελος ή ιδιοτέλεια. Αν είχε ένα μότο, αυτό θα μπορούσε να είναι το επικούρειο "λάθε βιώσας", δηλαδή ζήσε όσο πιο διακριτικά γίνεται, χωρίς να επιζητάς την αναγνώριση, χωρίς να ξεχωρίζεις και χωρίς να ψάχνεις για επιβεβαιώσεις.

Επίσης, το να προσπαθεί κάποιος να μιμηθεί έναν σοφό ή έναν πνευματικό δάσκαλο, αποτελεί άλλη μια μορφή του πνευματικού Εγώ. Η όποια αλλαγή στον τρόπο ζωής του θα προέλθει μόνο εκ των έσω και με φυσικό τρόπο, δηλαδή εναρμονισμένο με την κατάσταση της συνειδητότητάς του. Αυτό δεν αποκλείει κάποιες προσπάθειες εξάσκησης ή εκπαίδευσης, αλλά όλοι όσοι έχουν βιώσει κάποιου είδους πνευματική αφύπνιση, είπαν ότι έγινε τη στιγμή που παραιτήθηκαν από κάθε προσπάθεια - όχι μόνο σχετικά με την πνευματική τους ανάπτυξη, αλλά γενικά, κάθε προσπάθεια αυτοεπιβεβαίωσης.

Για να αποφύγουμε λοιπόν την παγίδα του πνευματικού Εγώ, απλά χρειάζεται να είμαστε σε επαγρύπνηση για να το αναγνωρίσουμε. Αισθήματα ανωτερότητας, μοναδικότητας, ιδιαιτερότητας, υπεροψίας ή παντογνωσίας, αποτελούν ενδείξεις ότι η ταύτιση με τον νου, καθώς και το ψυχικό υπόβαθρο της ανεπάρκειας, είναι ακόμα εδώ. Επίσης, η ανάγκη για άμυνα και υπεράσπιση κάποιων πεποιθήσεων, δηλώνει ότι είμαστε ταυτισμένοι με τις πεποιθήσεις, γι' αυτό και αν νιώσουμε ότι κάποιος πάει να τις αμφισβητήσει, ενεργοποιούνται οι αμυντικοί μηχανισμοί του Εγώ.

Η σωστή στάση απέναντι στην αναγνώριση του πνευματικού Εγώ μέσα μας, όπως και απέναντι σε όλα τα ασυνείδητα μοτίβα, είναι μια στάση επίγνωσης και αποδοχής. Σκέψεις του τύπου "δεν θα έπρεπε να έχω ένα πνευματικό Εγώ", προέρχονται πάλι από το Εγώ που μπαίνει απ' την πίσω πόρτα.

Ο ανεκδήλωτος θυμός είναι δηλητήριο

Πολλές φορές, συμβουλεύοντας κάποιον που έχει πρόβλημα συνεννόησης με ένα δικό του άνθρωπο, του προτείνουμε με θέρμη να μιλήσει ανοιχτά για το πρόβλημά του σ’ αυτόν που του το προξενεί. Να του εξομολογηθεί τις σκέψεις του, την αντίρρησή του, την πίκρα του, το θυμό του. Ό,τι τέλος πάντων μπλοκάρει και ταλαιπωρεί τη σχέση τους. Συχνά μας απαντάει πως όχι, αυτό δε γίνεται.

Και είναι φορές που δεν έχει άδικο. Είτε από εγωισμό είτε από βλακεία, ούτε που διανοείται πως μπορεί να μην είναι σωστός. Υπάρχει μάλιστα η πιθανότητα τα πράγματα μεταξύ τους να εξελιχθούν ακόμα χειρότερα. Δεν είναι πάντοτε εφικτή η ρομαντική ελπίδα ότι μια ειλικρινής εξομολόγηση των πληγωμένων αισθημάτων μας, θα μεταμορφώσει αυτόματα τον άλλον σε έναν άγγελο μετανοίας, που θα πέσει στην αγκαλιά μας και θα μεταμορφωθεί.

Το πλέγμα των σχέσεών μας είναι ένα πολύ μπερδεμένο σύστημα. Όσο στενότερη μια σχέση τόσο πιο περίπλοκη, τόσο πιο δυσνόητη, πιο τυραννική.

Όμως, και παρά την δυσκολία, εγώ επιμένω να πιστεύω πως ένας άνθρωπος πληγωμένος πρέπει να ξανοίγεται και να φανερώνει τι αισθάνεται σ’ αυτόν που τον πλήγωσε και τον πληγώνει. Μια παλιά πληγή δεν τη γιατρεύει πάντα μόνο με το πέρασμά του ο χρόνος, αντιθέτως, ο χρόνος την κακοφορμίζει. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος πρέπει να την ξεσκεπάζει καλύτερα, να φανερωθεί και να ρουφήξει φως. Κι ας μην καταλάβει ο άλλος, κι ας μη διορθωθεί.

Όσο κάποιος δε μιλάει, όσο κρατά βουβή την πίκρα και την ενόχλησή του, θερμαίνεται και φουσκώνει εντός του το παράπονο, η ματαίωση και, ως εκ τούτου, ο θυμός. Και ο ανεκδήλωτος θυμός είναι δηλητήριο.

Όταν ο άλλος σε απογοητεύει, σε χρησιμοποιεί, σε αγνοεί, σε κακοποιεί, θυμώνεις μαζί του. Έτσι συμβαίνει, ασφαλώς, και είναι υγιές, ανθρώπινο και φυσικό. Ωστόσο μέσα σ’ αυτόν το θυμό κατά του άλλου που μας αδικεί και μας πληγώνει, σχεδόν πάντοτε φωλιάζει ένας άλλος βουβός θυμός και γι’ αυτό αγριότερος: ο θυμός κατά του εαυτού μας. Του εαυτού μας που δεν έχει τα κότσια να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, να υποστηρίξει το δίκαιο, την αλήθεια, να υπερασπιστεί τα αισθήματά του, να μιλήσει. Είναι γνωστό και αποδεκτό εκείνο το χριστιανικό που συμβουλεύει να μην κάνεις στον άλλον όσα δε θες να κάνουν σ’ εσένα. Αλλά και δεν θα πρέπει να επιτρέπεις να σου κάνουν όσα άδικα εσύ ποτέ δε θα τους έκανες.

Γι’ αυτό, όταν συμβουλεύω φίλους, προτείνω να ανοίγουν την καρδιά τους και να εκφράζουν αυτό που τους ενοχλεί σ’ αυτόν ακριβώς που τους ενοχλεί απευθείας. «Και να μη σε καταλάβει, θα νιώσεις καλύτερα με τον εαυτό σου που κατόρθωσε και μίλησε. Θα νιώσεις καλύτερα με την αυτοεκτίμησή σου. Δεν είναι λίγο αυτό!»

Δεν έχεις ανάγκη τον καταθλιπτικό συμβιβασμό για να «σώσεις» μια σχέση. Μονάχα η αλήθεια και η αγάπη σώζουν όντως καταστάσεις ζωής. Συμβιβαζόμαστε όταν επιλέγουμε το φόβο κι αυτό, είναι μειωτικό. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο συμβιβασμό και στην παραχώρηση. Το πρώτο ενέχει υπολογισμό και δειλία, ενώ το δεύτερο γενναιότητα και αρχοντιά. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο «απωθώ» και στο «συγχωρώ». Το ένα κλωσάει τον εφιάλτη και την εκδικητικότητα, το άλλο προσφέρει τη φρεσκάδα της νέας ευκαιρίας. Υπάρχει διαφορά, ανάμεσα στο να με καταπατούν και στο να θυσιάζομαι. Το πρώτο είναι σκλαβιά, υποτέλεια, το δεύτερο γενναιότητα αγάπης και κυρίως ελευθερία.

Έχω προσέξει πως όσοι τολμούν ν’ ανοίξουν την καρδιά τους – άσχετα από το αποτέλεσμα και την επιτυχία τους – βγαίνουν ύστερα από αυτό οι ίδιοι με άλλοι διάθεση και άλλο βλέμμα. Με πεποίθηση και με καλή περηφάνια. Με αυτοεκτίμηση και ανακούφιση. Χωρίς το άγχος να εμπλέκονται σε φανταστικούς καβγάδες μέσα στο κεφάλι τους. Και η απαλλαγή από ένα άγχος, κατά τον Φρόιντ, είναι από τις μέγιστες ηδονές.

