To σχολείο

 Μπορεί κανείς να είναι ένας αληθινός δάσκαλος και στο σπίτι του, και οι ευκαιρίες θα παρουσιαστούν σε όποιον είναι σοβαρός και ειλικρινής

Το σωστό είδος εκπαίδευσης ενδιαφέρεται για την ατομική ελευθερία, που μόνο αυτή μπορεί να φέρει αληθινή συνεργασία με το σύνολο, με τους πολλούς. Όμως αυτή η ελευθερία δεν πετυχαίνεται με το κυνήγι της επιτυχίας και της δύναμης. Η ελευθερία έρχεται με τη γνώση του εαυτού μας, όταν ο νους μας πάει πέρα και πάνω από τα εμπόδια που δημιούργησε στον εαυτό του επιζητώντας τη δική του ασφάλεια. Ο προορισμός της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει το κάθε άτομο να ανακαλύψει όλα αυτά τα ψυχολογικά εμπόδια, και όχι να του επιβάλει νέα μοντέλα συμπεριφοράς, νέους τρόπους σκέψης. Τέτοιοι εξαναγκασμοί δεν θα ξυπνήσουν ποτέ τη νοημοσύνη, τη δημιουργική κατανόηση, απλώς θα εξακολουθήσουν να διαμορφώνουν σύμφωνα με αυτά τα καλούπια το άτομο.
Σίγουρα, αυτό είναι που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, και γι’ αυτό τα προβλήματά μας εξακολουθούν να πολλαπλασιάζονται. Μόνο όταν αρχίσουμε να κατανοούμε το βαθύ νόημα της ανθρώπινης ζωής, μπορεί να υπάρξει αληθινή εκπαίδευση· για να το κατανοήσουμε όμως, πρέπει ο νους, με νοημοσύνη, να απελευθερωθεί από την επιθυμία για ανταμοιβή, γιατί αυτή γεννάει το φόβο και τη συμμόρφωση.

