Πώς οι σχέσεις επηρεάζουν την υγεία μας;

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ισχυρές σχέσεις μπορεί να μας βοηθήσουν να αποφύγουμε ασθένειες και να υιοθετήσουμε πιο υγιεινές συνήθειες ή ακόμα και να ζήσουμε περισσότερο. Αντίθετα, οι προβληματικές σχέσεις τείνουν να προκαλούν άγχος και να αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε κάθε περίπτωση, γίνεται αντιληπτό ότι οι έρωτες επηρεάζουν την υγεία μας.

Είναι πολλοί οι παράγοντες των σχέσεων που επηρεάζουν την υγεία μας, είτε πρόκειται για συμπεριφορές που επιδεικνύουμε στην άλλη πλευρά είτε για χαρακτηριστικά που υιοθετούμε. Σε όποια φάση μιας σχέσης και αν βρίσκεστε πάντως, έχετε κατά νου τους παρακάτω τρόπους με τους οποίους ο ρομαντικός σας δεσμός μπορεί να επηρεάσει το σώμα και το μυαλό σας.
Αύξηση βάρους
Είναι κοινή πεποίθηση, ότι οι άνθρωποι τείνουν να παίρνουν βάρος καθώς μπαίνουν στην έγγαμη ζωή και να χάνουν βάρος όταν ένας γάμος τελειώνει. Αυτό βέβαια μπορεί να λειτουργήσει και από την αντίθετη πλευρά. Σε ένα ευτυχισμένο ζευγάρι μπορεί να παρακινήσει ο ένας τον άλλο να παραμείνει υγιής και να θέσει στόχους.
Από την άλλη, η δυσαρέσκεια στη σχέση μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές διατροφικές συμπεριφορές και προβλήματα ύπνου, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.
Επίπεδα στρες
Η τακτική σωματική οικειότητα με κάποιον φαίνεται να μειώνει το άγχος και να ενισχύει την ευημερία. Μελέτες έχουν αποδείξει ότι άνθρωποι που κάνουν συχνά σεξ είναι ψυχικά υγιείς και έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη σχέση και τη ζωή τους εν γένει.
Βέβαια, το σεξ είναι μόνο μια πτυχή της σχέσης. Η συμπεριφορά του συντρόφου έξω από την κρεβατοκάμαρα μπορεί εξίσου εύκολα να στείλει τα επίπεδα στρες στα ύψη ή στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Θέματα με γονείς, διαφωνίες για χρήματα ή ακόμη και διαφωνίες για τις δουλειές του σπιτιού έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν το στρες.
Ορμόνες καλής διάθεσης
Το σεξ δεν είναι το μοναδικό είδος σωματικής επαφής που μπορεί να μειώσει το άγχος και να βελτιώσει την υγεία. Έχει αποδειχθεί ότι τόσο άντρες όσο και γυναίκες είχαν υψηλότερα επίπεδα ωκυτοκίνης (μιας ορμόνης που απαλύνει το στρες και βελτιώνει τη διάθεση) απλά και μόνο με την αγκαλιά.
Οι γυναίκες είχαν επίσης μείωση της αρτηριακής πίεσης και χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης που προκαλεί δηλαδή το στρες. Χρειάζονται μόνο λίγα δευτερόλεπτα επαφής για την τόνωση αυτών των ορμονών και την καταπολέμηση του στρες και του άγχους.
Διαταραχές ύπνου
Όταν κοιμάστε δίπλα σε κάποιον που αγαπάτε και εμπιστεύεστε μπορεί να σας βοηθήσει να χαλαρώσετε πλήρως και να κοιμηθείτε καλύτερα και πιο εύκολα. Υπάρχει πάντως και η εξαίρεση αυτός που είναι δίπλα σας να ροχαλίζει ή να στριφογυρίζει συνέχεια. Έχει αποδειχθεί ότι αν ο σύντροφός σας αγωνίζεται με την αϋπνία μπορεί να εμφανίσετε ακανόνιστο ύπνο και ημερήσια κόπωση.
Και οι σχέσεις από μόνες τους επηρεάζουν τον ύπνο, αφού η ανασφάλεια συνδέεται με φτωχότερο ύπνο και κάνει τα πράγματα χειρότερα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο.
Άγχος
Δυσκολίες στη σχέση μπορούν να φέρουν τον καθένα στα όριά του, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί πραγματικά να συμβάλλουν στην πλήρη ανάπτυξη του άγχους. Αρκετές μελέτες έχουν βρει μια σύνδεση μεταξύ των συζυγικών προβλημάτων και αυξημένου κινδύνου διάγνωσης αγχώδους διαταραχής ή κοινωνικού άγχους.
Αυτές οι συνδέσεις ξεμπερδεύουν δύσκολα αφού έχει αποδειχτεί ότι το άγχος αναπαράγει τα προβλήματα της σχέσης. Σίγουρα πάντως ένας γάμος μπορεί να συνδράμει στην προστασία απέναντι στο άγχος.
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη και το άγχος συνήθως σχετίζονται, οπότε είναι λογικό οι σχέσεις να μπορούν να επηρεάσουν την κατάθλιψη με παρόμοια περίπλοκους τρόπους. Από τη μια πλευρά ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι μακροχρόνιες σχέσεις και ειδικά ο γάμος μπορεί να ανακουφίσουν άτομα με ιστορικό κατάθλιψης. Από την άλλη πλευρά όμως, προβληματικές σχέσεις ή γάμοι που καταρρέουν αυξάνουν δραματικά τον κίνδυνο κλινικής κατάθλιψης.
Χρήση αλκοόλ
Οι ερωτικοί μας σύντροφοι έχουν έναν αισθητό αντίκτυπο στο πόσο αλκοόλ καταναλώνουμε όπως επίσης και στο πόσο συχνά το καταναλώνουμε. Έρευνες έχουν αποδείξει, ότι οι άνθρωποι τείνουν να ακολουθούν τις συνήθειες των συντρόφων τους, και αν αυτοί πίνουν πολύ το πιθανότερο είναι να πράξουν το ίδιο και αυτοί.
Επίσης, ισχύει ότι η σύγκρουση στη σχέση και η έλλειψη οικειότητας μπορεί να οδηγήσει στο ποτό. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες πίνουν περισσότερο ως απάντηση στα προβλήματά τους, κάτι που μπορεί να τα οξύνει, παρά να τα επιλύσει.
Αρτηριακή πίεση
Η διατροφή ενός ατόμου, οι συνήθειες άσκησής του και τα επίπεδα άγχους μπορεί να έχουν συνέπειες στην αρτηριακή πίεση. Άρα δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η κατάσταση της σχέσης σας μπορεί να πηρεάσει τα επίπεδα της αρτηριακής σας πίεσης. Άνθρωποι σε ευτυχισμένους γάμους τείνουν να έχουν χαμηλότερη αρτηριακή πίεση σε σχέση με όσους είναι μόνοι.
Αυτοί όμως που βρίσκονται μέσα σε έναν αποτυχημένο γάμο έχουν υψηλότερη αρτηριακή πίεση από τους εργένηδες. Μια άρρωστη σχέση προκαλεί την απελευθέρωση των ορμονών του στρες που κάνουν την καρδιά να χτυπά γρηγορότερα.
Υγεία της καρδιάς
Η σύνδεση μεταξύ των σχέσεων και της καρδιαγγειακής υγείας πηγαίνει πολύ πιο πέρα από την αρτηριακή πίεση. Το να είναι κάποιος παντρεμένος συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής και με καλύτερα αποτελέσματα μετά από επέμβαση καρδιάς, ειδικά στους άνδρες.
Η διαχείριση του στρες και άλλων βιολογικών παραγόντων όπως η αρτηριακή πίεση παίζει σίγουρα ρόλο, αλλά η συναισθηματική και έμπρακτη στήριξη από το σύντροφο είναι καταλυτικής σημασίας.
Επιβίωση από καρκίνο
Σε αρκετές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι οι γάμοι με υποστήριξη βελτιώνουν τα ποσοστά επιβίωσης σε άτομα με καρκίνο, συμπεριλαμβανομένων του προστάτη, του πνεύμονα και του παχέος εντέρου. Η μοναξιά και το απρόσμενο άγχος ενός χωρισμού μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην ανοσία του σώματος.

Θα κάνατε σεξ με την Roxxxy;

Τρελό μωρό η Roxxxy, προσοχή όμως, πρόκειται για σεξορομπότ! *Η αρσενική εκδοχή της ονομάζεται Rocky. Δείτε παρακάτω πόσο θα κοστίζει.

H Roxxxy είναι το πρώτο... σεξορομπότ - εξ ου και τα τρία xxx στο όνομά της. Είναι δημιούργημα των...
αμερικανικών εταιρειών TrueCompanion και TCSystems και, όπως οι ίδιες αναφέρουν, διαφέρει από τα υπόλοιπα βοηθήματα του σεξ: «Πήραμε την τεχνητή νοημοσύνη και της δώσαμε ανθρώπινη μορφή» λέει ο ηλεκτρολόγος μηχανικός και εμπνευστής της...
Ντάγκλας Χάινς. Πρόκειται άραγε για μια εξελιγμένη διεπαφή των ανθρώπων με τα ρομπότ ή για έναν σύγχρονο προβληματισμό γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις; διερωτάται το βρετανικό BBC.

Η Roxxxy έχει ύψος 1,70 μ. (κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις αναλογίες μοντέλου σχολής καλών τεχνών) και ανάλογα με το μοντέλο κοστίζει από περίπου 750 ευρώ ως 6.500 ευρώ. Το πιο ακριβό μοντέλο, η RoxxxyGold, βγαίνει μάλιστα σε πέντε προσωπικότητες: ντροπαλή, εξωστρεφής, πρόθυμη, νεαρή και έμπειρη. Η αρσενική εκδοχή της ονομάζεται Rocky.

Το κενό της ανθρώπινης μοναξιάς

Ο Χάινς υποστηρίζει ότι το «σεξορομπότ» είναι απόγονος των ρομπότ που αρχικά σχεδιάστηκαν για την περίθαλψη ηλικιωμένων ατόμων ή ασθενών με αναπηρίες. Σύμφωνα με τον ίδιο, το ρομπότ δεν πρέπει απλώς να είναι ένα βοήθημα στο σεξ αλλά μια συντροφιά για τον άνθρωπο. «Προσπαθούμε να καλύψουμε αυτό το κενό και είμαστε ήδη πολύ κοντά. Είναι μεγάλη στιγμή για τη μηχανική και τον άνθρωπο» τονίζει ο Χάινς.

Την ώρα που καμία μηχανή δεν μπορεί να ταυτιστεί συναισθηματικά με τον άνθρωπο, ειδικοί υποστηρίζουν ότι ένα ρομπότ μπορεί να καλύψει εν μέρει το κενό της ανθρώπινης μοναξιάς.

Πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 9% των ερωτηθέντων νιώθουν έτοιμοι να κάνουν σεξ με ένα ρομπότ, ποσοστό που μεταφράζεται σε 25 εκατ. Αμερικανούς. Σε αυτή την περίπτωση τα κέρδη για τις εταιρείες του κλάδου θα ήταν τεράστια.

Από την άλλη, όπως αναφέρει το BBC, πολλοί προειδοποιούν ότι θα πρέπει να είμαστε πιο επιφυλακτικοί με τα ρομπότ όπως η Roxxxy. Η Σέρι Τερκλ, ψυχολόγος και καθηγήτρια στο αμερικανικό πανεπιστήμιο ΜΙΤ, δηλώνει πως «θα πρέπει να ξανασκεφθούμε το ενδεχόμενο ότι ένα ρομπότ είναι καλύτερο από το τίποτα, γιατί αν προσπαθούμε να λύσουμε το πρόβλημα της μοναξιάς με μια μηχανή, δεν θα το λύσουμε ποτέ με τα άτομα που πρέπει, όπως είναι η οικογένεια, οι φίλοι και η κοινωνία».

Αναδιαμόρφωση των ανθρώπινων αξιών

«Νομίζουμε ότι απλώς φτιάχνουμε ρομπότ, στην ουσία όμως αναδιαμορφώνουμε τις ανθρώπινες αξίες και σχέσεις» καταλήγει η Τερκλ σχετικά με τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρουν τα ρομπότ στη ζωή των ανθρώπων. Tα ανθρωποειδή ρομπότ κυριάρχησαν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας για δεκαετίες: παράδειγμα, η ταινία «Metropolis» του Φριτς Λανγκ το 1927 και οι ιστορίες με ρομπότ του Ισαάκ Ασίμοφ.

Το 2007 ο βρετανός σκακιστής και επιστήμονας της τεχνητής νοημοσύνης Ντέιβιντ Λέβι είχε γράψει στο βιβλίο του Love and Sex with Robots (Αγάπη και σεξ με ρομπότ) ότι «σε πέντε χρόνια θα μπορούμε να κάνουμε σεξ με ρομπότ και μέσα σε 40 χρόνια θα μπορούμε να τα ερωτευθούμε κιόλας». Βάσει των εξελίξεων στη ρομποτική μηχανική και στον προγραμματισμό, ο Λέβι χαρακτήρισε τα ρομπότ μια «καταπληκτική εξυπηρέτηση» για την ανθρωπότητα.

Αγγλία: Θα μάθουμε αρχαία Ελληνικά για να βελτιώσουμε τα Αγγλικά μας!

Δεν είναι εύκολο κατανοήσεις τον κόσμο σε όλο του το μεγαλείο αν δεν μπορείς να σκέφτεσαι Ελληνικά.

Αυτή είναι η κεντρική ιδέα μιας συναρπαστικής πρωτοβουλίας του βρετανικού οργανισμού Iris Projects, o οποίος ασχολείται με την προώθηση της γνώσης σε όλους τους νέους που ζουν στην Αγγλία και τη γνωριμία τους με αρχαίες γλώσσες, δομές και πολιτισμούς, για να βοηθηθούν στα… Αγγλικά τους! Και ποια καλύτερη γλώσσα για να το πετύχει αυτό από τα Ελληνικά!

Η πρωτοβουλία αυτή της Iris Projects ξεκίνησε σαν πιλοτικό πρόγραμμα το 2006, και εισήγαγε με επιτυχία τα Λατινικά σε δεκάδες δημόσια σχολεία. Το αμέσως επόμενο βήμα κατά το σχέδιο ήταν να εισαχθεί η Ελληνική ώστε τα παιδιά να μάθουν σε βάθος τον τρόπο να σκέπτονται και να χειρίζονται τα …αγγλικά!

Τα blogs γράφουν:

«Now look, Latin’s fine, but Greek might be even Beta» (Κοίτα, τα Λατινικά μια χαρά είναι αλλά τα Ελληνικά είναι ακόμα καλύτερα!) «Τώρα η μητρική γλώσσα του Αρχιμήδη και του Ηροδότου, πρέπει να χρησιμοποιηθεί πιο ουσιαστικά ώστε για να βοηθήσει τα παιδιά των δημοτικών τα οποία προέρχονται από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα να βελτιώσουν τα αγγλικά τους!»

Για όσους πιστεύουν ότι τα αρχαία Ελληνικά είναι μια νεκρή γλώσσα, η απάντηση έρχεται από την διευθύντρια του προγράμματος Lorna Robinson η οποία είναι πεπεισμένη ότι η κλασική ελληνική θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμη πιο δημοφιλής και ιδιαίτερα χρήσιμη:

«Τα αρχαία Ελληνικά είναι απλά μια υπέροχη γλώσσα, γεμάτη από όμορφα λόγια και συναρπαστικές ιδέες. Τα έργα στην αρχαία Ελλάδα έχουν διαμορφώσει τη μελέτη των μαθηματικών, της επιστήμης και του πολιτισμού για αιώνες.

Τα παιδιά θα το απολαύσουν και θα επωφεληθούν από τις πάμπολλες χρήσεις κι εφαρμογές των Ελληνικών στην ζωή μας. Δομή, τρόπος σκέψης, λύση προβλημάτων, κατανόηση εννοιών, φαντασία, ετυμολογία, ορθογραφία, παραγωγή νέων λέξεων… Σίγουρα λοιπόν όλη αυτή η μεθοδολογία σκέψης βοηθά με τα αγγλικά και τη δομή τους!

Επίσης, θα συνδεθούν με άλλες πτυχές του σχολικού προγράμματος, από την ιστορία και τη γεωγραφία, μέσω της επιστήμης, των μαθηματικών, του θεάτρου, της τέχνης και του αθλητισμού, όπου και αυτά ήταν όλα συνυφασμένα μέσα στην Ελληνική Παιδεία δημιουργώντας ολοκληρωμένους ανθρώπους” λέει η Δρ Ρόμπινσον.

Τα μαθήματα ελληνικών θα ξεκινήσουν για 160 μαθητές σε τρία σχολεία στην Οξφόρδη, τον Σεπτέμβριο. Επιπλέον άλλα 10 σχολεία θα κάνουν κάποια πιλοτικά μαθήματα.

Η Sue Baker, επικεφαλής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Ανατολικής Οξφόρδης, είπε ότι στο Cowley όπου ομιλούνται 26 γλώσσες, πολλοί από τους μαθητές της είναι ειδήμονες στο να μαθαίνουν γλώσσες.

Τα Λατινικά που κάναμε πριν από μερικά χρόνια είχαν απρόσμενη επιτυχία και πολλά από τα παιδιά ήδη γνωρίζουν δύο γλώσσες ή ίσως τρεις. Έχουν συνηθίσει να λειτουργούν με διαφορετικά κείμενα. Έτσι είναι απολύτως προετοιμασμένα για να εισαχθούν στην αρχαία ελληνική γραμματεία.

Γιατί τα αρχαία Ελληνικά δεν είναι μόνο μια εκμάθηση ξένης γλώσσας. Είναι μια ολόκληρη κουλτούρα που θα συνοδεύει το παιδί για όλη του τη ζωή. Θα εντείνει την αίσθησή τους για τη γλώσσα, θα μπορούν να δουν τις συνδέσεις μεταξύ των γλωσσών, θα μαθαίνουν να σκέφτονται και είναι και διασκέδαση!».

Η Δρ Ρόμπινσον, η οποία θα διδάξει αρχικά μία ώρα κάθε δεύτερη εβδομάδα, είπε:

«Οι άνθρωποι μπορεί να αποθαρρύνονται στην ιδέα της εκμάθησης μιας γλώσσας που έχει ένα διαφορετικό αλφάβητο. Στην πραγματικότητα, όμως, έχουμε διαπιστώσει ότι, ενώ έχει προστεθεί μία επιπλέον διάσταση στην εκπαίδευση, οι άνθρωποι μπαίνουν πολύ γρήγορα στο κλίμα και πραγματικά απολαμβάνουν τη μεταλαμπάδευση της γνώσης».