Βγαίνουν πιο καθαροί κι ανάλαφροι όπως βγαίνουμε από ένα λουτρό. Κι αν δεν έπεισαν τον άλλον τελικά, κι αν δεν μπόρεσαν να βγάλουν μαζί του άκρη, μπόρεσαν να φανούν στα ίδια τους τα μάτια ειλικρινείς και θαρραλέοι. Κι αυτό ήδη είναι νίκη και χαρά μεγάλη.

Περί Αγάπης

Συνήθως όταν ακούμε τη φράση τα τελευταία στάδια της σχέσης συνήθως πάει ο νους μας στο κακό και φανταζόμαστε το τραγικό τέλος μιας σχέσης, ποτάμια δακρύων και γενικά όχι και πολύ ευχάριστα πράγματα. Η αλήθεια ακούγεται όμως από τα χείλη – ή καλύτερα τις έρευνες των ειδικών, οι οποίοι μας δηλώνουν ότι τα τελευταία στάδια της σχέσης μπορούν να αφορούν είτε το χωρισμό είτε όμως και μια κοινή ζωή, καθώς η εξελικτική πορεία της σχέσης μπορεί να φτάσει στο σημείο όπου το ζευγάρι με την κοινή ζωή έχει πλέον κάνει τα σχέδια του και ζει μια κοινή ζωή με κοινά οράματα και στόχους.

Ας δούμε όμως τις δυο περιπτώσεις που χαρακτηρίζουν τα τελευταία στάδια μιας σχέσης:

Το τέλος της σχέσης – Ο χωρισμός

Πώς ένα ζευγάρι οδηγείται στο χωρισμό; Οι ψυχολόγοι και οι ειδικοί επί σχέσεων θα σας πουν ότι οι λόγοι για τους οποίους μπορεί ένα ζευγάρι να χωρίσει είναι πολλοί, πολλοί περισσότεροι από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Στα προηγούμενα στάδια της σχέσης, τόσο στην αρχή όσο και στα μεσαία στάδια της σχέσης περιγράψαμε τα προβλήματα και τις παγίδες μιας σχέσης ανάλογα τη φάση στην οποία βρίσκεται και ανάλογα με το επίπεδο επικοινωνίας και κατανόησης ανάμεσα στο ζευγάρι. Πρακτικά το ζευγάρι μπορεί να οδηγηθεί στο χωρισμό από κάθε προηγούμενο στάδιο, εφόσον δεν μπορέσει να απομακρυνθεί και να ξεπεράσει τις παγίδες.

Ο χωρισμός είναι αναπόφευκτος όταν ένας ή και οι δυο δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται μέσα στη σχέση, όταν δεν μπορούν να δεσμευτούν ή να αποφασίσουν για μια από κοινού ζωή. Το αποτέλεσμα του χωρισμού, αλλά και η ποιότητά του διαφέρουν από ζευγάρι σε ζευγάρι, τονίζουν οι ειδικοί. Προφανώς ένας χωρισμός που έρχεται σαν αποτέλεσμα κοινής απόφασης είναι πιο ειρηνικός και μπορεί να οδηγήσει το ζευγάρι σε ένα άλλο επίπεδο σχέσης, της φιλικής, κάποια στιγμή στο μέλλον.

Φυσικά αν ο χωρισμός επέλθει ως αποτέλεσμα απιστίας και προδοσίας, τότε τα πράγματα είναι μάλλον δύσκολα. Έτσι κι αλλιώς, κάποιος πάντα πληγώνεται από έναν χωρισμό που καταλήγει έτσι. Και τι γίνεται τότε; Το ζευγάρι χωρίζει, οι πρώην εραστές αλλάζουν τους δρόμους τους και προσπαθούν να βρουν ένα νέο επίπεδο ζωής έξω και μακριά από τη σχέση.

Η παγίδα: υπάρχει παγίδα στο χωρισμό; Κι όμως ναι και αφορά κυρίως στη μετέπειτα ζωή των εραστών. Η παγίδα έγκειται στο κατά πόσον θα μπορέσουν οι εραστές να βρουν τον εαυτό τους μετά τη σχέση και να σταθούν αυτόφωτοι και ανεξάρτητοι. Όσο μεγαλύτερη σε διάρκεια είναι η σχέση, τόσο πιο δύσκολο είναι να ξεπεράσει κανείς τη συνήθεια αλλά και την εξάρτηση που εύλογα δημιουργείται. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το να μπορέσει κάποιος να σταθεί στα πόδια του μετά το χωρισμό δεν είναι εύκολο και παίρνει συνήθως αρκετό χρόνο.

Τα τελευταία στάδια μιας σχέσης – Η κοινή ζωή

Διαμετρικά αντίθετο από το χωρισμό το στάδιο της κοινής ζωής χαρακτηρίζεται από τους ψυχολόγους ως «τελικό» γιατί πολύ απλά αποτελεί το στόχο και τον τελικό προορισμό μιας πορείας που μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίτερα και να περάσει από όλα τα στάδια που είδαμε στις προηγούμενες αναφορές μας. Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς: και τι σημαίνει τελικό στάδιο; Φτάνοντας στο γάμο, την κοινή ζωή και την κοινή πορεία, φτάνει κανείς στο τέλος; Δεν έχει τίποτα άλλο μετά; Οι ειδικοί θα μας πουν ότι αυτό είναι σχηματικό: Φυσικά και ο γάμος ή η κοινή ζωή δεν είναι το τέλος.

Ακόμα και στην περίπτωση του χωρισμού υπάρχει το μετά – έτσι λοιπόν και στην περίπτωση της κοινής ζωής, το ζευγάρι πρέπει να μάθει να ζει, να αποφασίζει και να δημιουργεί από κοινού. Σε αυτήν την περίπτωση κάποια από τα προηγούμενα στάδια ενδέχεται να επαναληφθούν. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα όταν φτάσει κανείς στα τελευταία στάδια της σχέσης, δεν έχει να περιμένει κάποιο νέο στάδιο, αλλά μόνο επαναλήψεις και συνδυασμούς των προηγούμενων, τα οποία μπορεί να έρθουν σε διαφορετικές εκδοχές – για παράδειγμα ακόμα και η δέσμευση ή ο καρπός της σχέσης μπορούν να δοκιμαστούν εκ νέου σε κάποιες περιπτώσεις. Το πώς το ζευγάρι θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στα προβλήματα και τις ανάγκες της κοινής ζωής είναι κάτι που αφορά την κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

Η παγίδα: Το ενδιαφέρον εδώ κατά τους ειδικούς είναι το κατά πόσο το ζευγάρι θα μπορέσει να ξεπεράσει το σκόπελο της πλήξης που μπορεί να έρθει μέσα στην κοινή ζωή. Το ζευγάρι πρέπει να μάθει να ανανεώνεται και να δημιουργεί όμορφες στιγμές μέσα στη σχέση του ώστε να μη νιώσει τη μονοτονία, κούραση και πλήξη που μπορεί να έρθουν με την κοινή ζωή.

Η ζωή μαζί μπορεί να είναι το τελευταίο στάδιο της σχέσης κατά τους ειδικούς, στην πραγματικότητα όμως μπορεί να είναι η αφετηρία μιας όμορφης ζωής για το ζευγάρι, που μπορεί χαλαρά και ήρεμα να μοιράσει τις στιγμές και τη ζωή του δημιουργώντας συνθήκες ευτυχίας.