Αν θεωρούμε τα παιδιά μας προσωπική μας ιδιοκτησία, αν τα βλέπουμε ως τη συνέχιση του εαυτούλη μας και ως ένα μέσο για την εκπλήρωση των φιλοδοξιών μας, τότε θα δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον, ένα κοινωνικό οικοδόμημα, στο οποίο δεν θα υπάρχει αγάπη, αλλά μόνο το κυνήγι του προσωπικού κέρδους. Ένα σχολείο που έχει επιτυχία, με την υλιστική έννοια, έχει μάλλον αποτύχει ως εκπαιδευτικό κέντρο.
Ένα μεγάλο και ανθηρό ίδρυμα, όπου εκπαιδεύονται εκατοντάδες παιδιά μαζί, με όλη την επίδειξη και την επιτυχία που το συνοδεύουν, μπορεί να φτιάξει τραπεζικούς υπαλλήλους και μεγαλέμπορους, κομισάριους ή βιομήχανους, ανθρώπους ικανούς, με ειδικές γνώσεις, αλλά επιφανειακούς- ελπίδα όμως για την ανθρωπότητα δεν υπάρχει σ’ αυτούς, αλλά μόνο σε ψυχολογικά ακέραια άτομα, που μονάχα τα μικρά σχολεία μπορούν να εκπαιδεύσουν.
Είναι λοιπόν πολύ σπουδαιότερο να έχουμε μικρά σχολεία, με έναν περιορισμένο αριθμό αγοριών και κοριτσιών και το σωστό είδος δασκάλων, από το να εφαρμόζουμε τις καλύτερες και πιο σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους μέσα σε μεγάλα σχολικά ιδρύματα.
Δυστυχώς, μία από τις δυσκολίες που μας φέρνουν σύγχυση είναι η ιδέα ότι πρέπει να δουλεύουμε σε πάρα πολύ μεγάλη κλίμακα. Οι περισσότεροι, επειδή θέλουν να μεταμορφώσουν ή να επηρεάσουν εκείνο που ονομάζουμε «μάζες», ιδρύουν μεγάλα σχολεία, με επιβλητικά κτήρια, παρόλο που είναι φανερό ότι δεν είναι το σωστό είδος εκπαιδευτικών κέντρων.
Αλλά ποιοι είναι οι μάζες; Εσείς κι εγώ. Μη χανόμαστε μέσα στη σκέψη ότι και οι μάζες πρέπει να εκπαιδευτούν σωστά. Η έγνοια μας για τις μάζες είναι μια φυγή από το να δράσουμε άμεσα. Η σωστή εκπαίδευση θα γίνει μια μέρα παγκόσμια αν αρχίσουμε να έχουμε επίγνωση του εαυτού μας στη σχέση μας με τα παιδιά μας, με τους φίλους και με τους γείτονές μας. Οι ίδιες μας οι πράξεις μέσα στο περιβάλλον που ζούμε, στο περιβάλλον της οικογένειάς μας και των φίλων μας, θα έχουν μια επεκτεινόμενη επίδραση και επιρροή.
Έχοντας πλήρη επίγνωση του εαυτού μας σε όλες μας τις σχέσεις, θα αρχίσουμε να ανακαλύπτουμε μέσα μας τα μπερδέματα και τους περιορισμούς μας που τώρα αγνοούμε και, γνωρίζοντάς τα, θα μπορέσουμε να τα κατανοήσουμε κι έτσι να τα διαλύσουμε. Χωρίς αυτή την επίγνωση και την αυτογνωσία που φέρνει, οποιαδήποτε μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση ή σε άλλους τομείς απλώς θα οδηγήσει στη συνέχιση του ανταγωνισμού και της αθλιότητας.
Φτιάχνοντας τεράστια εκπαιδευτικά ιδρύματα και χρησιμοποιώντας δασκάλους που εξαρτώνται από κάποιο σύστημα, αντί να έχουν νοημοσύνη και παρατηρητικότητα στη σχέση τους με τον κάθε μαθητή χωριστά, απλώς ενθαρρύνουμε τη συσσώρευση πληροφοριών και γνώσεων, την ανάπτυξη ικανοτήτων και τη συνήθεια να σκεφτόμαστε μηχανικά, σύμφωνα με κάποιο μοντέλο- σίγουρα όμως τίποτε απ’ όλα αυτά δεν βοηθάει το μαθητή να εξελιχθεί σ’ ένα ολοκληρωμένο ανθρώπινο πλάσμα.
Τα συστήματα μπορούν να έχουν κάποια περιορισμένη χρησιμότητα στα χέρια ξύπνιων και στοχαστικών εκπαιδευτικών, αλλά δεν είναι αυτά που φέρνουν τη νοημοσύνη. Κι όμως, πράγμα περίεργο, λέξεις όπως «σύστημα», «θεσμός» μας έχουν γίνει πολύ σημαντικές. Τα σύμβολα πήραν τη θέση της πραγματικότητας και είμαστε ευχαριστημένοι που συμβαίνει αυτό, γιατί η πραγματικότητα είναι ενοχλητική, ενώ οι θεωρητικές ιδέες μάς ησυχάζουν.
Τίποτα που να έχει θεμελιώδη αξία δεν μπορεί να μεταδοθεί με μαζική καθοδήγηση, παρά μόνο με την προσεκτική μελέτη και κατανόηση των δυσκολιών, των τάσεων και των ικανοτήτων του κάθε παιδιού. Όσοι το γνωρίζουν αυτό και θέλουν ειλικρινά να κατανοήσουν τον εαυτό τους κι έτσι να βοηθήσουν τους νέους, θα έπρεπε να μαζευτούν και να ιδρύσουν ένα σχολείο που θα έχει ζωτική σημασία στη ζωή του παιδιού, γιατί θα το βοηθάει να είναι ψυχολογικά ένα μέσα του και να έχει νοημοσύνη. Για να ξεκινήσουν ένα τέτοιο σχολείο, δεν χρειάζεται να περιμένουν ώσπου να βρουν τα απαιτούμενα μέσα.
Μπορεί κανείς να είναι ένας αληθινός δάσκαλος και στο σπίτι του, και οι ευκαιρίες θα παρουσιαστούν σε όποιον είναι σοβαρός και ειλικρινής. Εκείνοι που αγαπούν και τα παιδιά τους και τα άλλα παιδιά γύρω τους, και που επομένως έχουν σοβαρότητα, θα φροντίσουν να ξεκινήσει ένα τέτοιο σχολείο λίγα στενά παρακάτω ή μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Έπειτα θα έρθουν και τα χρήματα – είναι το λιγότερο σημαντικό που πρέπει κανείς να σκεφτεί.
Η λειτουργία ενός μικρού σχολείου του σωστού είδους είναι, βέβαια, οικονομικά δύσκολη· μπορεί όμως να ανθίσει μόνο με αυτοθυσία και όχι με μεγάλο λογαριασμό στην τράπεζα. Το χρήμα αναπόφευκτα διαφθείρει, αν δεν υπάρχει αγάπη και κατανόηση.
Αν είναι όμως ένα σχολείο με πραγματική αξία, θα βρεθεί η βοήθεια που χρειάζεται. Όταν υπάρχει αγάπη για το παιδί, τα πάντα είναι δυνατά. Όσο το σχολείο θα είναι το σημαντικότερο, τότε δεν θα είναι το παιδί. Ο σωστός εκπαιδευτικός ενδιαφέρεται για το κάθε παιδί χωριστά και όχι για τον αριθμό των μαθητών που έχει. Και ένας τέτοιος εκπαιδευτικός θα ανακαλύψει ότι μπορεί να έχει ένα ουσιαστικό και σημαντικό σχολείο που θα το συντηρούν μερικοί γονείς.
Πρέπει όμως να φλέγεται από το ενδιαφέρον του για την εκπαίδευση· αν είναι χλιαρός, θα έχει ένα σχολείο όπως όλα τα άλλα. Αν οι γονείς αγαπούν αληθινά τα παιδιά τους, θα χρησιμοποιήσουν κάθε νόμιμο μέσο και άλλους τρόπους για να φτιάξουν μικρά σχολεία που θα έχουν το σωστό είδος δασκάλων, και δεν θα πτοηθούν από το γεγονός ότι τα μικρά σχολεία είναι πολυδάπανα και οι σωστοί δάσκαλοι δυσεύρετοι.
Ωστόσο, θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι, αναπόφευκτα, θα τους εναντιωθούν τα οργανωμένα συμφέροντα των κυβερνήσεων και των διάφορων θρησκευτικών ομάδων, γιατί αυτού του είδους τα σχολεία είναι βαθιά επαναστατικά.
Η αληθινή επανάσταση δεν είναι η βίαιη- έρχεται με την καλλιέργεια της ψυχολογικής ακεραιότητας και της νοημοσύνης μέσα στον κάθε άνθρωπο, που με τον τρόπο ζωής του θα συμβάλει στη σταδιακή δημιουργία ριζικών αλλαγών στην κοινωνία.

Κρισναμούρτι «Η εκπαίδευση και το νόημα της ζωής»