Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΚΥΡΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ

ΞΕΝ ΚΠαιδ 7.5.48–7.5.54

Επιζητώντας τη φιλία του ηγεμόνα

Ο Κύρος επέβαλε την κυριαρχία του σε διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας και στην Αραβία, ενώ κατέλαβε και τη Βαβυλώνα, πρωτεύουσα του ασσυριακού βασιλείου. Όλοι επιθυμούσαν πλέον να τους δεχτεί σε ακρόαση ο πανίσχυρος ηγεμόνας, κάτι που από την πρώτη στιγμή αποτελούσε γι' αυτόν εξαιρετικά χρονοβόρα και κοπιαστική διαδικασία. Έτσι, ο Κύρος κάλεσε τους φίλους του και ζήτησε τη γνώμη τους για το θέμα.

[7.5.48] Κῦρος μὲν οὕτως εἶπεν· ἀνίσταται δ’ ἐπ’ αὐτῷ Ἀρτά-
βαζος ὁ συγγενής ποτε φήσας εἶναι καὶ εἶπεν· Ἦ καλῶς,
ἔφη, ἐποίησας, ὦ Κῦρε, ἄρξας τοῦ λόγου. ἐγὼ γὰρ ἔτι
νέου μὲν ὄντος σοῦ πάνυ ἀρξάμενος ἐπεθύμουν φίλος γενέ-
σθαι, ὁρῶν δέ σε οὐδὲν δεόμενον ἐμοῦ κατώκνουν σοι
προσιέναι. [7.5.49] ἐπεὶ δ’ ἔτυχές ποτε καὶ ἐμοῦ δεηθεὶς [προ-
θύμως] ἐξαγγεῖλαι πρὸς Μήδους τὰ παρὰ Κυαξάρου, ἐλογι-
ζόμην, εἰ ταῦτα προθύμως σοι συλλάβοιμι, ὡς οἰκεῖός τέ
σοι ἐσοίμην καὶ ἐξέσοιτό μοι διαλέγεσθαί σοι ὁπόσον χρόνον
βουλοίμην. καὶ ἐκεῖνα μὲν δὴ ἐπράχθη ὥστε σε ἐπαινεῖν.
[7.5.50] μετὰ τοῦτο Ὑρκάνιοι μὲν πρῶτοι φίλοι ἡμῖν ἐγένοντο καὶ
μάλα πεινῶσι συμμάχων· ὥστε μόνον οὐκ ἐν ταῖς ἀγκάλαις
περιεφέρομεν αὐτοὺς ἀγαπῶντες. μετὰ δὲ τοῦτο ἐπεὶ ἑάλω
τὸ πολέμιον στρατόπεδον, οὐκ οἶμαι σχολή σοι ἦν ἀμφ’
ἐμὲ ἔχειν· καὶ ἐγώ σοι συνεγίγνωσκον. [7.5.51] ἐκ δὲ τούτου
Γωβρύας ἡμῖν φίλος ἐγένετο, καὶ ἐγὼ ἔχαιρον· καὶ αὖθις
Γαδάτας· καὶ ἤδη ἔργον σοῦ ἦν μεταλαβεῖν. ἐπεί γε
μέντοι καὶ Σάκαι καὶ Καδούσιοι σύμμαχοι ἐγεγένηντο, θερα-
πεύειν εἰκότως ἔδει τούτους· καὶ γὰρ οὗτοι σὲ ἐθεράπευον.
[7.5.52] ὡς δ’ ἤλθομεν πάλιν ἔνθεν ὡρμήθημεν, ὁρῶν σε ἀμφ’ ἵππους
ἔχοντα, ἀμφ’ ἅρματα, ἀμφὶ μηχανάς, ἡγούμην, ἐπεὶ ἀπὸ
τούτων σχολάσαις, τότε σε καὶ ἀμφ’ ἐμὲ ἕξειν σχολήν.
ὥς γε μέντοι ἦλθεν ἡ δεινὴ ἀγγελία τὸ πάντας ἀνθρώπους
ἐφ’ ἡμᾶς συλλέγεσθαι, ἐγίγνωσκον ὅτι ταῦτα μέγιστα εἴη·
εἰ δὲ ταῦτα καλῶς γένοιτο, εὖ ἤδη ἐδόκουν εἰδέναι ὅτι πολλὴ
ἔσοιτο ἀφθονία τῆς ἐμῆς καὶ [τῆς] σῆς συνουσίας. [7.5.53] καὶ νῦν
δὴ νενικήκαμέν τε τὴν μεγάλην μάχην καὶ Σάρδεις καὶ
Κροῖσον ὑποχείριον ἔχομεν καὶ Βαβυλῶνα ᾑρήκαμεν καὶ
πάντας κατεστράμμεθα, καὶ μὰ τὸν Μίθρην ἐγώ τοι ἐχθές,
εἰ μὴ πολλοῖς διεπύκτευσα, οὐκ ἂν ἐδυνάμην σοι προσελ-
θεῖν. ἐπεί γε μέντοι ἐδεξιώσω με καὶ παρὰ σοὶ ἐκέλευσας
μένειν, ἤδη περίβλεπτος ἦν, ὅτι μετὰ σοῦ ἄσιτος καὶ ἄποτος
διημέρευον. [7.5.54] νῦν οὖν εἰ μὲν ἔσται πῃ ὅπως οἱ πλείστου
ἄξιοι γεγενημένοι πλεῖστόν σου μέρος μεθέξομεν· εἰ δὲ μή,
πάλιν αὖ ἐγὼ ἐθέλω παρὰ σοῦ ἐξαγγέλλειν ἀπιέναι πάντας
ἀπὸ σοῦ πλὴν ἡμῶν τῶν ἐξ ἀρχῆς φίλων.