Οι μαθητές θα διδάσκονται όχι μόνο το αλφάβητο, τη γραμματική και το λεξιλόγιο, αλλά θα μάθουν επίσης και για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των Ολυμπιακών Αγώνων, τις κωμωδίες του Αριστοφάνη και γενικά το αρχαίο Δράμα.

Παρά το ότι έχει γίνει μεγάλη καμπάνια και προώθηση των Λατινικών στα σχολεία, η Δρ. Ρόμπινσον πιστεύει ότι η Ελληνική θα μπορούσε να ξεπεράσει σε δημοτικότητα τα λατινικά επειδή οι άνθρωποι τείνουν να τη θεωρούν πιο συναρπαστική και ενδιαφέρουσα και διακατέχονται από δέος και γοητεία για τους μύθους και τη φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων.

Άλλωστε, όπως γράφουν και στα blogs για το θέμα αυτό, δεν υπάρχει τομέας που να μην είχε αναπτυχθεί πλήρως στην Αρχαία Ελλάδα και να μην αποτελεί αφετηρία για οτιδήποτε κάνουμε τώρα.

Αντιγράφουμε:

Μαθηματικά – Σύμφωνα με το θεώρημα του Πυθαγόρα, σε ένα τρίγωνο δεξιά γωνία του τετραγώνου της υποτείνουσας ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των άλλων δύο πλευρών.
Επιστήμη – Ο Αρχιμήδης παρατήρησε ότι το επίπεδο του νερού στο μπάνιο, σημείωσε άνοδο πήρε μέσα και συνειδητοποίησα ότι αυτό το αποτέλεσμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό του όγκου των αντικειμένων.
Ιθαγένεια – Η Αθήνα ήταν η πρώτη γνωστή δημοκρατία, όπου οι πολίτες ψήφιζαν για τη νομοθεσία.
Αθλητισμός – Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν μια σειρά αθλητικών αγώνων για τις πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδα.
Ιστορία – Ηρόδοτος θεωρήθηκε ως ο «πατέρας της Ιστορίας» στο δυτικό πολιτισμό και ήταν ο πρώτος ιστορικός γνωστή για τη συλλογή υλικών, δοκιμών ακρίβειά τους και θα τα εμφανίζουν ως αφήγηση.
Ιατρική – Ο Ιπποκράτης θεωρείται ο πατέρας της Ιατρικής.
Φιλοσοφία – Ο Σωκράτης, μεταξύ πολλών άλλων φιλοσόφων και σοφών της εποχής, θεωρείται ο πατέρας της Φιλοσοφίας. Και ο κατάλογος είναι ατέλειωτος.

Τα μάτια βλέπουν κατ' εντολήν του εγκεφάλου

Είναι ιστορία... αιώνων η προσπάθεια να γίνει κατανοητό από τον άνθρωπο πώς λειτουργούν τα όργανα του ανθρώπινου σώματος και κυρίως τα μάτια και ο εγκέφαλος σε συνδυασμό με τα ερεθίσματα που δέχεται ως συν-ύπαρξη μέσα στο χώρο όπου αναπτύσσεται και εξελίσσεται.

Το GoodStory σας παρουσιάζει ένα πείραμα προβληματισμό με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που συνδυάζει τη γνωστή ταινία Matrix με την πραγματικότητα μας.

Ο Τζωρτζ Στράτον, γνωστός Αμερικανός ψυχολόγος, έκανε το εξής πείραμα:

Σφράγισε το ένα του μάτι καλά, ενώ στο άλλο του μάτι, προσάρμοσε ένα φακό, ο οποίος είχε την ιδιότητα να αντιστρέφει όλα τα αντικείμενα. Μέρες ολόκληρες ο Στράτον έβλεπε όλα τα αντικείμενα αντεστραμμένα. Γρήγορα όμως ο εγκέφαλος προσαρμόστηκε στα καινούργια αυτά δεδομένα, και ενώ μέσω του φακού στην αρχή έβλεπε αντεστραμμένα τα αντικείμενα, με την προσαρμογή του εγκεφάλου του τα έβλεπε πάλι κανονικά, σα να μη φόραγε το φακό.
Μετά από λίγες ημέρες ο Στράτον, αφαιρώντας αυτόν το φακό, με έκπληξη διαπίστωσε ότι έβλεπε τα πάντα γύρω του αντεστραμμένα. Μέχρις ότου με την πάροδο των ημερών ο εγκέφαλος του προσαρμόστηκε και πάλι στα καινούργια δεδομένα και άρχισε να βλέπει τα πράγματα κανονικά.

Αυτό αποδεικνύει ότι το μάτι μας δεν βλέπει ακριβώς αυτό το οποίο συμβαίνει.. αλλά βλέπει αυτό που ο εγκέφαλος μας το διατάζει να βλέπει. Ένα άλλο παράξενο φαινόμενο της αντίληψης, είναι το φαινόμενο της συναισθησίας.

Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, πειραματιστήκαν πάνω σε ανθρώπους, που πραγματικά παρουσίαζαν μια περίεργη ιδιομορφία. Ένα μεγάλο μέρος των οπτικών νευρώνων τους, αντί να καταλήγει στο οπτικό κέντρο του εγκεφάλου, είχε εγκατασταθεί στο ακουστικό κέντρο.

Και αντιστρόφως ένα μεγάλο μέρος των ακουστικών νευρώνων, αντί να καταλήγουν στο ακουστικό κέντρο, βρισκόταν στο οπτικό κέντρο. Λόγο αυτής της ιδιομορφίας, οι άνθρωποι αυτοί άκουγαν τα χρώματα και έβλεπαν τους ήχους.

Αυτό είναι το φαινόμενο της συναισθησίας, που κάποιοι άνθρωποι δεν το παρουσιάζουν μόνιμα, αλλά περιστασιακά. Έτσι γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι οι οποίοι παίρνουν LSD, για όσο διαρκεί η ενέργεια του σκευάσματος, παρουσιάζουν φαινόμενα συναισθησίας.

Γι' αυτόν τον λόγο θέλουν να βιώνουν σκοτεινούς χώρους, με πολύ έντονη μουσική, την οποία αντιλαμβάνονται σαν μια πανδαισία χρωμάτων, που τους έλκει και τους κάνει να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα κόσμο έξω από την πραγματικότητα.

Όλα τα προηγούμενα οδηγούν την σύγχρονη επιστημονική σκέψης στο συμπέρασμα ότι η αισθητή πραγματικότητα, σε οποιοδήποτε επίπεδο, αποτελεί ένα Matrix. Δηλαδή μια ψεύτικη εικόνα την οποία δημιουργεί η ανθρώπινη φυσιολογία μέσω των εγκεφαλικών διαδικασιών.

Οι Θεοί των Σεισμών στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία

Οι Θεοί των Σεισμών

Οι ρίζες του Αρχαιοελληνικού Πολιτισμού συνδέονται με τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών. Η ελληνική μυθολογία δεν είναι παρά ένα περίβλημα που κρύβει τους θησαυρούς μιας μυστηριακής θρησκείας όπου οι πρώτοι φιλόσοφοι έκρυψαν τη γνώση τους των μεγάλων νόμων του φυσικού κόσμου.

Μεγάλο τμήμα της Ελληνικής Μυθολογίας ταυτίζεται με την γεωλογική εξέλιξη του Ελλαδικού χώρου, με αποτέλεσμα να έχει και μία φυσικογεωλογική ή γεωμυθολογική διάσταση.

Πολυετής ερευνητική δραστηριότητα έχει δείξει ότι η Θεογονία του Ησιόδου , τα έργα του Ομήρου και των άλλων συγγραφέων, αντιπροσωπεύουν την φυσικο-γεωλογική εξέλιξη του Αιγαιακού και Περι-Αιγαιακού χώρου για το χρονικό διάστημα μεταξύ 18.000 και 6.000 χρόνια πριν από σήμερα κυρίως. Η μυθολογία δεν ήταν παρά το πραγματικό κεφάλαιο της ιστορίας της Ελλάδας.

Η παρουσία της Γης σαν πρωτογενές στοιχείο-ύλη και θεότητα εμφανίζεται στις τρεις βασικές πηγές της Ελληνικής μυθολογίας (Χθόνια, Ησίοδος, Ορφική). Στις άλλες μυθολογίες-θρησκείες, που επηρέασαν τον λεγόμενο ευρωπαϊκό πολιτισμό, η παρουσία της Γης (στοιχείο και θεότητα) είναι διαφορετική και όχι πρωταρχική (Γερμανοσκαδιναβική: Ελλα, Βίβλος, Κοράνι). Μπορούμε να θεωρήσουμε την “Χθόνια” θεογονία-κοσμογονία σαν την ποιο αρχαϊκή, ως προς τα αναφερόμενα πρόσωπα (θεότητα) και στοιχεία που εν τούτοις συμπλέκονται με την εξέλιξη άλλων θεογονιών. Σύμφωνα, λοιπόν, με την χθόνια παράδοση, εν αρχή υπήρχε η Μητέρα-Γη, υποχθόνια προσωπικότητα που κυριαρχούσε στους Δελφούς.

Στις περισσότερες περιπτώσεις μαχών, η Μεγάλη Μητέρα Γαία παίζει ένα διαχρονικό και συνήθως κυρίαρχο ρόλο, πάντα πίσω από τα δρώμενα. Περιγράφεται από ορισμένους ως εμπαθής και σκανδαλοποιός επειδή προτρέπει τους Τιτάνες να επιτεθούν κατά του συζύγου της με τη γνωστή επίθεση του γιου τους Κρόνου εναντίον του πατέρα του Ουρανού. Ύστερα, γεννάει τους Γίγαντες που τους εξωθεί εναντίον του εγγονού της, Δία. Κατά την Τιτανομαχία, οι Γίγαντες με την προτροπή και πάλι της Γαίας, τίθενται στο πλευρό του Δία.

Από το γάμο του Ουρανού με τη Γη γεννήθηκαν οι τερατόμορφοι Γίγαντες που είχαν ανθρώπινο κορμί και φιδίσια πόδια. Βασιλιά είχαν τον Ευρυμέδοντα, που τους ξεσήκωσε και τους παρέσυρε σε άγριο πόλεμο κατά των Θεών. Ήθελαν να τους εξοντώσουν και να γίνουν αυτοί κυρίαρχοι της πλάσης, του ουρανού και της γης, να καθίσουν και να στήσουν αυτοί το βασίλειό τους στον Όλυμπο. Κι επειδή ήταν όλοι τους, οι Γίγαντες, άγριοι πολεμιστές, ο πόλεμος που άναψε ανάμεσα σ’ αυτούς και τους Θεούς, ήταν εξίσου άγριος και τρομερός. Λένε, πως ολόκληρα βουνά ξερίζωναν και τα πετούσαν στους Θεούς, ενάντια στα θεϊκά παλάτια.

Ο Δίας, νικητής κατά των Τιτάνων χρειάστηκε να αγωνιστεί σκληρά, για να εξασφαλίσει τον Ολύμπιο θρόνο. Ομόφωνα οι αρχαίοι συγγραφείς τοποθετούν το πεδίο της μάχης των Γιγάντων και των θεών στο δυτικό τμήμα της Χαλκιδικής. Εκεί, σε μακρινή απόσταση από τον Όλυμπο, βρισκόταν το πεδίο της Φλέγρας, δηλαδή τόπος της φωτιάς , μια περιοχή άγρια. Πρόκειται για τη σημερινή Κασσάνδρα της Χαλκιδικής.

Στην πρώτη γραμμή του στρατοπέδου των θεών ήταν ο Δίας και η Αθηνά. Επεμβαίνουν όμως και άλλες θεότητες: η Ήρα, ο Απόλλωνας, ο Ήφαιστος, η Άρτεμη, ο Ποσειδώνας, η Αφροδίτη, η Εκάτη αλλά και οι Μοίρες. Και κάθε ένας από τους θεούς και κάθε μια απ’ τις θεές ερχόταν σε συμπλοκή με έναν ή περισσότερους Γίγαντες. Οι γνωστότεροι Γίγαντες ήταν: ο Πορφυρίων, ο Αλκυονεύς, ο Εγκέλαδος, ο Εφιάλτης, ο Εύρυτος, ο Κλυτίος, ο Πολυβότης, ο Πάλλας, ο Ιππόλυτος, ο Γρατίων, ο Άγριος και ο Θόων.

Όπως και στην Τιτανομαχία, έτσι και στην Γιγαντομαχία, ο Δίας αναγκάστηκε να επικαλεστεί τη βοήθεια και άλλων δυνάμεων. Και κάλεσε έναν θνητό αυτή τη φορά τον Ηρακλή -που καμιά φορά τον συνοδεύει και ο Διόνυσος. Από το μέρος της πάλι η Γη, για να βοηθήσει τα παιδιά της, τους Γίγαντες, σκέφτεται να τους δώσει να φάνε το μαγικό χορτάρι, που χαρίζει την αθανασία. Σαν το έμαθε όμως ο Δίας, απαγορεύει στον Ήλιο και στη Σελήνη και στην Ηώ να παρουσιαστούν και μέσα στο σκοτάδι ξεριζώνει το θαυματουργό χορτάρι. Η τύχη των Γιγάντων κρίθηκε. Μάταια θα προσπαθήσουν να αναρριχηθούν στον Όλυμπο, σωριάζοντας το ένα πάνω στο άλλο τα γειτονικά βουνά. Ανώφελα τα κατορθώματα τους.

Διαφορετικού χαρακτήρα ήταν η συμμετοχή της Αθηνάς στη μάχη. Για να καταβάλει η Αθηνά το Γίγαντα Εγκέλαδο, ο οποίος ήταν γιος του Ταρτάρου και της Γης αναγκάστηκε να τον καταπλακώσει με την νήσο Σικελία ή το όρος Αίτνα. Το αποτέλεσμα είναι πλέον ο Εγκέλαδος να αναστενάζει μέσα στο τάφο του, προκαλώντας εκρήξεις ηφαιστείων και σεισμούς. Η λέξη Εγκέλαδος προέρχεται από τη σύντμηση των λέξεων (έγκειμαι + λας) και υποδηλώνει τον εγκατεστημένο στα πετρώματα, στο στερεό φλοιό της Γης.

Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο Εγκέλαδος καταπλακώθηκε από βράχο που πέταξαν εναντίον του οι Θεοί του Ολύμπου. Έτσι, ο «Εγκέλαδος-Σεισμός» γίγαντας, είναι θαμμένος στην Κασσάνδρα, αλλά μη έχοντας πεθάνει, από καιρό σε καιρό προσπαθεί να ελευθερωθεί από το βράχο που τον έχει καταπλακώσει και οι προσπάθειές του αποτελούν το φαινόμενο του σεισμού. Οι μύθοι αυτοί υπονοούν την προσπάθεια που καταβλήθηκε για να ερμηνευτούν, από τα πολύ παλιά χρόνια, οι ιδιορρυθμίες αυτού του χώρου, καθώς η Κασσάνδρα βυθισμένη στο κέντρο της χερσονήσου είναι πνιγμένη από τον ατμό του καυτού θειαφιού που πηγάζει από την Αγία Παρασκευή.

Σύμφωνα με άλλες εκδοχές του μύθου φονεύθηκε από τον κεραυνό του Δία, σύμφωνα με μια δεύτερη από τον ακόλουθο του Διονύσου τον Σειλινό αλλά η επικρατέστερη αναφέρει είναι ότι δολο-φονήθηκε από την Αθηνά, η οποία έριξε εναντίον του τη Σικελία με το οποίο και τον καταπλάκωσε. Ο Παυσανίας αναφέρει και άλλη εκδοχή κατά την οποία η Αθηνά φόνευσε τον Εγκέλαδο ρίχνοντας επάνω του το τέθριππο άρμα της.

Η εκδοχή αυτή υπήρξε από τα πιο προσφιλή θέματα πολλών καλλιτεχνών της αρχαιότητας, αποθανατίζοντας αυτή σε πλείστες μετώπες αρχαίων ναών όπως στον Παρθενώνα και στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Τέτοιες παραστάσεις του αγώνα μεταξύ της Αθηνάς και του Εγκέλαδου βρίσκονται σε πολλά αγγεία καθώς επίσης κοσμούταν και ο πέπλος της Αθηνάς στα Παναθήναια. Μετά τη νίκη του Δία κατά των Γιγάντων ο Δίας είχε να αντιμετωπίσει ακόμα έναν, τελευταίο εχθρό, τον Τυφωέα. Ο οποίος γεννήθηκε από την ένωση της Γαίας με τον Τάρταρο. Κι ήταν το τελευταίο παιδί της Γης, κατά τον Ησίοδο. Ο Τυφών κήρυξε τον πόλεμο εναντίον του Δία, ερεθιζόμενος από την μητέρα του Γαία.

Ανατράφηκε σε σπήλαιο της Κιλικίας, που ονομάζεται Τυφώνειον Άνδρον. Ο Απολλόδωρος ο Αθηναίος μας λέει πως ο Τυφώνας ήταν κάτι ανάμεσα σε άνθρωπο και σε άγριο ζώο. Ξεπερνούσε όλα τα άλλα παιδιά της Γης σε μέγεθος και δύναμη. Ήταν ένα αγριότατο θηρίο που έστρεψε εναντίον του Δία και του Ουρανού. Επιτιθέμενος, έριχνε αναμμένες πέτρες προς τον ουρανό, ενώ συγχρόνως με μεγάλη βουή και συριγμόν και «…πνέων πυρ ως ζάλην και τρικυμίαν εκ του στόματος αυτού…».

Ήταν μεγαλύτερος από όλα τα βουνά και συχνά το κεφάλι του χτυπούσε στα αστέρια. Όταν τέντωνε τα χέρια του, το ένα έφτανε στην Ανατολή και το άλλο ακουμπούσε στη Δύση και αντί για δάχτυλα είχε εκατό κεφάλια δρακόντων. Από τη μέση και κάτω τον περιέβαλλαν οχιές. Το σώμα του ήταν φτερωτό και το τρίχωμά του άγριο στα μαλλιά και στα γένια και τα μάτια του πετούσαν φωτιές.