Τα τελευταία στάδια μιας σχέσης

Συνήθως όταν ακούμε τη φράση τα τελευταία στάδια της σχέσης συνήθως πάει ο νους μας στο κακό και φανταζόμαστε το τραγικό τέλος μιας σχέσης, ποτάμια δακρύων και γενικά όχι και πολύ ευχάριστα πράγματα. Η αλήθεια ακούγεται όμως από τα χείλη – ή καλύτερα τις έρευνες των ειδικών, οι οποίοι μας δηλώνουν ότι τα τελευταία στάδια της σχέσης μπορούν να αφορούν είτε το χωρισμό είτε όμως και μια κοινή ζωή, καθώς η εξελικτική πορεία της σχέσης μπορεί να φτάσει στο σημείο όπου το ζευγάρι με την κοινή ζωή έχει πλέον κάνει τα σχέδια του και ζει μια κοινή ζωή με κοινά οράματα και στόχους.

Ας δούμε όμως τις δυο περιπτώσεις που χαρακτηρίζουν τα τελευταία στάδια μιας σχέσης:

Το τέλος της σχέσης – Ο χωρισμός

Πώς ένα ζευγάρι οδηγείται στο χωρισμό; Οι ψυχολόγοι και οι ειδικοί επί σχέσεων θα σας πουν ότι οι λόγοι για τους οποίους μπορεί ένα ζευγάρι να χωρίσει είναι πολλοί, πολλοί περισσότεροι από ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Στα προηγούμενα στάδια της σχέσης, τόσο στην αρχή όσο και στα μεσαία στάδια της σχέσης περιγράψαμε τα προβλήματα και τις παγίδες μιας σχέσης ανάλογα τη φάση στην οποία βρίσκεται και ανάλογα με το επίπεδο επικοινωνίας και κατανόησης ανάμεσα στο ζευγάρι. Πρακτικά το ζευγάρι μπορεί να οδηγηθεί στο χωρισμό από κάθε προηγούμενο στάδιο, εφόσον δεν μπορέσει να απομακρυνθεί και να ξεπεράσει τις παγίδες.

Ο χωρισμός είναι αναπόφευκτος όταν ένας ή και οι δυο δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται μέσα στη σχέση, όταν δεν μπορούν να δεσμευτούν ή να αποφασίσουν για μια από κοινού ζωή. Το αποτέλεσμα του χωρισμού, αλλά και η ποιότητά του διαφέρουν από ζευγάρι σε ζευγάρι, τονίζουν οι ειδικοί. Προφανώς ένας χωρισμός που έρχεται σαν αποτέλεσμα κοινής απόφασης είναι πιο ειρηνικός και μπορεί να οδηγήσει το ζευγάρι σε ένα άλλο επίπεδο σχέσης, της φιλικής, κάποια στιγμή στο μέλλον.

Φυσικά αν ο χωρισμός επέλθει ως αποτέλεσμα απιστίας και προδοσίας, τότε τα πράγματα είναι μάλλον δύσκολα. Έτσι κι αλλιώς, κάποιος πάντα πληγώνεται από έναν χωρισμό που καταλήγει έτσι. Και τι γίνεται τότε; Το ζευγάρι χωρίζει, οι πρώην εραστές αλλάζουν τους δρόμους τους και προσπαθούν να βρουν ένα νέο επίπεδο ζωής έξω και μακριά από τη σχέση.

Η παγίδα: υπάρχει παγίδα στο χωρισμό; Κι όμως ναι και αφορά κυρίως στη μετέπειτα ζωή των εραστών. Η παγίδα έγκειται στο κατά πόσον θα μπορέσουν οι εραστές να βρουν τον εαυτό τους μετά τη σχέση και να σταθούν αυτόφωτοι και ανεξάρτητοι. Όσο μεγαλύτερη σε διάρκεια είναι η σχέση, τόσο πιο δύσκολο είναι να ξεπεράσει κανείς τη συνήθεια αλλά και την εξάρτηση που εύλογα δημιουργείται. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το να μπορέσει κάποιος να σταθεί στα πόδια του μετά το χωρισμό δεν είναι εύκολο και παίρνει συνήθως αρκετό χρόνο.

Τα τελευταία στάδια μιας σχέσης – Η κοινή ζωή

Διαμετρικά αντίθετο από το χωρισμό το στάδιο της κοινής ζωής χαρακτηρίζεται από τους ψυχολόγους ως «τελικό» γιατί πολύ απλά αποτελεί το στόχο και τον τελικό προορισμό μιας πορείας που μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίτερα και να περάσει από όλα τα στάδια που είδαμε στις προηγούμενες αναφορές μας. Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς: και τι σημαίνει τελικό στάδιο; Φτάνοντας στο γάμο, την κοινή ζωή και την κοινή πορεία, φτάνει κανείς στο τέλος; Δεν έχει τίποτα άλλο μετά; Οι ειδικοί θα μας πουν ότι αυτό είναι σχηματικό: Φυσικά και ο γάμος ή η κοινή ζωή δεν είναι το τέλος.

Ακόμα και στην περίπτωση του χωρισμού υπάρχει το μετά – έτσι λοιπόν και στην περίπτωση της κοινής ζωής, το ζευγάρι πρέπει να μάθει να ζει, να αποφασίζει και να δημιουργεί από κοινού. Σε αυτήν την περίπτωση κάποια από τα προηγούμενα στάδια ενδέχεται να επαναληφθούν. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα όταν φτάσει κανείς στα τελευταία στάδια της σχέσης, δεν έχει να περιμένει κάποιο νέο στάδιο, αλλά μόνο επαναλήψεις και συνδυασμούς των προηγούμενων, τα οποία μπορεί να έρθουν σε διαφορετικές εκδοχές – για παράδειγμα ακόμα και η δέσμευση ή ο καρπός της σχέσης μπορούν να δοκιμαστούν εκ νέου σε κάποιες περιπτώσεις. Το πώς το ζευγάρι θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στα προβλήματα και τις ανάγκες της κοινής ζωής είναι κάτι που αφορά την κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

Η παγίδα: Το ενδιαφέρον εδώ κατά τους ειδικούς είναι το κατά πόσο το ζευγάρι θα μπορέσει να ξεπεράσει το σκόπελο της πλήξης που μπορεί να έρθει μέσα στην κοινή ζωή. Το ζευγάρι πρέπει να μάθει να ανανεώνεται και να δημιουργεί όμορφες στιγμές μέσα στη σχέση του ώστε να μη νιώσει τη μονοτονία, κούραση και πλήξη που μπορεί να έρθουν με την κοινή ζωή.

Η ζωή μαζί μπορεί να είναι το τελευταίο στάδιο της σχέσης κατά τους ειδικούς, στην πραγματικότητα όμως μπορεί να είναι η αφετηρία μιας όμορφης ζωής για το ζευγάρι, που μπορεί χαλαρά και ήρεμα να μοιράσει τις στιγμές και τη ζωή του δημιουργώντας συνθήκες ευτυχίας.

Ένα συγκλονιστικό παραμύθι για την αγάπη...

Ένα απο τα πιο γλυκά παραμύθια που αξίζει την προσοχή μας...γιατί στα παραμύθια κρύβονται οι μεγαλύτερες αλήθειες της ζωής!

Ήταν που λέτε μια φορά κι ένα καιρό ένα σκιουράκι. Ούτε όμορφο, ούτε άσχημο. Ούτε έξυπνο, ούτε κουτό. Ένα συνηθισμένο σκιουράκι ήτανε, που θα 'μοιαζε μ' όλα τα' άλλα, αν δεν είχε μια παράξενη συνήθεια. Μόλις σουρούπωνε, το 'σκαγε απ΄ τη φωλιά του και πήγαινε και στηνότανε στην άκρη του δάσους, δίπλα στο ποτάμι, καρτερώντας τα ζώα που πήγαιναν να πιουν νερό...

Περνούσαν λέαινες, ζαρκάδια κι αρκούδες και λαγοί κι ασβοί και βατραχάκια... Το σκιουράκι ένιωθε πως με όλα έμοιαζε λιγάκι, πως όλα τους είχανε κάτι όμορφο, κάτι ξεχωριστό. Έτσι, τα σταματούσε όλα, τα κοίταζε στα μάτια και τα ρωτούσε:

- Μπορείς να μ' αγαπάς;

Τα πιο πολλά γελούσαν. Αλλα δεν έμπαιναν στον κόπο να απαντήσουν. Και άλλα του απαντούσαν: Δεν έχω χρόνο...Και άλλα του απαντούσαν: δεν ξέρω τι είναι ν' αγαπάς...