***
Ο Κύρος έτσι μίλησε. Σηκώθηκε ύστερα απ' αυτόν ο Αρτάβαζος, που είπε κάποτε πως είναι συγγενής του, και είπε: Κάλλιστα έκαμες, Κύρε, και πρόβαλες αυτό το ζήτημα. Εγώ, όταν ήσουν ακόμη νέος, είχα αρχίσει να επιθυμώ πολύ να γίνω φίλος σου, επειδή όμως έβλεπα ότι διόλου δεν είχες την ανάγκη μου εδίσταζα να σε πλησιάσω. Επειδή όμως έτυχε να με χρησιμοποιήσης κάποτε να αναγγείλω προθύμως στους Μήδους τις παραγγελίες του Κυαξάρη, λογάριαζα πως αν βοηθήσω σε τούτο με προθυμία, θα είμαι φίλος σου, και πως θα είναι δυνατόν να συζητώ μαζί σου όσο χρόνο θέλω. Και κείνα έτσι έγιναν τότε, ώστε και συ να με επαινείς. Ύστερα οι Υρκάνιοι πρώτοι έγιναν φίλοι μας, όταν πολύ επιθυμούσαμε να τους έχωμε σύμμαχους· ώστε μόνο που δεν τους παίρνομε στην αγκαλιά μας για να τους δείξωμε την αγάπη μας. Ύστερα όμως, όταν εκυριεύτηκε το εχθρικό στρατόπεδο, συ, νομίζω, δεν ευκαιρούσες να με προσέχης, και γω σου το συγχωρούσα. Ύστερα έγινε φίλος μας ο Γωβρύας, και εγώ χαιρόμουν γι' αυτό, και ύστερα έγινε φίλος μας ο Γαδάτας. Ήταν δύσκολο πια να σε συνάντηση κανείς. Όταν πια έγιναν σύμμαχοι οι Σάκαι και οι Καδούσιοι, έπρεπε με το δίκηο σου να τους περιποιήσαι, γιατί και αυτοί σε περιποιούντο. Όταν επιστρέψαμε πάλι εκεί από όπου είχαμε ξεκινήσει, βλέποντας ότι συ ασχολείσαι με άλογα, με άρματα και με μηχανές ενόμιζα πως, όταν πάψουν οι φροντίδες σου γι' αυτά, θα ευκαιρήσης να φροντίσης και για μένα. Όταν όμως μας ήρθε η τρομερή είδηση ότι μαζεύονται για να επιτεθούν εναντίον μας, καταλάβαινα πως αυτή ήταν σοβαρή υπόθεση. Αν αυτα ετελείωναν αισίως, ήμουν βέβαιος πια ότι θα έχω μεγάλη ευκαιρία να σε συναναστρέφομαι. Και τώρα πια έχομε κερδίσει τη μεγάλη μάχη, και έχομε στην εξουσία μας και τις Σάρδεις και τον Κροίσο, εκυριεύσαμε και τη Βαβυλώνα, και όλους τους καθυποτάξαμε, και μα τον Μίθρα, εγώ βέβαια χθες δεν θα μπορούσα να σε πλησιάσω, αν δεν απωθούσα πολλούς. Όταν όμως με έπιασες από το χέρι και με διέταξες να μείνω κοντά σου, τότε όλοι με έβλεπαν με θαυμασμό, γιατί πέρασα μαζί σου όλη την ημέρα χωρίς να φάω και χωρίς να πιω. Τώρα λοιπόν, αν θα είναι κάπως δυνατόν να μένωμε περισσότερο μαζί σου εμείς οι πλέον αγαπημένοι σου, έχει καλώς, άλλως εγώ επιθυμώ να αναγγείλω εκ μέρους σου να φύγουν όλοι από κοντά σου εκτός από μας τους παλαιούς σου φίλους.