Όταν οι θεοί είδαν το ον αυτό να επιτίθεται στον ουρανό, τρομοκρατήθηκαν και δεν δέχτηκαν τη μάχη. Άφησαν τον Ουρανό έρημο και αφύλακτο και έφυγαν τρέχοντας μέχρι την Αίγυπτο και κρύφτηκαν μέσα στην έρημο, όπου μεταμορφώθηκαν σε ζώα. Ο Απόλλωνας έγινε γεράκι, ο Ερμής ίβις, ο ‘Αρης πολύ λεπιδωτό ψάρι, ο Διόνυσος τράγος, ο Ηρακλής ελάφι, ο Ήφαιστος βόδι, η Αφροδίτη έπεσε στον Ευφράτη και έγινε ψάρι Μόνο η Αθηνά και ο Δίας αντιστάθηκαν στο θηρίο.

Ο Δίας του έριξε από μακριά κεραυνο-βόλα βέλη και, όταν ήρθαν στα χέρια, τον χτύπησε με το ατσάλινο δρεπάνι που η Γη είχε βάλει στο χέρι του Κρόνου για να χτυπήσει τον Ουρανό. Η πάλη έγινε στο βουνό Κάσιο, στα σύνορα της Αιγύπτου και της Πετραίας Αραβίας. Ο Τυφώνας, που ήταν απλώς πληγωμένος, κατάφερε να υπερισχύσει και απέσπασε το δρεπάνι του θεού.

Έκοψε τους τένοντες των χεριών και των ποδιών του Δία, φορτώθηκε τον ανίσχυρο θεό στους ώμους του και τον μετέφερε μέχρι την Κιλικία, όπου τον έκλεισε σε μια σπηλιά, το «Κωρύκιο άντρο». Εκτός από αυτό έκρυψε τους τένοντες και τους μυς του Δία σε ένα δέρμα αρκούδας και τα έδωσε στη δράκαινα Δελφύνη να τα φυλάει.

Ο Ερμής και ο Πάνας -μερικοί λένε ο Κάδμος- έκλεψαν τους τένοντες και τους ξανατοποθέτησαν στο σώμα του Δία. Αυτός ξαναβρήκε αμέσως τη δύναμή του και, ανεβαίνοντας στον ουρανό πάνω σε άρμα που το έσερναν φτερωτά άλογα, βάλθηκε να κεραυνοβολεί το θηρίο.

Ο Τυφώνας τράπηκε σε φυγή και, με την ελπίδα να αυξήσει τις δυνάμεις του, θέλησε να δοκιμάσει τους μαγικούς καρπούς που φύτρωναν στο όρος Νύσα. Αυτή ήταν τουλάχιστο η υπόσχεση που του είχαν δώσει οι Μοίρες, για να τον ελκύσουν. Ο Δίας τον πρόλαβε εκεί και η καταδίωξη συνεχίστηκε.

Στη Θράκη ο Τυφώνας εκσφενδόνισε εναντίον του Δία βουνά, αλλά αυτός τα έκαμε με χτυπήματα κεραυνού να πέφτουν επάνω στο θηρίο. Έτσι το βουνό Αίμος όφειλε το όνομά του στο αίμα που κύλησε από μια από τις πληγές του. Οριστικά αποθαρρημένος ο Τυφώνας τράπηκε σε φυγή και, καθώς διέσχιζε τη θάλασσα της Σικελίας, ο Δίας έριξε πάνω του το βουνό Αίτνα, που τον συνέτριψε. Οι φλόγες που βγαίνουν από την Αίτνα είναι ή αυτές που ξερνά το τέρας ή τα υπολείμματα των κεραυνών, με τους οποίους το σκότωσε ο Δίας.

Υπάρχουν ωστόσο παραλλαγές που συνδέουν τον Τυφώνα με την Ήρα και τον Κρόνο. Η Γαία, δυσαρεστημένη από την ήττα των Γιγάντων, διέβαλε τον Δία στην Ήρα και εκείνη πήγε να ζητήσει από τον Κρόνο ένα μέσο να εκδικηθεί. Ο Κρόνος της παρέδωσε δύο αυγά διαποτισμένα από το σπέρμα του. Αν τα έθαβε, από αυτά τα αυγά θα γεννιόταν ένας δαίμονας ικανός να εκθρονίσει τον Δία. Ο δαίμονας αυτός ήταν ο Τυφώνας.

Σύμφωνα με άλλη μυθική παράδοση, ο Τυφώνας ήταν γιος της Ήρας, που τον είχε γεννήσει μόνη της, χωρίς τη βοήθεια κανενός αρσενικού στοιχείου, όπως είχε κάμει με τον Ήφαιστο. Η Ήρα έδωσε τον τερατώδη γιο της, για να τον μεγαλώσει, σε έναν δράκοντα, το φίδι Πύθωνας που ζούσε στους Δελφούς.

Ο Τυφώνας ετυμολογικά έχει σχέση με τον τύφο και την τούφα, δηλαδή το φούσκωμα και έχει σχέση όχι μόνο με τον κυκλώνα αλλά τη γενικότερη ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα μαζί με την ηφαιστειακή και σεισμική δραστηριότητα. Ο Τυφώνας ταυτίζεται σε ορισμένα σημεία του μύθου με τον Εγκέλαδο και σχετίζεται με το πιο εντυπωσιακό και βίαιο από τα έκτακτα και φυσικά μετεωρολογικά φαινόμενα, τα πέρα από το μέτρο της καθημερινής εμπειρίας.

Και ο Τυφώνας και ο Εγκέλαδος εμφανίζονται να έχουν παιδιά τις Γοργόνες, τη Σφίγγα, τη Λερναία Ύδρα, το Γηρυόνη, τον Κέρβερο και άλλα μυθικά «τέρατα» (συμβολίζουν διάφορα γεωλογικά φαινόμενα) που απέκτησαν με την Έχιδνα. Κατά τον Όμηρο ο Τυφών βρίσκεται αλυσοδεμένος στη χώρα των Αρίμων δηλαδή στη Κιλικία και Φρυγία, ενώ κατά τον Πίνδαρο βρίσκεται θαμμένος στα έγκατα της Αίτνας στη Σικελία, όπως ο Εγκέλαδος.

Στην αφήγηση της μάχης ανάμεσα στον Τυφώνα και το Δία στην περιγραφή αυτής της τρομερής αναστάτωσης της φύσης, αυτής της θύελλας φωτιάς που ξεχύνεται ανάμεσα στον ουρανό και τη γη και που ανακατώνει όλα τα στοιχεία σε ένα ακαταμέτρητο χάος είναι δύσκολο να μην αναγνωρίσει κανείς τα φαινόμενα μιας ηφαιστειακής έκρηξης.

Αυτή η πιθανότητα επιβεβαιώνεται από την περιγραφή που κάνει ο Πίνδαρος της έκρηξης της Αίτνας και που αποδίδει τα ολέθρια αποτελέσματά της στην ενέργεια του Τυφώνα. Τα ηφαίστεια των Κυκλάδων, αρκούσαν να προσφέρουν στον ποιητή όλα τα στοιχεία αυτής της κοσμογονικής περιγραφής. Τα φαινόμενα αυτά ήταν η συνηθισμένη και συχνή κατάσταση της φύσης πριν από το Δία, δηλαδή στις περιόδους τις πιο παλιές του κόσμου.

Η φυσιοκρατική ερμηνεία του μύθου των Γιγάντων, ως χθόνιων θεοτήτων, που προκαλούν σεισμούς και αναστατώσεις της γης, διατυπώθηκε στην αρχαιότητα και με αυτόν τον τρόπο δημιουρ-γήθηκαν τα σχετικά ονόματα:Ερυσίχθων, Χθονόφυλος. Στην Ελληνική Μυθολογία όμως δύο τουλάχιστον θεοί διακρίνονται για τις ίδιες φυσικές δυνάμεις αλλά προέρχονται από διαφορετικές γενιές όπως ο Εγκέλαδος και ο Ποσειδών.

Σύμφωνα με άλλη θεωρία ο πανίσχυρος θεός Ποσειδών και όχι ο γίγαντας Εγκέλαδος ήταν για τους Έλληνες ο θεός των γεωλογικών φαινομένων. Αυτός εξουσίαζε τα έγκατα της γης, όπως δείχνουν οι ονομασίες του Γαίης κινητήρ, Γαιήοχος, Μοχλευτήρ, Σεισίχθων, Δαμασίχθων, Ενοσίγαιος αλλά και το ίδιο το όνομά του, που έχει ερμηνευθεί και ως σύζυγος-κυρίαρχος της γης (πόσις της δᾶς). Ο Σοφοκλής τον ονομάζει γης τε και αλμυράς θαλάσσης άγριον μοχλευτήν.

Όταν βαδίζει κάνει τα βουνά να τρέμουν, όταν ταρακουνά τη γη προκαλεί στον Άδη τρόμο, μήπως ανοίξει η γη και φανεί ο Κάτω Κόσμος. Ο Πωσειδώνας λατρεύεται ως Εδραίος, Ασφάλειος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός και οι άνθρωποι επικαλούνται την προστασία του για τη σταθερότητα του εδάφους και την ασφάλεια των κτισμάτων. Κλείνει ο ίδιος τις πύλες του Κάτω Κόσμου και κρατεί φυλακισμένους στα Τάρταρα τους Τιτάνες, θεμελιώνει και χτίζει τα τείχη της Τροίας και γκρεμίζει το τείχος που ύψωσαν οι Έλληνες απέναντί της κατά την πολιορκία της.

Αυτός, σείοντας τη γη, απέσπασε τμήματα από τις ξηρές και δημιούργησε νησιά, όπως π.χ. όταν, για να εξουδετερώσει τον γίγαντα Πολυβώτη στον αγώνα των θεών εναντίον των γιγάντων, έκοψε με την τρίαινά του τμήμα από την Κω και μ’ αυτό τον καταπλάκωσε, δημιουργώντας τη Νίσυρο. Στη Θεσσαλία διέρρηξε με την τρίαινα τα βουνά, ώστε να βρουν διέξοδο τα νερά που λίμναζαν εκεί, σχηματίζοντας τα Τέμπη. Σεισμός κατά την παράδοση έκανε τη Σικελία «αναρραγήναι» από το άκρο της ιταλικής χερσονήσου.

Στις περιοχές που πλήττονταν από σεισμούς κυριαρχούσε η λατρεία του Ποσειδώνος. Το ιερό των Δελφών ανήκε αρχικά στο χθόνιο Ποσειδώνα και στην πάρεδρό του Γαία. Στην αγορά της Σπάρτης υπήρχε άγαλμα του Ποσειδώνος Ασφαλείου. Κοιτίδα της λατρείας του στα ιστορικά χρόνια, ως χθόνιας και όχι θαλάσσιας θεότητας, είναι η Πελοπόννησος, την οποία οι ιστορικοί Εφορος και Διόδωρος ονομάζουν οικητήριον Ποσειδώνος και ιεράν Ποσειδώνος. Οι Θεσσαλοί τιμούσαν τον Ποσειδώνα ως γαιήοχο και γαιοσείστη.

Σύμφωνα με την παράδοση αυτός άνοιξε τον αυλώνα των Τεμπών ανάμεσα στον Όλυμπο και την Όσσα για να βρει στη θάλασσα διέξοδο ο Πηνειός. Ήταν διαδεδομένη ,λοιπόν, στη θεσσαλική ενδοχώρα η λατρεία του χθόνιου Ποσειδώνα που εκεί είχε το προσωνύμιο Πετραίος. Αλλά και η Βοιωτία χαρακτηρίζεται από ιερά του Ποσειδώνος, με ονομαστό ιερό του στην Ογχηστό και με άλλα ιερά στην Ελικώνα. Άποικοι μετέφεραν τη λατρεία του ελικώνιου Απόλλωνα στην Ιωνία. Ενδεικτική του κυρίαρχου χθόνιου χαρακτήρα του Ποσειδώνος στην Πελοπόννησο είναι η έντονη λατρεία του στις αρκαδικές πόλεις, μολονότι η αρχαία Αρκαδία δεν είχε θάλασσα.

Σε ό,τι αφορά τις έριδες μεταξύ των θεών υπάρχουν διάφορες ερμηνείες και προσεγγίσεις της Ελληνικής Μυθολογίας, κυρίως για την Τιτανομαχία και τη Γιγαντομαχία. Συνήθως συμβολική, θρησκευτική, μεταφυσική. Είναι δυνατόν, όμως, να επιτευχθεί μια νέα προσέγγιση της Ελληνικής Μυ-θολογίας. Από την εμπειρία ενός γεωλόγου ο κύριος παράγων θα πρέπει να είναι το φυσικο-γεωλογικό καθεστώς και οι μεταβολές του στον Σαρωνικό Κόλπο, το Αιγαίο και τον Περι-Αιγαιακό χώρο.

Αντιπαρα-θέσεις και έριδες παρατηρούνται όταν μία Νέα Φυσικογεωλογική Τάξη πραγμάτων αντικαθιστά μια παλαιότερη. Κατά τη μυθολογική περίοδο σημαντικότατοι σεισμοί και κατακόρυφες μετατοπίσεις ηφαιστειότητα, μεγάλες κατολισθήσεις, απότομες καταβυθίσεις παράκτιων περιοχών θα πρέπει να είχαν λάβει χώρα.

ΠΕΡΙ ΘΥΣΙΩΝ – ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ

«Σε ότι αφορά όλα εκείνα που κάνουν οι ανόητοι στις θυσίες, στις γιορτές και στις πομπές τους προς τιμή των θεών, εκείνα που ζητάνε, εκείνα για τα οποία προσεύχονται και εκείνα που γνωρίζουν σχετικά με τους θεούς, δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιος τόσο δύσθυμος και στενοχωρημένος ώστε να τα δει και να μη γελάσει με την βλακεία των όσων γίνονται.