Κι αυτό γινόταν κάθε σούρουπο κι έτσι είχαν τα πράγματα, ώσπου μια μέρα, το σκιουράκι ξαναρώτησε και τότε ένας ασβός του χαμογέλασε και του είπε:

- Μπορώ. Έλα να αγαπηθούμε.

- Μπορείς; Πόσο χαίρομαι! Πες μου, όμως, τι πά' να πει ν' αγαπηθούμε;

- Λοιπόν, το πιο σπουδαίο είναι να μη βιαστείς να καταλάβεις. Και τώρα άκου: Ν' αγαπηθούμε, πρώτα-πρώτα πά' να πει να κοιταζόμαστε στα μάτια.

Κι έτσι κοιταζόταν στα μάτια για μερόνυχτα...

- Τώρα αγαπιόμαστε;

- Όχι βέβαια. Αλίμονο αν ήταν τόσο απλό.

Ν' αγαπηθούμε πά' να πει να φτιάξουμε κάτι μαζί.

Κι έφτιαξαν πράγματα μαζί. Κι ήταν τόσο χαρούμενα!...

- Τι ωραίο να σ' αγαπάω! Τώρα δεν αγαπιόμαστε;

- Όχι ακόμα. Γιατί ν' αγαπηθούμε πά' να πει και να 'χουμε κάτι ο ένας απ' τον άλλον. Δώσ' μου λίγο απ' το καστανόμαυρο τρίχωμά σου κι εγώ θα σου δώσω απ΄ το κίτρινο των ματιών μου.

Κι έκαναν έτσι...
Το σκιουράκι καθρεφτίστηκε στα μάτια του ασβού και καμάρωσε την κίτρινη λάμψη τους στα δικά του μάτια. Κι ύστερα του χάρισε το πιο γλυκό καστανόμαυρο τρίχωμα που είχε στην πλάτη του.

- Τώρα αγαπιόμαστε;

- Όχι, όχι ακόμα. Μας μένει το πιο δύσκολο. Πρέπει να αγκαλιαστούμε σφιχτά, πολύ σφιχτά, και να τρέξουμε στον ήλιο, καβαλώντας μιαν αχτίδα από φως. Έλα, με το ένα, με το δύο, με το τρία, να προλάβουμε αυτήν εκεί την αχτίδα.

- Ένα, δύο, τρία, εεεεεεεεεεεεεε... ωπ!

- Τώρα αγαπιόμαστε;

- Τώρα ναι αγαπιόμαστε.

Και που λέτε, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, κάπως έτσι έγινε κι έτρεχαν για τον ήλιο. Κι άρχισε να πέφτει βροχή, γλυκιά σα μέλι. Ήταν τα δάκρυα της χαράς τους, που απ' την τεράστια ταχύτητα - που ζάλισε όλα τα πουλιά κι όλα τ' αστέρια - έγιναν ένα... Κι ύστερα βγήκε ένα ουράνιο τόξο τόσο λαμπερό, που όλοι στη γη βάλανε το χέρι πάνω από τα μάτια να μην τυφλωθούνε, κι αναρωτιόντουσαν τι είχε συμβεί πάνω απ' τα σύννεφα...

Και πέρασε καιρός. Να 'τανε χρόνια, να 'τανε ένα λεπτό μονάχα, κανένας δε θα μπορούσε να μας πει, γιατί ο χρόνος ήταν άχρονος, μέχρι που ο ασβός ψιθύρισε:
- Κουράστηκα. Μη σου κακοφανεί. Μπορεί και να ζαλίστηκα απ' το τρέξιμο.Θα 'θελα να γυρίσω πίσω.

- Κουράστηκες; Όμως, δεν τρέχουμε πατώντας στο χώμα. Είναι το φως που μας κρατά ...; και είναι σαν να πετάμε δίχως κούραση να καταπονεί τα μικρά μας πόδια. Δεν είναι κουραστικό.

- Για μένα είναι. Έπειτα το 'χω ξανακάνει. Λίγοι το αντέχουν δεύτερη φορά. Είν' επικίνδυνο. Γυρίζω πίσω...

Αυτά είπε. Και με μεγάλη ευκολία, πήδηξε σ' ένα μετεωρίτη που κατέβαινε στη γη και χάθηκε...

- Μη φεύγεις, φώναξε το σκιουράκι. Φοβάμαι πως δε θα μπορέσω ποτέ πια να σταματήσω, κι είν' αστείο να τρέχω μόνος μου στον ουρανό...

Όμως, τη φωνή του την άκουσε μονάχα το σκοτάδι, κι ίσως - δε σας τ' ορκίζομαι το φεγγαράκι που πρόβαλε πίσω από ένα σύννεφο δειλά.

- Εεεεεεε... ωωωωωωωωωωπ... Είναι κανείς εδώ; Δεν έχει νόημα πια να πάω στον ήλιο. Ποιος θα μπορούσε να μου πει πώς θα ξαναγυρίσω πίσω;

Αλλά το σύμπαν εκείνη τη στιγμή ήτανε άδειο, κι έτσι απάντηση δεν πήρε παρα μόνο σιωπή.

- Μου φαίνεται πως τώρα τρέχω πιο γρήγορα από πρώτα.

Κι άρχισα να κρυώνω. Κι αν τρέχω έτσι μόνο μου για πάντα; Εεεεεεε... με ακούει κανείς;... Βοήθεια! Δεν είναι κανείς εδώ;

Τότε, μια μικρή φωνούλα έφτασε στ' αφτιά του, τόσο γλυκιά και σιγανή σα να 'βγαινε από μέσα του.

- Ψιτ, ψιτ! Σκιουράκι!

- Μου μίλησε κανείς; Τίποτε δεν βλέπω.

- Ψιτ, εδώ δίπλα στην κοιλιά σου. Είμαι η ηλιαχτίδα που σε μετέφερε μαζί με τον ασβό βόλτα στον Γαλαξία.

Ακόμα πάνω μου τρέχεις. Ακου. Μόνο εγώ μπορώ να σε γυρίσω πίσω. Πρώτα θα μπούμε σε τροχιά γύρω από τη γη, ύστερα σιγά-σιγά θα κατέβουμε. Μόνο που 'χω τρέξει άπειρα χιλιόμετρα κι η ενέργειά μου έχει σχεδόν εξαντληθεί. Για να γυρίσουμε πρέπει να θυσιάσεις κάτι από σένα, να το καίω, να γεμίζω τις μπαταρίες μου, να προχωράμε...

- Ότι πεις. Τι θες να θυσιάσω;

- Ξέρω κι εγώ;Το τρίχωμά σου, τις μικρές πατούσες σου, ένα κομμάτι από την καρδιά σου...

- Το τρίχωμά μου, οι πατούσες μου, δικά σου. Μόνο που καρδιά δεν έχω πια. Την πήρε ο ασβός μαζί του. Κι αυτό δεν αλλάζει...

- Εντάξει, παίρνω τις μικρές σου πατούσες , δεν το θέλω μα δεν γίνεται αλλιώς. Ελπίζω να μας φτάσουν. Έκαψε την πρώτη... Πονάς το ξέρω. Μην κλαις, δεν το αντέχω. Ησύχασε. Κρατήσου τώρα. Αλλάζουμε πορεία.

Κι έτσι μπήκανε σε τροχιά... Το σκιουράκι μ' ένα πόδι, κοίταζε τη γη - τόσο μικρούλα - κι όμως του φαινότανε πως διέκρινε στο δάσος τον ασβό του.

Κι ήταν το κέντρο της γης ο ασβός γι' αυτό. Μόνο εκείνος μέτραγε εκεί κάτω. Τίποτ' άλλο.

- Παράξενο να μπαίνεις σε τροχιά. Το κέντρο της ζωής σου είν' αυτό το κάτι που τρέχεις γύρω του. Κι όμως είν' άσκοπο να τρέχεις, γιατί δεν μπορείς να το φτάσεις, ούτε και να ξεφύγεις απ' αυτό...

- Σσσσσσστ! Μη μιλάς, δάγκωσε τα χείλη, είπε η λιαχτίδα.