Mάλιστα, πολύ πριν να γελάσει, θα αναρωτηθεί, νομίζω, αν πρέπει να αποκαλέσει όλους ετούτους ευσεβείς ή το αντίθετο, εχθρούς των θεών και κακορίζικους, εφόσον θεωρούν τους θεούς τόσο τιποτένιους και μικροπρεπείς ώστε να έχουν ανάγκη τους ανθρώπους, να ευχαριστιούνται με τις κολακείες και να αγανακτούν όταν τους παραμελούν.
Λένε λοιπόν ότι τα γεγονότα στην Αιτωλία οι συμφορές που προκάλεσε ο Καλυδώνιος Kάπρος, οι τόσοι φόνοι και ο θάνατος του Μελέαγρου ότι όλα αυτά είναι έργα της Αρτέμιδας, επειδή είχε παράπονο που ο Οινέας δεν τη συμπεριέλαβε στη θυσία του. Τόσο βαθιά εντυπωσιάστηκε από την υπεροχή των σφαγίων. Σαν να τη βλέπω στον ουρανό τότε να έχει μείνει μόνη της, ενώ οι υπόλοιποι θεοί έχουν πάει στον Οινέα, να κάνει φασαρία και να διαμαρτύρεται που έμεινε έξω από τέτοια γιορτή.
Για τους Αιθίοπες πάλι θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι μακάριοι και τρισευλογημένοι, αν ο Δίας πραγματικά τους ξεπληρώνει την καλοσύνη που επέδειξαν προς αυτόν, αφού του έκαναν το τραπέζι για δέκα συνεχόμενες μέρες, ακόμα κι όταν έφερε και τους άλλους θεούς.
Επομένως φαίνεται ότι τίποτε απ’ ό,τι κάνουν δεν το κάνουν χωρίς πληρωμή, αλλά πουλάνε τα αγαθά στους ανθρώπους, οπότε ο καθένας μπορεί ν’ αγοράσει από αυτούς την υγεία, αν τύχει, δίνοντας ένα μοσχαράκι, τον πλούτο δίνοντας τέσσερα βόδια, τη βασιλεία δίνοντας εκατό, τη σώα επιστροφή από την Τροία στην Πύλο δίνοντας εννιά ταύρους, τον ούριο άνεμο για το ταξίδι από την Αυλίδα στην Τροία δίνοντας την κόρη του βασιλιά. Αλλά και η Εκάβη πλήρωσε την Αθηνά με δώδεκα βόδια και ένα πέπλο για να μην κυριευτεί τότε η Τροία. Πρέπει λοιπόν να υποθέσει κανείς ότι υπάρχουν πολλά που μπορεί κανείς ν’ αγοράσει από αυτούς με αντάλλαγμα μόνο ένα κόκορα, ένα στεφάνι ή λίγο λιβάνι.
Αυτά τα ήξερε και ο Χρύσης, πιστεύω, αφού ήταν ιερέας και γέρος άνθρωπος και σοφός στα θέματα των θεών. Έτσι λοιπόν, όταν επέστρεψε άπρακτος από τον Αγαμέμνονα, σαν να είχε δανείσει πριν την καλοσύνη του στον Απόλλωνα, διεκδικεί το δίκιο του, απαιτεί ανταμοιβή και μόνο που δεν τον βρίζει λέγοντας: «Καλέ μου Απόλλωνα, εγώ σου στεφάνωσα πολλές φορές τον ναό, που ήταν πριν αστεφάνωτος, και έκαψα για χάρη σου στους βωμούς τόσα μεριά ταύρων και κατσικιών, αλλά εσύ αδιαφορείς για μένα που έχω τέτοια βάσανα και δεν δίνεις δεκάρα για τον ευεργέτη σου». Έτσι λοιπόν, τόσο πολύ ντράπηκε ο Απόλλωνας με αυτά που άκουσε, ώστε, αρπάζοντας τα τόξα, κάθισε στον ναύσταθμο και έστειλε στους Αχαιούς βέλη λοιμού, ακόμα και στα μουλάρια τους και τα σκυλιά τους.
Μιας και θυμήθηκα τον Απόλλωνα, θέλω να πω και τ’ άλλα, που λένε οι σοφοί άνθρωποι γι’ αυτόν, όχι τις ερωτικές του αποτυχίες, ούτε τον φόνο του Υάκινθου, ούτε την περιφρόνηση της Δάφνης, αλλά ότι κρίθηκε ένοχος για τον θάνατο των Κυκλώπων και εξορίστηκε γι’ αυτό τον λόγο από τον ουρανό…
… και ότι η Ρέα έκλεψε τον Δία, αφού έβαλε στη θέση του μια πέτρα, και τον εγκατέλειψε στην Κρήτη, όπου ανατράγηκε από κατσίκα…
… και καθώς ήταν ερωτιάρης και επιρρεπής στις αφροδίσιες ηδονές, δεν δυσκολεύτηκε να γεμίσει παιδιά τον ουρανό, άλλα κάνοντάς τα με γυναίκες της τάξης του και άλλα νόθα, με θνητή και ανθρώπινη καταγωγή, όπου μεταμορφωνόταν ο καλός σου πότε σε χρυσάφι, πότε σε ταύρο, κύκνο ή αετό, γενικά παίρνοντας περισσότερες μορφές κι από τον Πρωτέα. Μόνο την Αθηνά γέννησε από το κεφάλι του, συλλαμβάνοντας από τον ίδιο του τον εγκέφαλο με τρόπο φυσικό. Όσο για τον Διόνυσο, λένε ότι ο Δίας τον άρπαξε ημιτελή από τη μητέρα του, που καιγόταν ακόμη, τον φύτεψε γρήγορα στον μηρό του και έπειτα τον απέκοψε, όταν ήρθαν οι ωδίνες.
Παρόμοια με αυτά τραγουδούν και για την Ήρα, ότι χωρίς να συνευρεθεί με τον άντρα της γέννησε το παιδί του ανέμου, τον Ήφαιστο, ο οποίος ωστόσο δεν στάθηκε και τόσο τυχερός, αλλά ασκεί τέχνη χειρωνακτική, είναι σιδηρουργός και δουλεύει με τη φωτιά, ζώντας τον περισσότερο καιρό μέσα στον καπνό και τις σπίθες, όπως είναι φυσικό για έναν που μεταχειρίζεται καμίνια. Επιπλέον δεν ήταν αρτιμελής, διότι έγινε χωλός από το πέσιμο, τότε που τον έριξε ο Δίας από τον ουρανό. Και για να λέμε την αλήθεια, αν δεν τον είχαν πιάσει, και ευτυχώς, οι Λήμνιοι, καθώς έπεφτε, θα μας είχε πεθάνει ο Ήφαιστος, όπως ο Αστυάναξ που έπεσε από τον πύργο .
Παρ’ όλα αυτά, ο Ήφαιστος είναι σε αρκετά καλή κατάσταση. Αντίθετα με τον Προμηθέα, για τον οποίο ποιος δεν γνωρίζει τι έπαθε, επειδή ήταν υπερβολικά φιλάνθρωπος; Αυτόν πάλι οδήγησε ο Δίας στη Σκυθία και τον σταύρωσε στον Καύκασο και έβαλε αετό να του τσιμπάει με το ράμφος το συκώτι καθημερινά.
Ο Προμηθέας λοιπόν εξέτισε μέχρι τέλους την ποινή του. Η Ρέα όμως γιατί πρέπει βέβαια να μιλήσουμε και γι’ αυτό; πώς δεν κάνει ασχήμιες και πράγματα φοβερά, αφού, ενώ είναι ήδη γριά κι έχει χάσει τη φρεσκάδα της κι είναι και μητέρα τόσων θεών, εντούτοις ερωτεύτηκε ένα νεαρό και κάνει ζηλοτυπίες και περιφέρει τον Άττι από δω κι από κει μαζί με τα λιοντάρια της, παρόλο που αυτός δεν μπορεί πια να της χρησιμεύσει σε τίποτα; Επομένως, πώς μπορεί πια να κατηγορήσει κανείς την Αφροδίτη για τις μοιχείες της ή τη Σελήνη που κατεβαίνει συχνά για να επισκεφτεί τον Ενδυμίωνα, διακόπτοντας στη μέση το ταξίδι της;
Εμπρός λοιπόν, ας αφήσουμε τώρα αυτούς τους λόγους κι ας ανεβούμε στον ίδιο τον ουρανό, με τρόπο ποιητικό, χρησιμοποιώντας τον ίδιο δρόμο με του Ομήρου και του Ησιόδου και ας παρατηρήσουμε πώς είναι οργανωμένα τα πράγματα εκεί ψηλά. Ότι υπάρχει χαλκός στο εξωτερικό, το ακούσαμε να το λέει ο Όμηρος πριν από μας. Αν όμως κάποιος σκαρφαλώσει πάνω από την κορυφή και σηκώσει το κεφάλι του λίγο προς τα πάνω, και σταθεί στον θόλο του ουρανού, το φως φαίνεται λαμπρότερο, ο ήλιος καθαρότερος, τα άστρα διαυγέστερα, παντού είναι μέρα και το έδαφος είναι χρυσό…
…Καθώς προχωράει, συναντά πρώτα την κατοικία των Ωρών, διότι αυτές είναι οι φρουροί της πύλης. Έπειτα συναντά την Ίριδα και τον Ερμή, που είναι υπηρέτες και αγγελιαφόροι του Δία, μετά το σιδηρουργείο του Ηφαίστου, γεμάτο από έργα τέχνης, κι έπειτα τις κατοικίες των θεών και το παλάτι του Δία, όλα αυτά φτιαγμένα πολύ όμορφα από τον Ήφαιστο…
…Έπειτα ύψωσαν ναούς, για να μη μείνουν οι θεοί χωρίς σπίτια και εστία. Και τους έφτιαξαν μορφές που να τους μοιάζουν, καλώντας τον Πραξιτέλη ή τον Πολύκλειτο ή τον Φειδία, οι οποίοι παριστάνουν πού τους είδαν δεν ξέρω; τον Δία με γενειάδα, τον Απόλλωνα σαν αιώνιο παιδί, τον Ερμή με τα πρώτα του γένια, τον Ποσειδώνα με γαλάζια μαλλιά και την Αθηνά με μάτια γκριζοπράσινα. Εν τούτοις, όσοι εισέρχονται στον ναό δεν νομίζουν ότι βλέπουν ποια το ελεφαντοστού από τις Ινδίες ούτε το χρυσάφι από τα μεταλλεία της Θράκης αλλά τον ίδιο τον γιο του Κρόνου και της Ρέας, μεταφερμένο στη γη από τον Φειδία και έχοντας πάρει τη διαταγή να επιτηρεί την έρημη Πίσα, θεωρώντας αρκετό να του προσφέρει κάποιος θυσίες κάθε τέσσερα ολόκληρα χρόνια, ως πάρεργο των Ολυμπιακών αγώνων.
Αφού εγκαθιδρύσαν τους βωμούς, τις προφητείες και τα έθιμα καθαρμού, φέρνουν στις θυσίες, ο γεωργός ένα βόδι από αυτά που χρησιμοποιούνται στο όργωμα, ο τσοπάνης ένα αρνί, ο αιγοβοσκός μια κατσίκα, κάποιος άλλος λιβάνι ή πίτα, ενώ οι φτωχοί εξευμενίζουν τον θεό φιλώντας μόνο το δεξί τους χέρι. Όσοι όμως προσφέρουν σφάγια επανέρχομαι σε εκείνους στεφανώνουν το ζώο, αφού πολύ πριν έχουν εξετάσει αν είναι τέλειο, για να μη σφάξουν κάποιο που τους είναι άχρηστο, το οδηγούν στον βωμό και το σκοτώνουν μπροστά στα μάτια του θεού, ενώ αυτό μουγκρίζει γοερά βγάζοντας, φυσικά, ευοίωνους ήχους, σαν χαμηλή μουσική αυλού που συνοδεύει τη θυσία. Ποιος δεν θα φανταζόταν ότι οι θεοί ευχαριστιούνται βλέποντας τούτα; Η γραπτή διάταξη λέει βέβαια ότι δεν πρέπει να μπαίνει μέσα στους χώρους που έχουν εξαγνιστεί με νερό όποιος δεν έχει καθαρά χέρια. Ο ίδιος όμως ο ιερέας στέκεται εκεί γεμάτος αίματα, όπως εκείνος ο παλιός Κύκλωπας, τεμαχίζοντας το ζώο, βγάζοντας τα εντόσθια, τραβώντας την καρδιά, περιχύνοντας το αίμα στον βωμό, και, γενικά, ποια ευσεβή πράξη δεν κάνει; Μετά ανάβει την πυρά για όλα και βάζει επάνω την κατσίκα, γδαρμένη ολόκληρη, και το πρόβατο με όλο το μαλλί του και η τσίκνα, θεσπέσια και ιεροπρεπής, ανεβαίνει προς τα πάνω και διασκορπίζεται σιγά σιγά σε όλο τον ουρανό…
Τούτες οι πράξεις και οι πεποιθήσεις των πολλών μου φαίνεται ότι δεν χρειάζονται κάποιον να τις επιτιμήσει αλλά κάποιον Ηράκλειτο ή Δημόκριτο, ο ένας να γελάσει με την άγνοια τους και ο άλλος να θρηνήσει για την παράνοια τους.»