Συνέχισε να καίει τα μικρά ποδαράκια του σκίουρου. Καταβαίνουμε...

Κι αρχίσανε να κατεβαίνουν κάνοντας τούμπες στον αέρα,μέσα σε ρεύματα τόσο τρελά, που όλα δείχνουν πως δίχως άλλο θα γκρεμοτσακιστούνε. Το σκιουράκι δίχως πόδια, κι η γη να μεγαλώνει, να μεγαλώνει, το δάσος να φαίνεται πια καθαρά, τα δένδρα, τα πουλάκια, το ποτάμι και ξαφνικά...

Πλατς!... Και μετά τίποτα...

Όταν το σκιουράκι, ύστερα από ώρα, άρχισε να συνέρχεται, πόναγε σ' όλο του το κορμί. Όμως κατάλαβε πως κάποιος ήταν κοντά του και το φρόντιζε με επιθέματα επάνω στις πληγές του, και του 'βαζε κομπρέσες κι επιδέσμους και το χάιδευε στοργικά...

- Ο ασβός μου, σκέφτηκε κι άνοιξε τα μάτια.

Όμως, είδε τότε ένα κάστορα που ούτε τον είχε ματαδεί ποτέ. Ήταν ένας μικρόσωμος κανελής κάστορας μ' αστεία μουσούδα, και το βλέμμα του ήταν τόσο φωτεινό, που σαν σε κοιτούσε νόμιζες πως λαμπύριζαν πυγολαμπίδες στη ματιά του. Κι είχε ένα χαμόγελο τόσο, μα τόσο τρυφερό, και το σκιουράκι πλημμυρισμένο από ευγνωμοσύνη δάκρυσε. Κοιταζόταν σιωπηλά ώρα πολλή. Ύστερα, ο κάστορας ρώτησε κάτι που το σκιουράκι άπειρες φορές είχε ρωτήσει πιο παλιά, όταν ήταν ανυποψίαστο για όλα...

- Μπορείς να μ' αγαπάς;

Το σκιουράκι αναστέναξε, χωρίς καθόλου λύπη.

- Φοβάμαι πως δεν μπορώ.Δεν έχω πια καρδιά για ν' αγαπήσω...
- Δεν πειράζει. Αν το θες, θα σου δώσω ένα κομμάτι απ'τη δικιά μου.
- Όμως ν' αγαπηθούμε πά'να πει να τρέχουμε μαζί - κι εγώ δεν έχω πόδια.
- Να τρέχουμε, έτσι άσκοπα, γιατί;
- Ν' αγαπηθούμε πά' να πει να κάνουμε μαζί ένα δρόμο, όπως μπορούμε. Το πιο σπουδαίο είναι να 'μαστε οι δυο μας, και όχι πόσο γρήγορα θα τρέχουμε, ούτε που θα πάμε...

Μικρό μου σκιουράκι, αν μπορείς να μ'αγαπάς, θα σου φτιάξω ξυλοποδαρα από αγριοτριανταφυλλιά.
Κι αν δε θες, θα σε μάθω να περπατάς με τα χέρια.
Κι αν κουραστείς, θα σε πάρω αγκαλιά ...
Και θα μαι εγώ εσύ κι εσύ εγώ...
Και δε θα ξέρουμε αν είσαι εσύ ή εγώ, εγώ ή εσύ...
Θα 'μαστε εμείς...

Τι έγινε μετά, κανείς δεν έμαθε στα σίγουρα - κι εγώ που να το ξέρω; Λένε πως τους είδανε να φεύγουνε για την Ανατολή, περπατώντας με τα χέρια, και να γελάνε, να γελάνε... Ο απόηχος απ' το γέλιο τους ξέμεινε στα φυλλώματα των δένδρων - λένε... Πάντως, ποτέ - μα ποτέ - κανείς πια δεν τους ξανάδε...

Πόσο μεγάλη μπορεί να γίνει μια μαύρη τρύπα;- Oι επιστήμονες δίνουν την απάντηση

Οι μαύρες τρύπες στην «καρδιά» των γαλαξιών μπορούν από μόνες τους να γίνουν μεγάλες. Αλλά πόσο μεγάλες τελικά;

 

Όσο 50 δισεκατομμύρια Ήλιοι, είναι η απάντηση Βρετανών αστροφυσικών. Μάλιστα, παρόλο που οι ίδιες είναι κατάμαυρες, επειδή παγιδεύουν ακόμη και το ίδιο το φως, μπορούν να είναι ιδιαίτερα λαμπερές, καθώς γύρω τους παράγουν ακτινοβολία.

 

Ο καθηγητής 'Αντριου Κινγκ του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Λέστερ, που κάνει τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Monthly Notices" της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας, αναφέρει, ότι οι μαύρες τρύπες παύουν να μεγαλώνουν, όταν σταδιακά εξαντλείται ο τεράστιος δίσκος αερίων που τις περιβάλλει και τις «τρέφει».

 

Τα αέρια αυτά πέφτουν σταδιακά μέσα στην μαύρη τρύπα και από την όλη διαδικασία παράγεται ακτινοβολία, με αποτέλεσμα η μαύρη τρύπα να λάμπει σαν κβάζαρ (ενεργός γαλαξιακός πυρήνας). Όμως κάποια στιγμή όλος ο δίσκος των αερίων καταρρέει.

 

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, χωρίς έναν τέτοιο δίσκο, μια μαύρη τρύπα δεν μπορεί να γίνει μεγαλύτερη από 50 δισεκατομμύρια ηλιακές μάζες. Ο μόνος τρόπος να περάσει αυτό το φυσικό όριο, είναι να πέσει ένα ολόκληρο άστρο μέσα της (πράγμα σπάνιο) ή να συγχωνευθεί με κάποια άλλη μαύρη τρύπα.

 

Όμως σε αυτή την περίπτωση, κατά τον Κίνγκ, δεν θα παραγόταν φως από την μαύρη τρύπα, καθώς δεν θα υπήρχε δίσκος αερίων γύρω της, συνεπώς δεν θα μπορούσε να λάμπει εκτυφλωτικά στο διάστημα σαν κβάζαρ.

 

Παρόλα αυτά, η γιγάντια μαύρη τρύπα θα ήταν δυνατό να ανιχνευθεί με άλλους τρόπους, όπως καμπυλώνοντας το φως που περνά κοντά της (το φαινόμενο του «βαρυτικού φακού») ή μέσω των -ακόμη θεωρητικών- βαρυτικών κυμάτων που εκπέμπει στο σύμπαν, σύμφωνα με τη γενική θεωρία σχετικότητας του Αϊνστάιν.

Ο φόβος όντως κάνει το αίμα να «παγώνει»!

Έχετε ακούσει την έκφραση «τρόμαξα τόσο πολύ, ώστε πάγωσε το αίμα μου;» Ε, δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα, σύμφωνα με μία νέα μελέτη. Όπως έδειξε, όταν τρομάζουμε το αίμα μας γίνεται πιο πηχτό, διότι αυξάνονται τα επίπεδα μίας πρωτεΐνης στο αίμα που λέγεται παράγοντας VIII. Το εύρημα προέρχεται από 24 υγιείς εθελοντές, ηλικίας κάτω των 30 ετών, οι 14 από τους οποίους είδαν ένα θρίλερ (την «Παγιδευμένη Ψυχή») και στη συνέχεια μία εκπαιδευτική ταινία (ένα ντοκιμαντέρ για την σαμπάνια) και οι υπόλοιποι τις ίδιες ταινίες με αντίθετη σειρά.

Οι ερευνητές από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Leiden (LUMC), στην Ολλανδία, που πραγματοποίησαν τη μελέτη, εξέτασαν εάν ο οξύς φόβος μπορούσε να επηρεάσει την πηκτικότητα του αίματος, επειδή κάτι τέτοιο αποτελεί σημαντικό εξελικτικό όφελος. Και αυτό, διότι όταν στη διάρκεια απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων αυξάνεται εκ των προτέρων η πηκτικότητα του αίματος, ο οργανισμός είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει μία πιθανή μαζική αιμορραγία για να συντηρήσει τη ζωή. Οι εθελοντές της μελέτης είδαν τις ταινίες με χρονική απόσταση μιας εβδομάδας η μία από την άλλη, την ίδια ώρα και σε ένα άνετο και χαλαρό περιβάλλον.

Κάθε ταινία διήρκησε περίπου 90 λεπτά, ενώ πριν από την έναρξη και μετά το τέλος τους όλοι έδωσαν δείγματα αίματος. Βαθμολόγησαν επίσης τον φόβο που ένιωσαν έπειτα από κάθε ταινία, χρησιμοποιώντας μία κλίμακα από το 0 (καθόλου φόβος) έως 10 (ο χειρότερος φόβος που μπορούσα να φανταστώ). Επιπλέον, ανέφεραν εάν είχαν ξαναδεί τις ταινίες και συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για τον τρόπο ζωής και το αγαπημένο τους είδος ταινιών.

Η ανάλυση όλων αυτών των στοιχείων έδειξε ότι το θρίλερ ασφαλώς και ήταν πιο τρομακτικό από το ντοκιμαντέρ, με μία μέση διαφορά της τάξης των 5,4 βαθμών στην κλίμακα του φόβου. Επιπλέον, υπήρχαν εμφανείς διαφορές στα επίπεδα του παράγοντος VIII πριν και μετά τις ταινίες. Στην πραγματικότητα, ήταν αυξημένα κατά μέσον όρο 57% μετά το θρίλερ και μειωμένα κατά 86% μετά το ντοκιμαντέρ. Αντιθέτως, οι ταινίες δεν φάνηκε να επηρεάζουν του άλλους παράγοντες πηκτικότητας που διαθέτει το αίμα, γεγονός που υποδηλώνει ότι ναι μεν ο οξύς φόβος αυξάνει την πηκτικότητα, αλλά όχι σε βαθμό ώστε να οδηγεί στην δημιουργία θρόμβων που θα μπορούσαν να αποδειχθούν επιζήμιοι.

Τι είναι ο παράγων VIII
Ο παράγων οκτώ (VIII) είναι μία από τις πρωτεϊνες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην δημιουργία θρόμβων αίματος. Αν και έχουμε συνηθίσει να συσχετίζουμε τους θρόμβους με σοβαρά προβλήματα όπως το έμφραγμα και το εγκεφαλικό, ο φυσικός τους ρόλος είναι σωτήριος για τον άνθρωπο, καθώς δημιουργούνται έπειτα από κάθε τραυματισμό για να «σφραγίσουν» τα τραυματισμένα αιμοφόρα αγγεία και να αποτρέψουν την περαιτέρω αιμορραγία.

Ο παράγων VIII παράγεται πρωτίστως από τα κύτταρα του ήπατος και κυκλοφορεί στο αίμα σε μία ανενεργό μορφή, ενωμένος με ένα άλλο μόριο που λέγεται παράγοντας Willebrand και επίσης είναι απαραίτητος για την πήξη του αίματος. Όταν συμβεί τραυματισμός που προκαλεί ρήξη σε ένα αιμοφόρο αγγείο και έτσι διαρροή αίματος, ο παράγων VIII διαχωρίζεται από τον παράγοντα Willebrand και αλληλεπιδρά με έναν άλλο παράγοντα πήξεως, τον IX (εννέα). Η αλληλεπίδραση αυτή ενεργοποιεί μία αλυσίδα πρόσθετων χημικών διεργασιών, οι οποίες τελικά οδηγούν στον σχηματισμό ενός μικρού θρόμβου αίματος που σταματά την αιμορραγία.

Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην χριστουγεννιάτικη έκδοση της «Βρετανικής Ιατρικής Επιθεώρησης» (BMJ) – ένα από τα εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά του κόσμου, που έχει καθιερώσει εδώ και πολλά χρόνια να αφιερώνει το τεύχος Δεκεμβρίου της σε πρωτότυπα και «ελαφρά» θέματα, τα οποία όμως υπόκεινται στις ίδιες αυστηρές διαδικασίες αξιολόγησης με τα σοβαρά.

Τι θα συμβεί τα φετινά Χριστούγεννα για πρώτη φορά μετά το 1977!

 Ένα εντυπωσιακό φαινόμενο, που έχει μάλιστα να συμβεί 38 ολόκληρα χρόνια, θα δώσει ένα μοναδικό “χρώμα” στα φετινά Χριστούγεννα και αναμένεται να εντυπωσιάσει όσους τυχερούς το απολαύσουν. Ποιο είναι αυτό; Η νύχτα των Χριστουγέννων θα “φωτιστεί” από Πανσέληνο, η οποία βεβαίως θα είναι και η τελευταία του χρόνου, η οποία ονομάζεται “Full Cold Moon” και έχει να εμφανιστεί τέτοια μέρα από το 1977…

Τη χρονική στιγμή που το φαινόμενο θα κορυφωθεί θα είναι ορατό σε περιοχές της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Το φαινόμενο θα εμφανιστεί και πάλι στον ουρανό τα Χριστούγεννα του 2034, 2053 και του 2072!

Φουτουριστικό κρεβάτι καταπολεμά την αϋπνία!

Ο ανεπαρκής ύπνος θεωρείται εθνικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία σχεδόν σε όλο τον πλανήτη. Διάφορα βοηθήματα όπως βότανα ή φάρμακα θεωρούνται ανεπαρκή. Το 2011, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Current Biology ήταν η πρώτη που συνέδεσε επιστημονικά το λίκνισμα με τον ύπνο των ενηλίκων. Στη μελέτη πήραν μέρος 12 άνδρες οι οποίοι κλήθηκαν να ξαπλώσουν σε μια αιώρα που κινούνταν ελαφρώς σε συχνότητα 0.25 Hz (μία φορά κάθε 4 δευτερόλεπτα).

Κάθε συμμετέχων που λικνίστηκε αποκοιμήθηκε πιο γρήγορα καθώς είχε μια τεράστια ώθηση στον ύπνο από τα εγκεφαλικά κύματα. Έτσι διάφορες εταιρε’ιες ανά τον κόσμο προσπαθούν να κατασκευάσουν το τέλειο κρεβάτι για τον ύπνο, παρουσιάζοντας διάφορα είδη. Αυτό που βλέπετε κοστίζει περί τα 3.000 δολάρια και υπόσχεται ύπνο βαθύ και ήρεμο!

Το καταφύγιο της αλήθειας

Πρόκειται για ένα μεγαλειώδες έργο στην Ταϊλάνδη το οποίο μοιάζει με τους παραδοσιακούς ναούς της χώρας. Ένας εκκεντρικός δισεκατομμυριούχος, ο Khun Lek, ξεκίνησε την κατασκευή του πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια αλλά αναμένεται ότι θα περάσουν ακόμα αρκετά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί.

Παρόλο που οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή, οι πύλες του ναού είναι ανοιχτές και η πρόσβαση επιτρέπεται στο κοινό.
Αν και σε γενικές γραμμές η κατασκευή του ναού ακολουθεί την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ταϊλάνδης, έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από Βουδιστικά και Ινδουιστικά πρότυπα.

Είναι φτιαγμένος αποκλειστικά από ξύλο και διακοσμημένος με εκατοντάδες χειροποίητα γλυπτά τα οποία κατασκευάζονται επί τόπου από 250 ξυλουργούς και γλύπτες. Το ψηλότερο σημείο του ναού φτάνει τα 105 μέτρα, ενώ καλύπτει συνολική επιφάνεια μεγαλύτερη από 3.000 τετραγωνικά μέτρα.

Η μεγαλύτερη δομή του σύμπαντος – το Μεγάλο Τείχος Sloan – μήπως είναι αντίθετο στη θεωρία του Big Bang;

Το γνωστό μας ορατό σύμπαν, ίσο με το μήκος Hubble, περιέχει εκατοντάδες εκατομμύρια γαλαξίες που συγκεντρώνονται μαζί, σχηματίζοντας υπερσμήνη και μια σειρά από θηριώδη τείχη γαλαξιών που χωρίζονται από τεράστια κενά στο άδειο διάστημα.