ΖΕΥΣ ΤΡΑΓΩΔΟΣ. ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ ΣΑΜΟΣΑΤΕΩΣ

Ερμής: Πατέρα, γατί είσαι τόσο σκυθρωπός, και περπατάς ωχρός σαν φιλόσοφος; Εμπιστέψου και πάρε με σύμβουλο στις στεναχώριες σου.
Αθηνά: Ναι, πατέρα μου Κρονίδη, ύπατε των βασιλέων, αγκαλιάζω τα γόνατά σου, εγώ η γλαυκώπις θεά, η αγαπημένη σου κόρη. Πες μας και μην κρύβεις τίποτα, για να μάθουμε ποιά σκληρή λύπη τρώει τα σωθικά σου. Για ποιο πράγμα στενάζεις βαθιά και γιατί το πρόσωπό σου είναι τόσο ωχρό;
Ζεύς: Όχι, δεν υπάρχει λύπη, δυστυχία, τραγική συμφορά που να μην κατατρώει τους αθάνατους θεούς.
Αθηνά: Ω Απόλλωνά μου! Με ποια εισαγωγή αρχίζεις τον λόγο σου πατέρα!
Ζεύς: Ω παλιόπαιδα της γης, κι εσύ Προμηθέα, πόσα κακά μου προξένησες!
Αθηνά: Τι συμβαίνει πατέρα; Μίλησέ μας!
Ζεύς: Ω θορυβώδης κρότοι της ηχηρής βροντής μου σε τι μου χρησιμεύετε;
Ήρα: Κατένευσε την οργή σου! Δεν μπορούμε να παίζουμε κωμωδία, ούτε να συνθέτουμε ραψωδίες όπως οι επαγγελματίες ηθοποιοί. Άλλωστε δεν ρουφήξαμε τον Ευριπίδη για να σου απαντήσουμε με δραματικό τρόπο! Νομίζεις πως δεν ξέρουμε την αιτία της λύπης σου;
Ζεύς: Δεν την ξέρεις, γιατί αλλιώς θα έκλαιγες κι εσύ γοερά.
Ήρα: Γνωρίζω τι σε βασανίζει. Είναι λύπη ερωτική. Δεν στενοχωριέμαι όμως γιατί συνήθισα πια σε τέτοιες προσβολές. Θα ανακάλυψες βέβαια καμμιά Δανάη, ή Σεμέλη, ή Ευρώπη και σε τρώει ο έρωτας. Προβληματίζεσαι τώρα αν θα μεταμορφωθείς σε ταύρο, ή σάτυρο, ή χρυσάφι για να τρέξεις από τη στέγη στον κόλπο της αγαπημένη σου. Οι ενδείξεις αυτές, οι στεναγμοί, τα δάκρυα, η χλομάδα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά πάθος ερωτικό.
Ζεύς: Πόσο ευτυχισμένη είσαι που νομίζεις πως όλες οι υποθέσεις μας στρέφονται γύρω από τα ερωτικά παιχνίδια!
Ήρα: Αλλά, τι άλλο μπορεί να ταράξει εσένα τον Δία; στις στεναχώριες σου.
Ζεύς: Οι υποθέσεις των θεών Ήρα διατρέχουν τον μέγιστο κίνδυνο και όπως λέει η παροιμία, στέκονται στην κόψη του ξυραφιού. Ή θα εξακολουθήσουμε τιμώμενοι και λατρευόμενοι στη γη, ή θα ξεχαστούμε ολότελα και θα θεωρηθούμε μηδέν.
Ήρα: Μήπως φύτρωσαν πάλι από τη γη Γίγαντες ή Τιτάνες που έσπασαν τα δεσμά τους, νίκησαν την φρουρά και στρέφουν πάλι τα όπλα τους εναντίον μας;
Ζεύς: Μη φοβάσαι, οι θεοί δεν σκιάζονται τον Άδη.
Ήρα: Τι άλλο τότε φοβερό μπορεί να μας συμβαίνει; Δεν βλέπω γιατί, αφού δεν έχουμε τίποτα να φοβηθούμε, έγινες Πώλος ή Αριστόδημος (ηθοποιοί) και ξέχασες πως είσαι ο Ζεύς;
Ζευς: Αχ Ήρα μου! Χθες ο Τιμοκλής ο Στωικός και ο Δάμις ο Επικούρειος, δεν ξέρω από ποια αιτία, άρχισαν να μαλώνουν «Περί Προνοίας» μπροστά σε πολλούς και διακεκριμένους ανθρώπους, πράγμα που δεν μου αρέσει καθόλου. Κι αυτός ο Δάμις έλεγε πως ούτε θεοί υπάρχουν, ούτε επιτηρούν ή διευθύνουν όσα γίνονται. Ο δε καλός μου Τιμοκλής προσπαθούσε να πάρει το μέρος μας. Μετά από λίγη ώρα μαζεύτηκε κόσμος και η φιλονικία δεν τέλειωσε, γιατί αποφάσισαν να επαναλάβουν την συνάντηση και να λύσουν το θέμα.
Τώρα τα πάντα είναι μετέωρα και όλοι περιμένουν να δουν στην συνέχεια ποιος θα νικήσει και αποδείξει πως λέει αλήθεια. Βλέπετε τον κίνδυνο και πόσο στενάχωρα είναι τα πράγματα, αφού κινδυνεύουμε από έναν και μόνον άνθρωπο; Καταλαβαίνετε πως στο εξής ή θα περιφρονηθεί όλη μας η δύναμη και θα είμαστε παρά μόνον ονόματα, ή θα συνεχίσουν να μας τιμούν αν νικήσει ο Τιμοκλής.
Ήρα: Αλήθεια Δία μου είναι δύσκολα τα πράγματα και δικαιολογημένα τα παρουσίασες τραγικά.
Ζεύς: Κι εσύ νόμιζες πως η ταραχή μου αυτή προέρχεται από κάποια Δανάη ή Αντιόπη! Τι να κάνω Ερμή, Ήρα και Αθηνά; Σκεφτείτε κι εσείς κάτι να με βοηθήσετε!
Ερμής: Νομίζω ότι πρέπει να συγκαλέσουμε συνέλευση και να θέσουμε υπό συζήτηση το θέμα.
Ήρα: Το ίδιο νομίζω κι εγώ.
Αθηνά: Πατέρα έχω αντίθετη γνώμη. Δεν πρέπει ν’ ανακατέψεις τον ουρανό και να δείξεις σ’ όλους ότι θορυβήθηκες. Προσπάθησε διακριτικά να νικήσει ο Τιμοκλής και να αποχωρήσει σέρνοντας νικημένος ο Δάμης.
Ερμής: Θα μαθευτεί όμως αυτό πατέρα, αφού ο τσακωμός των φιλοσόφων θα γίνει φανερά και θα κατηγορηθείς ότι φέρεσαι τυραννικά αφού δεν ανακοίνωσες σ’ όλους τέτοια σπουδαία υπόθεση που αφορά στο κοινό συμφέρον.
Ζεύς: Καλά λοιπόν, καλέστε γενική συνέλευση κι ας παρευρεθούν όλοι.
Ερμής: Θεοί καλείστε σε συνέλευση! Μην αργείτε, τρέξτε, θα συζητήσουμε σπουδαιότατα πράγματα.
Ζεύς: Ερμή! Πόσο απλοϊκά, πεζά και χαζά ανακοινώνεις το θέμα!
Ερμής: Εσύ, πώς θα ήθελες να κηρύξω τη συνέλευση;
Ζεύς: Πώς; Νομίζω πως θα έπρεπε να δώσεις υψηλότερο τόνο στο κήρυγμα, να μεταχειριστείς στίχους, μεγάλες ποιητικές εκφράσεις, για να έλθουν όλοι γρηγορότερα.
Ερμής: Ναι, Δία μου, αλλά αυτό είναι έργο ραψωδών και εποποιών. Εγώ δεν είμαι τόσο ποιητικός! Αν προσπαθήσω να διακοσμήσω το κήρυγμά μου με στίχους πολύ μακριούς ή πολύ σύντομους, θα γελάσουν όλοι με την αδεξιότητά μου στο «στιχουργείν». Βλέπω τον Απόλλωνα που τον κοροϊδεύουν πολλές φορές για μερικούς χρησμούς, αν και φροντίζει να τους καλύπτει με σκοτεινιά για να μην έχουν οι ακροατές αρκετό χρόνο για να εξετάσουν τα ποιητικά μέτρα.
Ζεύς: Καλά, αλλά τουλάχιστον βάλε μέσα στο κήρυγμά σου και μερικούς στίχους του Ομήρου! Θα θυμάσαι βέβαια μερικούς.
Ερμής: Όχι πολύ καλά, αλλά έτσι πρόχειρα θα προσπαθήσω:
Θεός μη μείνει και Θεά, και Ποταμοί και Νύμφες.
Ελάτε όλοι, τρέξετε στον οίκο του Διός.
Ελάτε όσοι χαίρεστε με θεϊκές ’κατόμβες,
Όσοι μεσαίοι οι τελευταίοι είσαστε απ’ τους θεούς
Ανώνυμοι δε κάθεστε οσφραινόμενοι κοντά εις τους βωμούς
Την τσίκνα των πολλών θηραμάτων
Ελάτε λοιπόν στην προεδρία πρώτα σεις οι χρυσοί θεοί.
Μου φαίνεται Δία ότι μόνο οι βάρβαροι θα προοδεύσουν, γιατί οι Έλληνες που βλέπω, αν και χαριτωμένοι και ανώτεροι στην τέχνη, είναι μαρμάρινοι ή χάλκινοι, οι πολυτελέστατοι δε εξ αυτών είναι ελεφάντινοι και αστράφτουν από ένα λεπτό επικάλυμμα χρυσού, ενώ από μέσα είναι όλο ξύλο και ποντίκια που έστησαν εκεί τις πολιτείες τους. Αντίθετα, εκείνη η Βενδίς και ο Άνουβις και ο Άττις, κοντά τους και ο Μίθρας και ο Μην είναι ολόχρυσοι, βαρείς και αληθινά πολύτιμοι.
Ποσειδών: Ερμή! Είναι σωστό να κάθεται αυτός ο Αιγύπτιος σκυλομούρης μπροστά από μένα τον Ποσειδώνα;
Ερμής: Ναι, αλλά εσύ θεέ που σείεις τη γη, Ο Λύσιππος σε έφτιαξε χάλκινο και φτωχό, αφού οι Κορίνθιοι δεν είχαν χρυσό. Αυτός όμως είναι πλουσιότερος ολόκληρα μεταλλεία! Πρέπει λοιπόν να ανέχεσαι τον παραγκωνισμό και να μην αγανακτείς εάν προτιμάται κάποιος άλλος που έχει τέτοια χρυσή μύτη.
Αφροδίτη: Λοιπόν Ερμή, πάρε με και κάθισέ με στις πρώτες θέσεις γιατί είμαι χρυσή.
Ερμής: Με συγχωρείς Αφροδίτη μου αλλά, άλλα βλέπω. Γιατί αν δεν είμαι εντελώς μύωψ, νομίζω πως κόπηκες από το λευκό πεντελικό μάρμαρο και έπειτα έγινες Αφροδίτη από τον Πραξιτέλη και παραδόθηκες στους Κνιδίους.
Αφροδίτη: Και όμως θα σου φέρω αξιόπιστο μάρτυρα τον Όμηρο, που στις ραψωδίες του με αποκαλεί ‘χρυσή Αφροδίτη’.
Ερμής: Αυτός και τον Απόλλωνα λέει ‘πολύχρυσο’ και ‘πλούσιο’, αλλά τώρα θα τον δεις να κάθεται μεταξύ των ζευγιτών, χωρίς το στεφάνι που του έκλεψαν οι ληστές, των οποίων τα ιερόσυλα χέρια αφαίρεσαν ακόμα και τις χορδές της κιθάρας του! να είσαι ευχαριστημένη που δεν κάθεσαι μεταξύ των φτωχών!
Κολοσσός (της Ρόδου) : Ποιος θα τολμήσει να διαφωνήσει μαζί μου, ότι είμαι ο Ήλιος και έχω τέτοιο μέγεθος; Εάν οι Ρόδιοι δεν επέμεναν να με κατασκευάσουν τόσο υπερφυή και υπέρμετρο, θα μπορούσε κάποιος με την ίδια τιμή να κατασκευάσει δεκαέξι χρυσούς θεούς! Η τέχνη όμως και η ακρίβεια στην εργασία υπάρχουν και στο δικό μου μέγεθος.
Ερμής: Τι πρέπει να κάνω Δία; Μου είναι δύσκολο να κρίνω, γιατί αν μεν λάβω υπ’ όψιν μου το υλικό, είναι χάλκινος, εάν δε υπολογίσω την δαπάνη κατασκευής, θα τον βρω πλουσιότερο των πεντακοσιομεδίμνων.
Ζεύς: Είναι ανάγκη τώρα να έλθει κι αυτός; Αλλά, ω των Ροδίων άριστε, και αν υποθέσουμε πως είσαι προτιμότερος από τους χρυσούς, πώς θα καθίσεις στα πρώτα έδρανα χωρίς να αναγκάσεις τους άλλους να σηκωθούν και να σε αφήσουν μόνο σου; Ο ένας σου μηρός αρκεί για να καταλάβει όλο τον χώρο της Πνύκας! Νομίζω πως είναι καλύτερα να συμμετάσχεις της συνέλευσης όρθιος με σκυμμένο κεφάλι.
Ερμής: Άλλο πάλι πρόβλημα βγήκε στη μέση. Οι δυο αυτοί θεοί που είναι κατασκευασμένοι από χαλκό, με την ίδια τέχνη, έργα και οι δυο του Λύσιππου και το σημαντικό, ίσοι στην ευγένεια, αφού και οι δυο είναι γιοί του Διός, ο Διόνυσος και ο Ηρακλής, ποιός θα καθίσει μπροστά; Τους βλέπω ήδη που τσακώνονται.
Ζεύς: Ερμή, χάνουμε τον καιρό μας, ενώ θα έπρεπε η συνέλευση να έχει αρχίσει. Βάλε τους να καθίσουν όπου θέλουν, την άλλη φορά θα κανονίσω το θάμα και θα ξέρω τότε ποια τάξη θα επιβάλλω.
Ερμής: Μα τον Ηρακλή! Τι φωνάζουν έτσι σαν τον όχλο; ‘Πού είναι το νέκταρ; Η αμβροσία τέλειωσε; Πού είναι οι εκατόμβες;’.
Ζεύς: Επέβαλε τη τάξη Ερμή, για να μάθουν τον λόγο της συνέλευσης.
Ερμής: Δεν καταλαβαίνουν όλοι ελληνικά Δία! Κι εγώ δεν είμαι τόσο πολύγλωσσος για να κάνω κήρυγμα σε Σκύθες, Πέρσες, Θράκες και Κελτούς. Νομίζω λοιπόν πως είναι προτιμότερο να τους κάνω σινιάλο με το χέρι για να τους επιβάλω ησυχία.
Ζεύς: Άντε, κάντο λοιπόν!
Ερμής: Ορίστε! Τα κατάφερα και έγιναν όλοι πιο άφωνοι κι από τους σοφιστές. Ήλθε τώρα η ώρα να βγάλεις λόγο. Τους βλέπεις πως έχουν τα μάτια τους καρφωμένα πάνω σου και περιμένουν τι θα πεις.
Ζεύς: Αλλά εκείνο που τώρα αισθάνομαι, Ερμή παιδί μου, δεν θα ντραπώ να το πω. Ξέρεις πόσο θαρραλέος και εύγλωττος είμαι στις συνελεύσεις.
Ερμής: Το ξέρω και έτρεμα όταν σε άκουγα να δημηγορείς, ιδιαίτερα εκείνη την ημέρα που απείλησες να κρεμάσεις όλη τη γη και τη θάλασσα μαζί με τους θεούς, με την χρυσή αλυσίδα από τον ουρανό.
Ζεύς: Αλλά τώρα παιδί μου, είτε από το μέγεθος των συμφορών που μας απειλούν, είτε από το πλήθος των παρευρισκομένων, γιατί βλέπεις είναι πολυθεότατη η συνέλευση, το μυαλό μου κουδουνίζει, σιγοτρέμω και δέθηκε η γλώσσα μου. Άσε που ξέχασα και την εισαγωγή που είχα ετοιμάσει, έτσι για να δώσω μεγαλύτερη βαρύτητα στον λόγο μου.
Ερμής: Δία μου τα χάσαμε όλα! Η σιωπή σου αρχίζει να γίνεται ύποπτη και περιμένουν ν’ ακούσουν κάτι πολύ κακό βλέποντας τον δισταγμό σου!
Ζεύς: Θέλεις Ερμή, να τους πω σαν εισαγωγή, εκείνο το κομμάτι από την ραψωδία του Ομήρου;
Ερμης: ποιο;
Ζεύς: «Ακούσατέ με όλοι οι θεοί και όλες οι Θέαινες».
Ερμής: Όχι! Ξέχνα το! Βαρεθήκαμε να το ακούμε! Αλλά, αν θέλεις, άσε το δύσκολο μέτρο των ραψωδιών και πιάσε τον τρόπο των δημηγοριών, κάτι δηλαδή σαν του Δημοσθένους κατά Φιλίππου, με λίγες παραλλαγές. Έτσι κάνουν όλοι σήμερα.
Ζεύς: Δίκιο έχεις γιέ μου. Είναι αποδοτικό το μέσο αυτό, όταν παίρνεις ύφος ρητορικό και φέρνεις σε αμηχανία τους άλλους.
Ερμής: ξεκίνα λοιπόν.
Ζεύς: Άνδρες θεοί, είμαι βέβαιος ότι πολλά χρήματα θα δίνατε για να μάθετε ακριβώς, για ποιό λόγο μαζευτήκαμε σήμερα εδώ. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε δώστε προσοχή σε όσα θα ακούσετε. Η παρούσα περίσταση, θεοί, φαίνεται να υψώνει φωνή και να ζητάει να μεριμνήσουμε γρήγορα για τις ατομικές μας υποθέσεις, αν και εμείς πολύ λίγο ενδιαφερόμαστε. Θέλω δε επίσης, για να μην ξεχνώ και τον Δημοσθένη, να σας δηλώσω σαφώς την αιτία που ταράχθηκα και αναγκάστηκα να συγκαλέσω την συνέλευση.
Χθες, όπως γνωρίζετε, ο ναύκληρος Μνησίθεος πρόσφερε θυσία για την σωτηρία του πλοίου του που κινδύνευε να βυθιστεί κοντά στο στενό Καφηρέως. Είχαμε συμπόσιο λοιπόν στον Πειραιά όσοι από μας προσκλήθηκαν από τον Μνησίθεο για την θυσία. Έπειτα, μετά τις σπονδές φύγαμε ο καθένας από όπου είχε έλθει. Επειδή δεν ήταν πολύ ατγά, ανέβηκα στην πόλη για να κάνω έναν περίπατο το δειλινό στον Κεραμεικό, αναλογιζόμενος την τσιγκουνιά του Μνησίθεου, που για να δεχθεί δεκαέξι θεούς, θυσίασε μόνον έναν κόκορα και αυτόν γέρο και ξεπουπουλιασμένο!
Και το λιβάνι! Τέσσερις χόνδρους όλους κι όλους που ούτε κάηκαν πάνω στην θράκα, ούτε έβγαλαν λίγο καπνό, μόνο τόσο όσο να πάρουμε μυρωδιά στην άκρη της μύτης μας! Κατά τα άλλα, εκατόμβες μας υπόσχονταν όταν το καράβι του κινδύνευε να τσακιστεί στους σκοπέλους. Με αυτές τις σκέψεις έφτασα στην Ποικίλη Στοά. Εκεί είδα πλήθος συγκεντρωμένο και μέσα στην Στοά και έξω στο ύπαιθρο, άλλους να φωνάζουν και άλλους να τσακώνονται.
Υπέθεσα, αν και αποδείχθηκε αλήθεια, ότι η φιλονικία ήταν για φιλοσοφικά θέματα, και πλησίασα για ν’ ακούσω. Με ένα παχύ συννεφάκι έφτιαξα μακριά γενειάδα για να μοιάζω με φιλόσοφο, και παραμερίζοντας τον κόσμο μπήκα, χωρίς να ξέρει κανείς ποιος ήμουν.
Εκεί βρήκα τον καταραμένο τον Δάμι τον επικούρειο και τον καλό μας Τιμοκλή τον στωικό να λογομαχούν δυνατά. Και ο μεν Τιμοκλής ήταν κάθιδρος με φωνή που άρχιζε να εξασθενεί από την πολλή λογομαχία, ο δε Δάμις ήρεμος με το σαρδώνιο χαμόγελό του, να νευριάζει πιο πολύ τον Τιμοκλή.
Η φιλονικία ήταν για μας. Ο μεν καταραμένος Δάμις έλεγε ότι ούτε προνοούμε για τους ανθρώπους, ούτε επιτηρούμε αυτά που κάνουν, και με λίγα λόγια, έτεινε η ομιλία του στο να αρνηθεί εντελώς ακόμα και την ύπαρξή μας! Και υπήρχαν αρκετοί που αποδέχονταν τα λεγόμενά του!
Ο δε άλλος, ο Τιμοκλής, πίστευε σε μας και μαχόταν γι ’αυτό, και αγανακτούσε και αγωνιζόταν με κάθε τρόπο όχι μόνο να αποδείξει και να επαινέσει την πρόνοιά μας, αλλά και με πόση σοφία και τάξη οδηγούμε και ρυθμίζουμε τα πάντα. Είχε κι αυτός κάποιους που τον επαίνεσαν, αλλά κουράστηκε όμως και με δυσκολία μιλούσε, οπότε το πλήθος έστρεψε την προσοχή του στον Δάμι.
Κατάλαβα τότε τα δύσκολα και διέταξα την νύχτα να πέσει και να διαλύσει την ομήγυρη. Αποχωρίστηκαν λοιπόν αφού συμφώνησαν να εξακολουθήσουν τη συζήτηση αύριο. Εγώ χώθηκα στους πολλούς που επέστρεφαν στα σπίτια τους και άκουγα τις εντυπώσεις τους. Αποδέχονταν αυτά που έλεγε ο Δάμις και τάσσονταν με το μέρος του. υπήρχαν όμως και κάποιοι ψύχραιμοι που δεν ήθελαν να προδικάσουν το ζήτημα, αλλά θα περίμεναν να ακούσουν αυτά που θα έλεγε ο Τιμοκλής.
Αυτές είναι οι αιτίες για τις οποίες σας συγκάλεσα. Βλέπετε, θεοί, ότι δεν είναι ασήμαντες, εάν σκεφτείτε ότι όλη μας η τιμή, η δόξα, η πρόσοδος είναι οι άνθρωποι! Αν αυτοί πεισθούν ότι δεν υπάρχουμε, ή αν υπάρχουμε καθόλου δεν προνοούμε γι’ αυτούς, δεν θα παίρνουμε πια από τη γη ούτε δώρα, ούτε τιμές, ούτε θυσίες. Άδικα θα καθόμαστε στον ουρανό βασανιζόμενοι από την πείνα, και στερούμενοι τις γιορτές, τα πανηγύρια, τους αγώνες, τις παννυχίδες και τις πομπές.
Λέω λοιπόν, ότι σε τόσο σοβαρή περίσταση οφείλουμε να επινοήσουμε ένα σωτήριο μέσον και να δούμε πώς ο Τιμοκλής θα μπορέσει να νικήσει και να φανεί ότι λέει και την αλήθεια, ενώ ο Δάμις να χλευαστεί από τους ακροατές. Ομολογώ ότι δεν πιστεύω πως μπορεί να νικήσει ο Τιμοκλής από μόνος του, αν δεν τον βοηθήσουμε μι εμείς.
Δώσε λοιπόν την άδεια Ερμή να λέει ο καθένας την γνώμη του.
Ερμής: Σιγά! μην ταράζεσαι! Ποιος θέλει να μιλήσει από τους θεούς που έχουν την απαιτούμενη ηλικία; Τι συμβαίνει; Γιατί δεν σηκώνεται κανείς, αλλά κάθεστε κατακεραυνωμένοι από το μέγεθος της απειλής των δεινών;
Μώμος: Αλλά εσείς όλοι, είθε να γίνεστε χώμα και νερό. Εγώ, όμως, αν μου επιτραπεί, θα μιλήσω με παρρησία, Δία μου, γιατί πολλά έχω να πω.
Ζεύς: Λέγε Μώμε και μη φοβάσαι τίποτα. Είναι φανερό πως η θαρραλέα ομιλία σου σκοπό έχει το κοινό συμφέρον.
Μώμος: Ακούστε λοιπόν θεοί. Τα λόγια μου βγαίνουν μέσα από την καρδιά μου. Είναι καιρός τώρα που περίμενα την κρίση που θα ξέσπαγε.
Πρόβλεπα ότι πολλοί τέτοιοι σοφιστές θα εγείρονταν με τόλμη εναντίον μας λόγω της διαγωγής μας. Και μα την Θέμιδα, ούτε κατά του Επίκουρου, ούτε κατά των μαθητών και διαδόχων του πρέπει να οργίζεστε επειδή πιστεύουν όσα λένε για μας. Πράγματι, τι πρέπει να πιστέψουν οι άνθρωποι, όταν βλέπουν τέτοια ανακατωσούρα στη ζωή, και οι μεν σωστοί άνθρωποι μέσα σε φτώχια, αρρώστιες και δουλεία να τυραννιούνται, οι δε παμπόνηροι και μιαροί να τιμούνται και να υπερπλουτίζουν επιβάλλοντας την εξουσία στους καλύτερους. Εύλογα λοιπόν τέτοια πράγματα αφού βλέπουν, πιστεύουν πως δεν υπάρχουμε.
Αυτό συμβαίνει μάλιστα, όταν ακούνε στους χρησμούς, ότι εάν κάποιος διαβεί τον Άλυ θα καταλύσει μεγάλη αρχή, χωρίς όμως να δηλώνει ποια αρχή, την δική του ή του άλλου;
Και το άλλο: ‘Ω θεία Σαλαμίς, εσύ θα καταστρέψεις τα τέκνα πολλών γυναικών’. Νομίζω πως και οι Πέρσες και οι Έλληνες είναι τέκνα γυναικών. Όταν πάλι ακούνε τους ραψωδούς να λένε πως τσακωνόμαστε, ερωτευόμαστε, δουλεύουμε, στασιάζουμε, και γενικά ανεχόμαστε πολλά δυσάρεστα, την ίδια ώρα που ισχυριζόμαστε πως είμαστε μακάριοι και άφθαρτοι, τι άλλο να κάνουν παρά δικαίως να μας χλευάζουν και να αδιαφορούν για μας;
Εμείς δεν αγανακτούμε εάν κάποιος από τους ανθρώπους αυτούς, οι οποίοι δεν είναι ανόητοι, λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις αντιφάσεις και αποκρούουν την πρόνοιά μας. Εν αντιθέσει, θα έπρεπε να θεωρούμε τους εαυτούς μας τυχερούς που υπάρχουν ακόμα κάποιοι που μας προσφέρουν θυσίες, μετά από τόσες ανοησίες που κάνουμε.
Εδώ Δία, γιατί είμαστε μόνοι και κανείς άνθρωπος δεν παραβρίσκεται στο συνέδριο, εκτός από τον Ηρακλή, τον Διόνυσο, τον Γανυμήδη και τον Ασκληπιό, απάντησέ μου ειλικρινά: Έδωσες ποτέ τόση προσοχή στα συμβαίνοντα στη γη, ώστε να εξετάσεις ποιοι άνθρωποι είναι καλοί και ποιοι κακοί; Δεν μπορείς να πεις.
Και αν ο Θησέας πηγαίνοντας από την Τροιζήνα στην Αθήνα δεν φρόντιζε να τιμωρήσει τους κακούργους, πράγμα που ανήκε στην δική σου πρόνοια, τίποτα δεν θα εμπόδιζε τον Σκείρονα, τον Πιτυοκάμπτη, τον Κερκυόνα και τους άλλους να ζουν ήσυχοι και να διασκεδάζουν σφάζοντας τους οδοιπόρους.
Εάν ο Ευρυσθέας, ο αρχαίος εκείνος προνοητικός άνδρας μαθαίνοντας από ενδιαφέρον τι συνέβαινε στις γύρω χώρες, τον εργατικό αυτόν άνθρωπο τον πρόθυμο στους πόνους και κόπους, εσύ Ζεύς πολύ λίγο θα φρόντιζες για την Λερναία Ύδρα, τις Στυμφαλίδες όρνιθες, τους Θρακικούς ίππους και την υβριστική μέθη των Κενταύρων.
Για να μιλήσουμε ξεκάθαρα, καθόμαστε σήμερα εδώ και ασχολούμεθα μόνο με το αν θυσιάζει κανείς, ή αν κάτι καίγεται σε κάποιον βωμό. Τα υπόλοιπα και σημαντικά τα βάλαμε σε δεύτερη μοίρα. Δίκαια λοιπόν υποφέρουμε και θα πάθουμε περισσότερα, όταν μετά από λίγο οι άνθρωποι καταλάβουν πως δεν έχουν κανένα όφελος αν θυσιάζουν σε μας, ή κάνουν πομπές.
Σε λίγο θα δεις να μας χλευάζουν οι Επικούρειοι, οι Μητρόδωροι και οι Δάμηδες, και οι συνήγοροί μας θα νικιούνται και θα φιμώνονται απ’ αυτούς. Ώστε σας συμφέρει να σταματήσετε να σπαταλάτε τον χρόνο σας σε άτοπα και να ασχοληθείτε με τις αιτίες που έφεραν τα πράγματα σ’ αυτό το χάλι. Εγώ δεν διατρέχω κανέναν κίνδυνο να στερηθώ τις τιμές, γιατί προ πολλού έπαψαν να με τιμούν. Εσείς όμως θεωρείστε ακόμη ευτυχείς αφού απολαμβάνετε θυσίες.
Ζεύς: Θεοί, αυτόν ας τον αφήσουμε να φλυαρεί, μιας και είναι τραχύς και επιτιμητικός. Αλλά, όπως είπε και ο θαυμάσιος Δημοσθένης, το να επιτιμά κάποιος και να μέμφεται, είναι εύκολο και δυνατό στον οποιονδήποτε. Το να συμβουλεύσει όμως πώς θα καλυτερέψουν τα πράγματα, αυτό είναι έργο αληθινά σοφού ανθρώπου, όπως είστε κι εσείς που θα προτείνεται τα σωστά.
Ποσειδών: Εγώ, αν και είμαι υποβρύχιος, όπως ξέρετε, και κατοικώ στα βάθη της θάλασσας, σώζοντας πλοία, διευθύνοντας την πορεία τους, κατευνάζοντας τους ανέμους, εν τούτοις ενδιαφέρομαι και για τα θεϊκά μας. Λέω, λοιπόν, ότι πρέπει τον Δάμη να τον εξολοθρεύσουμε πριν έλθει στον τόπο της συζήτησης, με κεραυνό ή με άλλον τρόπο, μήπως και νικήσει. Γιατί είπες Δία ότι είναι επιτήδειος ρήτορας. Έτσι δείχνουμε και στους ανθρώπους τι μπορούμε να κάνουμε στους ασεβείς προς εμάς.
Ζεύς: Αστειεύεσαι Ποσειδών, ή ξέχασες πως τίποτα τέτοιο δεν είναι στην δικαιοδοσία μας, αλλά στις Μοίρες που προγραμματίζουν τον θάνατο καθενός, άλλου από ξίφος, άλλου από πυρετό, άλλου από κεραυνό; Αν το πράγμα ήταν στην εξουσία μου, θα άφηνα νομίζεις εκείνους τους ιερόσυλους από την Πίσα ακεραύνωτους, όταν μου κούρεψαν δυο μπούκλες (από το άγαλμά μου) που ζύγιζαν έξι μνες η κάθε μια; Ή εσύ θα παρέβλεπες στην Γεραιστώ εκείνον τον ψαρά που σου έκλεψε την τρίαινα;
Ποσειδών: Πάντως, νομίζω πως βρήκα γρήγορο τρόπο να νικήσουμε.
Ζεύς: Άντε φύγε! Η ιδέα σου είναι ιδέα χάνου, Ποσειδών, και ηλίθια! Να καταστρέφει κάποιος τον ανταγωνιστή πριν παλέψει μαζί του, για να πεθάνει ανίκητος, αφήνοντας την συζήτηση εκκρεμή και χωρίς τέλος.
Ποσειδών:Καλά, επινοείστε εσείς λοιπόν καλύτερο τρόπο, αφού λέτε πως η δική μου ιδέα είναι ιδέα χάννου.
Απόλλλων: Αν επιτρεπόταν σε μας τους νέους να δημηγορούμε, ίσως να είχα να προτείνω κάτι συμφέρον στην συνέλευση.
Μώμος: Η συνέλευση Απόλλων γίνεται για σημαντικά θέματα, και ο λόγος δίνεται σε όλους ίσα και όχι κατά ηλικία. Γιατί θα ήταν αστείο, αφού διατρέχουμε τον έσχατο κίνδυνο, να λεπτολογούμε για την παρεχόμενη από τους νόμους ελευθερία. Είσαι ρήτορας πολύ έννομος, έχεις φύγει προ πολλού από την εφηβική ηλικία, είσαι γραμμένος στο ληξιαρχικό βιβλίο των Δώδεκα και σε λίγο θα είσαι μέλος της Βουλής του Κρόνου.
Έτσι, μη παιδιαρίζεις μα λέγε με θάρρος την γνώμη σου χωρία να ντρέπεσαι που δεν έχεις ακόμη γένια, τη ίδια στιγμή που έχεις ένα γιο με πλούσια και ωραία γενειάδα, τον Ασκληπιό. Άλλωστε, πρέπει τώρα να φανερώσεις την σοφία σου και να αποδείξεις πως δεν κάθεσαι άδικα στον Ελικώνα φιλοσοφώντας με τις Μούσες.
Απόλλων: Δεν πρέπει εσύ Μώμε, αλλά ο Ζεύς να μου δώσει την άδεια. Αν εκείνος με διατάξει να μιλήσω, ίσως πω κάτι όχι άμουσο, αλλά άξιο της μελέτης μου στον Ελικώνα.
Ζεύς: Λέγε παιδί μου, σου δίνω την άδεια.
Απόλλων: Ο Τιμοκλής είναι ευσεβής, χρηστοήθης και γνωρίζει άριστα την φιλοσοφία των Στωικών. Για τον λόγο αυτόν προσελκύει πολλούς νέους, τους οποίους διδάσκει και από τους οποίους παίρνει ουκ ολίγους μισθούς. Και όταν μεν μιλά με τους μαθητές του είναι πειστικότατος, όταν δε μιλά μπροστά σε κοινό είναι άτολμος, η φωνή του τρέμει και είναι μιξοβάρβαρος, έτσι ώστε στις συζητήσεις να προκαλεί γέλιο από το τραύλισμα και την ταραχή του, ιδιαίτερα όταν θέλει να επιδείξει ευγλωττία.
Έχει μεν υπερβολικά ζωηρή αντίληψη και λεπτό πνεύμα, όπως λένε όσοι γνωρίζουν εις βάθος την διαλεκτική των Στωικών, αλλά όταν μιλά και ερμηνεύει, τα κάνει θάλασσα, αφού δεν εκθέτει σωστά αυτά που θέλει να πει και τα μπερδεύει με αινιγματικά πράγματα δίνοντας ασαφείς απαντήσεις. Αυτοί που δεν καταλαβαίνουν τι λέει, το κοροϊδεύουν. Νομίζω λοιπόν, ότι πρέπει να μιλά κάποιος με σαφήνεια για να μπορεί να γίνεται καταληπτός από τους άλλους.
Μώμος: Πολύ σωστά τα λες Απόλλων και επαινείς αυτούς που μιλούν μα σαφήνεια, αν και συ δεν το κάνεις αφού απαντάς ‘λοξά’ και με γρίφους, έτσι ώστε αυτοί που παίρνουν τους χρησμούς σου έχουν ανάγκη άλλου ‘Πύθιου’ για να τους εξηγήσει. Τέλος πάντων, τι έχεις να συμβουλέψεις; Ποια γιατρειά να φέρουμε στην αδυναμία των λόγων Τιμοκλή;
Απόλλων: Θα μπορούσαμε Μώμε, να του δώσουμε έναν συνήγορο από εκείνους τους ικανούς ρήτορες, ο οποίος θα ερμηνεύει επάξια τις ιδέες του Τιμοκλή.
Μώμος: Μιλάς πράγματι σαν παιδί που έχει ανάγκη ακόμα παιδαγωγού. Να δώσουμε συνήγορο σε φιλοσοφική συζήτηση για να ερμηνεύει στους παρόντες στις σκέψεις του Τιμοκλή; Και ο μεν Δάμις να μιλάει αυτοπροσώπως και για τον εαυτό του, ο δε άλλος έχοντας τον ηθοποιό του να του λέει στ’ αυτί τις ιδέες του; και ο ηθοποιός έπειτα να ρητορεύει χωρία να έχει καταλάβει αυτό που άκουσε; Πώς αυτά να μην ξεσηκώσουν τα γέλια όλων; Ας ψάξουμε για άλλον τρόπο.
Αλλά εσύ θαυμάσιε Απόλλων επειδή λες πως είσαι και μάντις και πολλά χρήματα από αυτό συγκέντρωσες, μέχρι και πλίνθους χρυσές δέχθηκες, γιατί δεν επιδεικνύεις και σε μας στην παρούσα κατάσταση την τέχνη σου; Να προβλέψεις ποιος από τους δυο σοφιστές θα νικήσει, αφού αυτό που θα συμβεί το ξέρεις εκ των προτέρων, σαν μάντις που είσαι.
Απόλλων: Μώμε, πώς είναι δυνατόν να κάνω κάτι τέτοιο χωρίς τρίποδα, χωρίς την μαντική πηγή της Κασταλίας;
Μώμος: Βλέπεις; Αποφεύγεις την απάντηση.
Ζεύς: Πες του παιδί μου, και μην δίνεις προφάσεις σ’ αυτόν τον συκοφάντη να κοροϊδεύει την τέχνη σου, σαν αυτή να εξαρτιόταν μόνο από τους τρίποδες, τα λιβάνια, τα νερά, και χωρία αυτά να μην είσαι μάντις.
Απόλλων: Εντάξει πατέρα, αν και θα ήταν προτιμότερο να ήμουν στους Δελφούς ή στον Κολοφώνα, γιατί έχω τα σύνεργά μου. Αλλά και έτσι γυμνός και χωρία εργαλεία θα προσπαθήσω να προβλέψω ποιος θα νικήσει. Θα με συγχωρήσετε όμως αν οι στίχοι μου δεν είναι καλοί.
Μώμος: Λέγε Απόλλων, αρκεί τα λόγια σου να μην θέλουν διερμηνέα ή συνήγορο. Εδώ δεν πρόκειται για κρέατα αρνιών και χελώνας που βράζονται στην Λυδία. Γνωρίζεις για ποιο λόγο γίνεται η συνέλευσή μας.
Ζεύς: Τι θα πεις παιδί μου; Αλλά να! Οι φοβεροί πρόδρομοι του χρησμού: το αλλοιωμένο χρώμα, τα μάτια απλανή, οι τρίχες σηκωμένες, οι κινήσεις εκστατικές, όλα δηλαδή τα σημάδια του μυστηρίου.
Απόλλων: Ακούστε του Απόλλωνος αλάνθαστο χρησμό, για την τρομερά αυτή έριδα την οποία δύο φιλόσοφοι οπλισμένοι με λεπτές έννοιες υποστηρίζουν με μεγάλες φωνές και διαπεραστικές κραυγές. Ακούω και από τις δυο μεριές τρομερό θόρυβο, κραυγές κορακιών, όπως ακούγεται στις πεδιάδες ο άνεμος της καταιγίδας. Αλλά όταν ο γαμψώνυχος αιγυπιός πιάσει την ακρίδα, τότε οι κουρούνες που φέρνου βροχή θα πουν το λοίσθιο μέλος τους. Τα μουλάρια θα νικήσουν, ο δε γάιδαρος θα ξεσηκώσει τα γρήγορα παιδιά του.
Ζεύς: Γιατί καγχάζεις Μώμε; Δεν έχουν τίποτα το γελοίο αυτά που είπε. Σταμάτα γιατί θα πνιγείς από τα γέλια!
Μώμος: Πώς είναι δυνατόν να σταματήσω ακούγοντας τόσο σαφή και φανερό χρησμό, Δία μου;
Ζεύς: Αφού είναι έτσι, πες και σε μας τι εννοούσε.
Μώμος: Ευκολότατα, και μάλιστα δεν έχουμε ανάγκη τον Θεμιστοκλή. Ο χρησμός λέει καθαρά ότι ο μεν Απόλλων είναι αγύρτης, εμείς δε χονδροειδέστατοι γάιδαροι, μα τον Δία, και μουλάρια αν πιστέψουμε σε όσα λέει, και δεν έχουμε ούτε το μυαλό ακρίδας!
Ηρακλής: Πατέρα, εγώ αν και είμαι μέτοικος, δεν θα διστάσω να πω την γνώμη μου. Όταν οι δύο φιλόσοφοι αρχίσουν να συζητούν, αν μεν υπερισχύσει ο Τιμοκλής, θα αφήσουμε την συνομιλία να εξελιχθεί προς όφελός μας, εάν δε συμβεί το αντίθετο, θα τραντάξω την Στοά και θα την ρίξω στο κεφάλι του Δάμη, για να μην μας βρίζει πια ο καταραμένος.
Ζεύς: Ηρακλή! Ηρακλή! Άξεστο λόγο είπες και βοιωτικό, να πεθάνουν δηλαδή από ένα μόνο κακό τόσοι άνθρωποι, και μαζί η Στοά, ο Μαραθώνας, ο Μιλτιάδης και ο Κυναίγειρος. Και αν όλα αυτά αφανιστούν, πώς θα μπορούν να ρητορεύουν οι ρήτορες, οι οποίοι από αυτά εμπνέονται τους λόγους τους; Άλλωστε, όταν ζούσες μπορούσες ίσως να κάνεις τέτοια πράγματα, αφ’ ότου όμως έγινες θεός, έμαθες, νομίζω, ότι μόνον οι Μοίρες μπορούν να κάνουν τέτοια. Εμείς καμμία ανάλογη δύναμη δεν έχουμε.
Ηρακλής: Λοιπόν, όταν εγώ σκότωνα το λιοντάρι, ή την Ύδρα, οι Μοίρες το έκαναν μέσω εμού;
Ζεύς: Βεβαιότατα!
Ηρακλής: Και τώρα, αν με βρίσει κάποιος, ή συλήσει τον ναό μου, ή αναποδογυρίσει το άγαλμά μου, δεν μπορώ να τον συντρίψω αν δεν μου το επιτρέψουν οι Μοίρες;
Ζεύς: Καθόλου!
Ηρακλής: Λοιπόν, άκου Δία με υπομονή, γιατί όπως λέει ο κωμωδιογράφος, είμαι αγροίκος και λέω τη σκάφη, σκάφη! Εάν είναι έτσι τα πράγματα εδώ πάνω, αποχαιρετώ τις ουράνιες τιμές, την τσίκνα και το αίμα των σφαγίων, και κατεβαίνω στον Άδη, εκεί που οι σκιές των σκοτωμένων από εμένα θηρίων, θα με φοβούνται βλέποντας έτοιμο το τόξο μου.
Ζεύς: Εύγε! Απάλλαξες τον Δάμη από τον κόπο να τα πει αυτά. Μίλησες εσύ αντί αυτού. Αλλά ποιος είναι αυτός που έρχεται με τόση βιάση; Είναι χάλκινος, καλοκαμωμένος, εύσχημος, με αρχαϊκή κόμμωση. Ερμή, μάλλον θα είναι ο αδελφός σου ο αγοραίος, που βρίσκεται κοντά στην Ποικίλη Στοά. Είναι γεμάτος πίσσα, γιατί καθημερινά τον αντιγράφουν οι ανδριαντοποιοί. Γιατί παιδί μου έρχεσαι τρεχάτος; Έχεις κάποιο νέο από την γης;