Διάφορες μεγάλες δομές του σύμπαντος. Το Μεγάλο Τείχος Sloan ανακαλύφθηκε τον Οκτώβριο του 2003 από τους Richard Gott III και Mario Juric του Πρίνστον

Το Μεγάλο Τείχος Sloan, η πιο θηριώδης δομή του σύμπαντος είναι μια συλλογή από υπερσμήνη, που εκτείνεται σε μήκος πάνω από ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός και αποτελεί το 5% του μήκους όλου του ορατού σύμπαντος. Έχει υποτεθεί ότι τέτοιες δομές, όπως είναι το Μεγάλο Τείχος σχηματίστηκε κατά μήκος κοσμικών ιστών από σκοτεινή ύλη, η οποία υπαγορεύει τον τρόπο που δομείται το Σύμπαν στις μεγαλύτερες κλίμακες. Η σκοτεινή ύλη όπως γνωρίζουμε προσελκύει βαρυτικά την βαρυονική κανονική ύλη, και η τελευταία είναι αυτή που οι αστρονόμοι βλέπουν να σχηματίζει μακριά, λεπτά τοιχώματα από υπερ-γαλαξιακά σμήνη.

Αν χρειάστηκε ο Θεός μία εβδομάδα για να κάνει τη Γη, τότε ανάλογα με τη μάζα του Μεγάλου Τείχους θα ήθελε δύο τετράκις χρόνια για να κατασκευάσει αυτό το τέρας – πολύ περισσότερο από ότι λέει η επιστήμη ότι υπάρχει το σύμπαν. .

Το Μεγάλο Τείχος Sloan είναι ένα τεράστιο δίκτυο από αστρονομικά γιγάντια αντικείμενα, και που το όνομά του το πήρε από το πρότζεκτ που το αποκάλυψε, το Sloan Digital Sky Survey. Μετά από οκτώ χρόνια το πρότζεκτ αυτό σάρωσε πάνω από το ένα τέταρτο του ουρανού με σκοπό να παραγάγει πλήρεις 3-D χάρτες με σχεδόν ένα εκατομμύριο γαλαξίες. Η ανάλυση αυτών των εικόνων αποκάλυψαν στους αστρονόμους μια τεράστια ομάδα γαλαξιών μήκους κάπου 1,37 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Ακόμα και αυτό το ταπεινό 0.07 είναι εξακόσια εξήντα δισεκατομμύρια τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Πράγματι είναι μια επιστημονική μέτρηση μεγάλης ακριβείας.

Αυτό φυσικά δεν είναι το μοναδικό τείχος εκεί έξω – υπάρχουν και άλλα με πολύ μεγάλα μήκη, που αποτελούν μερικά από τα πιο εντυπωσιακά αντικείμενα στο σύμπαν. Και αυτά τα Τείχη είναι μόνο μια ειδική κατηγορία των γαλαξιακών, μεγάλων ιστών από ύλη, που απλώνονται ανάμεσα σε αφάνταστα μεγάλες εκτάσεις από κενό χώρο.

Κάποιες από αυτές επιμήκεις δομές, τα υπερ-σμήνη, έχουν δημιουργήσει μια σειρά από τείχη, το ένα μετά το άλλο, που χωρίζονται από κενά 500 έως 800 εκατομμύρια έτη φωτός, έτσι ώστε σε μια κατεύθυνση μόνο, να σχηματίζονται 13 Μεγάλα Τείχη με τα εσωτερικά και εξωτερικά τείχη να διαχωρίζονται τουλάχιστον με επτά δισεκατομμύρια έτη φωτός.

Πρόκληση του Καθιερωμένου Μοντέλου του Big Bang

Πρόσφατα, οι κοσμολόγοι εκτιμούν ότι ορισμένα από αυτά τα γαλαξιακά τείχη μπορεί να χρειάστηκαν 80 έως 100 δισεκατομμύρια χρόνια για να σχηματιστούν. Μια διάρκεια που αποτελεί μια πρόκληση για τις τρέχουσες εκτιμήσεις της ηλικίας του Σύμπαντος, 13.7 δισεκατομμύρια χρόνια.

Ο Hawking με τη νέα θεωρία του δίνει αρνητική τιμή στην κοσμολογική σταθερά και στηρίζει τη θεωρία των χορδών

Η κοσμολογική σταθερά του Αϊνστάιν δεν μπορεί να έχει αρνητική τιμή και αυτό σε γενικές γραμμές είναι ως τώρα κοινώς αποδεκτό. Ο Στίβεν Χόκινγκ όμως και οι συνεργάτες του σπάζουν το ταμπού τολμώντας να της προσθέσουν αρνητικό πρόσημο. Το αποτέλεσμα προσδίδει μια υπερβολική διάσταση στη γεωμετρία του Σύμπαντος, κάνοντάς το να θυμίζει τα έργα του ολλανδού χαράκτη Escher..

Η γεωμετρία του Σύμπαντος που προτείνουν ο Στίβεν Χόκινγκ και οι συνεργάτες του μοιάζει με το «Οριο του κύκλου ΙV» του Μ. Κ. Εσερ

Ο διάσημος καθηγητής του Κέιμπριτζ μαζί με τον παλαιό συνεργάτη του Tomas Hertog Τόμας Χέρτογκ του Καθολικού Πανεπιστημίου του Λέβεν του Βελγίου και τον James Hartl του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ παρουσίασαν τη μελέτη τους στον δικτυακό τόπο arXiv.org.

Σε αυτήν οι τρεις αστροφυσικοί προτείνουν στην ουσία μια νέα κυματική εξίσωση η οποία περιγράφει διάφορα πιθανά Σύμπαντα με την εισαγωγή μιας κοσμολογικής σταθεράς με αρνητική τιμή. Εκτός του ότι προσθέτει στην επίπεδη γεωμετρία του επεκτεινόμενου σύμπαντος μια «παράλληλη» υπερβολική διάσταση παρόμοια με αυτή στο εικονιζόμενο έργο του Escher, το μοντέλο τους έρχεται επίσης να «κουμπώσει» με τη θεωρία των χορδών και συγκεκριμένα με την εκδοχή της ολογραφικής αρχής ή αντιστοιχίας AdS/CFΤ που έχει διατυπώσει ο Χουάν Μαλντασένα του Πανεπιστημίου του Πρίνστον.

Το καταπληκτικό φιλμ για το Γνωστό Σύμπαν

Το φιλμ Γνωστό Σύμπαν παίρνει τους θεατές από τα Ιμαλάια και μέσω της ατμόσφαιρας μας οδηγεί στο σκοτεινό διάστημα έως το λυκόφως του Big Bang. Κάθε αστέρι, πλανήτης και κβάζαρ που βλέπετε  στην ταινία είναι δυνατόν να φανεί σωστά λόγω του πιο πλήρους χάρτη του σύμπαντος τεσσάρων διαστάσεων που υπάρχει, ο Άτλας του Ψηφιακού Σύμπαντος, που συντηρείται και ενημερώνεται από αστροφυσικούς στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Βάλτε στερεοφωνικό ήχο και απολαύστε …υπεύθυνα.

 

Περισσότερα στοιχεία για μια προνομιακή κατεύθυνση στον χωροχρόνο

Ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της σύγχρονης αστροφυσικής είναι η κοσμολογική αρχή. Είναι η ιδέα ότι οι παρατηρητές στη Γη δεν έχουν καμιά προνομιακή άποψη του Σύμπαντος και ότι οι νόμοι της φυσικής πρέπει να είναι οι ίδιοι παντού. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, πως το σύμπαν φαίνεται λίγο πολύ το ίδιο σε όποια κατεύθυνση κι αν κοιτάξουμε γιατί η κατανομή των γαλαξιών είναι ίδια παντού.

Κι ενώ αυτή η περίφημη κοσμολογική αρχή έχει εδώ και πολλά χρόνια υποστηριχτεί με πολλές παρατηρήσεις, πρόσφατα έχουν βρεθεί πολλά στοιχεία ότι ορισμένα μέρη του Κόσμου είναι πιο ειδικά από κάποια άλλα, δηλαδή υπάρχει μια ανισοτροπία. 