Ερμαγόρας: Πολύ μεγάλο και σημαντικότατο!
Ζεύς: Λέγε. Μήπως ξέσπασε καμμιά επανάσταση εναντίον μας και δεν το ξέρουμε;
Ερμαγόρας: Βρισκόμουνα γεμάτος πίσσα στο στήθος και στην πλάτη από τους χαλκουργούς, όταν είδα κόσμο να τρέχει, και ανάμεσά τους δυο που φώναζαν, ωχροί και οπλισμένοι με σοφίσματα, τον Δάμη και…
Ζεύς: Σταμάτα αγαπητέ Ερμαγόρα να μιλάς με ιάμβους! Γνωρίζουμε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά πες μας, ο αγώνας τους άρχισε πριν από πολλή ώρα;
Εμαγόρας: Όχι ακόμα, μόνο ακροβολισμούς και λοιδορίες εκσφενδόνιζαν μεταξύ τους.
Ζεύς: Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε θεοί, παρά μόνο να σκύψουμε και να τους ακούσουμε; Ας σηκωθούν οι πύλες του ουρανού. Ηρακλή μου! Πόσος κόσμος ήλθε για να τους ακούσει! Αλλά αυτός ο Τιμοκλής δεν μου αρέσει καθόλου έτσι όπως τρέμει και είναι ταραγμένος. Θα τα καταστρέψει όλα σήμερα! Φαίνεται ότι δεν θα καταφέρει να παλέψει με τον Δάμη. Αλλά ας κάνουμε ό,τι μπορούμε. Ας ευχηθούμε για το καλό του, μόνο σιγά να μην μας ακούσει ο Δάμης.
Τιμοκλής: Ιερόσυλε Δάμη, τι λες πως δεν υπάρχουν θεοί και ότι δεν προνοούν για μας;
Δάμης: Έτσι λέω, ότι δεν υπάρχουν! Αλλά για πες μου, εσύ πώς πείστηκες για την ύπαρξή τους;
Τιμοκλής: Δεν σου λέω! Εσύ αποκρίσου.
Δάμης: Σε ό,τι ρωτήσεις.
Ζεύς: Σε αυτή την φάση ο δικός μας φαίνεται να νικάει, γιατί οι φωνές του είναι δυνατότερες. Εύγε Τιμοκλή! Βρίζε τον, γιατί αυτό είναι η δύναμή σου. Κατά τα άλλα ο Δάμης θα σε κάνει πιο άφωνο και από ψάρι!
Τιμοκλής: Μα την Αθηνά, δεν θα απαντήσω πρώτος.
Δάμης: Λοιπόν, ρώτα με Τιμοκλή, αφού λείψουν όμως οι βρισιές.
Τιμοκλής: Εντάξει. Πες μου λοιπόν καταραμένε, δεν πιστεύεις πως προνοούν οι θεοί;
Δάμης: Όχι!
Τιμοκλής: Εννοείς δηλαδή, ότι όλα είναι φτιαγμένα χωρίς πρόνοια;
Δάμης: Ναι.
Τιμοκλής: Ότι κανένας θεός δεν φροντίζει για την τάξη στο Σύμπαν;
Δάμης: Κανείς!
Τιμοκλής: Ότι τα πάντα κινούνται τυχαία από κάποια τυφλή δύναμη;
Δάμης: Ναι.
Τιμοκλής: Άνθρωποι, πώς ανέχεστε να τον ακούτε και δεν τον λιθοβολείτε;
Δάμης: Τιμοκλή, γιατί στρέφεις εναντίον μου τους ανθρώπους; Εσύ γιατί αγανακτείς υπέρ των θεών, αφού αυτοί οι ίδιοι δεν αγανακτούν; Δεν μου έκαναν κανένα κακό ακούγοντάς με τόση ώρα, αν είναι αλήθεια πως με ακούνε.
Τιμοκλής: Σε ακούνε Δάμη και δεν θα αργήσουν να σε τιμωρήσουν!
Δάμης: Και πότε θα βρουν καιρό να το κάνουν, αφού λες με τόσα και τόσα πράγματα είναι απασχολημένοι στην ευταξία του κόσμου; Γι’ αυτό και δεν τιμώρησαν και σένα για τις συχνές επιορκίες και τα άλλα σου εγκλήματα; Αλλά είναι φανερό ότι ταξιδεύουν συχνά πέρα από τον Ωκεανό, ή ίσως μαζί με τους Αιθίοπες, γιατί το συνηθίζουν να πηγαίνουν συνεχώς εκεί για συμπόσια, και μερικές φορές ακόμα και απρόσκλητοι. Δεν λέω όμως τίποτα άλλο για να μη σε βρίσω και παραβώ την συμφωνία μας.
Τιμοκλής: Τι να απαντήσω σε τέτοιας ντροπής πράγματα;
Δάμης: Να απαντήσεις σ’ αυτό που σε ρώτησα και λαχταρώ να το ακούσω από το στόμα σου. Πώς πείστηκες πως προνοούν οι θεοί;
Τιμοκλής: Με έπεισε η τάξη των όσων γίνονται. Δηλαδή ο ήλιος ακολουθεί πάντα τον ίδιο δρόμο, η σελήνη υπακούει στον ίδιο νόμο, οι εποχές του έτους περιοδικά επιστρέφουν, τα φυτά φυτρώνουν, τα ζώα γεννάνε, και όλα αυτά είναι κατασκευασμένα με τόσο τέλειο τρόπο, ώστε να τρέφονται, να σκέπτονται, να κινούνται, να κτίζουν και τα λοιπά.
Δάμης: Από αυτά συναρπάζεσαι; Ομολογώ μεν ότι τα πράγματα είναι όπως τα λες, αλλά δεν μπορώ να παραδεχθώ ότι είναι έργο κάποιας πρόνοιας, γιατί τίποτα δεν δηλώνει κάτι τέτοιο. Είναι όμως δυνατόν τα φαινόμενα αυτά να παρήχθησαν κάποτε τυχαία, να μένουν τα ίδια και να υπακούουν σε σταθερούς νόμους. Εσύ όμως αποκαλείς την τάξη αυτή Ανάγκη και μετά αγανακτείς με την αντίθετη γνώμη που θα μπορούσε να σου πει κάποιος.
Τιμοκλής: Δεν νομίζω να έχω ανάγκη άλλης αποδείξεως, εν τούτοις θέλω να σε ρωτήσω: Θεωρείς τον Όμηρο άριστο ποιητή;
Δάμης: Βεβαιότατα!
Τιμοκλής: Λοιπόν, εκείνος με έπεισε και μου απέδειξε την πρόνοια των θεών.
Δάμης: Καλέ μου, το ότι ο Όμηρος είναι μεγάλος ποιητής, το παραδέχονται όλοι. Κανείς όμως δεν τον αποδέχεται ως μάρτυρα για την αλήθεια των όσων ισχυρίζεσαι, ούτε αυτόν ούτε κανέναν άλλο ποιητή. Γιατί ξέρουμε ότι οι ποιητές δεν ενδιαφέρονται και τόσο για την αλήθεια, όσο για την τέρψη μας. Εν τούτοις, θα ήθελα να μάθω ποιοι στίχοι του Ομήρου σε έπεισαν.
Μήπως εκείνοι που λένε για τον Δία, ότι η κόρη του, ο αδελφός και η γυναίκα του συνωμότησαν να τον δέσουν, και αν δεν καλούσε η Θέτις τον Βριάρεω όταν κατάλαβε τι θα γινόταν, θα μας άρπαζαν τον Δία και θα τον έδεναν; Εκείνος δε για να ευχαριστήσει την Θέτιδα εξαπάτησε τον Αγαμέμνονα στέλνοντάς του ένα όνειρο ψεύτικο, για να σκοτωθούν πολλοί Αχαιοί;
Ή μήπως σε έπεισε όταν διάβασες ότι ο Διομήδης πλήγωσε την Αφροδίτη και τον Άρη με την βοήθεια της Αθηνάς; Ή ακόμα περισσότερο, όταν λέει ότι οι θεοί μπαίνοντας κι αυτοί στον αγώνα πολεμούσαν μεταξύ τους, και η μεν Αθηνά νίκησε τον Άρη που έπασχε ακόμη από το τραύμα που του είχε κάνει ο Διομήδης, ή ότι η Λητώ ήλθε αντιμέτωπη με τον Ερμή;
Θεώρησες πιστευτά όσα λέει για την Άρτεμη, ότι δηλαδή αφού ήταν μεμψίμοιρη από την φύση της, αγανάκτησε γιατί δεν προσκλήθηκε στο συμπόσιο του Οινέα, και γι’ αυτό έστειλε κάποιο τεράστιο και δυνατό αγριογούρουνο στην χώρα του; αυτά απ’ όσα λέει ο Όμηρος σε έπεισαν;
Ζεύς: Θεοί! Αν είναι δυνατόν! Ακούστε τις ζητωκραυγές του πλήθους που αποθεώνουν τον Δάμη! Ο δε δικός μας φαίνεται πως φοβάται, αφού τρέμει, ετοιμάζεται να ρίξει την ασπίδα, και δεν βλέπει την ώρα να φύγει.
Τιμοκλής: Ο Ευριπίδης όμως, δεν σου φαίνεται ότι τα λέει καλά, αφού όταν ανεβάζει στη σκηνή τους θεούς, τους παρουσιάζει να σώζουν τους ήρωες και να τιμωρούν τους πονηρούς και ασεβείς, όπως εσύ;
Δάμης: Τιμοκλή, γενναιότατε των φιλοσόφων, εάν αυτά κάνοντας οι τραγωδοποιοί σε έπεισαν, είναι δυνατόν ένα από τα δύο να συμβαίνει: Ή οι ηθοποιοί να σου φαίνονται θεοί, ή τα εργαλεία των ηθοποιών, πράγμα που θεωρώ απαράδεκτο. Άλλωστε, όταν ο Ευριπίδης μιλά, όχι για τις ανάγκες του έργου αλλά εξ ονόματός του με θάρρος, άκου πώς εκφράζεται: ‘Βλέπεις τον άπειρο αιθέρα πάνω από μας του οποίου οι υγρές αγκαλιές περιβάλουν τη γη; αυτόν να θεωρείς Δία, αυτόν να θεωρείς θεό’.
Και αλλού πάλι λέει: ‘Ζεύς; Ποιος είναι ο Ζεύς; Γιατί εγώ δεν τον γνωρίζω παρά μόνο εκ φήμης’. Και πολλά ακόμη τέτοια λέει.
Τιμοκλής: Δηλαδή, εσύ μου λες ότι όλοι οι άνθρωποι και όλα τα έθνη όταν αναγνωρίζουν την ύπαρξη θεών και κάνουν πανηγύρια, απατώνται;
Δάμης: Εύγε Τιμοκλή γιατί μου θύμησες τις συνήθειες των διαφόρων λαών. Τίποτα καλύτερο απ’ αυτό για να κατανοήσει ο οποιοσδήποτε πόσες αβεβαιότητες υπάρχουν για τα όσα λέγονται γύρω από τους θεούς. Οι Σκύθες θυσιάζουν στον Ακινάκη, οι Θράκες στον Ζάλμοξη που δραπέτευσε από την Σάμο και ήλθε σ’ αυτούς, οι Φρύγες στον Μήνα, οι Αιθίοπες στην Ημέρα, οι Κυλλήνιοι στον Φάλητα, οι Ασσύριοι στο περιστέρι, οι Πέρσες στην φωτιά και οι Αιγύπτιοι στο νερό.
Και το νερό είναι μεν κοινή θεότητα των Αιγυπτίων, αλλά οι Μεμφίτες έχουν θεό το βόδι, οι Πηλουσιώτες το κρεμμύδι, και άλλοι τον κροκόδειλο, τον πίθηκο, ή τον αίλουρο. Και σ’ ένα χωριό λατρεύουν τον δεξιό ώμο και στο απέναντι τον αριστερό. Είναι ή όχι γελοία όλ’ αυτά, καλέ μου Τιμοκλή;
Μώμος: Αχ θεοί! Σας το έλεγα εγώ πως μια μέρα όλα θα βγαίνανε στη φόρα και θα εξετάζονταν αυστηρά!
Ζεύς: Εσύ τα έλεγες, αλλά ποιος σε άκουγε! Θα προσπαθήσω όμως τώρα να φέρω τα πράγματα σε μια σειρά, αν γλιτώσουμε τον κίνδυνο.
Τιμοκλής: Αλλά, εχθρέ των θεών, οι χρησμοί και οι προφητείες, ποιανού έργο νομίζεις ότι είναι, αν όχι της πρόνοιας των θεών;
Δάμης: Για ποιούς χρησμούς θέλεις να μιλήσεις; Μήπως γι’ αυτόν που έδωσε ο Απόλλων στον βασιλιά της Λυδίας, και ήταν τόσο διφορούμενος και διπρόσωπος, όσο και οι Ερμές που τις βλέπεις ίδιες από όποια γωνιά κι αν κυττάξεις; Πράγματι, εάν ο Κροίσος περάσει τον Άλυ ποταμό, ποιά αρχή θα καταλύσει, την δική του ή του Κύρου; Κι όμως, ο άτυχος Σαρδάνιος αγόρασε εκείνον τον ψεύτικο χρησμό για πολλά τάλαντα.
Τιμοκλής: Κύττα τι κάνεις τώρα! Τα λόγια σου αναποδογυρίζουν τους ναούς και τους βωμούς των θεών!
Δάμης: Όχι όλους τους βωμούς Τιμοκλή! Τι κακό υπάρχει δηλαδή, αν μερικοί απ’ αυτούς είναι γεμάτοι με θυμίαμα και ευωδιές; Ευχαρίστως όμως θα τουμπάριζα εκ βάθρων τον βωμό της Αρτέμιδος στην Ταυρίδα, που πάνω σ’ αυτούς αρέσουν στην παρθένα οι ευωχίες που ξέρεις.
Ζεύς: Από πού μας ήρθε αυτό το χτύπημα; Αυτός ο αγενέστατος δεν φοβάται τίποτα και μας ψέλνειτα εξ αμάξης!
Τιμοκλής: Ούτε τον Δία δεν ακούς που βροντά; Θεομπαίχτη!
Δάμης: Την ακούω την βροντή Τιμοκλή, αλλά εάν είναι ο Ζεύς αυτός που βροντά, εσύ το ξέρεις καλύτερα, αφού γύρισες από τις κατοικίες των θεών. Αυτοί όμως που έρχονται από την Κρήτη, άλλα μας λένε. Ότι δηλαδή εκεί δείχνουν έναν τάφο με μια στήλη που γράφει ότι ‘δεν θα βροντήξει πια ο Ζεύς γιατί πέθανε προ πολλού’.
Μώμος: Το ήξερα πως αυτό θα έλεγε! Αλλά εσύ γιατί χλόμιασες Δία μου, και τρίζουν τα δόντια σου από τρόμο! Πρέπει να έχεις θάρρος και να περιφρονείς τέτοια ανθρωπάκια.
Ζεύς: Τι λες Μώμε! Να τους περιφρονώ; Δεν βλέπεις πόσοι τον ακούνε και πώς έχουν αιχμαλωτιστεί από τα λεγόμενά του;
Μώμος: Μα εσύ Δία, αν θελήσεις μπορείς με χρυσή αλυσίδα να τους κρεμάσεις όλους και μαζί τη γη και την θάλασσα!
Τιμοκλής: Δεν μου λες, βρε καταραμένε, ταξίδεψες ποτέ με πλοίο;
Δάμης: Πολλές φορές.
Τιμοκλής: Λοιπόν, σας έφερε ο άνεμος που φούσκωνε τα πανιά, ή οι κωπηλάτες και ο κυβερνήτης που στεκόταν όρθιος στο πηδάλιο και διεύθυνε το πλοίο;
Δάμης: Ακριβώς.
Τιμοκλής: Αφού λοιπόν το πλοίο δεν πλέει χωρίς κυβερνήτη, πώς θέλεις εσύ να μην υπάρχει και ένας κυβερνήτης για όλα αυτά που εξετάζουμε;
Δάμης: Αλλά, θεοσεβούμενε Τιμοκλή, θα παρατηρήσεις ίσως, ότι ο κυβερνήτης του πλοίου μεριμνά για όσα είναι απαραίτητα, ότι είναι έτοιμος για όλα, ότι δίνει διαταγές στους ναύτες και ότι το πλοίο δεν έχει τίποτα περιττό και άχρηστο.
Ο δικό σου όμως κυβερνήτης, που εσύ βέβαια αξιώνεις ότι επιβλέπει την διεύθυνση του μεγάλου αυτού πλοίου, όπως και οι ναύτες του, τίποτα δεν κάνουν εύλογα ή έγκαιρα, αλλά ο μεν πρότονος είναι δεμένος κατά τύχη στην πρύμνη, οι δε κεραιούχοι είναι στην πλώρη. Άλλες φορές οι άγκυρες είναι χρυσές και ο χηνίσκος μολυβένιος. Τα ύφαλα είναι ζωγραφισμένα και τα πάνω από το νερό άμορφα.
Και μεταξύ των ναυτών θα δεις αυτόν μεν που είναι τεμπέλης, βλάκας και φοβητσιάρης να έχει δυο και τρία αξιώματα, τον δε άλλον που είναι δεινός κολυμβητής και γνωρίζει όλες τις λεπτομέρειες της ναυτικής τέχνης, να κάνει την δουλειά του μούτσου.
Το ίδιο σε αντιστοιχία και με τους επιβάτες. Αυτός που θα έπρεπε να μαστιγωθεί, κάθεται στην πρώτη θέση δίπλα στον κυβερνήτη και τον περιποιούνται όλοι, τη ίδια ώρα που ο τίμιος αγνοείται ή καταπατείται.
Σκέψου τώρα πώς ‘ταξίδεψαν’ ο Σωκράτης, ο Αριστείδης, ο Φωκίων, που ούτε καν ολόκληρη μερίδα φαγητού έφαγαν, και πώς ο Καλλίας, ο Μειδίας ή ο Σαρδανάπαλος.
Αυτά συμβαίνουν πάνω στο ‘πλοίο’ σου Τιμοκλή, γι’ αυτό υπάρχουν πολλά ναυάγια. Αν όμως υπήρχε ένας κυβερνήτης να επιβλέπει και να ρυθμίζει τα πάντα, δηλαδή να ξέρει μεταξύ των επιβατών ποιοι είναι οι σωστοί και ποιοι οι απατεώνες, θα έδινε στον καθένα αυτό που του άρμοζε.
Όσο για τους ναύτες, αυτός μεν που θα ήταν πρόθυμος και εργατικός θα γινόταν αρχηγός όλων, ο δε τεμπέλης θα μαστιγωνόταν πέντε φορές την ημέρα. Καταλαβαίνεις λοιπόν πως το παράδειγμα του πλοίου που έφερες, κινδυνεύει να βυθιστεί λόγω τυχόν κακού κυβερνήτη;
Μώμος: Κύττα που κοντεύει να νικήσει!
Ζεύς: Καλά μαντεύεις Μώμε, γιατί ο Τιμοκλής τίποτα ισχυρό δεν σκέφτεται αλλά επαναλαμβάνει τα συνηθισμένα και αυτά που είναι εύκολο να τα αντικρούσει κανείς.
Τιμοκλής: Επειδή λοιπόν το παράδειγμα του πλοίου δεν σου φάνηκε πολύ δυνατό, άκου τώρα για την ιερή, όπως την λένε, ‘άγκυρα’, που δεν θα μπορέσεις να την ανατρέψεις. Θα δεις πως ο συλλογισμός μου είναι σωστός και δεν αντικρούεται: Αφού υπάρχουν βωμοί, υπάρχουν και θεοί. Αλλά υπάρχουν οι βωμοί επειδή υπάρχουν και θεοί!
Δάμης: Άσε με να γελάσω πρώτα και μετά να σου απαντήσω!
Τιμοκλής: Πες μου τι το τόσο αστείο είπα και ξεράθηκες από τα γέλια;
Δάμης: Καλά, δεν βλέπεις από πόσο λεπτή κλωστή κρέμασες την ‘ιερή’ σου άγκυρα; Συνέδεσες την ύπαρξη των θεών με την ύπαρξη των βωμών και νομίζεις ότι βρήκες άξιο επιχείρημα; Αλλά αφού δεν έχεις άλλη απόδειξη, άστο καλύτερα και ας σταματήσουμε.
Τιμοκλής: Παραδέχεσαι ότι νικήθηκες και αποχωρείς πρώτος;
Δάμης: Ναι Τιμοκλή, γιατί όπως οι ικέτες κατέφυγες κι εσύ στους βωμούς. Τώρα θέλω, μα την ιερή σου άγκυρα, να κάνουμε σπονδές στους βωμούς για να σταματήσει ο τσακωμός μας.
Τιμοκλής: Με ειρωνεύεσαι κάθαρμα, τυμβωρύχε, κατάπτυστε, βρωμερέ! Νομίζεις πως δεν ξέρουμε ποιος ήταν ο πατέρας σου, το πόρνη ήταν η μάνα σου, ότι έπνιξες τον αδελφό σου, ότι είσαι μοιχός, πως διαφθείρεις τα παιδιά, ότι είσαι λαίμαργος; Στάσου, μη φεύγεις! Θα σε σφάξω παλιάνθρωπε!
Ζεύς: Θεοί!!! Ο ένας φεύγει γελώντας και ο άλλος τον ακολουθεί βρίζοντας και μου φαίνεται πως θέλει να του σπάσει το κεφάλι!
Ερμής: Καλά το είπε εκείνος ο κωμικός: ‘Τίποτα κακό δεν έπαθες αν δεν το ομολογήσεις’. Πόσο κακό τέλος πάντων είναι το να αποδεχθούν όσα είπε ο Δάμης, λίγοι άνθρωποι; Υπάρχουν πάμπολλοι που πιστεύουν τα αντίθετα. Οι πιο πολλοί από τους Έλληνες, ο πολύς λαός, ο συρφετός και οι βάρβαροι.
Ζεύς: Αλλά, Ερμή, μου αρέσει εκείνο που είπε ο Δαρείος για τον Ζώπυρο: Ήθελα να είχα έναν τέτοιο σύμμαχο σαν τον Δάμη παρά να εξουσιάζω χίλιες Βαβυλώνες!

Ο ΕΥΝΟΥΧΟΣ. Λουκιανού

ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Άπό που έρχεσαι, Λυκίνε, και γιατί γελάς ;
Πάντα βέβαια ήσουνα κεφάτος, μα σήμερα θαρρώ πώς
το παρακάνεις, τόσο πού δέν μπορείς να κράτησης τά γέλια
σου.
ΛΥΚΙΝΟΣ. Άπό τήν αγορά έρχομαι, Πάμφιλε, και θά
σε κάμω και σένα νά γελάσης αμέσως μαζί μου, αν ακούσης
σέ ποια δίκη βρέθηκα, όπου δικάζονταν δυο φιλόσοφοι πού
-φιλονεικοΰσαν αναμεταξύ τους.
ΠΑΜΦ. Είναι στ’ αλήθεια αρκετά γελοίο κι’ αυτό πού
μού λες, ότι δικάζονταν δυο φιλόσοφοι, αυτοί πού θά έπρεπε,
όσες μεγάλες διαφορές και νά έχουν, νά τις λύνουν αναμεταξύ
τους ειρηνικά.
ΛΥΚ. Πώς νά τις λύσουν ειρηνικά, καλότυχε, αυτοί
πού άπό τήν πρώτη κιόλας στιγμή έρριξε ό ένας καταπάνω
στον άλλο ολόκληρα αμάξια άπό βρισιές, ξεφωνίζοντας καϊ
-παραβγαίνοντας αναμεταξύ τους;
ΠΑΜΦ. Μήπως, Λυκίνε, άνήκανε σε διαφορετικές σχολές
και φιλονεικοΰσαν γιά τά συνηθισμένα φιλοσοφικά θέματα;
ΛΥΚ. Καθόλου- κάποια άλλη ήταν ή αφορμή. Γιατί και
οι δυο πιστεύουν στην ίδια θεωρία κι’ ανήκουν στην ϊδια
σχολή. Κι’ ωστόσο και δίκη έγινε και οί δικαστές πού ψηφίζανε
ήσαν οί πρώτοι και γεροντότεροι και σοφωτεροι πού
εχει ή πολιτεία και γιά τους οποίους θά ντρέπονταν κανένας
νά πή εναντίον τους το παραμικρό, κι’ όχι νά φτάση σε μιά
τέτοια άδιαντροπιά.

ΠΑΜΦ. Πές μου λοιπόν τήν υπόθεση της δίκης, γιά νά
καταλάβω κι’ εγώ τί σ’ έκαμε ν’ άρχίσης τόσα γέλια.
ΛΥΚ. Όπως ξέρεις, Πάμφιλε, ό βασιλιάς δίνει μιά
«μοιβή, όχι και μικρή, στους φιλοσόφους κάθε σχολής, θέλω
νά πώ στους Στωικούς, στους Πλατωνικούς, στους Επικούρειους,
και δίνει ακόμα και στους Περιπατητικούς αμοιβή
ίση με δλες. Όσες φορές λοιπόν πεθάνη κάποιος άπ’ αυτούς,
πρέπει νά τον αναπληρώνουν μ’ άλλον πού νά εκλέγεται με
τήν ψήφο των καλυτέρων. Και τό βραβείο τοϋ διαγωνισμού
δεν είναι κανένα βοϊδοτόμαρο, όπως λέει κι’ ό ποιητής, μήτε
κανένα ιερό σφαχτάρι, μά χίλιες δραχμές τό χρόνο, με τόν
όρο νά διδάσκη τους νέους.
ΠΑΜΦ. Τά ξέρω αυτά και μου είπαν ακόμα ότι πέθανε
τελευταία ένας άπ’ αυτούς, ό δεύτερος θαρρώ δάσκαλος άπό
τους Περιπατητικούς.
ΛΥΚ. Αυτή είναι, Πάμφιλε, ή Ελένη γιά τήν οποία μονομαχούσαν
αναμεταξύ τους. Κι’ ως εδώ δεν ήταν τίποτα άλλο
πιο γελοίο παρά νά βλέπη κανείς τους αύτοκαλουμένους
φιλοσόφους, πού καυχιούνται ότι περιφρονούν τά χρήματα
κι’ ύστερα νά πολεμάνε γι’ αυτά, σά νά πρόκειται γιά τήν πατρίδα
πού κινδυνεύει, τά πατρογονικά ίερά και τους προγονικούς
τάφους.
ΠΑΜΦ. Κι’ ωστόσο ή θεωρία τών Περιπατητικών είναι
νά μήν περιφρονούν πολύ τά χρήματα, μά νά τά θεωρούν κι’
αυτά σάν ένα τρίτο αγαθό.
ΛΥΚ. Καλά λές. Αυτή λένε πώς είναι ή θεωρία τους και
σύμφωνα μ’ αυτήν ό πόλεμος τους γινόταν γιά τά πάτρια.
Μά άκουσε τώρα και τή συνέχεια. Γιατί κι’ άλλοι πολλοί διαγωνίζονταν
στον Επιτάφιο εκείνου πού πέθανε, μά ξεχωριστά
δυό ήσαν πού διεκδικούσαν τή νίκη· ό γέρο Διοκλής, — ξέρεις
ποιο λέω, τόν εριστικό — και ό Βαγώας, πού τόν νομίζουν
γιά ευνούχο. Στην αρχή λοιπόν ή διαμάχη τους ήταν
μονάχα μέ τά λόγια και καθένας τους έκανε επίδειξη στις
γνώσεις πού είχε άπό τις φιλοσοφικές θεωρίες και ότι είναι
άξιος μαθητής τοΰ Αριστοτέλη και τών θεωριών του’ καί, μά
τόν Δία, κανένας τους δέ φάνηκε καλύτερος άπό τόν άλλο.
Τό τέλος όμως τής δίκης κατάληξε έτσι: Ό Διοκλής σταμάτησε
νά κάνη επίδειξη στις γνώσεις του καί γυρίζοντας προς
τόν Βαγώα προσπάθησε νά κριτικάρη ξεχωριστά τή ζωή του’
τότε κι’ ό Βαγώας άρχισε ν’ άντικριτικάρη τή ζωή τοΰ άλλου.
ΠΑΜΦ. Περίφημα, Λυκίνε- καί τό περισσότερο μέρος
από τό λόγο τους έπρεπε νά γίνη γι’ αυτό τό θέμα. «Αν ήμουνα
εγώ δικαστής, θά επέμενα σ’ αυτό περισσότερο καί θα
εξέταζα πρώτα άπ’ όλα τό ηθικό μέρος τής ζωής τους παρά
τή ρητορική τους ικανότητα, καί θά έδινα τή νίκη στον πιό
ενάρετο.
ΛΥΚ. Σωστά μιλάς, και σ’ αυτό συμφωνώ μαζί σου
κι’ έγώ. «Υστερα λοιπόν άπό πολλές βρισιές κι’ ατέλειωτες
κατηγόριες, ό Διοκλής είπε τελευταία δτι ό Βαγώας μήτε τό
φιλόσοφο έπρεπε νά κάνη, μήτε βραβεία νά γυρεύη, γιατί είναι
ευνούχος. Αυτοί οί άνθρωποι πρέπει, δπως ισχυρίσθηκε, δχι
μονάχα νά είναι αποκλεισμένοι άπό τή φιλοσοφία, μά κι’ άπό
τις θυσίες κι’ άπό τ’ αγιάσματα κι’ άπό κάθε κοινωφελή σύλλογο.
«Είναι, είπε, κακό σημάδι και κακό συναπάντημα αν,
όταν βγαίνη κανένας τό πρωί άπό τό σπίτι του, δή κανένα τέτοιο
». Έκαμε ακόμα πολύ λόγο γι’ αυτό τό θέμα και είπε δτι
ό ευνούχος δεν είναι ούτε άνδρας ούτε γυναίκα, μά κάτι σύνθετο,
άνάμιχτο, τερατώδικο, κι’ έξω άπό τήν ανθρώπινη φύση.
ΠΑΜΦ. Είναι παράξενο τό έγκλημα πού λές, Λυκΐνε, κι
άρχισα νά γελώ κι’ έγώ, φίλε μου, ακούγοντας αυτή την αλλόκοτη
κατηγορία. Και τί έκαμε ό άλλος; Κάθησε στ’ αυγά
του ή τόλμησε ν’ άντιτάξη κι’ αυτός κάτι σ’ αυτά;
ΛΥΚ. Στην αρχή άπό ντροπή και δειλία — γιατί είναι
φυσικό αυτό στους ανθρώπους αυτούς — σώπαινε γιά πολλή
ώρα και κοκκίνιζε και φαινόταν λουσμένος άπό τον ίδρωτα,
έπί τέλους δμως, με μιά λεπτή και γυναικεία φωνή, μίλησε
και είπε πώς δέν έχει δίκιο ό Διοκλής ν’ άποκλείη τον ευνούχο
άπό τή φιλοσοφία, πού παραδέχεται ακόμα και τις γυναίκες.
Και γιά νά υποστήριξη τά λεγόμενα του, ανάφερε τήν
Ασπασία, τή Διοτίμα και τή Θαργηλία, κι’ ακόμα και κάποιον
ευνούχο Ακαδημαϊκό άπό τους Κέλτες πού διακρίθηκε
λίγο πριν άπό τήν εποχή μας ανάμεσα στους «Ελληνες. Μά ό
Διοκλής είπε δτι κι’ εκείνον, αν ήταν μπροστά κι’ απαιτούσε
τις ίδιες αμοιβές, θά τον απόκλειε, χωρίς νά τον Οαμπώνη ή
μεγάλη δόξα πού είχε αποχτήσει άπό τον κόσμο. Κι’ ανάφερε
κι’ αυτός σέ κείνο μερικές γνώμες τών Στωικών και ξεχωριστά
σκώμματα είπωμένα άπό τους Κυνικούς γιά τή σωματική
αυτή ατέλεια. Γι’ αυτά έπρεπε ν’ αποφασίσουν οί δικαστές
· και ή ουσία του σκεπτικού τους έπρεπε νά είναι στο αν
επιτρέπεται νά σπουδάζη ό ευνούχος τή φιλοσοφία και νά
τοΰ δίνεται ή άδεια νά διδάσκη τους νέους. «Και βέβαια, έλεγε
ό Διοκλής στο φιλόσοφο είναι απαραίτητο νά έχη σεβάσμιο
παρουσιαστικό και τέλειο σώμα, και τό σπουδαιότερο,
μεγάλη γενειάδα πού νά έμπνέη εμπιστοσύνη στους οπαδούς
και στους μαθητές του και νά τοΰ άξίζη νά παίρνη τις χίλιες
δραχμές πού δίνει ό βασιλιάς. Αντίθετα ό ευνούχος είναι
χειρότερος κι’ άπό τους βακήλους, γιατί ενώ αυτοί κάνουν
(1. Βάκηλοι λέγονταν οί ευνούχοι ίερόδουλοι της Κυβέλης.)
καμιά φορά απόπειρα νά δείξουν τον ανδρισμό τους, εκείνος
ευνουχίσθηκε αμέσως από την αρχή κι’ είναι ενα αμφίβολο
ζώο, ϊδιο με τις κουρούνες πού μήτε ανάμεσα στα περιστέρια
μήτε ανάμεσα στά κοράκια μπορείς νά τις κατάταξης».
Ό Βαγώας τότε του αποκρίθηκε ότι δέν πρόκειται νά γίνη κρίση
γιά τό σώμα, μά θά πρέπει νά έξετασθή ή ψυχική και πνευματική
δύναμη και ή γνώση των επιστημονικών θεωριών, κι’ ανάφερε
σάν μαρτυρία στά λεγόμενα του τόν Αριστοτέλη πού θαύμαζε υπερβολικά
τον εύνοϋχο Ερμεία, τόν τύραννο από την Άτάρνη,
(Εύφορο λεκανοπέδιο στην ακτή της Αιολικής γης μέ τήν ομώνυμη
πόλη Άτάρνη απέναντι άπό τή Λέσβο.)
τόσο πού θυσίαζε σ’ αυτόν δπως και στους θεούς. Έτόλμησε ακόμα
νά πρόσθεση ότι ό ευνούχος είναι πολύ πιό κατάλληλος
δάσκαλος γιά τους νέους, γιατί σάν τέτοιος πού είναι δέν
μπορεί νά τοϋ γίνη καμιά συκοφαντία γιά τις σχέσεις του,
μήτε και νά πάθη εκείνο τό πάθημα τοΰ Σωκράτη πού κατηγορήθηκε
ότι διαφθείρει τα παιδαρέλια. Κι’ επειδή ό αντίπαλος
του τόν κορόιδεψε ότι δέν έχει γένια, τουαποκρίθηκε
«ξυπνά, όπως τουλάχιστο νόμιζε: —
«»Αν πρέπει νά κρίνονται οί φιλόσοφοι άπό τή μεγάλη γενειάδα τους,
τότε είναι πιο δίκαιο νά προτιμηθή ό τράγος άπ’ όλους».
Έν τω μεταξύ παρουσιάσθηκε κάποιος τρίτος— πού τ’ όνομα του ας
μείνη κρυφό — και είπε : —
« Ώ άνδρες δικαστές, αν και ό ρήτορας έχει μάγουλα και γυναικεία φωνή
και μοιάζει σ’ όλα του με εύνούχο, αν γδυθή θά μας φανή πάρα πολύ άντρίκειος.
Κι’ αν δέν είναι ψέματα όσα λένε γι’ αυτόν, κάποτε τόν πιάσανε και μοιχό
νά έχη τά άρθρα μέσα στά άρθρα , όπως λέει καί ό νομικός κώδικας.»
Μά τότε προφασίσθηκε πώς είναι ευνούχος καί βρίσκοντας αυτό
τό καταφύγιο αθωώθηκε, γιατί δέν πείσθηκαν οι δικαστές γιά
τήν κατηγορία του άπό τήν εξωτερική του εμφάνιση. Τώρα
όμως νομίζω πώς είναι ικανός νά υποστήριξη τ’ αντίθετα, άφού
πρόκειται γιά αμοιβή.
Μέ τά λεγόμενα αυτά αρχίσανε όλοι τά γέλια, όπως ήταν
φυσικό. Ό Βαγώας τότε ταράχθηκε ακόμα περισσότερο,
άλλαξε όλα τά χρώματα καί περιλούσθηκε άπό κρύο ίδρωτα,
γιατί άπό τή μιά δέν ήθελε νά ντροπιασθή καί νά όμολογή-
ση τή μοιχεία, κι’ άπό τήν άλλη έλπιζε ότι αυτή ή κατηγορία
θά τού έβγαινε σέ καλό στην προκείμενη αντιδικία.
ΠΑΜΦ. — Γιά γέλια είναι, μά τήν αλήθεια, Λυκίνε, αυτά
τά πράγματα καί φαίνεται πώς σας κάμανε νά διασκεδάσετε
αρκετά. Μά ποιο ήταν το τέλος καί ποια απόφαση βγάλανε
οί δικαστές ;
ΛΥΚ. Δεν ήσαν όλοι σύμφωνοι στην ψηφοφορία, μά άλλοι
θέλανε νά τόν ξεγυμνώσουν, όπως γίνεται στό σκλαβοπάζαρο,
γιά νά διαπιστώσουν από τα’ αχαμνά του αν μπορή νά.
φιλοσοφή, κι’ άλλοι σοφιστήκανε κάτι πιό γελοίο, νά καλέσουν
μερικές γυναίκες άπό κάποιο οίκο ανοχής καί νά τον
βάλουνε νά συνουσιασθή μαζί τους, κι’ ένας άπό τους δικαστές,
ο πιό γέρος καί ο πιό αξιόπιστος, νά βρίσκεται μπροστά
καί νά βλέπη αν φιλοσοφή. Στό τέλος, άφού γελούσανε όλοι
καί δεν ήταν κανένας πού νά μήν του έχη πονέσει ή κοιλιά,
του άπό τά γέλια, άποφασίσανε ν’ άναβληθή ή δίκη καί νά
τόν στείλουν στην Ιταλία. Καί τώρα ό άλλος, (ό Διοκλής),
γυμνάζεται καί προετοιμάζεται, όπως λένε, γιά ρητορική
επίδειξη, καί συγκροτεί κατηγορητήριο καί υποκινεί τό
παράπτωμα της μοιχείας, μά κάνει κακό του εαυτού του, σάν
τους κακούς εκείνους ρήτορες, καί βάζει ανάμεσα στους άνδρες
καί τόν αντίδικο του με το παράπτωμα πού του αποδίδει..
Κι’ ό Βαγώας πάλι έχει, όπως λένε, άλλα σχέδια καί κάνει
ό,τι μπορεί γιά νά φανή άνδρας, κι’ έχει τήν υπόθεση στά
χέρια του κι’ ελπίζει πώς στό τέλος θά νικήση, αν άποδείξη
πώς δεν είναι καθόλου κατώτερος άπό τά γαϊδούρια πού καβαλάνε
τίς φοράδες. Γιατί αυτή, φίλε μου, φαίνεται πώς είναι ή
καλύτερη κρίση γιά τή φιλοσοφία καί ή απόδειξη είναι αναμφισβήτητη.
Γι’ αυτό θά ευχόμουνα κι’ εγώ ώστε ό γιος μου —
πού είναι ακόμα πολύ νέος·—νά μήν έτοιμάζη τήν κρίση καί.
τή γλώσσα του γιά τή φιλοσοφία, άλλα τ’ αχαμνά του.