Οι κουκίδες που είναι χρωματισμένες ανάλογα με το πρόσημο και το μέγεθος της στάθμης ανισοτροπίας, είναι οι κατευθύνσεις των τυχαίων αξόνων. Το ημισφαίριο που εμφανίζεται στην αριστερή πλευρά είναι αυτό που αντιστοιχεί σε μεγαλύτερες επιταχύνσεις με ένα προτιμητέο άξονα, ενώ το δεξιό αντιστοιχεί σε αυτό με μικρότερες επιταχύνσεις και έναν άλλο προτιμητέο άξονα

Κάποιοι λοιπόν κοσμολόγοι έχουν αρχίσει να υποψιάζονται ότι η Αρχή μπορεί να είναι και λάθος. Στοιχεία από μελέτες των σουπερνόβα τύπου 1 δείχνουν πως το Σύμπαν όχι απλώς επεκτείνεται αλλά επιταχύνεται. Το περίεργο είναι ότι αυτή η επιτάχυνση δεν είναι ομοιόμορφη προς όλες τις κατευθύνσεις. Αντίθετα, το σύμπαν φαίνεται να επεκτείνεται ταχύτερα σε κάποιες κατευθύνσεις σε σχέση με κάποιες άλλες.

Αλλά πόσο καλό είναι αυτά τα στοιχεία; Είναι πιθανό ότι η προτιμητέα κατεύθυνση να είναι μια στατιστική οφθαλμαπάτη, που θα εξαφανιστεί αν γίνει σωστά η ανάλυση των δεδομένων

Οι Rong-Gen Cai και Zhong-Liang Tuo στα Εργαστήριο Θεωρητικής Φυσικής στο Πεκίνο έχουν επανεξετάσει τα δεδομένα από 557 σουπερνόβα σε όλο το Σύμπαν και επαναϋπολόγισαν τους σχετικούς αριθμούς.

Σήμερα, αυτοί επιβεβαιώνουν ότι είναι πραγματικός ένας προτιμητέος άξονας. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, η κατεύθυνση της επιτάχυνσης είναι μεγαλύτερη στον αστερισμό Αλώπηξ (Vulpecula) στο βόρειο ημισφαίριο. Αυτό είναι συνεπές και με άλλες αναλύσεις, καθώς και με άλλα στοιχεία, που δείχνουν έναν προτιμώμενο άξονα και στο κοσμικό υπόβαθρο μικροκυμάτων.

Κι αυτό θα αναγκάσει τους κοσμολόγους σε ένα δυσάρεστο συμπέρασμα: η κοσμολογική αρχή πρέπει να είναι λάθος.

Αλλά αυτό εγείρει επίσης και συναρπαστικά ερωτήματα: Γιατί το Σύμπαν να έχει ένα προτιμητέο άξονα και πώς θα πρέπει να ταιριάξουμε τα δεδομένα αυτά με τα μοντέλα του σύμπαντος;

Το σύμπαν θα καταλήξει σε έναν «έρημο και άδειο» χώρο;

Ένα δυσοίωνο μέλλον προβλέπει για το σύμπαν πρόσφατη έρευνα κοσμολόγων από τα πανεπιστήμια του Πόρτσμουθ και της Ρώμης. Σύμφωνα με την έρευνα, με την πάροδο του χρόνου μειώνεται η σκοτεινή ύλη, η κοσμική «σκαλωσιά» που επιτρέπει τη δημιουργία νέων συμπαντικών δομών, όπως γαλαξιών. Αιτία είναι η σκοτεινή ενέργεια, υποστηρίζουν οι επιστήμονες, λόγω της οποίας το σύμπαν θα καταλήξει σε έναν «έρημο και άδειο» χώρο.

Οι κοσμολόγοι βασίστηκαν σε πρόσφατα αστρονομικά δεδομένα, η ανάλυση των οποίων υποδεικνύει πως η σκοτεινή ενέργεια αυξάνεται εις βάρος της σκοτεινής ύλης, καθώς αλληλεπιδρά μαζί της.

Οι κοσμολόγοι βασίστηκαν σε πρόσφατα αστρονομικά δεδομένα, η ανάλυση των οποίων υποδεικνύει πως η σκοτεινή ενέργεια αυξάνεται εις βάρος της σκοτεινής ύλης, καθώς αλληλεπιδρά μαζί της. Ένα φαινόμενο που έχει σαν αποτέλεσμα να επιβραδύνεται ο σχηματισμών νέων κοσμικών δομών.

«Η μελέτη μας αφορά τις θεμελιώδεις ιδιότητες του χωροχρόνου και, σε κοσμική κλίμακα, αφορά το σύμπαν και τη μοίρα του. Αν η σκοτεινή ενέργεια ενισχύεται και η σκοτεινή ύλη “εξατμίζεται”, τότε το σύμπαν θα καταλήξει σε έναν έρημο, άδειο και αδιαφοροποίητο χώρο», αναφέρει στο σάιτ του πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ ο Ντέιβιντ Γουάντς, από το Ινστιτούτο Κοσμολογίας του ιδρύματος.

«Η σκοτεινή ύλη είναι η αιτία για τον σχηματισμό δομών στο σύμπαν, όπως οι γαλαξίες που παρατηρούμε. Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν πως η σκοτεινή ύλη “εξατμίζεται”, με συνέπεια να επιβραδύνεται η ανάπτυξη νέων δομών», πρόσθεσε.

Ορόσημο για την κοσμολογία ήταν η ανακοίνωση ερευνητών το 1998, σύμφωνα με τη οποία το σύμπαν διαστέλλεται με αυξανόμενο ρυθμό. Έτσι, στο καθιερωμένο μοντέλο της κοσμολογίας ενσωματώθηκε η ιδέα μιας σταθερής σκοτεινής ενέργειας (γνωστής και ως «κοσμολογικής σταθεράς»). Τώρα, όμως, οι επιστήμονες από το Πόρτσμουθ και τη Ρώμη υποστηρίζουν πως έχουν καταλήξει σε μια καλύτερη περιγραφή των νόμων στου σύμπαντος, με βάση την οποία η σκοτεινή ενέργεια δεν είναι σταθερή, αφού αλληλεπιδρά με τη σκοτεινή ύλη.

Οι επιστήμονες εξέτασαν αρκετά παρατηρησιακά δεδομένα και χρησιμοποίησαν τον σχηματισμό νέων δομών που αποκαλύπτουν οι μετρήσεις, με σκοπό να δοκιμάσουν διάφορα μοντέλα για τη σκοτεινή ενέργεια.

«Από την ανάλυση των δεδομένων, τα οποία σήμερα είναι περισσότερα απ’ ό,τι το 1998, φαίνεται πως το καθιερωμένο μοντέλο της κοσμολογίας δεν είναι πλέον επαρκές για να περιγράψει τις παρατηρήσεις. Πιστεύουμε ότι το μοντέλο που βρήκαμε είναι καλύτερο», σημειώνει ο Γουάντς.

«Αν και από τις δεκαετίες του ’90 οι αστρονόμοι είναι πεπεισμένοι πως υπάρχει “κάτι” που προκαλεί την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος, φαίνεται πως η δημιουργία κοσμικών δομών, όπως γαλαξιών και σμηνών γαλαξιών, γίνεται με μικρότερο ρυθμό απ’ ό,τι αναμενόταν», καταλήγει.

Ο καθηγητής Ντράγκαν Χιούτερερ από το πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, λέει πως η επιστημονική κοινότητα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν της τα συμπεράσματα του άρθρου. «Είναι πολύ ενδιαφέρον. Πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας κάθε καινούρια ένδειξη που αφορά τη σκοτεινή ενέργεια, από τη στιγμή που οι γνώσεις μας είναι πολύ περιορισμένες. Δεν θα έλεγα πάντως πως μου προκάλεσαν έκπληξη τα αποτελέσματα, τα οποία διαφέρουν από το μοντέλο που δεν προβλέπει καμία αλληλεπίδραση. Εδώ και μήνες ξέρουμε ότι όλα τα δεδομένα δεν ταιριάζουν απόλυτα με το καθιερωμένο πρότυπο».